.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
- οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-1η
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938
(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)
Svendborg, Νήσος Funen, Δανία - Άνοιξη τού 1938.
Ένα παγωμένο αεράκι φυσούσε από τη Βαλτική θάλασσα.
Ο Bertolt Brecht με τον φιλοξενούμενο του Walter Benjamin,πρόσφυγες από τη Ναζιστική Γερμανία,κάθονταν έξω στο κήπο
σ’ ένα ξύλινο τραπέζι με μια σκακιέρα ανάμεσά τους. Ήταν η τρίτη παρτίδα για σήμερα.
-Εσύ με τα λευκά,είπε ο Μπρεχτ, τακτοποιώντας τα κομμάτια.
1.e4.
Ο Μπένγιαμιν χαμογέλασε.
-1...c5. Σικελική Άμυνα. Όπως πάντα, επιλέγω τη σύγκρουση.
2. Nf3 Nc6
3. d4 cxd4
4. Nxd4 Nf6
5. Nc3 d6
-Όσο και να κρύβονται πίσω από 'αμυντικά' μέτρα, Μπέρτολτ, οι Ναζί χτίζουν ένα στρατιωτικό καθεστώς, όχι κράτος δικαίου. Η Kristallnacht είναι προ των πυλών.
-Όλα είναι προμελετημένα, Βάλτερ. Ο Χίτλερ δεν ήρθε για να κυβερνήσει. Ήρθε για να καταστρέψει. Να ξαναγράψει την Ιστορία με το αίμα όσων δεν του μοιάζουν. Αλλά ποιος τον έφερε; Η αστική τάξη. Ο φόβος τών κομμουνιστών. Ο φόβος τής αλλαγής.
Ο Μπρεχτ έκανε την επόμενη κίνηση:
6. Bg5
Επίθεση στο άλογο τής κυριαρχίας.
-Και ποια είναι η απάντηση; αναρωτήθηκε ο Μπένγιαμιν .
6...e6.
Ενα φλιτζάνι με καφέ αχνίζει στο πλάι τους.
Η συζήτηση δεν διακόπτεται από τις κινήσεις τους. Αντίθετα, κάθε κίνηση συνοδεύεται από μια σκέψη ,σαν να είναι το σκάκι ένας κώδικας ερμηνείας τής εποχής.
7. Qd2 Be7
8. O-O-O O-O
9. f4 a6
-Η εξορία είναι μια ιδιότυπη κατάσταση, Μπέρτολτ. Είσαι παρών στον κόσμο, αλλά απών απ’ τη γλώσσα σου, την κουλτούρα σου. Σαν να παίζεις σκάκι με κομμάτια από άλλο παιχνίδι.
Και κάθε μέρα διαβαζεις τα νέα από το Βερολίνο. Χθες μού έστειλαν φωτογραφίες από το στρατόπεδο στο Νταχάου. Κρατούμενοι με πινακίδες στο λαιμό:
Ich bin ein Jude.
Ich bin ein Kommunist.
Ο Μπρέχτ έπαιξε:
10. Nf3
-Ο στρατός τής λογικής αναδιοργανώνεται. Αλλά δεν ξέρω αν θα προλάβει.
Ο Μπένγιαμιν κοίταξε.
Η Δανία τού φαινόταν ειρηνική, σχεδόν ψεύτικη.
10...Qc7
11. Bd3 b5
12. e5 dxe5
13. fxe5 Nxe5
-Και ποιο είναι το τίμημα τής αλήθειας; ρώτησε ο Μπένγιαμιν.
Στην εποχή μας, Μπέρτολτ, όποιος λέει την αλήθεια, πρέπει να κρύβεται. Ή να μεταμφιέζεται.
-Γι’ αυτό γράφεις,απάντησε ο Μπρέχτ, για τον αφηγητή που χάνεται; Για την τέχνη που δεν έχει πια χώρο στη βαρβαρότητα;
Ο Μπένγιαμιν έγνεψε καταφατικά.
Ο αφηγητής πεθαίνει, γιατί ο κόσμος δεν ακούει ιστορίες. Θέλει ειδήσεις. Και οι ειδήσεις γράφονται απ’ τους νικητές.
14. Nxe5 Qxe5
15. Rhe1 Qc7
16. Qf2 Bb7
17. Qh4 h6
18. Bxh6 gxh6
19. Qxh6 Rfd8
20. Re3 Rxd3
21. Rdxd3
Ο Μπρεχτ έγειρε πίσω στην καρέκλα του,χαμογέλασε.
Κοίτα πώς πέφτουν, ένας-ένας, οι πυργοι. Όπως θα πέσουν και στη Γερμανία. Αλλά με τι τίμημα; Πόσα παιδιά θα χαθούν; Πόσοι Εβραίοι; Πόσοι εργάτες;
Ο Μπένγιαμιν δεν απάντησε.
Έβγαλε από την τσάντα του ένα μικρόσημειωματάριο.
-Σκέφτομαι να περάσω σύντομα από τη Μασσαλία,
είπε. Να φτάσω στα Πυρηναία. Υπάρχει ένα πέρασμα.
-Προς πού;ρώτησε ο Μπρεχτ
-Ίσως προς την Αμερική. Ίσως προς τον θάνατο. Δεν ξέρω. Ο κόσμος συστέλλεται γύρω μας,απαντησε ο Walter Benjamin.
22. Rdxd3 Qc5
23. Rg3+ Ng4
24. Rxg4+ Bg5
25. Rxg5#
-Ματ.
Ο Μπρεχτ ακούμπησε το πιόνι του στο τραπέζι. Η παρτίδα είχε τελειώσει. Η ήττα τού Μπένγιαμιν ήταν σχεδόν προαναγγελθείσα.
-Όπως και η δική μας; είπε ο φιλόσοφος.
Ο Μπρεχτ απαντησε:
-Όχι, Βάλτερ. Η δική μας παρτίδα δεν έχει τελειώσει. Θα συνεχίσει να παίζεται όσο υπάρχουν θεατές που βλέπουν και ακούν. Όσο υπάρχει ένας αφηγητής.
Ο Μπένγιαμιν δεν απάντησε. Μόνο μάζεψε τα χαρτιά του, έβαλε το κασκόλ του και σηκώθηκε.
Αργότερα,26 Σεπτεμβρίου 1940,στο Portbou, στα σύνορα Γαλλίας-Ισπανίας, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν θα περνούσε στη σιωπή.
Ένα μικρό βαλιτσάκι με χειρόγραφα,το μόνο του βάρος,δεν θα κατάφερνε να το σώσει από τη βαρβαροτητα.
Ο θάνατός του, πιθανόν αυτοκτονία, θα έμενε σκοτεινός.
Αλλά σ’ εκείνο το δωμάτιο τού Svendborg, το απόγευμα τού 1938, η παρτίδα είχε παιχτεί με ακρίβεια, με αξιοπρέπεια, και με την επίγνωση τού τραγικου.
.
.
.
οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-2η
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938
(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)
Svendborg, νησί Funen, Δανία , 1938.
Ένα ήσυχο απόγευμα στην ομιχλη.
Ο Bertolt Brecht και ο Walter Benjamin κάθονταν στην αυλή τού σπιτιού. Στο ξύλινο τραπεζι μια σκακιέρα με τα πιόνια τοποθετημένα στην αρχική τους θέση.
Το άγχος τής ιστορίας τούς έπνιγε. Ήταν και οι δύο εξόριστοι απο μια πατρίδα που είχε παραδοθεί στο τέρας τού φασισμού.
Η παρτίδα ξεκίνησε.
1.e4 e5 2.Nf3 Nc6 3.Bb5 a6, Ρουί Λόπεθ, μια από τις παλαιότερες και πιο πολιτισμένες τακτικες ανοιγματος.
-Παραμένεις πιστός στις κλασικές αρχές, Βαλτερ, είπε ο Μπρεχτ χαμογελωντας.
-Όπως κι εσύ, Μπέρτολτ, Ποτέ δεν έπαιξες γκαμπι,gam-betto,η' πειραματισμούς χωρίς σκοπό. Όμως είναι η εποχή μας που αρνείται το ρίσκο ή εμείς που φοβόμαστε το αβέβαιο;
4.Ba4 Nf6 5.O-O Be7 6.Re1 b5 7.Bb3 d6
-Έλαβα νέα από τον Adorno, συνέχισε ο Μπένγιαμιν.Η κατάσταση στο Φρανκφούρτη έχει χειροτερέψει. Καίνε βιβλία ακόμα. Διώχνουν καθηγητές. Ένας φοιτητής μού έγραψε πως οι εβραίοι αναγκάζονται να υπογράψουν δηλώσεις πίστης στον Χίτλερ για να μην αποβληθούν από το πανεπιστήμιο. Δεν το αντέχω πια.
Ο Μπρεχτ άναψε ένα πούρο. Το βλέμμα του σε γκρίζα νερά.
-Ο φασισμός δεν είναι παρά η βία τών αδυνάτων όταν εκπαιδεύονται από τούς ισχυρούς, είπε.Είναι το ίδιο σύστημα που ξέραμε, μόνο χωρίς προσωπεία. Ο καπιταλισμός δείχνει το αληθινό του πρόσωπο όταν φοβάται την πτώση του.
8.c3 O-O 9.h3 Nb8 10.d4 Nbd7 11.Nbd2 Bb7 12.Bc2 Re8
Η μάχη στο σκάκι δυνάμωσε.
-Διαβάζω καθημερινά τις εκθέσεις της Γκεστάπο, είπε ο Μπένγιαμιν. Στο Παρίσι τις αναλύω σαν ποίηση τού τρόμου. Ο Heinrich Heine είχε πει: Εκεί που καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους.Το είπε το 1821. Και τώρα βλέπουμε τη συνέχειά του.
-Η σκηνή τού θεάτρου δεν είναι αρκετη.Τα λόγια μας,Βαλτερ,απάντησε ο Μπρεχτ, δεν προλαβαίνουν τη βαρβαρότητα. Ακόμη και το 'Μάνα κουράγιο', που δουλεύω, νιώθω πως είναι πολύ ευγενικό,ήπιο, για την εποχή μας.
13.Nf1 Bf8 14.Ng3 g6 15.Bg5 h6 16.Bd2 Bg7 17.a4 c5
-Σαν αυτή την κίνηση,είπε ο Benjamin δείχνοντας το πιόνι στο c5 .Το Ναζιστικό πραξικόπημα δεν ήταν απλώς πραξικόπημα. Ήταν η παραμόρφωση τού ίδιου τού λαου.
18.d5 c4 19.Be3 Qc7 20.Nh2 Nc5 21.Ng4 Nxg4 22.hxg4 Bc8
Ο Μπρεχτ κοίταξε το ρολόι του.
-Ξέρεις, όταν έγραφα το 'Ταμπούρλα μέσα στη Νύχτα', δεν φανταζόμουν ότι η νύχτα θα κρατήσει τόσο πολύ. Ότι θα φύγω, θα περιφέρομαι, θα ψάχνω πατρίδα. Κι εσύ, Βαλτερ, δεν φοβάσαι; Δεν κουβαλάς τόσες σημειώσεις, έγγραφα, χειρόγραφα; Τόσα πράγματα που δεν πρέπει να πέσουν σε λάθος χέρια;
-Φοβάμαι,απάντησε ο Μπένγιαμιν.Φοβάμαι ότι όλα αυτά,οι λέξεις, τα κείμενα, οι ιδέες,θα μείνουν στα συρτάρια. Φοβάμαι ότι δεν θα φτάσω ποτέ στην Ισπανία. Ότι δεν θα περάσω ποτέ τα Πυρηναία.
23.axb5 Bb7 24.bxa6 Bxa6 25.Qd2 Reb8 26.Ra2 Bb5 27.Rea1 Rxa2 28.Rxa2 Bd7
-Και τι θα κάνεις; ρώτησε ο ο Μπρεχτ.
-Σκέφτομαι να φύγω σύντομα,απάντησε ο Μπένγιαμιν. Να παω στο νότο. Οι σύνδεσμοι λένε πως μπορώ να περάσω στη Βαρκελώνη και μετά ίσως Πορτογαλία, Αμερική.
-Εάν προλάβεις,ειπε ο Μπρεχτ.
Ήξεραν και οι δύο πως το ρολόι τής ιστορίας χτυπούσε γρήγορα πια. Κι ο ήχος δεν ήταν μελωδικός. Ήταν ο ήχος τού πολέμου.
29.f3 Qd8 30.Bxh6 Qh4 31.Bxg7 Kxg7 32.Nf1 Rh8 33.Ra7 Bxg4 34.fxg4 Qh1+ 35.Kf2 Rh2
Ο Μπένγιαμιν κοίταξε τη σκακιέρα. Τα κομμάτια σχημάτιζαν τώρα ένα ασφυκτικό πλέγμα. Η λευκή βασίλισσα αποκλεισμένη, ο μαύρος πύργος χτυπά την καρδιά τής άμυνας.
-Είσαι ένα βήμα πριν το ματ, παρατήρησε ήσυχα.
-Και όμως,είπε ο Μπρεχτ,δεν χαίρομαι.
-Έχω προαίσθημα τής ήττας,είπε ο Μπενγιαμιν.
36.Nxh2 Qxh2 37.Qe3 Qh4+ 38.Kf1 Qxg4 39.Qf3 Qxf3+ 40.gxf3 g5
Μια παρτίδα που οδηγούσε στο τέλος. Όχι λαμπερό, όχι ένδοξο Αλλά αργό, βασανιστικό,όπως η προέλαση τών ναζί στην Ευρώπη.
Σηκώθηκαν. Η δανέζικη δύση βάφτηκε με φως πυρκαγιάς.
Το προαισθημα τής φύσης.
-Αν δεν ξαναβρεθούμε, φίλε μου,είπε ο Μπενγιαμιν χαμογελωντας ,
-Να πεις στους άλλους πως προσπάθησα.
Portbou, 26 Σεπτεμβρίου 1940.
Ο Walter Benjamin αυτοκτόνησε, αρνούμενος να παραδοθεί στη Γκεστάπο.
Στις αποσκευές του βρηκαν ένα τετράδιο. Κανείς δεν έμαθε ποτέ τι περιείχε.
Στο Svendborg, η σκακιέρα έμεινε άθικτη,στο σημείο τού ματ.
Το παιχνίδι είχε τελειώσει.
Η Ιστορία μόλις άρχιζε.
.
.
.
οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-3η
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938
(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)
Svendborg, νησί Funen, Δανία,1938
Ο άνεμος από τη Βαλτική φυσούσε ελαφρά στο Svendborg.
Το φως του απογεύματος πάνω στο ξύλινο τραπέζι. Μια σκακιέρα.
Ο Bertolt Brecht με το πούρο στο στόμα.Απέναντί του, ο Walter Benjamin, με τα γυαλιά χαμηλά στη μύτη.Το βλέμμα του.Τααυτοχρονη παρατήρηση τής θέσης τών πιονιών και τής θέση τής Ιστορίας.
e4,Ο βασιλιάς ανοίγει τον δρόμο,είπε ο Benjamin.
c5,Η σικελική άμυνα, απάντησε ο Brecht. Προκλητική, αλλά όχι παράλογη. Σαν τον Χίτλερ πριν το ’33.
Ο Benjamin χαμογέλασε. Είχε μαζί του μια εφημερίδα της εποχής: Völkischer Beobachter, επίσημο όργανο του NSDAP. Την ξεδίπλωσε και έδειξε μια φωτογραφία: πλήθη στο Βερολίνο, σημαιάκια με σβάστικες, και στο κέντρο, μια μορφή υπερυψωμένη, ο Φύρερ.
Nf3 ,Αναπτύσσουμε τις δυνάμεις μας χωρίς να προκαλούμε, είπε.
d6 ,Μα ήδη οι στρατηγοί έχουν τα όπλα έτοιμα, είπε ο Brecht. Η ήττα τής Δημοκρατίας ήταν γρήγορη. Και ποιος στάθηκε να πολεμήσει;
-Μήπως φταίει η ίδια η τάξη που τη γέννησε; απάντησε ο Benjamin.
Η σοσιαλδημοκρατία υπήρξε τόσο δειλή, όσο και αφελής. Ανέχτηκε τον λύκο ελπίζοντας πως θα χορτάσει μόνο με τα πρόβατα.
d4 cxd4 Nxd4 Nf6 Nc3 a6
Η παρτίδα προχωρούσε. Οι δύο άνδρες αντάλλασσαν κινήσεις όπως ανταλλάσσονταν τότε φυλλάδια στα καφέ του Παρισιού ή του Βερολίνου με προσοχη, αλλά πάντα με κίνδυνο.
Ο Brecht σηκώθηκε και έφερε λίγο τσάι.
Η σιωπή τών στοχαστών,
όταν διαλεγουμ τις λέξεις τους όπως οι παίκτες διαλέγουν κινήσεις, με στρατηγική και συνέπεια.
-Ξέρεις, Walter,είπε τελικά ο Brecht, έχω αρχίσει να γράφω τα Svendborger Gedichte. Δεν μπορείς να ζήσεις εξόριστος χωρίς να καταγράφεις.
Ο Benjamin χαμογελασε.
-Η εξορία,είπε,είναι ο τελευταίος χώρος ελευθερίας για τον στοχασμό. Όταν δεν ανήκεις πουθενά, έχεις δικαίωμα να αμφισβητείς τα πάντα.
Be2 e5 Nb3 Be7
Η θέση στη σκακιέρα γινόταν περίπλοκη. Όπως και στην Ευρώπη.
Ο Benjamin άνοιξε ένα σημειωματάριο και διαβασε ένα απόσπασμα από τον Άμλετ:
'To be, or not to be: that is the question'
-Ξέρεις, Bertolt, ο Άμλετ είναι σαν τον βασιλιά σε μια σκακιέρα. Είναι περικυκλωμένος από ίντριγκες, προδοσίες, δειλία και καθήκον. Το δίλημμά του δεν είναι απλώς υπαρξιακό, είναι στρατηγικό. Αν κινηθεί, πεθαίνει. Αν μείνει ακίνητος, όλα καταρρέουν γύρω του.
Ο Brecht χαμογέλασε. -Μιλούσες πάντα ποιητικά. Εγώ θα έλεγα πως ο Άμλετ απέτυχε να δράσει όταν έπρεπε. Εμείς δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια. Αν καθυστερήσουμε, δεν θα υπάρχουμε για να γράφουμε για την καθυστέρηση.
Ο Benjamin απάντησε:
Η τραγωδία τού Άμλετ είναι πως αντιλαμβάνεται την παρτίδα, αλλά αδυνατεί να την παίξει. Είμαστε σε μια Ευρώπη γεμάτη Άμλετ.
O-O O-O f4 exf4 Bxf4 Nc6 Kh1
Η παρτίδα είχε ενταση.
Η επίθεση είχε αρχίσει.
Ακούγονταν οι γλάροι και τα κύματα. Αλλά η Ιστορία δεν είχε σταματησει ποτέ να ακουγεται.
Ο Benjamin έβγαλε από ένα φάκελο ένα ντοκουμέντο: το Nürnberger Gesetzblatt, από τον Σεπτέμβριο του 1935 ,οι Νόμοι της Νυρεμβέργης, που στέρησαν από τους Εβραίους τα πολιτικά τους δικαιώματα.
-Απο εκει ξεκίνησαν όλα, είπε. Μια υπογραφή. Μια δήθεν 'νομική' πράξη. Και μετά, η βία ακολούθησε, θεσμικά. Οι λέξεις ήταν το πρώτο όπλο.
Ο Brecht έκανε μια κίνηση.
Be6
-Ίσως γι’ αυτό να γράφουμε. Οι λέξεις μπορούν να πολεμήσουν τις λέξεις,είπε.
Η παρτίδα συνεχιζόταν.
Ο Benjamin έπαιξε:
Qe1
Ο Brecht σκέφτηκε.Και απάντησε:
d5
Η κίνηση αυτή άνοιγε το κέντρο.
-Ή τώρα, ή ποτέ, είπε.
-Ξέρεις, Bertolt,είπε ο Benjamin,σκέφτομαι να φύγω για Ισπανία. Να περάσω από τα Πυρηναία, μέσω Portbou.
Ο Brecht τον κοίταξε και απάντησε.
-Δεν είναι ασφαλές. Οι φασίστες παρακολουθούν παντού. Η Γκεστάπο σε θεωρεί επικίνδυνο. Αν σε πιάσουν.
Ο Benjamin χαμογέλασε.
-Η Ιστορία δεν περιμένει τους διστακτικούς.
Re1 Qb6 exd5 Nxd5 Nxd5 Bxd5 Bf3 Bxf3 Rxf3 Rfe8 Qf1 Qxb2
Ο Brecht κοίταξε στη σκακιερα. Η θέση ήταν επικίνδυνη. Τα πιόνια χανονταν. Όπως κι οι σύντροφοι στη Γερμανία.
Ο Benjamin έπαιξε.
Rxf7+
Ο Brecht κοίταξε τη σκακιέρα. Ήταν ματ σε τέσσερις κινησεις.
Kxf7 Qc4+ Kf8 Rf1+ Bf6 Bd6+ Re7 Rxf6+ gxf6 Qe6 Re8 Qxf6+ Kg8 Be5
Ματ.
Ο Benjamin κοίταξε τον Brecht.
-Σαν τον Άμλετ,ειπε. Η τραγωδία ήταν αναπόφευκτη. Αλλά τουλάχιστον παίξαμε.
.
.
.
οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-4η
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938
(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)
Svendborg, νησί Funen, Δανία,1938
Ο άνεμος από τη Βαλτική φυσούσε ελαφρά στο Svendborg.
Το φως του απογεύματος πάνω στο ξύλινο τραπέζι. Μια σκακιέρα.
Ο Bertolt Brecht με το πούρο στο στόμα.Απέναντί του, ο Walter Benjamin, με τα γυαλιά χαμηλά στη μύτη.Το βλέμμα του.Τααυτοχρονη παρατήρηση τής θέσης τών πιονιών και τής θέση τής Ιστορίας.
e4,Ο βασιλιάς ανοίγει τον δρόμο,είπε ο Benjamin.
c5,Η σικελική άμυνα, απάντησε ο Brecht. Προκλητική, αλλά όχι παράλογη. Σαν τον Χίτλερ πριν το ’33.
Ο Benjamin χαμογέλασε. Είχε μαζί του μια εφημερίδα της εποχής: Völkischer Beobachter, επίσημο όργανο του NSDAP. Την ξεδίπλωσε και έδειξε μια φωτογραφία: πλήθη στο Βερολίνο, σημαιάκια με σβάστικες, και στο κέντρο, μια μορφή υπερυψωμένη, ο Φύρερ.
Nf3 ,Αναπτύσσουμε τις δυνάμεις μας χωρίς να προκαλούμε, είπε.
d6 ,Μα ήδη οι στρατηγοί έχουν τα όπλα έτοιμα, είπε ο Brecht. Η ήττα τής Δημοκρατίας ήταν γρήγορη. Και ποιος στάθηκε να πολεμήσει;
-Μήπως φταίει η ίδια η τάξη που τη γέννησε; απάντησε ο Benjamin.
Η σοσιαλδημοκρατία υπήρξε τόσο δειλή, όσο και αφελής. Ανέχτηκε τον λύκο ελπίζοντας πως θα χορτάσει μόνο με τα πρόβατα.
d4 cxd4 Nxd4 Nf6 Nc3 a6
Η παρτίδα προχωρούσε. Οι δύο άνδρες αντάλλασσαν κινήσεις όπως ανταλλάσσονταν τότε φυλλάδια στα καφέ του Παρισιού ή του Βερολίνου με προσοχη, αλλά πάντα με κίνδυνο.
Ο Brecht σηκώθηκε και έφερε λίγο τσάι.
Η σιωπή τών στοχαστών,
όταν διαλεγουμ τις λέξεις τους όπως οι παίκτες διαλέγουν κινήσεις, με στρατηγική και συνέπεια.
-Ξέρεις, Walter,είπε τελικά ο Brecht, έχω αρχίσει να γράφω τα Svendborger Gedichte. Δεν μπορείς να ζήσεις εξόριστος χωρίς να καταγράφεις.
Ο Benjamin χαμογελασε.
-Η εξορία,είπε,είναι ο τελευταίος χώρος ελευθερίας για τον στοχασμό. Όταν δεν ανήκεις πουθενά, έχεις δικαίωμα να αμφισβητείς τα πάντα.
Be2 e5 Nb3 Be7
Η θέση στη σκακιέρα γινόταν περίπλοκη. Όπως και στην Ευρώπη.
Ο Benjamin άνοιξε ένα σημειωματάριο και διαβασε ένα απόσπασμα από τον Άμλετ:
'To be, or not to be: that is the question'
-Ξέρεις, Bertolt, ο Άμλετ είναι σαν τον βασιλιά σε μια σκακιέρα. Είναι περικυκλωμένος από ίντριγκες, προδοσίες, δειλία και καθήκον. Το δίλημμά του δεν είναι απλώς υπαρξιακό, είναι στρατηγικό. Αν κινηθεί, πεθαίνει. Αν μείνει ακίνητος, όλα καταρρέουν γύρω του.
Ο Brecht χαμογέλασε. -Μιλούσες πάντα ποιητικά. Εγώ θα έλεγα πως ο Άμλετ απέτυχε να δράσει όταν έπρεπε. Εμείς δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια. Αν καθυστερήσουμε, δεν θα υπάρχουμε για να γράφουμε για την καθυστέρηση.
Ο Benjamin απάντησε:
Η τραγωδία τού Άμλετ είναι πως αντιλαμβάνεται την παρτίδα, αλλά αδυνατεί να την παίξει. Είμαστε σε μια Ευρώπη γεμάτη Άμλετ.
O-O O-O f4 exf4 Bxf4 Nc6 Kh1
Η παρτίδα είχε ενταση.
Η επίθεση είχε αρχίσει.
Ακούγονταν οι γλάροι και τα κύματα. Αλλά η Ιστορία δεν είχε σταματησει ποτέ να ακουγεται.
Ο Benjamin έβγαλε από ένα φάκελο ένα ντοκουμέντο: το Nürnberger Gesetzblatt, από τον Σεπτέμβριο του 1935 ,οι Νόμοι της Νυρεμβέργης, που στέρησαν από τους Εβραίους τα πολιτικά τους δικαιώματα.
-Απο εκει ξεκίνησαν όλα, είπε. Μια υπογραφή. Μια δήθεν 'νομική' πράξη. Και μετά, η βία ακολούθησε, θεσμικά. Οι λέξεις ήταν το πρώτο όπλο.
Ο Brecht έκανε μια κίνηση.
Be6
-Ίσως γι’ αυτό να γράφουμε. Οι λέξεις μπορούν να πολεμήσουν τις λέξεις,είπε.
Η παρτίδα συνεχιζόταν.
Ο Benjamin έπαιξε:
Qe1
Ο Brecht σκέφτηκε.Και απάντησε:
d5
Η κίνηση αυτή άνοιγε το κέντρο.
-Ή τώρα, ή ποτέ, είπε.
-Ξέρεις, Bertolt,είπε ο Benjamin,σκέφτομαι να φύγω για Ισπανία. Να περάσω από τα Πυρηναία, μέσω Portbou.
Ο Brecht τον κοίταξε και απάντησε.
-Δεν είναι ασφαλές. Οι φασίστες παρακολουθούν παντού. Η Γκεστάπο σε θεωρεί επικίνδυνο. Αν σε πιάσουν.
Ο Benjamin χαμογέλασε.
-Η Ιστορία δεν περιμένει τους διστακτικούς.
Re1 Qb6 exd5 Nxd5 Nxd5 Bxd5 Bf3 Bxf3 Rxf3 Rfe8 Qf1 Qxb2
Ο Brecht κοίταξε στη σκακιερα. Η θέση ήταν επικίνδυνη. Τα πιόνια χανονταν. Όπως κι οι σύντροφοι στη Γερμανία.
Ο Benjamin έπαιξε.
Rxf7+
Ο Brecht κοίταξε τη σκακιέρα. Ήταν ματ σε τέσσερις κινησεις.
Kxf7 Qc4+ Kf8 Rf1+ Bf6 Bd6+ Re7 Rxf6+ gxf6 Qe6 Re8 Qxf6+ Kg8 Be5
Ματ.
Ο Benjamin κοίταξε τον Brecht.
-Σαν τον Άμλετ,ειπε. Η τραγωδία ήταν αναπόφευκτη. Αλλά τουλάχιστον παίξαμε.
.
.
.
οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-5η
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938
(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)
Svendborg, νησί Funen, Δανία,1938
Ο ήλιος πάνω στη θάλασσα της Βαλτικής.
Στο κήπο τού σπιτιού ένα ξύλινο τραπέζι και πάνω του ένα σκάκι.
Ο Bertolt Brecht και ο Walter Benjamin απέναντι.Οι δυο σκακιστες.
Εξόριστοι τού Η' Ράιχ
e4.
είπε ο Benjamin. Και η παρτίδα ξεκίνησε.
Ο Brecht χαμογέλασε και απάντησε:
c5.
Σικελική Άμυνα.
-Δεν είναι απλώς μια παρτίδα άμυνας,είπε ο Benjamin. Είναι η ψευδαίσθηση ότι με μια κίνηση ελιγνου μπορούμε να καθυστερήσουμε το μοιραίο.
Nf3.
d6,απάντησε ο Brecht.
-Είμαστε όλοι σε άμυνα, Βάλτερ. Εσύ με τις λέξεις σου. Εγώ με το θέατρό μου. Και το Βερολίνο;
Το Βερολίνο δεν υπάρχει πια.
Ο Benjamin αοαντησε:
-Πριν από λίγες εβδομάδες, διάβασα την 'Κατάσταση Εξαίρεσης' του Cark Schmitt και αμέσως σκέφτηκα: Δεν έχουμε περάσει απλώς στην εξαίρεση ,ζούμε σε αυτήν. Δεν υπάρχουν κανόνες, Μπέρτολτ. Μόνο το Δίκαιο του Ισχυρού.
d4.
cxd4.
Nxd4.
Nf6.
Ο ήχος τού ανεμου πάνω στα φύλλα τών δέντρων
-Ξέρεις ποιο είναι το πρόβλημα σου, Walter;
είπε ο Brecht. Αναλύεις πολύ. Όσο εσύ γράφεις για τα Θραύσματα της Ιστορίας, οι φασίστες τα συνθλίβουν με τις μπότες τους.
-Και ποιος θα απομείνει να τα μαρτυρήσει, αν όχι εγώ;, απάντησε ο Benjamin .Αυτοί που νικούν, γράφουν την Ιστορία. Αλλά εκείνος που καταγράφει τη συντριβή, παίζει την ύστατη παρτίδα για την αλήθεια.
Η παρτίδα συνεχίζεται.
Nc3.
a6.
Ένα πουλί πέταξε προς το μέρος τής θαλασσας.
Ο Benjamin το παρακολουθησε με το βλεμμα του.
Ανοιξε τη τσάντα του κι από μέσα εβγαλε μια εφημερίδα,η Völkischer Beobachter, ημερομηνίας 4 Μαρτίου 1938.
Στο πρωτοσέλιδο, φωτογραφία τού Χίτλερ, χαμογελαστού, πλάι στον Χίμλερ.
-Είδες;, είπε.Το Anschluss
ξεκιναει. Η Αυστρία θα είναι το επόμενο θύμα. Ύστερα η Τσεχοσλοβακία. Ο Χίτλερ παίζει με τα κράτη όπως εμείς με τα πιόνια.
Ο Brecht δεν απάντησε.
Be2.
e5.
-Ο Χάιντεγκερ,συνεχισε ο Benjamin.Πίστεψε πως μπορεί να κάνει ροκέ με τον Ναζισμό. Έδωσε τον βασιλιά του για λίγο ασφάλεια, μα ξέχασε πως ο φασισμός δεν παίζει με κανόνες. Δεν είναι ορθολογική στρατηγική, είναι μαύρη δύναμη.
Ο Brecht τον κοίταξε.
-Λες πως ο Χάιντεγκερ έπαιξε σαν αρχάριος;
-Όχι, είπε ο Benjamin.Αλλα σαν αυτόματο -σκακιστή, με τον διάβολο κρυμμένο κάτω από το τραπέζι. Πίστευε πως ήταν ο νους. Μα ήταν πιόνι.
Η παρτίδα προχωρούσε.
Ο Benjamin, με ακρίβεια, ξεδίπλωνε μια επίθεση:
Nf5.
Bxf5.
exf5.
Be7.
O-O.
O-O.
Και σηκώνοντας το βλέμμα ο Benjamin τον κοιταξε και ειπε.
-Πιστεύεις, Bertolt ,ότι θα επιστρέψουμε;"
-Εγώ; είπε ο Brecht.Ίσως. Με τον Κόκκινο Στρατό. Εσύ...
Σταμάτησε.
Ο Benjamin έβγαλε από την τσάντα του ένα χάρτη τής Ευρώπης.
Με το χέρι τού έδειξε ένα μικρό σημείο στα σύνορα Γαλλίας-Ισπανίας.
-Portbou,είπε.
Ο Brecht ταράχτηκε.
-Μη λες ανοησίες.
-Το μέλλον είναι ήδη γραμμένο, Μπέρτολτ. Σαν το τέλος αυτής της παρτίδας.
Qf3.
Ο Brecht προσπάθησε να αμυνθεί.
Qc7
Qg3.
Kh8.
Bh6!.
-ο πύργος απειλεί με σαχ,
είπε ο Brecht.
- Όπως θυσιάζεις έναν στοχασμό για να σώσεις μια ζωή,απάντησε ο Benjamin .Ή όπως θυσιάζεσαι ο ίδιος, όταν η Ιστορία σε τραβάει απ’ το μανίκι και δεν σου επιτρέπει να διαλέξεις.
gxh6."
Qh4.
Ο Brecht το κατάλαβε.
-Ματ σε δύο κινησεις
Kg7.
Qg3+.
-Οπως στο Portbou είπε ο Benjamin.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου