.
.
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
[ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ-ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ]
Μαχαιρα Ξηρομερου
Χ.Ν.ΚΟΥΒΕΛΗΣ[C.N.COUVELIS]
.
.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ-
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
[ OAK'S TOPOI -XIROMERO GREECE ]
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
[ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ] Μαχαιρα Ξηρομερου
Ντοκυμαντερ -σκηνοθεσια χ.ν.κουβελης[c.n.couvelis]
Θυμουνται ο μπαρμπα Στρατος Καραγιαννης,
η θεια Κιρκη Παπασταμου[Βοτση],η θεια Λαμπρω
Τσιντζου[Πλιατσικα]
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ-
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
.
Η μνημη ειναι το καθημερινο ρουχο του ανθρωπου,το φοραει
απο τη πρωτη στιγμη που γεννιεται [ισως και πιο πριν] και οταν
τη μαρτυρει,τη δειχνει και τη φερνει στο λογο τοτε δημιουργειται
η Ιστορια του Ανθρωπου και του Κοσμου.
Μεγαλη Ιστορια δεν ειναι μονο η Ιστορια Μεγαλων Γεγονοτων,
αλλα και η μικρη ιστορια απλων ανθρωπων,που εδρασαν και εζησαν .
Θυμαμαι το παρελθον-γεγονος σημαινει ζωντανευω το γεγονος.
Το ερμηνευω,το κατανοω,το φορτιζω συναισθηματικα,το μεταδιδω.
Και τοτε το Πραγματικο Γεγονος ειναι και το Γεγονος που
Απο Μνημης Μαρτυρω.
Πως εζησα και πως επραξα σ'αυτο το κοσμο που ηρθα,μικρος
κι ασημαντος.
Στην Ουσια Ενα Εκπληκτιμκο Θαυμα.Η Μνημη ,και η Μαρτυρια,
μια Τεραστια Δυναμη.
Πολλες χιλιαδες χρονια πριν την επισημη Ιστορικη Μνημη αυτη
η Πρωταρχικη Μνημη ηταν ο κινητηριος μοχλος της ανθρωποτητας.
Αυτη η πρωτη-ιστορια,η πρωτη-επιστημη,η πρωτη-λογοτεχνια,
η πρωτη-πολιτικη.Να Θυμηθεις,αυτο σημαινει να αξιολογησεις
τα συμβαντα,να τα ταξινωμησεις,να τα καταταξεις,να τα συγκρινεις,
να συμπερανεις,να υποθεσεις,να ειδικευσεις,να γενικοποιησεις,να
τα προσωποποιησεις,να δωσεις προεκτασεις.
Ενας Λειτουργικος Μηχανισμος Επιστημης:
Παρατηρω,Υποθετω,Πειραματιζομαι,Συμπεραινω.
Κυριως η Μνημη [και δευτερευοντως ο Αταβισμος]ειναι
το Πεπρωμενο του Ανθρωπου.Η Εντελεχεια.Αυτο που
εντος εχω.
Μπορουμε να φαντασθουμε αιωνες πριν στη Αρχαια Ελλαδα
τον 4ο αιωνα π.Χ τον Αριστοτελη να ακουει εναν ανθρωπο,
πολλους ανθρωπους,να λεει:
''Τοτε εκεινα τα χρονια ,πριν το πολεμο ,αλλα και μετα ολο το
χωριο απο τις αρχες Αυγουστου εβγαινε εξω στα χωραφια κοντα
αλλα και πολυ μακρια απ'το χωριο 40-50 μερες συνεχεια να μαζεψει
βελανιδι,ολη η οικογενεια ολοι οι συγγενεις και τα παιδια μαζι,που
να πας σχολειο τοτε,που γινονταν το μαζωμα,εκει κοιμομασταν,εκει
μαγειρευαμε να φαμε,κυριο φαι ως επι το πληστον ηταν ο τραχανας,
ολη τη μερα αγωνας,γιατι τοτε ηταν φτωχεια,επρεπε να παρουμε
λεφτα να βγει η φαμιλια,...
.
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΒΕΛΑΝΙΔΙΟΥ
.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
.
Τα μερη που μαζευε η Μαχαιρα βελανιδι,η περιφερεια της ηταν,
απο ανατολικα προς νοτια απο τη βονη,τα γουρδια,του ξυδα
χωραφιες ,χιονες ,ρεντζερη,αρκετες βελανιδιες,η πιο πυκνοκατοι-
κημενη που ειχε βελανιδιες,ηταν ιδιωτικες ,στη περιοχη ρουστας,
εκει υπηρχε παλια οικισμος,στο σταχτια,μεχρι τα ρογκια
τα καμενα παλιουργια,στα γρουζα ,ειχε στη ψηλοραχη,στο σγουρο-
βρικο,στους βολιαδες,στο δαφνια,στον παλιουρα,στου βλαχ'το χωραφι,
στις χωραφιες συμπεριλαμβανεται και το καραουλι των κουτρουμανεων,
και του παναη το καραουλι,εκει στο καραουλι των κουτρουμανεων
υπαρχουν σηματα αρχαιου ναου,καθως και σ'ολο το χωρο βρισκεις
κεραμιδια,και στη λαγκαδα της Σταυραινας ειχε βελανιδιες,στα
κοκκινοχωραφα ,στου πρικι,στη τουρκοστανι ειχε,στη λαμπρη,εκτος
απο τις βελανιδιες ηταν και τα δεντρα,σ'ολη τη περιοχη,εκαναν βελανι,
τα μαζευε ο κοσμος,το φθινοπωρο μεχρι τα χριστουγεννα,και ταιζε τα
ζωα,γιδια,γουρουνια,προβατα,τα γουρουνια που θρεφανε στα σπιτια,
επισης υπηρχαν αρκετες βελανιδιες στα βρυστιανα,τα δεντρα ηταν πε-
ρισσοτερα,ειχε και πανω στα λακκωματα,δυτικα,στενια,στου
καραμ'.
εκτος αυτου πολλοι μαχαιριωτες μετακινουνταν και σ'αλλες περιφερειες
στα διπλανα χωρια,στον Προδρομο,στη Σκουρτου,εκει στο Προδρομιτικο
στο Ρουμπατσι ,αυτο ηταν κοινωτικο,το μοιραζανε και το τιναζαν,
5 βελανιδιες ο ενας,10 ο αλλος,εκει στηνανε γουρδι απο τα χρονια
της τουρκοκρατιας,γουρδι ειναι ο τοπος που εχεις τα πραματα σου,
εχεις το καλυβακι,τον ισκιο,και τ'αλωνακια,που καθαριζαν το τοπο
εκει και τοποθετουσαν τα βελανιδια να ξεραθουν,βγαζανε και
τη βελανα,με την οποια τροφοδοτουσαν τα ζωα,
Σηκωνονταν το πρωι,πολυ πρωι,οπως και με τον καπνο,να'χει φως
να βλεπει τη κακατσιδα ο τιναχτης ,ν'ανεβαινει επανω στη βελανιδια
και να την χτυπαει με τον λουρο να πεσει κατω απο το δεντρο,εκτος
αυτου αυτοι οι καρποι που μενανε πανω,που δεν μπορουσε ο τιχαναχτης
να παει κοντα,διοτι ηταν επικινδυνο,τα κλαρια ηταν αδυνατα να σπασουν
να πεσει κατω να τσακιστει,οι γυναικες απο κατω με καμακια ,ψηλα με
καλαμι,τραβουσαν τις κακατσιδες μια-μια,η' φουντες μαζι,οπως
τυχαινε,
αργοτερα ,αφου τελειωνε αυτη η διαδικασια του μαζεματος,αυτα
τα βελανιδια που μενανε ατιναχτα πανω στο δεντρο και πεφτανε
αργοτερα,μονα τους και απο τον αερα που φυσαγε τοτε πηγαιναν
και τα μαζευαν πριν βρεξει και χυσει η μπογια του,αυτο το
λεγανε χαχλα,και ητανε πιο φτηνια στο εμποριο,
φαγητα,οτι τρωγανε ο κοσμος,ψωμακι,ελιες,τυρι ,κρεμμυδια σκορδα,οτι
παραγανε εδω,φακες,γαλα γιαουρτι,κουκια βραζανε,τραχανα,τωρα τον
αυγουστο σταφυλια συκα απιδια[αχλαδια],ακομα και αγραπιδιδια ,την
εποχη της χαχλας
τα παιδια τους στο γουρδι παιζανε,γουρουνα,σκαμνακια,κρυφτουλια,
τζιζ,τραμπαλα,η τραμπαλα ηταν σαν ζυγαρια,ητανε ενα ξυλο χοντρο
και στο μεσο του ειχε μια τρυπα και εμπενε σε μια βαση αποαλλο
ξυλο,καθονταν ενα παιδι απο δω κι ενα απο κει στο μεγαλο ξυλο και
ανεβαικατεβαιναν,τραμπαλιζονταν,το χοντρο το εφερναν και γυρω
ν'αλλαξουν θεση στο παιχνιδι τους,ειχανε και κουνιες ,τις δενανε στα
κλωναρια του δεντρου,οι κοπελες παιζανε τριτσι-τριτσι μ'ενα
λιταρι,τριχια, κανανε σχοινακι,
οι μεγαλυτεροι λεγανε στα παιδια ιστοριες,τα δασκαλευανε,αναλογα τη
πειρα που ειχανε και τη γνωση,αλλα και την ικανοτητα να διηγηθουν,οπως
η θεια Μιλτενα,κανανε αστεια,λεγανε παραμυθια,για ηρωες ,για νεραιδες,
λεγανε για τον γκιωνη,,''Αντωνη αντωνη τα' βρες τ'αλογα;'',για τονκουκο,
κανανε προξενεια,σαζανε αντρογυνα,
εφτιαχναν και φραντζατες,κρεβατια,πανω στα δεντρα να
κοιμηθουν,εβαζαν στα οριζοντια κλαρια του δεντρου,αλλα κλαρια ,τα
σταυρωναν,να'ναι γερο το κρεβατι,ν'αντεχει,κι απο πανω εβαζαν
φυλλα,να'ναι μαλακα εβαζαν ,φημισμενος για φραντζατες,να τις φτιαχνει,
τεχνιτης,ηταν ο μπαρμπα-Μητσος Ταρκαζης Παπατρεχας
το βελανι η κακατσιδα που επεφτε κατω απο τη βελανιδια που τιναζε
ο τιναχτης μαζευονταν απο κατω,το καθαριζαν απο τα φυλλα,να'ναι μονο
ο καρπος,και τον εβαζαν στο σακκουλι που ειχαν ζωσμενο στη μεση,η' σε
ποδιες που ειχαν οι γυναικες ζωσμενες στη μεση,οπως μαζευαν και το
καπνο,οταν γεμιζε το σακκουλι το αδειαζανε μεσα σε τσουβαλια,και το
μεταφερανε στα αλωνακια να λιαστει,εκει εμενε να λιαστει αναλογα με
τη θερμανση του καιρου,οταν τυχαινε να βρεξει το σκεπαζανε με καμια
μαντανια,καμια κουρελου,κανα τζιγγο,μετα που ξεραινονταν καλα
το ξεβελανιαζαν,απο μια-μια κακατσιδα στο χερι,πολλα βελανια
φευγαν απο μονα τους,ανοιγαν,μετα το σακκιαζαν και με τα τα ζωα
αναλογα τι ειχε ο καθενας,αλογα,μουλαρια.γαιδουρια το μεταφερανε
στο σπιτι τους ,στην αποθηκη ,η' κατευθειαν στον εμπορο,
στην Μαχαιρα και στην περιοχη γυρω εμπορος βελανιδιων ηταν
ο μπαρμπα Σπυρος Γκολφης Σουρελης,τα μετεφερε στον Αστακο που
ηταν λιμανι και τα'παιρνε ο Σουρελεγκας απο τη Μυτιληνη με το
καραβι,εκει ειχε εργοστασιο βυρσοδεψιας,επεξεργασιας του βελανιδιου,
βαφες,για επεξεργασια δερματων,παλιοτερα το μεταφερανε με καρα,
τα μεταφερε ο Καρελακης με την Χαρχαλο την Ωστεν, και οι Κολοβαιοι
μεταφερανε βελανιδια,ο εμπορας, αναλογα τη ποσοτητα,αν ειχες λιγο
σε πληρωνε αμεσως η ' αργοτερα αν ειχες πολυ, σου εδωνε εναντι,
καπαρο,και τ'αλλα αργοτερα,
μ'αυτα τα λεφτα η οικογενεια βολευονταν,επερνε το λαδι,το σαπουνι,
τα ρουχαλακια,το πετρελαιο για το λιχναρι,οτι χρειαζοντανε ο ανθρωπος,
οι γυναικες βραζανε το βελανιδι σε καζανια,αυτο εχυνε το χρωμα του,
σκουρο καφε η' και ανοιχτο και μ'αυτο βαφανε τα νηματα για τον αργα-
λειο,τις μαντανιες,προικας,και διαφορα υφαντα για το σπιτι, τα νηματα
που πλεκανε πουλοβερ,φανελες,
λουρια για το τιναγμα κοβανε παλιουρια τα οποια ξεστενανε σε φωτια
να ισιωσουν να σκληρηνουν,οσο μεγαλυτερα σε μηκος τοσο καλυτερα
ηταν να φτασουν στην ακρη του της βελανιδιας που ηταν ο καρπος,
επιδεξιοι ξακουστοι και περιζητοι τιναχταδες ηταν ο μπαρμπα-Κστοδουλος
ο Μπιτσης Κουβελης ο παππουλης σου ,ο μπαρμπα-Στελιος Μπλιστουρας
Κουβελης[μαλιστα τους ζητησαν και πηγαν να τιναξουν μια τεραστια
βελανιδια στο Ριβιο,που σημερα δεν υπαρχει πια,μια βδομαδα την τιναζαν]
αλλος ξακουστος, τιναχτης ηταν ο μπαρμπα-Λιας ο Μαστρουλιας
Τζακωστας
ενα τραγουδι που τραγουδουσα τοτε μικρο παιδι στα γουρδια
ητανε:
Ενα μικρο βλαχοπουλο τριγυρνουσε στα γουρδια
περναει απο περα τραγουδαει και παιζει τη φλογερα
και μια λιγερη καθοντανε και του φωναξε
ελα εσυ που τραγουδας κοντα μου
.
.
.
στην Αγια Παρασκευη στα Βρυστιανα
.
ΧΡΟΝΙΚΟ:
Στα Βρυστιανα,οροπεδιο που ανηκει στη Μαχαιρα,δυτικα
του χωριου,κατω απο το βουνο Βιτσι,κορυφη των Ακαρνανι-
κων,βρισκεται το εκκλησακι της Αγιας Παρασκευης.
Εκει την παραμονη της γιορτης ,Δευτερα 25 Ιουλιου,
ηρθαν απο το το χωριο οι ανθρωποι να προσκυνησουν
.
.
Στα Βρυστιανα τα παλια χρονια ηταν βυζαντινο χωριο,οπου σωζονται
και τωρα τα ιχνη σπιτιων.Ειχε πεντε εκκλησιες ,τον Αγιο Δημητριο
[στην αρχη του],τον Αγιο Νικολαο[κατω νοτια],πιο κατω νοτια τους
Αγιους Αναργυρους[; πιθανη ονομασια],νοτιοτερα ο Αγιος Χριστοφο-
ρος και την Αγια Παρασκευη [κατω βορεια]η κυρια εκκλησια του οι-
κισμου.Ειχε και τεσσερα πηγαδια,στην αρχη,το μεσαιο,στο αλωνακι
τον Ποντικα,και περα απ'το ρεμα το Παλιοπηγαδο..Κατω δυτικα που
αρχιζει το βουνο Βιτσι ειναι χειμαρος,ρεμα.Υπαρχουν βελανιδιες
και δεντρα ως επι το πλειστον.Ακομα ξεχωριζουν οι γρανες απ'τ'αμπε-
λια.
Απο τους κατοικους στα Βρυστιανα [μαζι με αλλους] προεκυψε το
νεωτερο χωριο Μαχαιρα.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-Ξηρομερου-MACHERA GREECE
Αφιερωμα στους Ελληνες Ξενιτεμενους
-Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΑΝΑ ΜΟΥ-
.
.
.
.
.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥΣ
.
ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΣΑΜΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΧΑΙΡΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΟΡΙΑ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
.
ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΠΑΠΑΤΡΕΧΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
ΑΠΟ ΜΑΧΑΙΡΑ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΣΤΟ
ΣΑΝ ΦΡΑΤΣΙΣΚΟ ΑΜΕΡΙΚΗ
.
ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΗΓΑΝ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-ΡΑΒΑΝΙ ΜΕ ΜΕΛΙ-
Συνταγη Ραβανι με Μελι-
[απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
χ.ν.κουβελης
ΧΡΟΝΙΚΟ -ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
ΤΑ ΓΙΟΡΤΑΣΙΑ-''Καλημερα και Χρονια Πολλα!''
.
.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
ΡΑΒΑΝΙ ΜΕ ΜΕΛΙ
.
Συνταγη Ραβανι με Μελι
[απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
χ.ν.κουβελης
.
.
Υλικα:
1 κιλο ζαχαρι
½ του κιλου σιμιγδαλι ψιλο
½ του κιλου σιμιγδαλι χοντρο
περιπου ½ του κιλου αλευρι[ολων των χρησεων]
περιπου ½ μελι
1 κιλο νερο
1200 γραμμαρια ελαιολαδο
2 φακελα σουσαμι
αμυγδαλα βρασμενα ξεφλουδισμενα
.
Εκτελεση Συνταγης:
Σε μια κατσαρολα βαζουμε το μελι ,τη ζαχαρι,το
λαδι,ξυσμα λεμονιου η' πορτοκαλιου,ενα ξυλακι
κανελα και τα βραζουμε ανακατευοντας για 5-10
λεπτα.
Μετα βαζουμε λιγο -λιγο το σιμιγδαλι το ψιλο
κι επειτα το χοντρο και ανακατευουμε να μην
σβολιασει το μειγμα.
Ριχνουμε και το αλευρι μεχρι το μειγμα να γινει
μαλακο.
Περνουμε ενα ταψι κουζινας και το αλοιφουμε με
λιγο λαδι,περνουμε το ενα φακελο με το σουσαμι
και το στρωνουμε,επειτα βαζουμε το μειγμα απο
την κατσαρολα και το απλωνουμε στο ταψι,απο
πανω βαζουμε το αλλο φακελο με το σουσαμι,και
χαραζουμε μ'ενα μαχαιρακι την επιφανεια του γλυ-
κου σε ρομβους,στο κεντρο καθε ρομβου βαζουμε
ενα αμυγδαλο.
Ψηνουμε το γλυκο για 1 ωρα περιπου στους 220
βαθμους Κελσιου η' και παραπανω.
.
[Περισσοτερο μελι και λιγοτερη ζαχαρι θα δωσει
σκουροτερο χρωμα στη ραβανι,και λιγοτερο λαδι
θα την κανει πιο ξερη,πιο τριβλωτη]
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ :
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-ΤΑ ΓΙΟΡΤΑΣΙΑ
''Καλημερα και Χρονια Πολλα!''.
.
Τα παλιοτερα χρονια γιορταζαν στα χωρια μας μονο
τους αντρες[πατεραδες,θειους,παππουδες],την Ονο-
μαστικη τους Εορτη.
''Ειχαν Γιορτασιο''.
Οι γυναικες και οι κοπελες δεν γιορταζαν τοτε.Τα παιδια
επισης δεν γιορταζαν,κι αν γιορταζαν καποια,αυτα ηταν
τα μοναχοπαιδια[ετσι ελεγαν το ενα παιδι αγορι,ασχετως
αριθμου...κοριτσιων στην οικογενεια].Επισης γιορταζαν
και το πρωτο παιδι[το πρωτοτοκο],το πιο μεγαλο.
Αν και οι γυναικες δεν γιορταζαν αυτες ηταν οι κυριαρχες
της Γιορτης.Αυτες εφτιαχναν τα γλυκα,τη ραβανι,και τους
κουραμπιεδες.
Την παραμονη πηγαιναν στην εκκλησια στον εσπερινο,το
πιατο με το σπερνο:βρασμενο σιταρι,με ζαχαρωτα πολυ-
χρωμα κουφετα[μικρα,μεγαλα],με αμυγδαλα,με καρυδια,
με σταφιδες,με κοκκινα κλωνια ροδια,και ζαχαρι.Αφου το
σπερνο λειτουργουνταν στην εκκλησια μετα το μοιραζαν
στα παιδια.
Τη μερα της Γιορτης ειχαν τα σπιτια ασπρισμενα,ανοιχτα
απ'το πρωι μετα τη εκκλησια να δεχτουν επισκεψεις.
Το σαλονι το ειχαν στολισμενο με τα καλυτερα ρουχα,
με υφαντα περιτεχνα,με ωραια τραπεζομαντηλα,με θαυ-
μασια κεντηματα,τα σεμεν,στα ανθοδοχεια μπουκετα φρε-
σκα λουλουδια,με τα διαφορα ποτα,το ουζο,το λικερ,μεντα,
τα ηδυποτα,τα γυαλινα ρακοποτρα,τους ασημενιους δισκους,
τα σερβιτσια στη σερβαντα,ο γυαλινος μαστραπας με το
νερο και τα κρυσταλινα ποτηρια,τα σοκολατακια,μαργαριτες,
τα φοντανακια.
Κι αυτες Κυριες της Μερας της Γιορτης ηταν περιποιη-
μενες,με τα καλα τους ρουχα,καλοχτενισμενες,καλοδεχτι-
κες,φιλοξενες,με το χαμογελο κι ενα καλο λογο στα χει-
λη,ευτυχισμενες.
''Αυτη τη μερα εχουμε πολλες επισκεψεις.''
Η Μερα της Γιρτης ηταν χωρισμενη αυστηρα για τους
επισκεπτες:
Το πρωι πηγαιναν μοναχα οι αντρες και το απογευμα
πηγαιναν χωριστα οι γυναικες.Ποτε δεν πηγαιναν
αντρες και γυναικες μαζι ,ακομα και τα ανδρογυνα
πηγαιναν ξεχωριστα,μονο τα αρραβωνιασμενα και
τα νιοπαντρα πηγαιναν μαζι.
Τοτε δεν πηγαιναν δωρα.Εκει στο σπιτι του εορτα-
ζομενου οι επισκεπτες εβρισκαν αλλους και συζη-
τουσαν για διαφορα θεματα,για τα παιδια τους,για
τις δουλειες που ειχαν.
Οι επισκεψεις,αντρες και γυναικες,ηταν απο ολο
το χωριο.Δεν ηταν απαραιτητα μονο απο συγγενεις.
Αμοιβαιες επισκεψεις.Κοινωνικες Υποχρεωσεις.Πη-
γαινες σ'ενα γιορτασιο,στο ανταπεδιδαν,σε τιμουσαν
κι ερχονταν και στο δικο σου.''Ειχαν συνδεσμο''
Αν και οι αντρες γιορταζαν οι γυναικες ειχαν την τιμη-
τικη τους.Οι επισκεψεις διαρκουσαν μεχρι τη νυχτα.
Εβλεπες πολλες γυναικες στο δρομο και στα σοκκακια
του χωριου ολο το απογευμα και το βραδυ να πηγαι-
νοερχονται στα γιορτασια,στις επισκεψεις,καλοντυ-
μενες,καλοχτενισμενες,τα χειλη με κοκκινο κραγιον,
με τις γυαλιστερες τσαντες τους,με τα γυαλια ηλιου,
τα ψηλα ντακουνια .
Επειδη υπηρχαν πολλοι που γιορταζαν,που ειχαν την
ονομαστικη τους εορτη την ιδια μερα,οι επισκεψεις ηταν
πολλες και διαρκουσαν ωρες.
Τα παιδια πηγαιναν τις πρωινες ωρες μεχρι το μεσημερι,
παρεες-παρεες,περνουσαν απ'ολα τα σπιτια που γιορτα-
ζαν.Ευκαιρια ηταν να φανε γλυκο.
Ευχονταν με μεγαλη φωνη απ'εξω απ'την πορτα του σπι-
τιου σε ομοφωνια:
''Καλημερα και Χρονια πολλα''
Και η νοικοκυρα του σπιτιου που γιορταζε τα φιλευε
γλυκο,ραβανι η' κουραμπιε.Συνηθως στα παιδια εδωναν
ραβανι.Ηταν το πιο συνειθισμενο γλυκο τοτε και σε πιο
μεγαλη ποσοτητα απο τον κουραμπιε,που ηταν σπανιος
και σε μικροτερη ποσοτητα.
Στα παιδια,δεν εδιναν σ'ολα τα σπιτια και σ'ολα τα
παιδια ολοκληρο γλυκο,ολοκληρο φιλι ραβανι,αλλα
ενα κοματι,το μισο.Το ιδιο και με τον κουραμπιε,εδιναν
κοματι μισο οχι ολοκληρον.Στα φτωχοτερα σπιτια τους
εδιναν μονο ξερα συκα,τσοπελες.
Τα παιδια ειχαν χαρτινες η'πανινες σακκουλες στα χε-
ρια τους και τις γεμιζαν με τα κομματια γλυκων ,που
τους εδιναν.
Οταν πηγαιναν σε καποιο σπιτι πριν μπουν και πουν
τα Χρονια Πολλα κοιτουσαν στη μαντρα η' στον τοιχο
του σπιτιου κατω,απο το σωρο τα τριμματα εκει κατα-
λαβαιναν οτι ειχε ραβανι και δεν πηγαιναν στο σπιτι.
Οι προηγουμενοι ειχαν παρει ραβανι,που δε τους αρεσε,
τοτε υπερτερουσε σε προτιμηση ο κουραμπιες,την ραβανι
την υποτιμουσαν την θεωρουσαν υποδεεστερη κι οταν
εβγαιναν απο το σπιτι την πετουσαν,την σβουρνιζαν,
στη μαντρα η' στον τοιχο του σπιτιου,κι αυτη διαλυον-
ταν ,σκορπιζε και σχοιματιζε σωρο με τριματα.Εκτος
κι αν ηταν ραβανι με μελι,πολυ σπανια ομως να πετυ-
χουν σπιτι με τετοια ραβανι.Αυτο το ...σοβατισμα στον
τοιχο συνεβαινε με τη απλη ραβανι με λαδι.
Τα χρονια περασαν.
Τωρα τα πραγματα αλλαξαν και η ραβανι κερδισε εδα-
φος στην εκτιμηση και ειναι πολυ αγαπητη.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ -ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-Η Επικη Εποχη της Μηχανης-
Αλωνιστικη Μηχανη,Η Πατοζα-χ.ν.κουβελης
.
VIDEO-Μηχανες Εργασια
Αλωνιστικη Μηχανη Πατοζα Στρατου
Σκηνοθεσια music Χ N Κουβελης [c.n.couvelis]
.
.
.
.
.
Η Αλωνιστικη Μηχανη ,η Πατοζα,CASE 48 του Βασιλη Λιαμη,
στη θεση Μπετση[Μαχαιρα Ξηρομερου]κατω απο τη βελανιδια
Το τρακτερ Μπελαρους[Belarus Tractor]του Βασιλη Λιαμη[Μαχαιρα]
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ -ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[Η Επικη Εποχη της Μηχανης]
Αλωνιστικη Μηχανη,Η Πατοζα
[χ.ν.κουβελης]
.
.
ο Βασιλης Λιαμης ειχε αλωνιστικη μηχανη ,πατοζα,με συνε-
ταιρο τον Χρηστο Στρατο.Το 1960 πηρε Μπελαρους τρακτερ
και πηρε αλωνιστικη μηχανη Case 48αρα με χειροφρενα στον
πισω αξονα,για να'ναι ικανη να κατεβαινει κατηφορες, ολο το
συγκροτημα:Τρακτερ-Πατοζα-Καροτσα.Οταν κατεβαιναμε στη
Ζαβιτσα στο Αρχοντοχωρι μεχρι το Καστρο,που ηταν πεταλω-
τος ο δρομος κατηφορα μεγαλη βαναμε ανθρωπο στην πλατφορ-
μα και τραβαγε με λιταρια σχοινια τα χειροφρενα στα ταμπουρα,
στις δυσκολες κατηφορες
πηγαινε ν'αλωνισει στη Καντηλα,στα Γιωργαλεικα,στο Καμπο ,
ηταν ολο σιτηρα,δεν ηταν τοτε ολο ελιες,
πηγαινε μεχρι τα Γρεβενα,με τον Χρηστο Στρατο,
εδω πηγαινε στη Ντοργουβιτσα,στα Οχθια,στο Στρατο ,στα
Κατωμερα πηγαινε για ρυζι,εβγαζαν τις ροδες και ταιριαζαν
αλλες,για να μην κολλαει,και προσθεταν στα ταμπουρα ,σιδερε-
νιες ροδες.
Για το στησιμο ,πηγαιναμε στο αλωνι,με το που πηγαιναμε
ενας αναβε τσιγαρο και ο μπαρμπα Βασιλης εξυπνος μηχανικος
κοιταγε τη φορα του αερα,για να βαλει το συγκροτημα Τρακτερ-
Πατοζα-καροτσα κοντρα στον αερα,για μην τους χτυπαει το αγανι
και τους στραβωσει,και το καρνακι,αυτο ηταν μαυρο,απο πνιγμενο
σιταρι
Για να αλφαδιασει επαιρνε τον κασμα,φτυαρι,αλφαδι.Με τον
κασμα εσκαβε εκει που παταγαν οι ροδες,αναλογα το εδα-
φος,μετα με το αλφαδι κανονιζε να ειναι σε επιπεδη θεση,
για να μη φευγει το σιταρι,η βρωμη,το κριθαρι,το γεννημα
απο τα κοσκινα
Απλωνε λουρι κινησεως,περιπου 15 μετρα,απο τη τροχαλια
τρομπας,εκει εβαναν τα δεματια,μεχρι το τρακτερ.Στο λουρι
εβαζαν σταφιδα μαυρη η' ρετσινι για τις τριβες,για να μη χα-
νει στροφες το λουρι
ηταν κι αλλες τροχαλιες:τροχαλια στον αχυροκοφτη,πισω,
-τροχαλια στο ανεβατορ,ανεβαζε τον καρπο-τροχαλια στο
καρπολοι,για να βγαζει το κελυφος του σταριου
απο την αλλη πλευρα υπηρχαν 5 τροχαλιες ολες μ'ενα λουρι
σαλιγκαρο,με τις οποιες ερχονταν ο καρπος για να παει
στα καζανια
Κατω απο την πατοζα ,στη μεση κοντα στον πισω αξονα,υπηρ-
χε αξονας και ηταν βιδωμενες σανιδες ξυλινες και περιστρε-
φονταν με λουρι με τροχαλια,επαιρνε πολλες στροφες με τη
μικρη τροχαλια,να δημιουργειται αερας που φυσουσε στα
κοσκινα με αποτελεσμα να φευγει το αχυρο και οτι αλλη
ξενη υλη,να φευγει στα αλογα,με παλινδρομικη κινηση,για
να φευγει το αχυρο στον αχυροδιωχτη,που ειχε δοντια,προ-
σθετανε και δοντια να γινει λεπτο το αχυρο,και να φυγει
στο φουγαρο,ψηλα,με δυο τιμονια,ενα για να σηκωθει πα-
νω κι ενα για περιστροφικη κινηση,αριστερα -δεξια,και
απο το φουγαρο επεφτε το αχυρο σε κατσουλα σωρο η'
κατευθειαν στην αχυριωνα,απο ανοιγμα στην σκεπη
Οι εργατες ητανε -ο οδηγος-ο μηχανικος-οι κουβαλητες,αυτοι
απο τις αθημωνιες τα δεματια τα κουβαλουσαν στο παταρι,με
δυο καβαλετα-ενας εργατης ανεβασμενος στο παταρι επερνε
τα δεματια και τα εκοβε,τα ελυνε ,και τα'βαζε στο παταρι
της μηχανης ,της πατοζας,-και ο ταιστης τροφοδοτουσε τη
τρομπα,αυτη ειχε πολλα δοντια,κι απο κατω χειριστηριο για
να περασει το σιταρι,η βρωμη,το κριθαρι,το λουπινο,τα ρε-
βιθια,απο εκει πηγαινε στα αλογα,χτυπημενο και αποφλοιω-
μενο,πηγαινε στα σκυβαλα,απο κατω απο τα αλογα ηταν τα κο-
σκινα,και ο αερας,με ελικα,σαλιγκαρο,τ'ανεβαιζε στο ανεβα-
τορ,στη τρομπα,και παλι στο κοσκινο και στο καρπολοι κα-
θαρο
Το αχυρο απο τα αλογα πηγαινε στο αχυροδιωχτη,χτυπιον-
ταν με τα δοντια,να κοπει ψιλο,και απο εκει στο φουγαρο
να φυγει και να πεσει στο σωρο
Ο Μηχανικος παρακολουθουσε αν λειτουργουσε σωστα
το συγκροτημα,τα λουρια,ο γεωργος εβαζε το καπελλο στο
φουγαρο να δει αν επεφταν κλωνια καρπου,αν γινονταν
καλα το αλωνισμα
Ο καζανιερης μετρουσε τα καζανια που γεμιζε και κανονιζε
το ξαι,την πληρωμη,ηταν αναλογα 8/1,9/1,7/1,6/1,και γεμιζε
τα σακια,σακια ριγας 80 οκαδες
Το ξαικο ,τα σακια,φορτωνονταν στη καροτσα,εκει στη καρο-
τσα ειχαν βαρελι με πετρελαιο για να τροφοδοτειται με καυσι-
μο και να δουλευει το συγκροτημα
Σε καθε αθημωνια,εκει που ο γεωργος ειχε μαζεψει τα δεματια,
στο αλωνι,που πηγαιναμε για αλωνισμα επρεπε να καθαρισουμε
την πατοζα,απο πανω ,στην οροφη,υπηρχαν πορτες και απο εκει
εμπενε μεσα εργατης να την καθαρισει απο τα αγανια
Ειδη σιταριου τα ντοπια γεννηματα ηταν:το κουτρουλο,δεν ει-
χε αγανια-ο γκρινιαρης,με αγανι φουντα-το μαυραγανι,σκληρο,
εβγαζε σιμιγδαλι-μαρα,μαλακο- το ξυλοκαστρο,σκληρος ,μα-
λακος σιτος
Αλωνια στο χωριο ηταν-στο φραμα στη τσελεπι[το δικο μας του
πατερα μου,που ειχε σιταρια απο του Γιαν'το πγιαδ κατω στη Συντρο-
πουλου στη μεση και στο φραμα στη τσελεπι πανω,μονοκοματα
100 στρεμματα]
-στις Καρα[γ]ιανσκιες,στου Γκολφη,στη Ριζα,στα Παλιαμπελα,
στο αλωνι τ'Κολοβου,παλια με τ'αλογα-στ'αλωνι στα Στρατεικα,
με τ'αλογα-στα Ρετζερια-στα Νασλεικα,με τ'αλογα--
στα Ρογγια στ'αλωνακι-στα Βρυστιανα,κανα δυο αλωνια -
στη Μπαρμπαντρια-στους Βολιαδες-στα Λιβαδια-στου Κοκο-
τσελ'[ου]
πηγαινε για αλωνισμα στο Βασιλοπουλο[στο Αχιλλειο],στο Κα-
ραισκακη,[στο Δραγαμεστο],
-στη Ντοργουβιτσα[περιοχη της Ζαβιτσας],εκει μας εβαλαν γαλα
σε πιατα λιμπες και φαγαμε κατ'απ'το δεντρο του ληστη Σκεντζου,
αυτος,λενε,ανεβαινε πανω στο δεντρο εκεινο ,καθονταν εκει κρυμ-
μενος,εφτιαχνε σ'ενα σχοινι θηλια κι οταν ερχονταν απο κατω στον
ισκιο του δεντρου κανενα κοπαδι γιδια η' προβατα πεταγε τη θηλια
κι επιανε καποιο ζωο
Εργατες απο το χωριο ,που δουλευαν στη πατοζα ητανε:
ο Μητσος Κουβελης[Λασπιας],ο Νασος Τζακωστας,ο Νωντας
Βοτσης,ο Γιωργος Γκολφης[Τζωρτζης],ταιστης και η γυναικα του,
-ο Αντωνης Γκολφης,ο Μητσος Βοτσης[Ματσολας],ο Χριστοφορος
[Φορακιας] Κουβελης[Λασπιας],ο Λευτερης Γκολφης,ο Σταυρος
Τσιντζος,ο Νωντας Τσιντζος,ο Σπυρος και ο Νικος Λιαπης[Χαβας],
ο Χριστοφορος Τριαντης,καζανιερης,-ο Χρηστος Τριαντης,,ο Πανος
Παπατρεχας[Μητσαρελιας]-ο Μητσος Παπασταμος[Μποραζανης],
στα καζανια
Πατοζα ,αλωνιστικη μηχανη στη Μαχαιρα εκτος απο τον Βασιλη ΄
Λιαμη ειχαν:ο Χρηστος Στρατος,ο Πανος Μπουρχας,ενοικιαζομενη
-ο Μηλιος Θεοφιλης[Κολοβος],λιγο διαστημα- και ο Πανος Κουτρου-
μανος,λιγο διαστημα
Το αλωνισμα διαρκουσε 1,5 με 2 μηνες
η πατοζα εκαιγε καυσιμα πανω απο μισο[και ολοκληρο] βαρελι πετρε-
λαιο σε μια μερα
σε αλωνι βαρυ,μεγαλο εκανε,στεκονταν η μηχανη,και 3 μερες
αλωνιζαν απο τις 7 το πρωι μεχρι που βραδυαζε
ο εργατης επερνε για πληρωμη 7 οκαδες σιταρι τη μερα
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-Ξηρομερου
MACHERA XIROMERO GREECE
.
Κειμενα-PHOTOS
Ειχε ταμπελα:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου Απο Μνημης]
Χ.Ν.Κουβελης[c.n.couvelis]
.
.
.
[επιμελεια και καταγραφη προφορικης
αφηγησης-χ.ν.κουβελης]
.
Ειχε ταμπελα:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου Απο Μνημης]
.
.
Εδω που ειναι σημερα το καφενειο του Νικου και του Λα-
κια Λιαμη ηταν μαγαζι πριν τον πολεμο του 1940,το κτιριο
το'καψαν οι Ιταλοι τοτε που εκαψαν το χωριο στις 9 του Αυ-
γουστου το1943,το μαγαζι ειχε ταμπελα που εγραφε:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ,
το ειχε ο Μιλιος Λιαμης με τον Θοδωρακη Λιαμη,εκει μεσα
αριστερα ειχε γλυκα,ζαχαροπλαστειο,ο Σταθης Πλιατσικας,
ηταν μετοχος,ειχε γλυκα ταψιου,μπακλαβαδες,ραβανι,εκανε
και λουκουμαδες,
το μαγαζι ειχε και μπιλιαρδο,επαιζε ο γιατρος ο Μπεσας,ολος
ο κοσμος επαιζε,ολη η νεολαια,
στο χωριο τοτε υπηρχαν τρια μπιλιαρδα,μπιλιαρδο ειχε και ο
Μακρυπιδης και ο Θοδωρος Σαμαρας στη κατω αγορα,
γι'αυτο τη Μαχαιρα τη λεγανε Μικρο Παρισι,
στο Λιαμεικο ηταν χωρισμενα,με παραβαν,νομος του Μεταξα,
δυο κουρεια,το ενα το ειχε ο Νασος Τσαπαρελης και το αλλο
ο Γιωργος Πλιατσικας,
στο Μακρυπ'δεικο,που ηταν συνεταιροι υ Γιωργος Μακρυπι-
δης,με τον [Παπα]Ξαρχη Στρατο και τον Γιωργο Μπιτσωρη
εκει κουρειο ειχε ο Αντριας Πλιατσικας,
τα μαγαζια την Κυριακη ανοιγαν μετα την απολυση της εκ-
κλησιας,
καθε Κυριακη επιτρεπανε πριν την απολυση της εκκλησιας,
εδω μπροστα απο το λιαμεικο, να κανει ο Γιαννης Τζακω-
στας λουκουμαδες,σε μεγαλο καζανι εβαζε λαδι,τσιγαριζε
και καθονταν στα τραπεζια και τρωγανε,ητανε ξενοι 60-70
ατομα,τσαγκαρηδες,χωροφυλακες,μαστοροι και μετα ανοι-
γαν τα μαγαζια,λουκουμας ηταν ο Γιαννης Τζακωστας και
ο Λιας και ο Πανος Τζακωστας τ'αδερφια του συμπαγαν τη
φωτια,
μαγαζι ταβερνα ειχε ο Σταυρος Δηλαδης[Κουβελης],εκει
που ηταν αργοτερα το μαγαζι του Κιτα[Χρηστου Στρατου],
αυτος ειχε παει στην Αμερικη,
μετα που σκοτωθηκε,εκει μαγαζι,καφε-αμαν με γραμμοφω-
νο εκανε ο Λαζος Καρκατζουλης[Κουβελης]ειχε παει στην
Αμερικη,ηταν παντρεμενος με την Μαριγω απο την Πρεβε-
ζα,ακληρος,
ταβερνα ειχε απεναντι και ο Τασος Καρναβας σωγαμπρος
απο την Καντηλα στον Σπυρο Λιαμη,πηρε την Μαρινα,
ειχανε και γιαουρτες,σε πηλινα παδελακια,
ειχε ερθει να τραγουδησει, τη δεκαετια του '30, η Ριτα
Αμπατζη με κλαρινο τον Χαραλαμπο Μαργελη απο το
Μεσολογγι,
τελευταια φορα στο χωριο ο Μαργελης ηρθε στο χωριο
στο γαμο του Μακια Δασκαλου[Παπατρεχα],
.
Στο σχολειο ειχαμε μαθηματα 1η-2α ταξη Αναγνωση,
3η-4η ταξη Οδυσσεια, 5η-6η ταξη Βοσπορος Μικρα
Ασια,ειχαμε και Γεωγραφια,χαρτη,Δευτερα και Τριτη
απογευμα ειχαμε Θρησκευτικα,Τεταρτη και Πεμπτη απο-
γευμα ειχαμε Ιστορια και Ωδικη,Παρασκευη απογευμα
και Σαββατο,μεσημερι,ειχαμε Ωδικη,
ξυλο αγαντα,νταπ-ντουπ,
στο δασκαλο Αδιλινη πηγα 1,5 χρονια,στον Σαμαρα πη-
γα 2 χρονια,στη Τασια Αβραμ πηγα 1 χρονο,μπροστα,2 μη-
νες ,ηταν ο Μπουμπουλης απο την Κατουνα,και ο Κλι-
τσης απο τα προσφυγικα,ητανε κουτσος και ιδιοτροπος,
και μετα ηρθε η Τασια Αβραμ,ητανε απ'την Πατρα,καθον-
ταν στα Καραγιαννεικα,εκατσε στο χωριο μεχρι που κηρυ-
χτηκε ο πολεμος,την αρραβωνιασε ο δασκαλος ο Σαμαρας,
την παρατησε και παει φυματικια στη Πατρα,
Ο Μητσος Αδιλινης ηταν Θιακος,εκανε 35 χρονια δασκα-
λος στο χωριο,κοντακιανος,εμενε πισω απο την εκκλησια,
εκει ηταν το σχολειο,το καινουργιο εγινε το 1934-1935,
τα μισα παιδια καθονταν κατα[γ]ης,πηγαιναν το χωριο
φαγητο κι ετρωγε,ειχε κουμπαρους τους Τριαντεους,στο
χωριο πεθαναν το παιδι του και ο πατερας του και τους
εθαψε εδω,εκανε καλο μαθημα,σ'αυτον πηγα Πρωτη Τα-\
ξη,μιση Δευτερα,
[ο Αδιλινης σαν δασκαλος αφησε ονομα στο χωριο,οι πα-
λιωτεροι που τον ειχαν δασκαλο ελεγαν στα παιδια τους:
''Να γινεις δασκαλος σαν τον Αδιλινη''.
Και ολοι ειχαν το ιδιο γραφικο χαραχτηρα.Τα γραμματα
του Αδιλινη.]
οταν ο Αδιλινης πηρε συνταξη παρακαιρα,του ελειπαν
λιγοι μηνες,μετα πηγα στον Ντινο Σαμαρα,αυτος σπου-
δασε στα Γιαννενα στην Ιερατικη Σχολη,πρωτοδιοριστι-
κε στους Αμοργιανους,ο Σαμαρας ειχε ενα αρνακι,μανα-
ρι,καραμανικο και το κουβαλουσε μαζι του και σε μια
εκδρομη στη Πεταλι το βαφτισε,το βαφτισαμε Αφρο,
απο το... Αφροδιτη,
ο Αδιλινης ηρθε στο χωριο στη Κατοχη με τη γυναικα
του και του διναμε ρουχα,τραχανα,αλευρι,φακη,κανε-
νας δεν του κραταγε να μην του δωσει,τα μαζευε στους
Τριαντεους,ηρθε και στην Μπαρμπαντρια σε μας και
τους Στελεους,του δωσαμε,ηρθε στον μπαρμπα Λακια
Μπαρλα[Γκολφη],του'δωσε κατι σφηνες τυρι η Λακαι-
να ,
θυμαμαι οταν εφτιαχναν το μαγαζι του Λευτερη Σουρε-
λη[Γκολφη] οι μαστοροι που εφκιαξαν την εκκλησια,ε-
βαλαν φουρνελο και μας εδιωξαν απ'το σχολειο,το μαγα-
ζι ηταν εμπορικο παντοπωλειο,οτι ηθελες ειχε,το κρατα-
γε με το παιδι του τον Αγησιλαο,
η δασκαλα Τασια Αβραμ ειχε και μια πρωτη ξαδερφη που
μαθαινε ψαλσιμο στον Παπαχαραλαμπο,
στο σχολειο ειχα ενα δραματακι,με την Τασια τ'Πλιακ'
[Κουβελη],τη Γεωργια Γκολφη και την Αγγελικα τ 'Αρι-
στειδη Μαυρογιωργου,με την Τασια κουβεντιαζαν οι
δυο τι θα γενε οταν μεγαλωσουν:
''εγω γυμναστρια και συ δικηγορινα
και μοδιστρουλα η φουλα μας
να την περναμε φινα''
πηγα κι εγω εκει:
''τι μοιροφορες ειν'εδω
που εχουν φλυαρια;
κι αν τις ρωτας και για χορο;
Ιουνιο Ιουλιο και μεσημερι ακομα''
''τι θελεις εδω ρε Τομι;''
εγω ημουν ο Τομι,
''ενομιζα πως παιζεται με κουκλες
τις κουμπαρες,
ποτε δεν το περιμενα να λετε
κουταμαρες''
''αυτη θα γινει δικηγορινα''
''νοικοκυριο να μαθετε πλυσιμο και κουζινα
κι αργαλειο και μπαλωμα να μην δουλευει η πεινα''
''θα γινουμε κι εμεις ολες δικηγορινες''
''θα πλενετε τα πιατα σας
κι ολες τις κατσαρολες'',
ειπα εκεινη τη χρονια,στις εξετασεις τον Ιουνιο,το
ποιημα:
''τωρα που θα φυγω
και θα παω στα ξενα
και θα ζησω χρονια χωρισμενα
αφησε να παρω γαλανη πατριδα
κατι απο σενα γαλανη πατριδα αγαπημενη
χωμα ελληνικο χωμα τιμημενο
χωμα μ'αιμα ποτισμενο''
στις εξετασεις προτου τα ποιηματα ερχονταν κοσμος,
εβαζε ο δασκαλος ενα κλασμα να το λυσουμε,στους
μεγαλυτερους μαθητες,στους μικροτερους εβαζε διαι-
ρεση,
ο Μητρακης Λασπιας[Κουβελης] ειχε ενα ποιημα,του
το'μαθα εγω,
ο Τεμπελης:
''εβαρεθηκα επιτελους του σχολειου τη ζωη
κι αποφασισα να φυγω για ν'αλλαξω τη ζωη
εβαρεθηκα επιτελους απ\τα δεντρα τις φωλιες
εβαρεθηκα να τρωω απ'τον δασκαλο ξυλιες'',
καποτε ρωτησε η Τασια Αβραμ:
''που βρισκεται η Παρος;
πως γεννιεται ο σεισμος;
οποιος ξερει να το λεει
κι οποιος δε ξερει ,σκασμος!'',
ο Γιωργο Καρελακης με τον Μιλιο Κολοβο[Θεοφιλη]
πηρανε τα μελανοδοχεια απο τα θρανια πανω που ειχα-
με να γραφουμε και τα 'χωσαν μεσα στον κηπο τον
Καρλακεικο,τα' πιασαν,τα 'δειραν και μαρτυρησαν,
.
στο χωριο τοτε ειχανε βγαλει και καποια τραγουδα-
κια:
''λεμονια απο τα Γιαννενα
και μπυρα απ'τον Περαια
στη Μαχαιρα τα φερανε
για την παλιοπαρεα''
και[μια παραλλαγη του]:
''λεμονια απο τα Γιαννενα
πορτοκαλια απ'τη Γουριτσα
στη Μαχαιρα τα φερανε
για τη κυρα Τασιτσα''
.
ο Παπαχαραλαμπος ηταν παπας στο χωριο[πατερας
του Παπαχιλλεα,το επωνυμο του ηταν Τριαντης],
ο Παπαχαραλαμπος ηταν καλλιφωνος,ηξερε μουσικα,
ειχε δικα του μουσικα,τερερεμ,πανω στα βιβλια εγρα-
φε μουσικα,οταν εψελνε χειρουβιμ δεν σταματαε ,εψελ-
νε ωρα,ο Παπαχιλλεας τα παραταε κι εφευγε,ειχε κανει
κι ενα συγγραμμα μουσικο που χαθηκε,
στα εγκαινια της εκκλησιας της Χρυσοβιτσας φωναξε
ο δεσποτης να παει ο Παπαχαραλαμπος να ψαλλει,τοτε
ηταν λαικος,να κανει εσπερινο,και μετα πηγε σε κατι
κατσουλες να κοιμηθει,και μεσα στα αχερα ψαχουλευε
να βρει το τσαρουχι,
τον Παπαχαραλαμπο τον εμαθε βυζαντινη μουσικη ο
Τσιμπουκης στον Αστακο,
ο Νιδας[Λεωνιδας] Μαυρογιωργος,παιδι του Παπαπαντε-
λεου,εμαθε ψαλτικη στον Παπαχαραλαμπο,τον Παπαπαντε-
λεων τον εκανε παπα ο Πανα[γ]ης[Στουρναρας Παπατρε-
χας],ο Νιδας εγινε ψαλτης στη Μητροπολη Αθηνων ,δια-
φωνισε με τον [Σπυρο]Περιστερη και πηγε σ'αλλη ενο-
ρια,
ο Γιωργος Μακρης πηρε βασεις ψαλτικης απο τον Παπα-
χαραλαμπο,επειτα πηγε στην Αμερικη,στον Αη Βλασση
''ειχε ενα τραγουδι '',τον ακουσα σ'ενα τραγουδι,
καποτε ηρθε ο Γεροθοδωρος[ο Σεραφειμ] και ξεγελασε
τον Παπαχαραλαμπο και του πηρε τρια τραγουδια,που
ειχε γραψει,του'πε θα τα ματαφερει,τον κοροιδεψε και
δεν ξαναρθε,
αργοτερα ο δεσποτης εστειλε να ερθει στον Αη Γιαννη
του Προδρομου ο Παπαχαραλαμπος να ψαλλει,τ'ακου-
σε ο Γεροθοδωρος κι εφυγε,φοβηθηκε,
στο γαμο του Χριστοφορου Μποζωνη ηταν κλαρινο ο
Φουσκομπουκας κι ειπε πως αν δεν τα καταφερει να γυ-
ρισει το κλαρινο στο τραγουδι του Παπαχαραλαμπου θα
το τσακιζε,κι ο Παπαχαραλαμπος αρχισε να τραγουδαει:
''εψες ο μαυρος διαβαινα σε κλεφτικα λημερια
ακουσα αντρικια κλαματα γυναικεια μοιρολογια'
και το τραγουδι του ειχε τετοια γυρισματα,ολο ημιτονια,
που δεν μπορουσε ο Φουσκομπουκας να το γυρισει
στο κλαρινο,παραιτηθηκε και πηγε να σπασει το κλαρι-
νο,αλλα τον κρατησαν,
θυμαμαι καθονταν σ'ενα σιδερενιο κρεβατι εξω απο
την εκκλησια τα καλοκαιρια,να κοιμηθει,εκει σιγοτρα-
γουδαγε,και τα παιδια το πρωι που πηγαιναν στην εκ-
κλησια τον ακουγαν,θυμαμαι και το τραγουδι του:
''ξυπνα πουλακι μ' το πρωι
κι ανεβα σε κλαρακι
και τιναξε τα φτερουγια σου
να πεσει η δροσια σου''
ητανε αηδονι η φωνη του.
.
ο Τολιας Καραγιαννης εμαθε ψαλτες τον Αντωνη Δ ηλα-
δη[Κουβελη],τον Αλεκο Κουβελη του Φιλιππα,τον Νικο
Κανατσουλα[Παπατρεχα],τον Κωστα Ταρκαζη[Παπατρε-
χα],τον Νικο Ματσαραγκα[Παπασταμο],τον Αντριγακια
Κωστακιωτη[Δημοσεγκο],
.
σ'ενα πανηγυρι στο χωριο στου Κιτα[Χρηστου Στρατου]
ηταν ο Τασος Χαλκιας κλαρινο,και στα Λιαμεικα μπροστα
εξω ο Κωστας Μπαλουφας[Τζακωστας] και ο Νικος Καν-
τας ειχανε τον Φωτη Χαλκια ,αδερφο του Τασου,στο
τραγουδι και το λαγουτο,και κλαρινο τον Γιαννη Στερ-
γιου,
μια φορα ειχε και ο Σταματης Παπασταμος οργανα κι
ητανε ο Τακης Καρναβας μικρος,με τον Γιαννη Βαρδη
σαντουρι και τον Βαρδη βιολι,ειχανε και μια τραγουδισ-
τρια Ελευθερια απο την Λευκαδα,οταν εκλεισαν,σταμα-
τησαντα οργανα ο Καρναβας πηγε στον Βασιλη Σαλεα να
τραγουδησει,που τον ειχε ο Λιας Κουτρουμανος,
ο Γιαννης Στεργιου με την κομπανια του νοικιαζαν μια
πορτα στα Μακρυπ'δεικα,εκει που ητανε το τσαγκαρικο
του Κωστα Γραψα[Παπατρεχα],εκει κοιμοντανε και γυ-
ριζανε στα χωρια,
καποτε εκανε πανηγυρι και ο Γιαννης Μπαλουφας[Τζακω-
στας] εβαλε και τραπεζια στη πλατεια της εκκλησιας κι
ο Παπαχιλλεας του'πε να τα παρει,να τα μασει,
.
τα παιδια του Σχολειου εκαναν Πρωτομαγια πριν τον πολε-
μο στις παραμονες,στο Λυκοδοντι,στ'Γκουμα το Καραουλι,
στα δεντρα ,ηταν 160 παιδια μαθητες,δασκαλος ηταν ο Σα-
μαρας,ειχαν 15 σφαγια και τα εψηναν ο Διονυσσης Βοτσης,
ο Νασος Τσαπαρελης,ο Χαριλαος Τζακωστας,ηρθε και ο
Γιωργος Στουρναρας[Παπατρεχας]και ο Γιωργος Μακρης,
περασαν και Βλαχοι ,τους καλεσαν,σταθηκαν,εφαγαν κι
εκατσαν να ξαποστασουν κατω απο τα δεντρα στον ισκιο,
κι ο Γιωργο Μακρης πηρε και τους εδωσε μια πλατη απο'να
σφαγειο να τη δουνε,την πηρε ενας την εξυσε ,την κοιταξε
κι ειπε πως βλεπει πολεμο,του εδωσαν κι αλλη και παλι
ειδε πολεμο,
.
τοτε ερχονταν στο χωριο και τσιγγανοι,αρχοντοτσιγγανοι,
κι εκαναν εμποριο αλογων,εμεναν καιρο στο χωριο,ηταν
οι Χαλινοπουλοι απο τον Πυργο και τη Ζαχαρω,εμεναν στο
μυλο του Λιαμη,και αλλοι τσιγγανοι ηταν απο τα Μεγαρα,
καθε βραδυ πηγαιναν στα μαγαζια με τις τσιγγανες μαζι κι
επαιζαν οργανα και τραγουδουσαν,μαζευονταν και κοσμος
και γλεντουσε,
μια βραδυα στο μαγαζι του Λια Κουτρουμανου εγινε φασα-
ρια,πιαστηκαν οι Χαλινοπουλοι με τους Μεγαριτες ποιος θα
επικρατησει,θα εχει τα οργανα στο μαγαζι,ο Χαραλαμπος
Χαλινοπουλος,τον ειχε βαφτισει ο Μπακιας[Χαραλαμπος]
Γκολφης ,πετουσε τις λιρες στον αερα,επεμβηκε ενας υπο-
νοματαρχης Ζωγοπουλος και ηρεμησαν τα πνευματα,
.
την καινουργια εκκλησια πρωταρχισε ενας εργολαβος απο
το Μεσολογγι,το 1929 εγιναν τα σχεδια,την πηγε λιγο πανω
και την παρατησε και την ανελαβαν οι Κονιτσιωτες,ο μασ-
τρο -Αποστολης,αυτος ηταν και ο αρχιτεκτονας,ο μαστρο-
Αριστειδης και ο μαστρο-Στεργιος,εμεναν στο χωριο,
απο το 1932-35,το χειμωνα δουλευαν στο δρομο της Σκουρ-
τους,εσπαγαν τη πετρα και τον εστρωναν,τον δρομο τον ειχε
αναλαβει ο Ζολωτας,αυτος εφκιαξε και το γεφυρι,και την
Ανοιξη και το Καλοκαιρι δουλευαν στην εκκλησια,
στην αρχη τη πετρα την εβγαζαν απο τα Δυο Δεντρουλια
εδω στο χωριο,στα καραουλια τ'Σουρελη[Γκολφη],αλλα
ηταν σκληρη και την παρατησαν και την εφερναν απο
τη Βασ'λοπ'[το Βασιλοπουλο],την μετεφερναν τα φορτηγα
του Καρελακη,με οδηγο τον Κωστα Πλιατσικα,και του Κο-
λοβου[Θεοφιλη],με οδηγους τον Κωστα Κολοβο[Θεοφιλη]
και τον Γακια,
σε μια μεταφορα της πετρας απο τα Δυο Δεντρουλια ο
''Πετριτης'' ενα φορτηγο των Κολοβαιων φορτωμενο
πετρα που οδηγουσε ο Χρηστος Παφλας[Κουβελης],ηταν
και καποιος Ντριβας,εκει στα Χαβαιικα βγηκε απ'το
δρομο,κι επεσε στη Μπαμπακια,
ασβεστη επερναν απο τις ασβεσταριες που εκαψαν στο
χωριο και χωμα εφερναν απ'τον Γερομπορο στο γεφυρι
της Μπαμπινης,
οσο καιρο δουλευαν οι μαστοροι η παλια εκκλησια ηταν
μεσα, σ'αυτην λειτουργαγαν μεχρι να γινει η καινουργια,
και την γκρεμισαν οταν τελειωσε το 1935,
για να γινει η εκκλησια πουλησε χωραφια,
την Μπαμπακια την χτυπησαν ο Καρελακης,ο Καρδιας
[Κωστας Στρατος],η Μητσαινα Κανατσουλα[Παπατρεχα],
ο Πλιακος[Κουβελης],
τα Χωραφουλια του Βασιλη Καρελακη,ο Αη Βλασσης
των Ντουμνεων[Παπασταμεων],η Πλατιτσα του Σουρελη
[Γκολφη],οι Βουλιαδες ,ηταν χτηματα της εκκλησιας,τοτε
δωθηκαν σε δημοπρασια να χτιστει η καινουργια εκκλησια,
ο Αη Γιωργης,
.
στη Μπαμπακια ψηλα ειχε παλιουρια και τα ξελακωσαν
Γκεγκηδες ,ενας Μπεκιος,κι ενας Χουσεινης,
.
ο Γιαννης Μπεσας ηταν γιατρος απο την Παπαδατου,τον
καιρο που παντρευτηκε ηρθε στη Μαχαιρα,πηρε την Ουρα-
νια του Παναη Παπατρεχα[Στουρναρα],πριν το 1930,
τελειωσε το Πανεπιστημιο και πηγε γιατρος στη Παπαδα-
του,μετα οι Παπατρεχαιοι τον εστειλαν στο Παρισι να σπου-
δασει,Γενικη Ιατρικη με ειδικοτητα ακτινολογου,
οταν ηρθε πισω στη Μαχαιρα του εφεραν ακτινολογια ,ειχε
Κλινικη,[εκει που αργοτερα ο μπαρμπα-Βασιλης ο Βετλαν-
τζας[Κουβελης]ειχε ψητοπωλειο-ταβερνα,τη δεκαετια
του 1970], η Κλινικη ειχε ακτινες,κι επερνε ρευμα απο
τον μυλο του Τελια Ντουμια[Παπασταμου],[ο μυλος
ηταν στο σπιτι των Ντουμνεων απο κατω],μ'ενα χοντρο
καλωδιο,ειχε γεννητρια,
ο Μπεσας ηταν συμμαθητης του Μπουκα του χειρουρ-
γου ,ερχοντανε να πανε για κυνηγι,και με τον Παπαχιλ-
λεα,
ο Μπεσας εγινε αριστερος,καλος γιατρος,
σαν τον Κατσαρακη γιατρο στη Μπαμπινη,στη Χρυ
σοβιτσα ηταν δυο γιατροι:ο Μελεουνης και ο Γκολιας,στη
Μαχαλα γιατροι ητανε ο Γωγακης και ο Σαμαρας,
πηγαινα ολοενα στον Μπεσα ,ημουνα μπακανιασμενο,
μου'δινε κινινο,πικρο,το τυλιγες με λιγο τσ[ι]γαροχαρτο
να το καταπιεις,τοσο πικρο ηταν,
η κλινικη μπροστα ειχε το γραφειο,στο βαθος ειχε τις
ακτινες,
εμενε στο ψηλο σπιτι,αριστοκρατικο,
το 38 πηρε αυτοκινητο,του το'φεραν οι Παπατρεχαιοι,
ενα γαλαζιο,πηγαινε στα χωρια,οποτε ειχες πληρωνες,
ολη μερα ηταν ανοιχτη η Κλινικη,,ερχονταν αρρωστοι απο
τα χωρια τα ορεινα πανω σε ξυλοκρεβατα,απ'την Καραμ
Ντοβρα τα Βλυζανα ,λαβωμενοι,Ζαβιτσανοι,Αετινοι,
τοτε θεριζε η φυματιωση,ητανε οι εχινοκοκκοι,οι πνευμο-
νιες,
.
τοτε ηταν χωροφυλακες στο χωριο,το γκοβερνο ηταν ενας
Κρητικος Κωστας Κοτινακης,εναν χωροφυλακα τον ελεγαν
Μαρκο,πηρε γυναικα μια Μαρια των Τριαντεων.εναν τον
ελεγαν Μητσο,εναν τον ελεγαν Τελια,
ο Κοφινακης παντρευτηκε τη Μαιρη,ψηλη,πρωτο αναστημα,
ηταν δασκαλα στη Μπαμπινη,εκανε μια κοπελα και τη βαφτι-
σε ο γιατρος ο Μπεσας,
.
τη μερα της 4ης Αυγουστου [του Μεταξα]γιορταζαν[εκει που
ειναι η πλατεια τωρα] ειχαν ψητα ,εμεις τα παιδια οι σκαπανεις
πηγαιναμε να παρουμε τον αρχηγο,ο αρχηγος ντυνονταν,εβαζε
τη στολη του,και τον φερναμε συνοδεια ,τους χαιρετουσε ''ετσι''
με το χερι[κανει την κινηση],κι ειπαμε το τραγουδι:
''γιατι χαιρεται η μερα
και χαμογελαει πατερα;''
επειτα κενωσαν τα φαγητα,εμεις πιασαμε τις σ[υ]κιες ,
ηταν δεκαπενταυγουστο,νηστεια, επετρεπαν να σφαξουν,
ο μπαρμπα-Γιαννης Δηλαδης[Κουβελης],ο αδερφος του
Σταυρου,εσφαζε με αδεια του γιατρου κανα βετλακι,
για καποιο ασθενη με ελονοσια,διαφορες ασθενειες δη-
θεν,
μας ειπαν:''τους ζυγους λυσατε'' σκαπανεις και φαλαγγι-
τες,
εφαγαν ως τη νυχτα,εμεις λακισαμε,
τη μερα εκεινη εκαναν δοξολογια κι εβγαναν λογο:
''ετουτη η μερα σημερα
δεν ειναι σαν τις αλλες'',
καθε μεσημερι Κυριακη επι Μεταξα μας πηγαιναν σκαπα-
νεις και φαλαγγιτες στη Πεταλι και μας γυμναζαν,ντυμενοι
με παντελονακι κοντο κι ενα καπελο,φερναμε γυρα,σουραε
ο χωροφυλακας Κοτινακης,κοπελες στο τελος στα χρονια
του Μεταξα ηρθανε,
.
ηρθανε οι ανταρτες το 42,εβγαλε λογο ο Κωστοπουλος απο
τον Προδρομο.ηρθε ο Νικος Κομπλιτσης απο την Μπαμ-
πινη,ηταν αρχηγος του ΕΑΜ,εβγαλαν λογο στην εκκλη-
σια,και τραγουδουσαμε:
''Ελληνες ακολουθηστε
των ανταρτων τη φωνη
Να ζητε τι ωφελησθε
με τη σκλαβια τη στερνη;
Παψτε να προσκυνατε
του φασισμου τη σκλαβια
Ελληνες Επαναστατες
Διωξτε αυτη τη σκλαβια
Στους καμπους βαραει το κανονι
Στα ορη βροντουν κεραυνοι
Εμπρος στην Επανασταση Ολοι
Να ζησουμε μαζι''
γεματη η εκκλησια απο κοσμο,ειχανε και επι-
φυλακη για τον φοβο των Ιταλων,ητανε Ιταλοι
στην Ψηλοραχη,εφκιαχναν λουμπες να τις γεμι-
σουν με εκρηκτικα να εκτιναχθουν οταν θα εκα-
ναν αποβαση οι Εγκλεζοι,
μετα το λογο ηρθαν στο μαγαζι του Μακρυπιδη,
τσου'χανε τραπεζι,ηρθε και ο Γιαννης Βαροπουλος
με το ακορντεον,τραγουδαγαν,
.
μετα τα Δεκεμβριανα εφυγε απ'τη Μαχαιρα ο Μπε-
σας,
εγιναν εγκληματα το 44,ολοι τρυπωσαν
.
η Ομαδα ,η Αστραπη,ειγινε τη δεκαετια του '30.
αυτοι που εφτιαχναν το μωλο του Αστακου,ηταν
3 αδερφια Παιρα εργολαβοι,ενας ηταν ποδοσφαιρι-
στης του Ολυμπιακου,αυτος εφτιαξε μια ομαδα στον
Αστακο,με κοκκινες φανελες με ασπρη ριγα,
τοτε εγινε ομαδα και στη Μαχαιρα,με παιχτες πολ-
λους,ενας ηταν απο την Αρτα,Γιωργος Τσολακης λε-
γοτανε,τσαγκαρης,ασσος τερματοφυλακας,επαιζε κι
εξω,
πηγαμε στην Αμφιλοχια,καποιος ρωτησε πως λεγετε
η ομαδα,την ειπαμε ΑΣΤΡΑΠΗ,
ειχανε ενα υπαλληλο του Χρηστου Στρατου ποδοσφαι-
ριστη στην ομαδα,Κ'στοφορο τον λεγανε,κι αυτος εβα-
λε το γκολ στην Αμφιλοχια,νικησαν,
γηπεδο ειχανε στη Πεταλι,το καλυτερο ,το ποτιζανε να
κατσει η σκονη,κουβαλουσανε νερο απ'τη Μακροπουλ'.
το πηγαδι, με τις βαρελες,εκει επαιζαν οταν ηταν χερ-
σο,
οταν ηταν καλαμια,επαιζαν στο Σκουρπστο,
παιχτες ποδοσφαιριστες ητανε:ο Φανιας Πανουργιας,
οι Τσαπαρελεοι Νασος και Γακιας,ο Λακιας Ντουμιας
[Παπασταμος],ο Ξαρχης Κουβελης,ο Κωστας Ρουκης,
ο Κωστας Παπατρεχας[ο Παπακωστας],''παενε ολουθε'',
ο Αντωνης Πουλης,ο Μιχας Καρκατζουλης[Κουβελης],
ο Βασιλης Βετλαντζας[Κουβελης],ο Γιαννης Κουτρου-
μανος,ο Γραψας[Κωστας Παπατρεχας],ο αδερφος του
Σταθης Παπατρεχας,ο Σταυρος Τσιντζος, ο Τρικουπης
[Δημητριος Παπατρεχας],ο Χρηστος τ'Τελια[Παπαστα-
μος],ο Αντρεας Χασαπης,ο Χρηστος Σουρελης [Γκολ-
φης],
ειχανε ποδοσφαιρικα παπουτσια,τα'χαν φκιαξει οι Ρου-
κεοι,και παντελονακια μαυρα,φανελες ειχανε διαφορες,
.
.
.
Φωτογραφιες
.
.
[φωτογραφια πριν το 1930]μερος της Αγορας και η παλια εκκλησια,
φαινεται και η ελια στην πλατεια της εκκλησιας,
σ'αυτο το μαγαζι ηταν η ταβερνα του Σταυρου Δηλαδη[Κουβελη],το
καφε αμαν του Λαζου Καρκατζουλη[Κουβελη],κι αργοτερα το καφενειο
του μπαρμπα Κιτα[Χρηστου Στρατου],διπλα αριστερα στη φωτογραφια
ειναι η κλινικη του γιατρου Μπεσσα,ισα που φαινεται
1932,κατασκευη της εκκλησιας,Μαχαιριωτες με τους μαστορους,διακρινονται:
ο δασκαλος Αδιλινης ορθιος ο κοντακιανος,διπλα ο γιατρος ο Μπεσας,και ο
Νικος Στουρναρας Παπατρεχας,πιο κατω ο Αλεκος Τσιλιας Κουβελης,ο Λιας
Λασπιας Κουβελης,ο Αριστειδης Μπιτσωρης Σπλιας,ο μικρος Τασος Μπιτσω-
ρης,ο Λευτερης Γκολφης Σουρελης
το αρχοντικο σπιτι του Παναη Παπατρεχα Στουρναρα,τωρα δεν υπαρχει,
μπροστα στη φωτογραφια ειναι η Κλινικη του γιατρου Μπεσα,που εμενε
στο σπιτι αυτο
ειναι ο μικρος Πανος Παπατρεχας[Παλιοπανος]ο Αντρεας Γκολφης,ο Σακιας
Χασαπης,ο Θοδωρος Στρατος,ο Χρηστος Μπαρμπαρουσης,ο Τακης Παπαστα-
μος
ο Θοδωρος Στρατος,στη μαντρα ,[εκει που αργοτερα εγινε η πλατεια]
ο Θοδωρος Στρατος και ο Γιωργος Γκουμας
ο Θοδωρος Στρατος,ο μπαρμπαΤακης Κουβελης[Νασουλας],ο Χρηστος
Στρατος,και ο Τολιας[Αποστολης] Στρατος ,στο καφενειο του μπαρμπα
Κιτα[Χρηστου Στρατου]
ειναι ο Θοδωρος Στρατος και ο Λευτερης Στρατος ,εξω στο καφενειο του
μπαρμπα Κιτα [Χρηστου Στρατου]
Δημοτικο Σχολειο,ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος και η δασκαλα Μαρια
πανηγυρι,πισω ειναι ο πατερας μου ο Νικος Κουβελης με τη μανα μου Μαρια ,
ειμαι κι εγω εκει,ειμαι κρυμενος και δεν φαινομαι,το πανηγυρι ηταν στου
μπαρμπα-Λευτερακι Κανατσουλα Παπατρεχα το μαγαζι,λιγο πιο κατω απο
το κουρειο του μπαρμπα Γιαννη Κανατσουλα Παπατρεχα,
ειναι ο Γιωργος Μπαρμπαρουσης,ο Λευτερης Μπαρμπαρουσης,ο Σπυρος
Παπασταμος,ο μικρος Σακιας Χασαπης και ο Γιωργος[Γωγολας]Ζαρκαδου-
λας που τσουγκριζουν τα ποτηρια γεματα με μπυρα
ειναι καβαλα ο Φορακιας Καρελακης
η ΑΣΤΡΑΠΗ
πανηγυρι, στο δρομο κατω απο το σχολειο,εκει που ειναι του Μποζωνη,το παιδι
που χαιρεταει στο βαθος ειναι ο Περικλης Θεοφιλης,
η παρεα ειναι του Μιλιου Λιαμη και του Λευτερη Κουβελη[Καλετση],διακρινον-
ται:
ο Μιλιος Λιαμης,η Λαμπρινη Λιαμη,ο Κωστας Παπαδημητριου δασκαλος απο
το Αγρινιο και η γυναικα του Χρυσανθη Κουβελη ,η Μαργαριτα Κουβελη με
μικρο τον Κωστα,και τη Μαρια μικρη,και ο Λευτερης Κουβελης,
επισης διακρινονται στο πλαι: ο Μιλιο Τριαντης και πισω οι κορες του μπαρ-
μπα Βασιλη Κουβελη[Βετλαντζα],ακομη πισω απο τη παρεα φαινονται ο Μη-
τσακιας Παπατρεχας,η γυναικα του Ελενη Βοτση και ο μαστρ'Αγγελος ο
Ραφτοπουλος
στο πανηγυρι η παρεα, ο Σταυρος Γκουμας,η Σταθουλα,η Ποπη,η Ντινα
Γκουμα,ο Νικος Παπατρεχαςο Χρηστος Στρατος,ο Χρηστος Στρατος[Κιτας],
πανηγυρι στου Κωστα[Κωτσακια] Μπαρμπαρουση
ειναι στη Μποστανια στρο γηπεδο,ο Τακης Ζαρκαδουλας,ενα παιδι απο την
Αθηνα που εμενε στον Μανικα,και ο Τακης Τζαχρηστας[Καροτσερης]
ο Κωστας[Κωτσακιας] Μπαρμπαρουσης και ο Πανος Πουλης
πανηγυρι στου Κωστα [Κωτσακια]Μπαρμπαρουση,στη παρεα που χορευει
ειναι και ο Νικος Παπατρεχας και ο Μπαμπης[Χαραλαμπος] Παπατρεχας,
ξενιτεμενοι[Γερμανια,Αμερικη,Ελβετια]
στη μαντρα ,ο Τακης Ζαρκαδουλας[Καρναβας]
ποζα,ο Πανος Παπασταμος[Ντουμιας],και ο Τακης Ζαρκαδουλας[Καρνα-
βας]
ειναι ο Χριστοφορος Μποζωνης,ο Χρηστος Γκουμας,και ο Γιωργος Καρε-
λακης
στο ραφειο του μπαρμπα Κωστα Ζαρκαδουλα,μετρα για κουστουμι,ο Τακης
Ζαρκαδουλας και ο Κωστας Μπουρχας του Θοδωρακη
Η ΑΣΤΡΑΠΗ,ειμαι κι εγω μικρο παιδι ακρη δεξια κατω,
ακρη αριστερα κατω ειναι ο αδερφος μου ο Γιωργος
ο Τακης Ζαρκαδουλας και πισω ειναι το παλιο μαγαζι των Λιαμεων και το
Μακρεικο[που εφτιαξε ο Γιωργος Μακρης απο την Αμερικη]
στο χασαπικο του Ματσαραγκα[Παπασταμου].διπλα ο Τακης Ζαρκαδουλας
γυμνασιοπαιδα στον Αστακο,ο Γιωργος Κουβελης,[ο αδερφος μου],ο Κωστας
Ρουκης,ο Νικος Μπαρλας,ο Γιαννης Καντας,και ο Χριστοφορος Τζακωστας
Πασχα,ψησιμο αρνιων,.οικογενεια Λαζαρου[Λαζου]Δεδε και Γακια Τσαπάρελη,
ειναι και ο Αντρεας Γκολφης εκει
ο πατερας μου Νικος Κουβελης του Χριστοδουλου,γεωργος
γυμνασιοπαιδα στον Αστακο,στη γυμναστικη,ο Γιαννης Καντας,
ο Γιωργος Κουβελης,και ο Νικος Μπαρλας
Πασχα,στη φωτογραφια ειναι ο Γιωργος Καρελακης και ο Κωστας
Τριαντης [Ρολογας],ψηνουν τα αρνια
γαμος Σταυρου Μακρυπιδη,κουμπαρος ο Κωστας Παπατρεχας[Κανιας]
ακρη δεξια ο Ιωαννης Παπαχαραλαμπους,παιδι του Παπαχαραλαμπου που
χαθηκε αξιωματικος στη Μικρα Ασια
και στη μεση καθισμενος ειναι ο Παναης Στουρναρας Παπατρεχας
γυμναστικες επιδειξεις στο τελος της σχολικης χρονιας,δασκαλος ο Γεωργιος
Παυλου και ο Νικος Κατερινοπουλος,στη σημαια ο Νικος Μπαρλας ,δεξια
του στη φωτογραφια η Καλη Στρατου
παιδια στο κατηχητικο
1968,δημοτικο σχολειο,δασκαλος ο Αχιλλεας Ζακοπουλος,[αριστερα]η δασκα-
λα Ελλη Θεοφιλη και [δεξια] η δασκαλα Μαρια
[πρωτη ποζα
στο καφενειο του Κωτσακια,Κωστα Μποαρμπαρουση,διακρινονται:ο Νικος
Χαβας[Λιαπης], ο Μητσος Παπασταμος[Μποραζανης],ο Μητσαρελιας[Παπα-
τρεχας],ο Πανος Παπασταμος[Ντουμιας],ο μπαρμπα Τασος Βοτσης,ο μπαρμπα
Γακιας Τσαπαρελης,ο Χρηστος το μικρο εγγονι του ,και ο Χρηστος Μπακας
[Λοχιας]
1968,το Δημοτικο [δευτερη ποζα]
ειναι στο σφαγειο ο Γιωργος[Γωγολας] Ζαρκαδουλας
στο γηπεδο της Μποστανιας,ο Νικος Μπαρλας,σε αγωνα της ΑΣΤΡΑΠΗΣ με
την Μπαμπινη,στο ημιχρονο[ο αλλος ειναι φιλος συμμαθητης του Νικου απο
την Μπαμπινη,οΤακης Θανασουλας]
η φωτογραφια ειναι στο συσιτιο,στο ημιυπογειο του δημοτικου,ορθια ειναι
η μαγειρισα θεια Γιωργενα Πλιατσικα,
ειναι ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος,και η δαακαλα Μαρθα
ειναι το 1939,ςτη φωτογραφια οι μαθητες και η δασκαλα Τασια Αβραμ,
Πατρινια
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-MACHERA XIROMEROY
ΚΕΙΜΕΝΑ χ.ν.κουβελης
TEXTS c.n.couvelis-MACHERA XIROMEROY
.
Part 2
Μερος 2
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-Το Τραγουδι Του Τσελιου-
''θυμαται ο μπαρμπα Στρατος Καραγιαννης που το τρα-
γουδουσε ο παπουλης μου Χριστοδουλος[Κστοδουλος]
Κουβελης
.
-ΜΙΑ ΓΕΝΝΕΑΛΟΓΙΑ ΚΣΤΟΔΟΥΛΟΥ[ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ]
ΚΟΥΒΕΛΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΓΔΑΛΗΝΗΣ
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΤΣΕΛΙΟΥ
ΠΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΔΕ Ο ΜΠΑΡΜΠΑ ΚΣΤΟΔΟΥΛΟΣ
.
Θυμαται ο μπαρπα Στρατος του Τολια [Αποστολη] και
της Ευγενιας Καραγιαννη [86 χρονων] απο τη Μαχαιρα
Ξηρομερου το ''Τραγουδι του Τσελιου'' που τραγου-
δουσε ο παπουλης μου Κ'στοδουλος [Χριστοδουλος]
του Γεωργιου και της Μηγδαληνης Κουβελη[Μπητση]
[1883-1972]απο τη Μαχαιρα
.
''Ελα να σου το τραγουδι του Τσελιου που τραγουδου-
σε ο παπουλης σου,ο μπαρμπα Κ'στοδουλος,το' λεγε
στα τραπεζια ,σε γαμους ,σε αρραβωνιασματα,σε βα-
φτισια,σε γιορτες σε γλεντια,ειχε καλη φωνη.Το θυ-
μαμαι που το τραγουδησε στο τραπεζι στο γαμο
της αδερφης του Μανθιας[Ευανθιας] ,που παντρευ-
τηκε στη Κατουνα[τον Θεοχαρη Μαγκλαρα]
Αυτο το τραγουδι τραγουδαγε:
.
Εσεις βουνα της Κατοχης
βουνα του Ξηρομερου
Βαστατε να βασταξουμε
για τον καημο του Τσελιου
γιατ'ειναι ο Τσελιος αρρωστος
βαρια για να πεθανει
.
.
[Ευχαριστω πολυ τον μπαρμπα Στρατο Καραγιαννη
για την αφηγηση για τη μνημη]
.
.
ΜΙΑ ΓΕΝΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ[ΚΣΤΟ-
ΔΟΥΛΟΥ ΚΟΥΒΕΛΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ[ΜΠΗΤΣΗ]
ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΓΔΑΛΗΝΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ
ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
ο παππουλης μου Κ'στοδουλος[Χριστοδουλος] Κουβελης
[1883-1972]ειχε πατερα τον Γιωργο Κουβελη[Μπητση]
[με καταγωγη απο το Τουρβατ των Αγραφων] και μανα
την Μηγδαληνη [απο τους Κολατσαιους στον Προδρομο],
ηταν μοναχογυιος,ορφανεψε μικρος [13-14 χρονων]απο
πατερα,κι ειχε 5 αδερφες,
-την Φανιω[Θεοφανη][παντρευτηκε στη Σκουρτου τον
Σπυρο Καραμπλιανη,και πεθανε στη γεννα],
-την Αθηνια[Αθηνα][παντρευτηκε στη Μπαμπινη τον
Νικο Ηγουμενο κι ειχε 6 παιδια,τον ΘυμιοΕυθυμιο][τον
σκοτωσαν σε βεντετα που μπλεχτηκε η οικογενεια[τελος
1940-αρχες 1950] ,καλο παιδι ευγενικο],τον Μιχαλη[Μιχα],
τον Κωνσταντινο [Κωτσο],τον Αλκιβιαδη [Αλκιδα[,τον
Λαμπρο,και τον Λυκουργο και μια κοπελα την
Αλεξανδρα[Τσαντα]που πεθανε μικρη ],
-την Θεοδωρα[Θοδωρα][παντρευτηκε στην Χρυσοβιτσα
τον Δημητριο[Μητσο]Χατζη,κι ειχε τρεις κοπελες την
Κυριακουλα ,την Χριστινα,και την Βασιλω κι ενα παιδι
τον Δημητρη[που χαθηκε το 1940 στον πολεμο της
Αλβανιας]
-την Παρασκευη[παντρευτηκε στο Νιοχωρι τον Δημητριο
[Μητσο][Κουτσουνη],κι ειχε ενα παιδι τον Στρατο[Ιωαννη],
που εγινε δικηγορος στην Αθηνα]
-την Μανθια[Ευανθια ][παντρευτηκε στην Κατουνα
τον Θεοχαρη Μαγκλαρα,δεν ειχαν παιδια]-
-ο Κ'στοδουλος [Χριστοδουλος]] παντρευτηκε απο το
Δραγαμεστο[Αστακο]τη Βασιλικη Γεραφεντη[Μυτιληνη]
κι εκανε μια κοπελα τη Δημητρουλα[που πεθανε μικρο
κοριτσακι 10 χρονων περιπου,απο μηνιγγιτιδα],και δυο
παιδια,τον Γιωργο[21 χρονων πεθανε στην Αλβανια στον
πολεμο του 1940-επεσε η ομαδα του σε χιονοθυελλα-
''πεθανε απο ψυξη στο υψωμα 1630[ Παπακωστα η' Χορ-
μοβο]στις 22 Ιανουαριου 1941-ηταν δεκανεας του
39ου Συνταγματος Ευζωνων Μεσολογγιου-
εκεινη τη μερα χαθηκαν 8 ΑιτωλοΑκαρνανες,Ηρωες.
[Επίσης 8 Αιτωλοκαρνάνες έχασαν την ζωή τους στο ίδιο
μέρος και την ίδια μέρα, όχι από τις σφαίρες του εχθρού,
αλλά από το κρύο (σε χιονοθύελλα), «πέθανε από ψύξη
στο ύψωμα 1630 (Παπακώστα ή Χόρμοβα) στις 22/01/1941»
ΚΟΥΒΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, από το
Μαχαίρα Βόνιτσας.
ΛΩΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ, από το Ζευγαράκι
Μεσολογγίου.
ΜΙΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τον Άγιο Βλάσιο
Τριχωνίδας.
ΠΑΠΑΔΑΝΤΩΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, από
τη Μπουρλέσια Μεσολογγίου.
ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ, από τη
Πεντάνασα Τριχωνίδος.
ΠΕΛΕΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ, από το
Κρυονέρι Ναυπακτίας.
ΤΣΑΦΑΣ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τους
Παπαδάτες Μεσολογγίου.
ΖΩΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ, από το
Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας.”
Απο το βιβλιο :''ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ 1940-1945''
που εκδοθηκε απο τη Διευθυνση Ιστοριας Στρατου
πηγη:www.agrinio-news.blogspot.com ]
.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ
.
.
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου και της Βασιλικης
[1919- 22 Ιανουαριου 1941,του 39 Συνταγματος Ευζωνων
Μεσολογγιου,δεκανεας,στο υψωμα 1630[Παπακωστα η' Χορ-
μοβο] η ομαδα του επεσε σε χιονοθυελλα,''και πεθαναν απο
ψυξη''
.
.
το αλλο παιδι ηταν ο Νικος[ ο πατερας μου]
.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-MACHERA XIROMEROY
ΚΕΙΜΕΝΑ χ.ν.κουβελης
TEXTS c.n.couvelis-MACHERA XIROMEROY
.
Part 2
Μερος 2
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-Το Τραγουδι Του Τσελιου-
''θυμαται ο μπαρμπα Στρατος Καραγιαννης που το τρα-
γουδουσε ο παπουλης μου Χριστοδουλος[Κστοδουλος]
Κουβελης
.
-ΜΙΑ ΓΕΝΝΕΑΛΟΓΙΑ ΚΣΤΟΔΟΥΛΟΥ[ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ]
ΚΟΥΒΕΛΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΓΔΑΛΗΝΗΣ
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΤΣΕΛΙΟΥ
ΠΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΔΕ Ο ΜΠΑΡΜΠΑ ΚΣΤΟΔΟΥΛΟΣ
.
Θυμαται ο μπαρπα Στρατος του Τολια [Αποστολη] και
της Ευγενιας Καραγιαννη [86 χρονων] απο τη Μαχαιρα
Ξηρομερου το ''Τραγουδι του Τσελιου'' που τραγου-
δουσε ο παπουλης μου Κ'στοδουλος [Χριστοδουλος]
του Γεωργιου και της Μηγδαληνης Κουβελη[Μπητση]
[1883-1972]απο τη Μαχαιρα
.
''Ελα να σου το τραγουδι του Τσελιου που τραγουδου-
σε ο παπουλης σου,ο μπαρμπα Κ'στοδουλος,το' λεγε
στα τραπεζια ,σε γαμους ,σε αρραβωνιασματα,σε βα-
φτισια,σε γιορτες σε γλεντια,ειχε καλη φωνη.Το θυ-
μαμαι που το τραγουδησε στο τραπεζι στο γαμο
της αδερφης του Μανθιας[Ευανθιας] ,που παντρευ-
τηκε στη Κατουνα[τον Θεοχαρη Μαγκλαρα]
Αυτο το τραγουδι τραγουδαγε:
.
Εσεις βουνα της Κατοχης
βουνα του Ξηρομερου
Βαστατε να βασταξουμε
για τον καημο του Τσελιου
γιατ'ειναι ο Τσελιος αρρωστος
βαρια για να πεθανει
.
.
[Ευχαριστω πολυ τον μπαρμπα Στρατο Καραγιαννη
για την αφηγηση για τη μνημη]
.
.
ΜΙΑ ΓΕΝΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ[ΚΣΤΟ-
ΔΟΥΛΟΥ ΚΟΥΒΕΛΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ[ΜΠΗΤΣΗ]
ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΓΔΑΛΗΝΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ
ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
ο παππουλης μου Κ'στοδουλος[Χριστοδουλος] Κουβελης
[1883-1972]ειχε πατερα τον Γιωργο Κουβελη[Μπητση]
[με καταγωγη απο το Τουρβατ των Αγραφων] και μανα
την Μηγδαληνη [απο τους Κολατσαιους στον Προδρομο],
ηταν μοναχογυιος,ορφανεψε μικρος [13-14 χρονων]απο
πατερα,κι ειχε 5 αδερφες,
-την Φανιω[Θεοφανη][παντρευτηκε στη Σκουρτου τον
Σπυρο Καραμπλιανη,και πεθανε στη γεννα],
-την Αθηνια[Αθηνα][παντρευτηκε στη Μπαμπινη τον
Νικο Ηγουμενο κι ειχε 6 παιδια,τον ΘυμιοΕυθυμιο][τον
σκοτωσαν σε βεντετα που μπλεχτηκε η οικογενεια[τελος
1940-αρχες 1950] ,καλο παιδι ευγενικο],τον Μιχαλη[Μιχα],
τον Κωνσταντινο [Κωτσο],τον Αλκιβιαδη [Αλκιδα[,τον
Λαμπρο,και τον Λυκουργο και μια κοπελα την
Αλεξανδρα[Τσαντα]που πεθανε μικρη ],
-την Θεοδωρα[Θοδωρα][παντρευτηκε στην Χρυσοβιτσα
τον Δημητριο[Μητσο]Χατζη,κι ειχε τρεις κοπελες την
Κυριακουλα ,την Χριστινα,και την Βασιλω κι ενα παιδι
τον Δημητρη[που χαθηκε το 1940 στον πολεμο της
Αλβανιας]
-την Παρασκευη[παντρευτηκε στο Νιοχωρι τον Δημητριο
[Μητσο][Κουτσουνη],κι ειχε ενα παιδι τον Στρατο[Ιωαννη],
που εγινε δικηγορος στην Αθηνα]
-την Μανθια[Ευανθια ][παντρευτηκε στην Κατουνα
τον Θεοχαρη Μαγκλαρα,δεν ειχαν παιδια]-
-ο Κ'στοδουλος [Χριστοδουλος]] παντρευτηκε απο το
Δραγαμεστο[Αστακο]τη Βασιλικη Γεραφεντη[Μυτιληνη]
κι εκανε μια κοπελα τη Δημητρουλα[που πεθανε μικρο
κοριτσακι 10 χρονων περιπου,απο μηνιγγιτιδα],και δυο
παιδια,τον Γιωργο[21 χρονων πεθανε στην Αλβανια στον
πολεμο του 1940-επεσε η ομαδα του σε χιονοθυελλα-
''πεθανε απο ψυξη στο υψωμα 1630[ Παπακωστα η' Χορ-
μοβο]στις 22 Ιανουαριου 1941-ηταν δεκανεας του
39ου Συνταγματος Ευζωνων Μεσολογγιου-
εκεινη τη μερα χαθηκαν 8 ΑιτωλοΑκαρνανες,Ηρωες.
[Επίσης 8 Αιτωλοκαρνάνες έχασαν την ζωή τους στο ίδιο
μέρος και την ίδια μέρα, όχι από τις σφαίρες του εχθρού,
αλλά από το κρύο (σε χιονοθύελλα), «πέθανε από ψύξη
στο ύψωμα 1630 (Παπακώστα ή Χόρμοβα) στις 22/01/1941»
ΚΟΥΒΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, από το
Μαχαίρα Βόνιτσας.
ΛΩΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ, από το Ζευγαράκι
Μεσολογγίου.
ΜΙΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τον Άγιο Βλάσιο
Τριχωνίδας.
ΠΑΠΑΔΑΝΤΩΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, από
τη Μπουρλέσια Μεσολογγίου.
ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ, από τη
Πεντάνασα Τριχωνίδος.
ΠΕΛΕΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ, από το
Κρυονέρι Ναυπακτίας.
ΤΣΑΦΑΣ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τους
Παπαδάτες Μεσολογγίου.
ΖΩΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ, από το
Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας.”
Απο το βιβλιο :''ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ 1940-1945''
που εκδοθηκε απο τη Διευθυνση Ιστοριας Στρατου
πηγη:www.agrinio-news.blogspot.com ]
.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ
.
.
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου και της Βασιλικης
[1919- 22 Ιανουαριου 1941,του 39 Συνταγματος Ευζωνων
Μεσολογγιου,δεκανεας,στο υψωμα 1630[Παπακωστα η' Χορ-
μοβο] η ομαδα του επεσε σε χιονοθυελλα,''και πεθαναν απο
ψυξη''
.
.
το αλλο παιδι ηταν ο Νικος[ ο πατερας μου]
.
.
.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΒΕΛΗΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
απο τη ΜΑΧΑΙΡΑ ξηρομερου ΚΑΙ τ'Αλλα
7 ΠΑΙΔΙΑ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ
που Χαθηκαν στο Υψωμα 1630[Παπακωστα
η'Χορμοβο]της Αλβανιας στον ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1940
στις 22 Ιανουαριου 1941
.
.
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου και της Βασιλικης
[1917- 22 Ιανουαριου 1941],του 39 Συνταγματος Ευζωνων
Μεσολογγιου,δεκανεας,στο υψωμα 1630[Παπακωστα η' Χορ-
μοβο] η ομαδα του επεσε σε χιονοθυελλα,''και πεθαναν απο
ψυξη''
.
.
[Επίσης 8 Αιτωλοκαρνάνες έχασαν την ζωή τους στο ίδιο
μέρος και την ίδια μέρα, όχι από τις σφαίρες του εχθρού,
αλλά από το κρύο (σε χιονοθύελλα), «πέθανε από ψύξη
στο ύψωμα 1630 (Παπακώστα ή Χόρμοβα) στις 22/01/1941»
ΚΟΥΒΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, από το
Μαχαίρα Βόνιτσας.
ΛΩΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ, από το Ζευγαράκι
Μεσολογγίου.
ΜΙΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τον Άγιο Βλάσιο
Τριχωνίδας.
ΠΑΠΑΔΑΝΤΩΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, από
τη Μπουρλέσια Μεσολογγίου.
ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ, από τη
Πεντάνασα Τριχωνίδος.
ΠΕΛΕΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ, από το
Κρυονέρι Ναυπακτίας.
ΤΣΑΦΑΣ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τους
Παπαδάτες Μεσολογγίου.
ΖΩΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ, από το
Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας.”
Απο το βιβλιο :''ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ 1940-1945''
που εκδοθηκε απο τη Διευθυνση Ιστοριας Στρατου
πηγη:www.agrinio-news.blogspot.com ]
.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΔΕΚΑΝΕΑ
ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΟΥΒΕΛΗ ΤΟΥ
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
Το'ξεραν πως εκεινος ο πολεμος δεν ηταν σαν τους αλλους μεχρι
τοτε στην ανθρωποτητα,ειχαν τον Γιωργο το αγαπημενο παιδι και
τον αγαπημενο αδερφο στο μετωπο της Αλβανιας,τον νοιαζονταν,
ετρεμε το φυλοκαρδι τους,μην παθει κακο, ομως βαθεια μεσα τους
ενιωθαν και περηφανια που ειχαν γιο που πολεμουσε,κι ακουγαν για
τις νικες των φανταρων ,απο τις 28 του Οκτωβρη ,μαζι με χιλιαδες
πατεραδες και μαναδες κι αδερφους που'χαν παλληκαρια στο μετωπο
ειχαν το μυαλο τους πανω στα βουνα της μαχης,ειχαν παιδια νικητες
Και μεσα στις κακουχιες και στην αδικια του πολεμου και στο βουητο
του,στο θαρρος των στρατιωτων πως πολεμουν για το δικιο και τη λε-
φτερια, της ανθρωποτητας ηρθε η 22 Ιανουαριου του 1941 και σε μια
περιπολο στα χιονια χαθηκε ο δεκανεας Γιωργος Κουβελης με τ'αλλα
παιδια σε μια δυνατη χιονοθυελλα που δεν εβλεπαν να προχωρησουν ,
χαθηκαν, εμειναν ωρες στο χιονια μεσα στη νυχτα και παγωσαν απ'το
κρυο.
Κι εμειναν για παντα εκει στα βουνα,αταφα τα κορμια τους,και δεν τους
γυρισαν στο σπιτι τους να τους θαψουν οι δικοι τους.
Περασαν μερες απ'το χαμο του Γιωργου,οι συγγενεις ολοι το'ξεραν,κι ο
πατερας και η μανα κι ο αδερφος δεν το'ξεραν,
Πως να τους πουν το κακο χαμπερι;Να τους προετοιμασουν ηθελαν,και μια
μερα γυριζοντας ο πατερας του απ'την αδερφη του στη Χρυσοβιτσα στη Τσα-
πουρνια καποιος του'πε οσο προσεκτικα μπορουσε:
''ο Γιωργος Χαθηκε''
Ο Γιωργος Χαθηκε,το ακουσε ο πατερας του,και δεν το πιστεψε,
Ο Γιωργος Χαθηκε,ουρλιαξε ο γερος για το παιδι του, και σειστηκε η γης,
και τα πουλια πεταξαν απ'τα κλαρια τρομαγμενα,κι ο ουρανος σκοτεινιασε,
Ο Γιωργος Χαθηκε ,ουρλιαξε ,και τα δεντρα τις βελανιδιες ηθελε να ξεριζω-
σει,να μην αφησει πετρα για πετρα,φωναζε το παιδι του,Ο Γιωργος Χαθηκε
κι εφτασε στο χωριο στο σπιτι με ξεριζωμενη καρδια κομματια.
''ο Γιωργος Χαθηκε'' ουρλιαξε κι ακουσε η μανα για το παιδι της κι ακουσε ο
αδερφος για τον αγαπημενο αδερφο,ουρλιαξαν,χτυπησαν με τα χερια τα
στηθια τους,ξεριζωσαν τα μαλλια τους και ξεσχισθηκε η καρδια,χαθηκαν ,
γκρεμισθηκαν στον βαρυ πονο,και δεν σηκωθηκαν,τοπος πουθενα δεν
ηταν να τους χωρεσει.
Και που'ναι ο Γιωργος;να τον δουμε
να τον κλαψουμε να τον μοιρολογησουμε;Πως να παρηγορησουμε την ψυ-
χη μας;
''Ο Γιωργος Χαθηκε'',
ολο το χωριο συμπαρασταθηκε,ηταν λεβεντης,ηταν καλος αλλος σαν αυτον
δεν ηταν
Ο πατερας μου ο αδελφος του ο Νικος ηταν απαρηγορητος ,ελεγε ειναι ψε-
ματα,δεν τον ειδε πεθαμενο,δεν πεθανε ο Γιωργος,τον περιμενε τον αδερφο
του να γυρισει ζωντανος,40 μερες τον περιμενε να γυρισει πισω αγρυπνος
και νηστικος.
Και δεν γυρισε ο Γιωργος.Πηγε στους Ουρανους.
Και τα χρονια περασαν κι ο Γιωργος δεν γυρισε απο τα βουνα της Αλβανιας.
Οπως και χιλιαδες αλλα παιδια.Κι ηταν και Νικητες και δεν γυρισαν .στη Πα-
τριδα στους δικους τους.
Ο Γιωργος ηταν σαν να'ταν εδω,ποτε δεν τον ξεχασαν.
Ο πατερας οταν ξεψυχουσε στις 6 Αυγουστου το 1972 φωναζε στον βαθυ
ληθαργο του το ονομα του παιδιου του:
''Γιωργο,Γιωργο,Γιωργο'' και μ'αυτο το γλυκο πικρο ονομα στα χειλη τελει-
ωσε τις μερες στη γη και το ανεβασε η ψυχη του μαζυ της στους Ουρανους.
Το πρωτο παιδι,τον αδερφο μου, οι γονεις μου τον εβγαλαν στο ονομα του
Γιωργου.
Ο πατερας μου οταν τον αναφερνε ελεγε :''ο μακαριτης'' τιποτα αλλο.Οπως
συνηθιζεται να λεμε για εναν ανθρωπο που ζει.
Ενα Ονομα Ανθρωπου,σαν να Υπηρχε,και να Ηταν Εκει Γυρω.
Και μια φορα τον ρωτησα γιατι δεν βγαινει στο πανηγυρι του χωριου να
γλεντησει και μου απαντησε απλα:''εχω τον αδερφο να παω;''και τοτε κατα-
λαβατι εκρυβε βαθεια στη ψυχη του.Και τον πονεσα βαθεια.
Η μανα μου μας ελεγε,σε μας τα παιδια,[θυμαμαι οταν μπελονιαζαμε καπνο],
πως θα'ταν τα πραγματα στο σπιτι διαφορετικα αν ζουσε ο Γιωργος,ητανε
εξυπνος και καλος,εργατικος.Τον τιμουσε σαν αδερφο της σαν κουνιαδο της
Και το κλημα σιδεριτης που ειναι κληματαρια στην αυλη μπροστα απ'το σπιτι
μας ο Γιωργος το φυτεξε.Κι ειναι νιο και δυνατο και κανει αφθονα γερα στα-
φυλια, που αντεχουν μεχρι τις αρχες του χειμωνα.Σιδεριτης.
Τ'αμπελι,λενε,δεν ξαμπελωνεται, ετσι και η Μνημη του Γιωργου δεν ξαμπε-
λωνεται.Δεν σβυνει.
Σαν να'ξερε τι θα συμβει και φυτεψε το κλημα να μεινει σε μας ενας γλυκος
καρπος,το σταφυλι του σιδεριτη.
Κι εμεις τα παιδια μεγαλωσαμε με την ζωντανη παρουσια του,τον αγαπα-
γαμε,σαν να το ξεραμε τον φερναμε στο μυαλο μας, να μας ειχε παιξει, να
μας ειχε γελασει,
τον λεγαμε '' ο μπαρμπας μας ο Γιωργος'' κι ας ηταν 21 χρονων παιδι οταν
χαθηκε
Ημασταν περηφανοι που στις εθνικες γιορτες κατεθεταν οι επισημοι ο προε-
δρος οι δασκαλοι δαφνινα στεφανια στο Μνημειο Των Ηρωων να τιμησουν
τους πεσοντες ηρωες.
Κι εκει στη μαρμαρινη πλακα ηταν χαραγμενο και το δικο του ονομα,ηρω-
ας, μαζι με τα τιμημενα ονοματα των αλλων ηρωων του χωριου.
Κι ενας δρομος του χωριου ειχε τ'ονομα του[μαλιστα εγω εγραψα τα γραμ-
ματα,οπως και σ'αλλες ταμπελες -οδους].
Εγω διαλεξα απο μικρο παιδι να κοιμαμαι στο κρεβατι,στο σαλονι,που πα-
νω του ειναι κρεμασμενη η φωτογραφια του[αυτη που που εχω βαλει στο
κειμενο].
Την κοιτουσα και παρακαλουσα οταν μεγαλωσω να του μοιασω στα νιατα
και στα χαρισματα.
Εκει και τωρα κοιμαμαι.Ειναι σαν να'ναι ο Φυλακας Αγγελος μου.
Και μ'εμαθε για το Δικιο,για το Καλο,για το Τιμιο,για το Ταπεινο,για το
Ανθρωπινο.
Με Οδηγησε.Να αγωνιζομαι να τα Τηρω.
Ο πατερας του ο παπουλης μου επαιρνε μια τιμητικη συνταξη απο το
Κρατος για το παιδι που εχασε στον Πολεμο.Μεχρι το 1972 που εφυγε.
Αυτα τα χρηματα ηταν μεγαλη βοηθεια εκεινα τα δυσκολα χρονια στο
σπιτι,αγοραζαμε φαγωσιμα ,ρουχα,παπουτσια,παιχνιδια εμεις τα παι-
δια.
Ο Χαμος του Παλληκαριου Μας Αναστησε στη Ζωη.
Κι ας ειναι τοσα χρονια,70 χρονια, το κορμακι του αντυτο γυμνο στον
αερα στη βροχη στα χιονια κι αταφο στα βουνα της Αλβανιας,
Εμεις Εδω το πλυναμε το ντυσαμε το στολισαμε ,σαν τον Αχιλλεα,
σαν τον Οδυσσεα Αντρουτσο και σαν τον Γεωργιο Καραισκακη
τον Τιμαμε
.
.
ΤΙΜΗ Σ'ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΜΑΧΑΙΡΙΩΤΕΣ
ΚΑΙ Σ'ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΗΣ
ΓΗΣ ΠΟΥ ΑΓΩΝΙΣΘΗΚΑΝ [ΚΑΙ ΑΓΩΝΙ-
ΖΟΝΤΑΙ] ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
.
.
.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΒΕΛΗΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
απο τη ΜΑΧΑΙΡΑ ξηρομερου ΚΑΙ τ'Αλλα
7 ΠΑΙΔΙΑ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ
που Χαθηκαν στο Υψωμα 1630[Παπακωστα
η'Χορμοβο]της Αλβανιας στον ΠΟΛΕΜΟ ΤΟΥ 1940
στις 22 Ιανουαριου 1941
.
.
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου και της Βασιλικης
[1917- 22 Ιανουαριου 1941],του 39 Συνταγματος Ευζωνων
Μεσολογγιου,δεκανεας,στο υψωμα 1630[Παπακωστα η' Χορ-
μοβο] η ομαδα του επεσε σε χιονοθυελλα,''και πεθαναν απο
ψυξη''
.
.
[Επίσης 8 Αιτωλοκαρνάνες έχασαν την ζωή τους στο ίδιο
μέρος και την ίδια μέρα, όχι από τις σφαίρες του εχθρού,
αλλά από το κρύο (σε χιονοθύελλα), «πέθανε από ψύξη
στο ύψωμα 1630 (Παπακώστα ή Χόρμοβα) στις 22/01/1941»
ΚΟΥΒΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, από το
Μαχαίρα Βόνιτσας.
ΛΩΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ, από το Ζευγαράκι
Μεσολογγίου.
ΜΙΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τον Άγιο Βλάσιο
Τριχωνίδας.
ΠΑΠΑΔΑΝΤΩΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, από
τη Μπουρλέσια Μεσολογγίου.
ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ, από τη
Πεντάνασα Τριχωνίδος.
ΠΕΛΕΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ, από το
Κρυονέρι Ναυπακτίας.
ΤΣΑΦΑΣ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τους
Παπαδάτες Μεσολογγίου.
ΖΩΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ, από το
Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας.”
Απο το βιβλιο :''ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ 1940-1945''
που εκδοθηκε απο τη Διευθυνση Ιστοριας Στρατου
πηγη:www.agrinio-news.blogspot.com ]
.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΔΕΚΑΝΕΑ
ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΟΥΒΕΛΗ ΤΟΥ
ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
Το'ξεραν πως εκεινος ο πολεμος δεν ηταν σαν τους αλλους μεχρι
τοτε στην ανθρωποτητα,ειχαν τον Γιωργο το αγαπημενο παιδι και
τον αγαπημενο αδερφο στο μετωπο της Αλβανιας,τον νοιαζονταν,
ετρεμε το φυλοκαρδι τους,μην παθει κακο, ομως βαθεια μεσα τους
ενιωθαν και περηφανια που ειχαν γιο που πολεμουσε,κι ακουγαν για
τις νικες των φανταρων ,απο τις 28 του Οκτωβρη ,μαζι με χιλιαδες
πατεραδες και μαναδες κι αδερφους που'χαν παλληκαρια στο μετωπο
ειχαν το μυαλο τους πανω στα βουνα της μαχης,ειχαν παιδια νικητες
Και μεσα στις κακουχιες και στην αδικια του πολεμου και στο βουητο
του,στο θαρρος των στρατιωτων πως πολεμουν για το δικιο και τη λε-
φτερια, της ανθρωποτητας ηρθε η 22 Ιανουαριου του 1941 και σε μια
περιπολο στα χιονια χαθηκε ο δεκανεας Γιωργος Κουβελης με τ'αλλα
παιδια σε μια δυνατη χιονοθυελλα που δεν εβλεπαν να προχωρησουν ,
χαθηκαν, εμειναν ωρες στο χιονια μεσα στη νυχτα και παγωσαν απ'το
κρυο.
Κι εμειναν για παντα εκει στα βουνα,αταφα τα κορμια τους,και δεν τους
γυρισαν στο σπιτι τους να τους θαψουν οι δικοι τους.
Περασαν μερες απ'το χαμο του Γιωργου,οι συγγενεις ολοι το'ξεραν,κι ο
πατερας και η μανα κι ο αδερφος δεν το'ξεραν,
Πως να τους πουν το κακο χαμπερι;Να τους προετοιμασουν ηθελαν,και μια
μερα γυριζοντας ο πατερας του απ'την αδερφη του στη Χρυσοβιτσα στη Τσα-
πουρνια καποιος του'πε οσο προσεκτικα μπορουσε:
''ο Γιωργος Χαθηκε''
Ο Γιωργος Χαθηκε,το ακουσε ο πατερας του,και δεν το πιστεψε,
Ο Γιωργος Χαθηκε,ουρλιαξε ο γερος για το παιδι του, και σειστηκε η γης,
και τα πουλια πεταξαν απ'τα κλαρια τρομαγμενα,κι ο ουρανος σκοτεινιασε,
Ο Γιωργος Χαθηκε ,ουρλιαξε ,και τα δεντρα τις βελανιδιες ηθελε να ξεριζω-
σει,να μην αφησει πετρα για πετρα,φωναζε το παιδι του,Ο Γιωργος Χαθηκε
κι εφτασε στο χωριο στο σπιτι με ξεριζωμενη καρδια κομματια.
''ο Γιωργος Χαθηκε'' ουρλιαξε κι ακουσε η μανα για το παιδι της κι ακουσε ο
αδερφος για τον αγαπημενο αδερφο,ουρλιαξαν,χτυπησαν με τα χερια τα
στηθια τους,ξεριζωσαν τα μαλλια τους και ξεσχισθηκε η καρδια,χαθηκαν ,
γκρεμισθηκαν στον βαρυ πονο,και δεν σηκωθηκαν,τοπος πουθενα δεν
ηταν να τους χωρεσει.
Και που'ναι ο Γιωργος;να τον δουμε
να τον κλαψουμε να τον μοιρολογησουμε;Πως να παρηγορησουμε την ψυ-
χη μας;
''Ο Γιωργος Χαθηκε'',
ολο το χωριο συμπαρασταθηκε,ηταν λεβεντης,ηταν καλος αλλος σαν αυτον
δεν ηταν
Ο πατερας μου ο αδελφος του ο Νικος ηταν απαρηγορητος ,ελεγε ειναι ψε-
ματα,δεν τον ειδε πεθαμενο,δεν πεθανε ο Γιωργος,τον περιμενε τον αδερφο
του να γυρισει ζωντανος,40 μερες τον περιμενε να γυρισει πισω αγρυπνος
και νηστικος.
Και δεν γυρισε ο Γιωργος.Πηγε στους Ουρανους.
Και τα χρονια περασαν κι ο Γιωργος δεν γυρισε απο τα βουνα της Αλβανιας.
Οπως και χιλιαδες αλλα παιδια.Κι ηταν και Νικητες και δεν γυρισαν .στη Πα-
τριδα στους δικους τους.
Ο Γιωργος ηταν σαν να'ταν εδω,ποτε δεν τον ξεχασαν.
Ο πατερας οταν ξεψυχουσε στις 6 Αυγουστου το 1972 φωναζε στον βαθυ
ληθαργο του το ονομα του παιδιου του:
''Γιωργο,Γιωργο,Γιωργο'' και μ'αυτο το γλυκο πικρο ονομα στα χειλη τελει-
ωσε τις μερες στη γη και το ανεβασε η ψυχη του μαζυ της στους Ουρανους.
Το πρωτο παιδι,τον αδερφο μου, οι γονεις μου τον εβγαλαν στο ονομα του
Γιωργου.
Ο πατερας μου οταν τον αναφερνε ελεγε :''ο μακαριτης'' τιποτα αλλο.Οπως
συνηθιζεται να λεμε για εναν ανθρωπο που ζει.
Ενα Ονομα Ανθρωπου,σαν να Υπηρχε,και να Ηταν Εκει Γυρω.
Και μια φορα τον ρωτησα γιατι δεν βγαινει στο πανηγυρι του χωριου να
γλεντησει και μου απαντησε απλα:''εχω τον αδερφο να παω;''και τοτε κατα-
λαβατι εκρυβε βαθεια στη ψυχη του.Και τον πονεσα βαθεια.
Η μανα μου μας ελεγε,σε μας τα παιδια,[θυμαμαι οταν μπελονιαζαμε καπνο],
πως θα'ταν τα πραγματα στο σπιτι διαφορετικα αν ζουσε ο Γιωργος,ητανε
εξυπνος και καλος,εργατικος.Τον τιμουσε σαν αδερφο της σαν κουνιαδο της
Και το κλημα σιδεριτης που ειναι κληματαρια στην αυλη μπροστα απ'το σπιτι
μας ο Γιωργος το φυτεξε.Κι ειναι νιο και δυνατο και κανει αφθονα γερα στα-
φυλια, που αντεχουν μεχρι τις αρχες του χειμωνα.Σιδεριτης.
Τ'αμπελι,λενε,δεν ξαμπελωνεται, ετσι και η Μνημη του Γιωργου δεν ξαμπε-
λωνεται.Δεν σβυνει.
Σαν να'ξερε τι θα συμβει και φυτεψε το κλημα να μεινει σε μας ενας γλυκος
καρπος,το σταφυλι του σιδεριτη.
Κι εμεις τα παιδια μεγαλωσαμε με την ζωντανη παρουσια του,τον αγαπα-
γαμε,σαν να το ξεραμε τον φερναμε στο μυαλο μας, να μας ειχε παιξει, να
μας ειχε γελασει,
τον λεγαμε '' ο μπαρμπας μας ο Γιωργος'' κι ας ηταν 21 χρονων παιδι οταν
χαθηκε
Ημασταν περηφανοι που στις εθνικες γιορτες κατεθεταν οι επισημοι ο προε-
δρος οι δασκαλοι δαφνινα στεφανια στο Μνημειο Των Ηρωων να τιμησουν
τους πεσοντες ηρωες.
Κι εκει στη μαρμαρινη πλακα ηταν χαραγμενο και το δικο του ονομα,ηρω-
ας, μαζι με τα τιμημενα ονοματα των αλλων ηρωων του χωριου.
Κι ενας δρομος του χωριου ειχε τ'ονομα του[μαλιστα εγω εγραψα τα γραμ-
ματα,οπως και σ'αλλες ταμπελες -οδους].
Εγω διαλεξα απο μικρο παιδι να κοιμαμαι στο κρεβατι,στο σαλονι,που πα-
νω του ειναι κρεμασμενη η φωτογραφια του[αυτη που που εχω βαλει στο
κειμενο].
Την κοιτουσα και παρακαλουσα οταν μεγαλωσω να του μοιασω στα νιατα
και στα χαρισματα.
Εκει και τωρα κοιμαμαι.Ειναι σαν να'ναι ο Φυλακας Αγγελος μου.
Και μ'εμαθε για το Δικιο,για το Καλο,για το Τιμιο,για το Ταπεινο,για το
Ανθρωπινο.
Με Οδηγησε.Να αγωνιζομαι να τα Τηρω.
Ο πατερας του ο παπουλης μου επαιρνε μια τιμητικη συνταξη απο το
Κρατος για το παιδι που εχασε στον Πολεμο.Μεχρι το 1972 που εφυγε.
Αυτα τα χρηματα ηταν μεγαλη βοηθεια εκεινα τα δυσκολα χρονια στο
σπιτι,αγοραζαμε φαγωσιμα ,ρουχα,παπουτσια,παιχνιδια εμεις τα παι-
δια.
Ο Χαμος του Παλληκαριου Μας Αναστησε στη Ζωη.
Κι ας ειναι τοσα χρονια,70 χρονια, το κορμακι του αντυτο γυμνο στον
αερα στη βροχη στα χιονια κι αταφο στα βουνα της Αλβανιας,
Εμεις Εδω το πλυναμε το ντυσαμε το στολισαμε ,σαν τον Αχιλλεα,
σαν τον Οδυσσεα Αντρουτσο και σαν τον Γεωργιο Καραισκακη
τον Τιμαμε
.
.
ΤΙΜΗ Σ'ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΜΑΧΑΙΡΙΩΤΕΣ
ΚΑΙ Σ'ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΗΣ
ΓΗΣ ΠΟΥ ΑΓΩΝΙΣΘΗΚΑΝ [ΚΑΙ ΑΓΩΝΙ-
ΖΟΝΤΑΙ] ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
.
.
.
.
.
Αρχαικη Μορφη[Βρυστιανα,Οροπεδιο δυτικα της Μαχαιρας Ξηρομερου]
.
.
ΣΤΟ ΡΕΜΑ ΣΤΑ ΒΡΥΣΤΙΑΝΑ
[ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]
.
Τα Βρυστιανα ειναι ενα Οροπεδιο δυτικα
της Μαχαιρας με καλλιεργισιμα χωραφια,
σιταρια, καπνα,κτηνοτροφια και πολλες βελα-
νιδιες.Στην αρχη του ειναι το παλιο εκκλησακι
τ'Αη Δημητρη και στο βαθος ειναι ο Αη-Νικολας
και η Αγια Παρασκευη.Εκει ηταν παλιος οικισμος
[απο τη βυζαντινη εποχη],σωζονται θεμελια
σπιτιων.Απο τους κατοικους του προηλθε
το χωριο Μαχαιρα.Πανω απο το οροπεδιο
υψωνεται το βουνο Βιτσι με τελειο κωνικο
σχημα.Χαμηλωνοντας το βουνο προς τα νο-
τια σχηματιζει τη Σελλα,σαν σελλα αλογου
ειναι.Εκει κατω στη ριζα του βουνου,στο
συνορο με το οροπεδιο ειναι το ρεμα.Το
χειμωνα κυλλαει νερο στη κοιτη του.Τα παλιο-
τερα χρονια υπηρχε νερομυλος.
Μπηκα στο ρεμα,περπατησα εκει μεσα κι αντι-
κρυσα ενα Αρχαικο Ξηρομεριτικο τοπιο.
Εκει τα παλιοτερα χρονια περπατησε ενας
ταπεινος ανθρωπος και τραγουδησε.Ισως τρα-
γουδησε αυτο το τραγουδι η' καποιο αλλο
παρομοιο τραγουδι.
Εκεινος ο αχος του τραγουδιου ηθελα να ξα-
νακουσθει στο ρεμα,στο συνορο του βουνου και
της γης.Και,αν ηταν δυνατο,να το ακουσω κι εγω.
Ταπεινα.Με συγκινηση.
.
.
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΒΔΟΚΙΑΣ
[Παραλλογη]
.
Μανα μ' με τους εννια υγιους
και την Αβδοκω δεκα
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
Μας προξεναν την Αβδοκια
πολυ μακρα στα ξενα
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
Ολοι θρηναν δεν ηθελαν
κι ο Κωστας προξενευει
Βδοκια μ' ξενιτεμενη
.
Μανα μ' να την'εδωκουμε
την Αβδοκια στα ξενα
Βδοκια μ' ξενιτεμενη
.
Να το'χω μανα μ' γυρισμα
οντ'ερχομαι απ'τα ξενα
Βδοκια μ' ξενιτεμενη
.
Ηρθεν ο Χρονος δισεχτος
κι οι μηνες σωριασμενοι
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
Και χαθηκαν τα εννια αδερφια
ψυχοραγαει κι μανα
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
.
.
η ακριδα στο γηπεδο
ΧΡΟΝΙΚΟ:
22 Ιουνιου 2005,μια μερα μετα την μεγαλυτερη
μερα του χρονου,στο γηπεδο της Αστραπης Μαχαιρας
μια ακριδα ειναι θρονιαμενη πανω στο ανθος ενος
αγκαθιου,κατι απαλο και ευθραστο σε ενα σκληρο
και αιχμηρο.Αυτο ειναι η Φυση.Συνθεση Αντιθετων
.
.
Αρχαικη Μορφη[Βρυστιανα,Οροπεδιο δυτικα της Μαχαιρας Ξηρομερου]
.
.
ΣΤΟ ΡΕΜΑ ΣΤΑ ΒΡΥΣΤΙΑΝΑ
[ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]
.
Τα Βρυστιανα ειναι ενα Οροπεδιο δυτικα
της Μαχαιρας με καλλιεργισιμα χωραφια,
σιταρια, καπνα,κτηνοτροφια και πολλες βελα-
νιδιες.Στην αρχη του ειναι το παλιο εκκλησακι
τ'Αη Δημητρη και στο βαθος ειναι ο Αη-Νικολας
και η Αγια Παρασκευη.Εκει ηταν παλιος οικισμος
[απο τη βυζαντινη εποχη],σωζονται θεμελια
σπιτιων.Απο τους κατοικους του προηλθε
το χωριο Μαχαιρα.Πανω απο το οροπεδιο
υψωνεται το βουνο Βιτσι με τελειο κωνικο
σχημα.Χαμηλωνοντας το βουνο προς τα νο-
τια σχηματιζει τη Σελλα,σαν σελλα αλογου
ειναι.Εκει κατω στη ριζα του βουνου,στο
συνορο με το οροπεδιο ειναι το ρεμα.Το
χειμωνα κυλλαει νερο στη κοιτη του.Τα παλιο-
τερα χρονια υπηρχε νερομυλος.
Μπηκα στο ρεμα,περπατησα εκει μεσα κι αντι-
κρυσα ενα Αρχαικο Ξηρομεριτικο τοπιο.
Εκει τα παλιοτερα χρονια περπατησε ενας
ταπεινος ανθρωπος και τραγουδησε.Ισως τρα-
γουδησε αυτο το τραγουδι η' καποιο αλλο
παρομοιο τραγουδι.
Εκεινος ο αχος του τραγουδιου ηθελα να ξα-
νακουσθει στο ρεμα,στο συνορο του βουνου και
της γης.Και,αν ηταν δυνατο,να το ακουσω κι εγω.
Ταπεινα.Με συγκινηση.
.
.
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΒΔΟΚΙΑΣ
[Παραλλογη]
.
Μανα μ' με τους εννια υγιους
και την Αβδοκω δεκα
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
Μας προξεναν την Αβδοκια
πολυ μακρα στα ξενα
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
Ολοι θρηναν δεν ηθελαν
κι ο Κωστας προξενευει
Βδοκια μ' ξενιτεμενη
.
Μανα μ' να την'εδωκουμε
την Αβδοκια στα ξενα
Βδοκια μ' ξενιτεμενη
.
Να το'χω μανα μ' γυρισμα
οντ'ερχομαι απ'τα ξενα
Βδοκια μ' ξενιτεμενη
.
Ηρθεν ο Χρονος δισεχτος
κι οι μηνες σωριασμενοι
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
Και χαθηκαν τα εννια αδερφια
ψυχοραγαει κι μανα
Κωστα μ' ξενιτεμενε
.
.
.
η ακριδα στο γηπεδο
ΧΡΟΝΙΚΟ:
22 Ιουνιου 2005,μια μερα μετα την μεγαλυτερη
μερα του χρονου,στο γηπεδο της Αστραπης Μαχαιρας
μια ακριδα ειναι θρονιαμενη πανω στο ανθος ενος
αγκαθιου,κατι απαλο και ευθραστο σε ενα σκληρο
και αιχμηρο.Αυτο ειναι η Φυση.Συνθεση Αντιθετων
.
..
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
[ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ-ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ]
Μαχαιρα Ξηρομερου
Χ.Ν.ΚΟΥΒΕΛΗΣ[C.N.COUVELIS]
.
.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ-
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
[ OAK'S TOPOI -XIROMERO GREECE ]
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ
[ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ] Μαχαιρα Ξηρομερου
Ντοκυμαντερ -σκηνοθεσια χ.ν.κουβελης[c.n.couvelis]
Θυμουνται ο μπαρμπα Στρατος Καραγιαννης,
η θεια Κιρκη Παπασταμου[Βοτση],η θεια Λαμπρω
Τσιντζου[Πλιατσικα]
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ-
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
.
Η μνημη ειναι το καθημερινο ρουχο του ανθρωπου,το φοραει
απο τη πρωτη στιγμη που γεννιεται [ισως και πιο πριν] και οταν
τη μαρτυρει,τη δειχνει και τη φερνει στο λογο τοτε δημιουργειται
η Ιστορια του Ανθρωπου και του Κοσμου.
Μεγαλη Ιστορια δεν ειναι μονο η Ιστορια Μεγαλων Γεγονοτων,
αλλα και η μικρη ιστορια απλων ανθρωπων,που εδρασαν και εζησαν .
Θυμαμαι το παρελθον-γεγονος σημαινει ζωντανευω το γεγονος.
Το ερμηνευω,το κατανοω,το φορτιζω συναισθηματικα,το μεταδιδω.
Και τοτε το Πραγματικο Γεγονος ειναι και το Γεγονος που
Απο Μνημης Μαρτυρω.
Πως εζησα και πως επραξα σ'αυτο το κοσμο που ηρθα,μικρος
κι ασημαντος.
Στην Ουσια Ενα Εκπληκτιμκο Θαυμα.Η Μνημη ,και η Μαρτυρια,
μια Τεραστια Δυναμη.
Πολλες χιλιαδες χρονια πριν την επισημη Ιστορικη Μνημη αυτη
η Πρωταρχικη Μνημη ηταν ο κινητηριος μοχλος της ανθρωποτητας.
Αυτη η πρωτη-ιστορια,η πρωτη-επιστημη,η πρωτη-λογοτεχνια,
η πρωτη-πολιτικη.Να Θυμηθεις,αυτο σημαινει να αξιολογησεις
τα συμβαντα,να τα ταξινωμησεις,να τα καταταξεις,να τα συγκρινεις,
να συμπερανεις,να υποθεσεις,να ειδικευσεις,να γενικοποιησεις,να
τα προσωποποιησεις,να δωσεις προεκτασεις.
Ενας Λειτουργικος Μηχανισμος Επιστημης:
Παρατηρω,Υποθετω,Πειραματιζομαι,Συμπεραινω.
Κυριως η Μνημη [και δευτερευοντως ο Αταβισμος]ειναι
το Πεπρωμενο του Ανθρωπου.Η Εντελεχεια.Αυτο που
εντος εχω.
Μπορουμε να φαντασθουμε αιωνες πριν στη Αρχαια Ελλαδα
τον 4ο αιωνα π.Χ τον Αριστοτελη να ακουει εναν ανθρωπο,
πολλους ανθρωπους,να λεει:
''Τοτε εκεινα τα χρονια ,πριν το πολεμο ,αλλα και μετα ολο το
χωριο απο τις αρχες Αυγουστου εβγαινε εξω στα χωραφια κοντα
αλλα και πολυ μακρια απ'το χωριο 40-50 μερες συνεχεια να μαζεψει
βελανιδι,ολη η οικογενεια ολοι οι συγγενεις και τα παιδια μαζι,που
να πας σχολειο τοτε,που γινονταν το μαζωμα,εκει κοιμομασταν,εκει
μαγειρευαμε να φαμε,κυριο φαι ως επι το πληστον ηταν ο τραχανας,
ολη τη μερα αγωνας,γιατι τοτε ηταν φτωχεια,επρεπε να παρουμε
λεφτα να βγει η φαμιλια,...
.
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΒΕΛΑΝΙΔΙΟΥ
.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
.
Τα μερη που μαζευε η Μαχαιρα βελανιδι,η περιφερεια της ηταν,
απο ανατολικα προς νοτια απο τη βονη,τα γουρδια,του ξυδα
χωραφιες ,χιονες ,ρεντζερη,αρκετες βελανιδιες,η πιο πυκνοκατοι-
κημενη που ειχε βελανιδιες,ηταν ιδιωτικες ,στη περιοχη ρουστας,
εκει υπηρχε παλια οικισμος,στο σταχτια,μεχρι τα ρογκια
τα καμενα παλιουργια,στα γρουζα ,ειχε στη ψηλοραχη,στο σγουρο-
βρικο,στους βολιαδες,στο δαφνια,στον παλιουρα,στου βλαχ'το χωραφι,
στις χωραφιες συμπεριλαμβανεται και το καραουλι των κουτρουμανεων,
και του παναη το καραουλι,εκει στο καραουλι των κουτρουμανεων
υπαρχουν σηματα αρχαιου ναου,καθως και σ'ολο το χωρο βρισκεις
κεραμιδια,και στη λαγκαδα της Σταυραινας ειχε βελανιδιες,στα
κοκκινοχωραφα ,στου πρικι,στη τουρκοστανι ειχε,στη λαμπρη,εκτος
απο τις βελανιδιες ηταν και τα δεντρα,σ'ολη τη περιοχη,εκαναν βελανι,
τα μαζευε ο κοσμος,το φθινοπωρο μεχρι τα χριστουγεννα,και ταιζε τα
ζωα,γιδια,γουρουνια,προβατα,τα γουρουνια που θρεφανε στα σπιτια,
επισης υπηρχαν αρκετες βελανιδιες στα βρυστιανα,τα δεντρα ηταν πε-
ρισσοτερα,ειχε και πανω στα λακκωματα,δυτικα,στενια,στου
καραμ'.
εκτος αυτου πολλοι μαχαιριωτες μετακινουνταν και σ'αλλες περιφερειες
στα διπλανα χωρια,στον Προδρομο,στη Σκουρτου,εκει στο Προδρομιτικο
στο Ρουμπατσι ,αυτο ηταν κοινωτικο,το μοιραζανε και το τιναζαν,
5 βελανιδιες ο ενας,10 ο αλλος,εκει στηνανε γουρδι απο τα χρονια
της τουρκοκρατιας,γουρδι ειναι ο τοπος που εχεις τα πραματα σου,
εχεις το καλυβακι,τον ισκιο,και τ'αλωνακια,που καθαριζαν το τοπο
εκει και τοποθετουσαν τα βελανιδια να ξεραθουν,βγαζανε και
τη βελανα,με την οποια τροφοδοτουσαν τα ζωα,
Σηκωνονταν το πρωι,πολυ πρωι,οπως και με τον καπνο,να'χει φως
να βλεπει τη κακατσιδα ο τιναχτης ,ν'ανεβαινει επανω στη βελανιδια
και να την χτυπαει με τον λουρο να πεσει κατω απο το δεντρο,εκτος
αυτου αυτοι οι καρποι που μενανε πανω,που δεν μπορουσε ο τιχαναχτης
να παει κοντα,διοτι ηταν επικινδυνο,τα κλαρια ηταν αδυνατα να σπασουν
να πεσει κατω να τσακιστει,οι γυναικες απο κατω με καμακια ,ψηλα με
καλαμι,τραβουσαν τις κακατσιδες μια-μια,η' φουντες μαζι,οπως
τυχαινε,
αργοτερα ,αφου τελειωνε αυτη η διαδικασια του μαζεματος,αυτα
τα βελανιδια που μενανε ατιναχτα πανω στο δεντρο και πεφτανε
αργοτερα,μονα τους και απο τον αερα που φυσαγε τοτε πηγαιναν
και τα μαζευαν πριν βρεξει και χυσει η μπογια του,αυτο το
λεγανε χαχλα,και ητανε πιο φτηνια στο εμποριο,
φαγητα,οτι τρωγανε ο κοσμος,ψωμακι,ελιες,τυρι ,κρεμμυδια σκορδα,οτι
παραγανε εδω,φακες,γαλα γιαουρτι,κουκια βραζανε,τραχανα,τωρα τον
αυγουστο σταφυλια συκα απιδια[αχλαδια],ακομα και αγραπιδιδια ,την
εποχη της χαχλας
τα παιδια τους στο γουρδι παιζανε,γουρουνα,σκαμνακια,κρυφτουλια,
τζιζ,τραμπαλα,η τραμπαλα ηταν σαν ζυγαρια,ητανε ενα ξυλο χοντρο
και στο μεσο του ειχε μια τρυπα και εμπενε σε μια βαση αποαλλο
ξυλο,καθονταν ενα παιδι απο δω κι ενα απο κει στο μεγαλο ξυλο και
ανεβαικατεβαιναν,τραμπαλιζονταν,το χοντρο το εφερναν και γυρω
ν'αλλαξουν θεση στο παιχνιδι τους,ειχανε και κουνιες ,τις δενανε στα
κλωναρια του δεντρου,οι κοπελες παιζανε τριτσι-τριτσι μ'ενα
λιταρι,τριχια, κανανε σχοινακι,
οι μεγαλυτεροι λεγανε στα παιδια ιστοριες,τα δασκαλευανε,αναλογα τη
πειρα που ειχανε και τη γνωση,αλλα και την ικανοτητα να διηγηθουν,οπως
η θεια Μιλτενα,κανανε αστεια,λεγανε παραμυθια,για ηρωες ,για νεραιδες,
λεγανε για τον γκιωνη,,''Αντωνη αντωνη τα' βρες τ'αλογα;'',για τονκουκο,
κανανε προξενεια,σαζανε αντρογυνα,
εφτιαχναν και φραντζατες,κρεβατια,πανω στα δεντρα να
κοιμηθουν,εβαζαν στα οριζοντια κλαρια του δεντρου,αλλα κλαρια ,τα
σταυρωναν,να'ναι γερο το κρεβατι,ν'αντεχει,κι απο πανω εβαζαν
φυλλα,να'ναι μαλακα εβαζαν ,φημισμενος για φραντζατες,να τις φτιαχνει,
τεχνιτης,ηταν ο μπαρμπα-Μητσος Ταρκαζης Παπατρεχας
το βελανι η κακατσιδα που επεφτε κατω απο τη βελανιδια που τιναζε
ο τιναχτης μαζευονταν απο κατω,το καθαριζαν απο τα φυλλα,να'ναι μονο
ο καρπος,και τον εβαζαν στο σακκουλι που ειχαν ζωσμενο στη μεση,η' σε
ποδιες που ειχαν οι γυναικες ζωσμενες στη μεση,οπως μαζευαν και το
καπνο,οταν γεμιζε το σακκουλι το αδειαζανε μεσα σε τσουβαλια,και το
μεταφερανε στα αλωνακια να λιαστει,εκει εμενε να λιαστει αναλογα με
τη θερμανση του καιρου,οταν τυχαινε να βρεξει το σκεπαζανε με καμια
μαντανια,καμια κουρελου,κανα τζιγγο,μετα που ξεραινονταν καλα
το ξεβελανιαζαν,απο μια-μια κακατσιδα στο χερι,πολλα βελανια
φευγαν απο μονα τους,ανοιγαν,μετα το σακκιαζαν και με τα τα ζωα
αναλογα τι ειχε ο καθενας,αλογα,μουλαρια.γαιδουρια το μεταφερανε
στο σπιτι τους ,στην αποθηκη ,η' κατευθειαν στον εμπορο,
στην Μαχαιρα και στην περιοχη γυρω εμπορος βελανιδιων ηταν
ο μπαρμπα Σπυρος Γκολφης Σουρελης,τα μετεφερε στον Αστακο που
ηταν λιμανι και τα'παιρνε ο Σουρελεγκας απο τη Μυτιληνη με το
καραβι,εκει ειχε εργοστασιο βυρσοδεψιας,επεξεργασιας του βελανιδιου,
βαφες,για επεξεργασια δερματων,παλιοτερα το μεταφερανε με καρα,
τα μεταφερε ο Καρελακης με την Χαρχαλο την Ωστεν, και οι Κολοβαιοι
μεταφερανε βελανιδια,ο εμπορας, αναλογα τη ποσοτητα,αν ειχες λιγο
σε πληρωνε αμεσως η ' αργοτερα αν ειχες πολυ, σου εδωνε εναντι,
καπαρο,και τ'αλλα αργοτερα,
μ'αυτα τα λεφτα η οικογενεια βολευονταν,επερνε το λαδι,το σαπουνι,
τα ρουχαλακια,το πετρελαιο για το λιχναρι,οτι χρειαζοντανε ο ανθρωπος,
οι γυναικες βραζανε το βελανιδι σε καζανια,αυτο εχυνε το χρωμα του,
σκουρο καφε η' και ανοιχτο και μ'αυτο βαφανε τα νηματα για τον αργα-
λειο,τις μαντανιες,προικας,και διαφορα υφαντα για το σπιτι, τα νηματα
που πλεκανε πουλοβερ,φανελες,
λουρια για το τιναγμα κοβανε παλιουρια τα οποια ξεστενανε σε φωτια
να ισιωσουν να σκληρηνουν,οσο μεγαλυτερα σε μηκος τοσο καλυτερα
ηταν να φτασουν στην ακρη του της βελανιδιας που ηταν ο καρπος,
επιδεξιοι ξακουστοι και περιζητοι τιναχταδες ηταν ο μπαρμπα-Κστοδουλος
ο Μπιτσης Κουβελης ο παππουλης σου ,ο μπαρμπα-Στελιος Μπλιστουρας
Κουβελης[μαλιστα τους ζητησαν και πηγαν να τιναξουν μια τεραστια
βελανιδια στο Ριβιο,που σημερα δεν υπαρχει πια,μια βδομαδα την τιναζαν]
αλλος ξακουστος, τιναχτης ηταν ο μπαρμπα-Λιας ο Μαστρουλιας
Τζακωστας
ενα τραγουδι που τραγουδουσα τοτε μικρο παιδι στα γουρδια
ητανε:
Ενα μικρο βλαχοπουλο τριγυρνουσε στα γουρδια
περναει απο περα τραγουδαει και παιζει τη φλογερα
και μια λιγερη καθοντανε και του φωναξε
ελα εσυ που τραγουδας κοντα μου
.
.
.
στην Αγια Παρασκευη στα Βρυστιανα
.
ΧΡΟΝΙΚΟ:
Στα Βρυστιανα,οροπεδιο που ανηκει στη Μαχαιρα,δυτικα
του χωριου,κατω απο το βουνο Βιτσι,κορυφη των Ακαρνανι-
κων,βρισκεται το εκκλησακι της Αγιας Παρασκευης.
Εκει την παραμονη της γιορτης ,Δευτερα 25 Ιουλιου,
ηρθαν απο το το χωριο οι ανθρωποι να προσκυνησουν
.
.
Στα Βρυστιανα τα παλια χρονια ηταν βυζαντινο χωριο,οπου σωζονται
και τωρα τα ιχνη σπιτιων.Ειχε πεντε εκκλησιες ,τον Αγιο Δημητριο
[στην αρχη του],τον Αγιο Νικολαο[κατω νοτια],πιο κατω νοτια τους
Αγιους Αναργυρους[; πιθανη ονομασια],νοτιοτερα ο Αγιος Χριστοφο-
ρος και την Αγια Παρασκευη [κατω βορεια]η κυρια εκκλησια του οι-
κισμου.Ειχε και τεσσερα πηγαδια,στην αρχη,το μεσαιο,στο αλωνακι
τον Ποντικα,και περα απ'το ρεμα το Παλιοπηγαδο..Κατω δυτικα που
αρχιζει το βουνο Βιτσι ειναι χειμαρος,ρεμα.Υπαρχουν βελανιδιες
και δεντρα ως επι το πλειστον.Ακομα ξεχωριζουν οι γρανες απ'τ'αμπε-
λια.
Απο τους κατοικους στα Βρυστιανα [μαζι με αλλους] προεκυψε το
νεωτερο χωριο Μαχαιρα.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-Ξηρομερου-MACHERA GREECE
Αφιερωμα στους Ελληνες Ξενιτεμενους
-Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΑΝΑ ΜΟΥ-
.
.
.
.
.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥΣ
.
ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΣΑΜΑΡΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΧΑΙΡΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΟΡΙΑ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
.
ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΠΑΠΑΤΡΕΧΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
ΑΠΟ ΜΑΧΑΙΡΑ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΣΤΟ
ΣΑΝ ΦΡΑΤΣΙΣΚΟ ΑΜΕΡΙΚΗ
.
ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΗΓΑΝ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
.
.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
ΣΥΚΟΜΑΙΔΕΣ ΓΛΥΚΟ
.
.
Συνταγη Γλυκου Συκομαιδες
[απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
χ.ν.κουβελης
.
.
Συκομαιδα,ετυμολογια της λεξης απο το συκο
και μαζα[σαρκα]
.
Υλικα:
Συκα εποχης ξεραμενα λιασμενα στον
ηλιο.
Μουστος[γλευκος,ο χυμος των σταφυλιων]
Ψημενα αμυγδαλα
Σταχτι ξυλου
.
Εκτελεση Συνταγης:.
Μαζευουμε φρεσκα συκα τον Αυγουστο
διαφορες ποικιλιες[ασπρα,μαυρα,λιβανα]
τα ανοιγουμε και τα τοποθετουμε σε ταψι.
Τα σκεπαζουμε καλα με τουλι και τ'αφηνουμε
στον ηλιο να λιαστουν να ξεραθουν.Οταν
ξεραθουν τα κοβουμε μικρα κομματια.
Σε μια κατσαρολα ριχνουμε τον μουστο ανα-
λογα με την ποσοτητα των συκων και κρεμαμε
μεσα μια μικρη σακουλα με σταχτη ξυλου.
Βαζουμε την κατσαρολα στη φωτια να παρει
μια-δυο βρασεις.Επειτα ριχνουμε τα συκα.
Ανακατευουμε με μια κουταλα μεχρι να δεσει
το γλυκο.Το αφηνουμε να κρυωσει και ριχνου-
με τα ψημενα αμυγδαλα,κομενα στα δυο.
Ανακατευουμε να πανε τα αμυγδαλα παντου.
Το γλυκο ειναι ετοιμο.
Επειτα βαζουμε το γλυκο συκομαιδες σε γυαλι-
να δοχεια.Το διατηρουμε σε δροσερο μερος
η' και στο ψυγειο.Το τρωμε σκετο με το κουτα-
λακι η' το βαζουμε πανω σε φετα ψωμι και το
απλωνουμε.
.
Οι Συκομαιδες ειναι ενα υγιεινο Παραδοσια-
κο γλυκο[δεν γινεται με ζαχαρι]και ειναι γευ-
στικοτατο.
.
Στο χωριο Μαχαιρα το εφτιαχναν στα σπιτια
οι γυναικες στο τελος Αυγουστου- αρχες Σεπτεμ-
βριου απο τα παλια χρονια,μαζι με το πετιμεζι[απο
τον μουστο].Υπηρχαν πολλα συκα και αμπελια
με πολλα σταφυλια και εβγαζαν αφθονο γλυκο
μουστο[που οταν ζυμωνονταν γινονταν καλο
κρασι ]
.
.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
ΣΥΚΟΜΑΙΔΕΣ ΓΛΥΚΟ
.
.
Συνταγη Γλυκου Συκομαιδες
[απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
χ.ν.κουβελης
.
.
Συκομαιδα,ετυμολογια της λεξης απο το συκο
και μαζα[σαρκα]
.
Υλικα:
Συκα εποχης ξεραμενα λιασμενα στον
ηλιο.
Μουστος[γλευκος,ο χυμος των σταφυλιων]
Ψημενα αμυγδαλα
Σταχτι ξυλου
.
Εκτελεση Συνταγης:.
Μαζευουμε φρεσκα συκα τον Αυγουστο
διαφορες ποικιλιες[ασπρα,μαυρα,λιβανα]
τα ανοιγουμε και τα τοποθετουμε σε ταψι.
Τα σκεπαζουμε καλα με τουλι και τ'αφηνουμε
στον ηλιο να λιαστουν να ξεραθουν.Οταν
ξεραθουν τα κοβουμε μικρα κομματια.
Σε μια κατσαρολα ριχνουμε τον μουστο ανα-
λογα με την ποσοτητα των συκων και κρεμαμε
μεσα μια μικρη σακουλα με σταχτη ξυλου.
Βαζουμε την κατσαρολα στη φωτια να παρει
μια-δυο βρασεις.Επειτα ριχνουμε τα συκα.
Ανακατευουμε με μια κουταλα μεχρι να δεσει
το γλυκο.Το αφηνουμε να κρυωσει και ριχνου-
με τα ψημενα αμυγδαλα,κομενα στα δυο.
Ανακατευουμε να πανε τα αμυγδαλα παντου.
Το γλυκο ειναι ετοιμο.
Επειτα βαζουμε το γλυκο συκομαιδες σε γυαλι-
να δοχεια.Το διατηρουμε σε δροσερο μερος
η' και στο ψυγειο.Το τρωμε σκετο με το κουτα-
λακι η' το βαζουμε πανω σε φετα ψωμι και το
απλωνουμε.
.
Οι Συκομαιδες ειναι ενα υγιεινο Παραδοσια-
κο γλυκο[δεν γινεται με ζαχαρι]και ειναι γευ-
στικοτατο.
.
Στο χωριο Μαχαιρα το εφτιαχναν στα σπιτια
οι γυναικες στο τελος Αυγουστου- αρχες Σεπτεμ-
βριου απο τα παλια χρονια,μαζι με το πετιμεζι[απο
τον μουστο].Υπηρχαν πολλα συκα και αμπελια
με πολλα σταφυλια και εβγαζαν αφθονο γλυκο
μουστο[που οταν ζυμωνονταν γινονταν καλο
κρασι ]
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-ΡΑΒΑΝΙ ΜΕ ΜΕΛΙ-
Συνταγη Ραβανι με Μελι-
[απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
χ.ν.κουβελης
ΧΡΟΝΙΚΟ -ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
ΤΑ ΓΙΟΡΤΑΣΙΑ-''Καλημερα και Χρονια Πολλα!''
.
.
.
.
.
.
ΡΑΒΑΝΙ ΜΕ ΜΕΛΙ
.
Συνταγη Ραβανι με Μελι
[απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
χ.ν.κουβελης
.
.
Υλικα:
1 κιλο ζαχαρι
½ του κιλου σιμιγδαλι ψιλο
½ του κιλου σιμιγδαλι χοντρο
περιπου ½ του κιλου αλευρι[ολων των χρησεων]
περιπου ½ μελι
1 κιλο νερο
1200 γραμμαρια ελαιολαδο
2 φακελα σουσαμι
αμυγδαλα βρασμενα ξεφλουδισμενα
.
Εκτελεση Συνταγης:
Σε μια κατσαρολα βαζουμε το μελι ,τη ζαχαρι,το
λαδι,ξυσμα λεμονιου η' πορτοκαλιου,ενα ξυλακι
κανελα και τα βραζουμε ανακατευοντας για 5-10
λεπτα.
Μετα βαζουμε λιγο -λιγο το σιμιγδαλι το ψιλο
κι επειτα το χοντρο και ανακατευουμε να μην
σβολιασει το μειγμα.
Ριχνουμε και το αλευρι μεχρι το μειγμα να γινει
μαλακο.
Περνουμε ενα ταψι κουζινας και το αλοιφουμε με
λιγο λαδι,περνουμε το ενα φακελο με το σουσαμι
και το στρωνουμε,επειτα βαζουμε το μειγμα απο
την κατσαρολα και το απλωνουμε στο ταψι,απο
πανω βαζουμε το αλλο φακελο με το σουσαμι,και
χαραζουμε μ'ενα μαχαιρακι την επιφανεια του γλυ-
κου σε ρομβους,στο κεντρο καθε ρομβου βαζουμε
ενα αμυγδαλο.
Ψηνουμε το γλυκο για 1 ωρα περιπου στους 220
βαθμους Κελσιου η' και παραπανω.
.
[Περισσοτερο μελι και λιγοτερη ζαχαρι θα δωσει
σκουροτερο χρωμα στη ραβανι,και λιγοτερο λαδι
θα την κανει πιο ξερη,πιο τριβλωτη]
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ :
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-ΤΑ ΓΙΟΡΤΑΣΙΑ
''Καλημερα και Χρονια Πολλα!''.
.
Τα παλιοτερα χρονια γιορταζαν στα χωρια μας μονο
τους αντρες[πατεραδες,θειους,παππουδες],την Ονο-
μαστικη τους Εορτη.
''Ειχαν Γιορτασιο''.
Οι γυναικες και οι κοπελες δεν γιορταζαν τοτε.Τα παιδια
επισης δεν γιορταζαν,κι αν γιορταζαν καποια,αυτα ηταν
τα μοναχοπαιδια[ετσι ελεγαν το ενα παιδι αγορι,ασχετως
αριθμου...κοριτσιων στην οικογενεια].Επισης γιορταζαν
και το πρωτο παιδι[το πρωτοτοκο],το πιο μεγαλο.
Αν και οι γυναικες δεν γιορταζαν αυτες ηταν οι κυριαρχες
της Γιορτης.Αυτες εφτιαχναν τα γλυκα,τη ραβανι,και τους
κουραμπιεδες.
Την παραμονη πηγαιναν στην εκκλησια στον εσπερινο,το
πιατο με το σπερνο:βρασμενο σιταρι,με ζαχαρωτα πολυ-
χρωμα κουφετα[μικρα,μεγαλα],με αμυγδαλα,με καρυδια,
με σταφιδες,με κοκκινα κλωνια ροδια,και ζαχαρι.Αφου το
σπερνο λειτουργουνταν στην εκκλησια μετα το μοιραζαν
στα παιδια.
Τη μερα της Γιορτης ειχαν τα σπιτια ασπρισμενα,ανοιχτα
απ'το πρωι μετα τη εκκλησια να δεχτουν επισκεψεις.
Το σαλονι το ειχαν στολισμενο με τα καλυτερα ρουχα,
με υφαντα περιτεχνα,με ωραια τραπεζομαντηλα,με θαυ-
μασια κεντηματα,τα σεμεν,στα ανθοδοχεια μπουκετα φρε-
σκα λουλουδια,με τα διαφορα ποτα,το ουζο,το λικερ,μεντα,
τα ηδυποτα,τα γυαλινα ρακοποτρα,τους ασημενιους δισκους,
τα σερβιτσια στη σερβαντα,ο γυαλινος μαστραπας με το
νερο και τα κρυσταλινα ποτηρια,τα σοκολατακια,μαργαριτες,
τα φοντανακια.
Κι αυτες Κυριες της Μερας της Γιορτης ηταν περιποιη-
μενες,με τα καλα τους ρουχα,καλοχτενισμενες,καλοδεχτι-
κες,φιλοξενες,με το χαμογελο κι ενα καλο λογο στα χει-
λη,ευτυχισμενες.
''Αυτη τη μερα εχουμε πολλες επισκεψεις.''
Η Μερα της Γιρτης ηταν χωρισμενη αυστηρα για τους
επισκεπτες:
Το πρωι πηγαιναν μοναχα οι αντρες και το απογευμα
πηγαιναν χωριστα οι γυναικες.Ποτε δεν πηγαιναν
αντρες και γυναικες μαζι ,ακομα και τα ανδρογυνα
πηγαιναν ξεχωριστα,μονο τα αρραβωνιασμενα και
τα νιοπαντρα πηγαιναν μαζι.
Τοτε δεν πηγαιναν δωρα.Εκει στο σπιτι του εορτα-
ζομενου οι επισκεπτες εβρισκαν αλλους και συζη-
τουσαν για διαφορα θεματα,για τα παιδια τους,για
τις δουλειες που ειχαν.
Οι επισκεψεις,αντρες και γυναικες,ηταν απο ολο
το χωριο.Δεν ηταν απαραιτητα μονο απο συγγενεις.
Αμοιβαιες επισκεψεις.Κοινωνικες Υποχρεωσεις.Πη-
γαινες σ'ενα γιορτασιο,στο ανταπεδιδαν,σε τιμουσαν
κι ερχονταν και στο δικο σου.''Ειχαν συνδεσμο''
Αν και οι αντρες γιορταζαν οι γυναικες ειχαν την τιμη-
τικη τους.Οι επισκεψεις διαρκουσαν μεχρι τη νυχτα.
Εβλεπες πολλες γυναικες στο δρομο και στα σοκκακια
του χωριου ολο το απογευμα και το βραδυ να πηγαι-
νοερχονται στα γιορτασια,στις επισκεψεις,καλοντυ-
μενες,καλοχτενισμενες,τα χειλη με κοκκινο κραγιον,
με τις γυαλιστερες τσαντες τους,με τα γυαλια ηλιου,
τα ψηλα ντακουνια .
Επειδη υπηρχαν πολλοι που γιορταζαν,που ειχαν την
ονομαστικη τους εορτη την ιδια μερα,οι επισκεψεις ηταν
πολλες και διαρκουσαν ωρες.
Τα παιδια πηγαιναν τις πρωινες ωρες μεχρι το μεσημερι,
παρεες-παρεες,περνουσαν απ'ολα τα σπιτια που γιορτα-
ζαν.Ευκαιρια ηταν να φανε γλυκο.
Ευχονταν με μεγαλη φωνη απ'εξω απ'την πορτα του σπι-
τιου σε ομοφωνια:
''Καλημερα και Χρονια πολλα''
Και η νοικοκυρα του σπιτιου που γιορταζε τα φιλευε
γλυκο,ραβανι η' κουραμπιε.Συνηθως στα παιδια εδωναν
ραβανι.Ηταν το πιο συνειθισμενο γλυκο τοτε και σε πιο
μεγαλη ποσοτητα απο τον κουραμπιε,που ηταν σπανιος
και σε μικροτερη ποσοτητα.
Στα παιδια,δεν εδιναν σ'ολα τα σπιτια και σ'ολα τα
παιδια ολοκληρο γλυκο,ολοκληρο φιλι ραβανι,αλλα
ενα κοματι,το μισο.Το ιδιο και με τον κουραμπιε,εδιναν
κοματι μισο οχι ολοκληρον.Στα φτωχοτερα σπιτια τους
εδιναν μονο ξερα συκα,τσοπελες.
Τα παιδια ειχαν χαρτινες η'πανινες σακκουλες στα χε-
ρια τους και τις γεμιζαν με τα κομματια γλυκων ,που
τους εδιναν.
Οταν πηγαιναν σε καποιο σπιτι πριν μπουν και πουν
τα Χρονια Πολλα κοιτουσαν στη μαντρα η' στον τοιχο
του σπιτιου κατω,απο το σωρο τα τριμματα εκει κατα-
λαβαιναν οτι ειχε ραβανι και δεν πηγαιναν στο σπιτι.
Οι προηγουμενοι ειχαν παρει ραβανι,που δε τους αρεσε,
τοτε υπερτερουσε σε προτιμηση ο κουραμπιες,την ραβανι
την υποτιμουσαν την θεωρουσαν υποδεεστερη κι οταν
εβγαιναν απο το σπιτι την πετουσαν,την σβουρνιζαν,
στη μαντρα η' στον τοιχο του σπιτιου,κι αυτη διαλυον-
ταν ,σκορπιζε και σχοιματιζε σωρο με τριματα.Εκτος
κι αν ηταν ραβανι με μελι,πολυ σπανια ομως να πετυ-
χουν σπιτι με τετοια ραβανι.Αυτο το ...σοβατισμα στον
τοιχο συνεβαινε με τη απλη ραβανι με λαδι.
Τα χρονια περασαν.
Τωρα τα πραγματα αλλαξαν και η ραβανι κερδισε εδα-
φος στην εκτιμηση και ειναι πολυ αγαπητη.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ -ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-Η Επικη Εποχη της Μηχανης-
Αλωνιστικη Μηχανη,Η Πατοζα-χ.ν.κουβελης
.
VIDEO-Μηχανες Εργασια
Αλωνιστικη Μηχανη Πατοζα Στρατου
Σκηνοθεσια music Χ N Κουβελης [c.n.couvelis]
.
.
.
.
.
Η Αλωνιστικη Μηχανη ,η Πατοζα,CASE 48 του Βασιλη Λιαμη,
στη θεση Μπετση[Μαχαιρα Ξηρομερου]κατω απο τη βελανιδια
Το τρακτερ Μπελαρους[Belarus Tractor]του Βασιλη Λιαμη[Μαχαιρα]
.
.
[Η Επικη Εποχη της Μηχανης]
Αλωνιστικη Μηχανη,Η Πατοζα
[χ.ν.κουβελης]
.
.
ο Βασιλης Λιαμης ειχε αλωνιστικη μηχανη ,πατοζα,με συνε-
ταιρο τον Χρηστο Στρατο.Το 1960 πηρε Μπελαρους τρακτερ
και πηρε αλωνιστικη μηχανη Case 48αρα με χειροφρενα στον
πισω αξονα,για να'ναι ικανη να κατεβαινει κατηφορες, ολο το
συγκροτημα:Τρακτερ-Πατοζα-Καροτσα.Οταν κατεβαιναμε στη
Ζαβιτσα στο Αρχοντοχωρι μεχρι το Καστρο,που ηταν πεταλω-
τος ο δρομος κατηφορα μεγαλη βαναμε ανθρωπο στην πλατφορ-
μα και τραβαγε με λιταρια σχοινια τα χειροφρενα στα ταμπουρα,
στις δυσκολες κατηφορες
πηγαινε ν'αλωνισει στη Καντηλα,στα Γιωργαλεικα,στο Καμπο ,
ηταν ολο σιτηρα,δεν ηταν τοτε ολο ελιες,
πηγαινε μεχρι τα Γρεβενα,με τον Χρηστο Στρατο,
εδω πηγαινε στη Ντοργουβιτσα,στα Οχθια,στο Στρατο ,στα
Κατωμερα πηγαινε για ρυζι,εβγαζαν τις ροδες και ταιριαζαν
αλλες,για να μην κολλαει,και προσθεταν στα ταμπουρα ,σιδερε-
νιες ροδες.
Για το στησιμο ,πηγαιναμε στο αλωνι,με το που πηγαιναμε
ενας αναβε τσιγαρο και ο μπαρμπα Βασιλης εξυπνος μηχανικος
κοιταγε τη φορα του αερα,για να βαλει το συγκροτημα Τρακτερ-
Πατοζα-καροτσα κοντρα στον αερα,για μην τους χτυπαει το αγανι
και τους στραβωσει,και το καρνακι,αυτο ηταν μαυρο,απο πνιγμενο
σιταρι
Για να αλφαδιασει επαιρνε τον κασμα,φτυαρι,αλφαδι.Με τον
κασμα εσκαβε εκει που παταγαν οι ροδες,αναλογα το εδα-
φος,μετα με το αλφαδι κανονιζε να ειναι σε επιπεδη θεση,
για να μη φευγει το σιταρι,η βρωμη,το κριθαρι,το γεννημα
απο τα κοσκινα
Απλωνε λουρι κινησεως,περιπου 15 μετρα,απο τη τροχαλια
τρομπας,εκει εβαναν τα δεματια,μεχρι το τρακτερ.Στο λουρι
εβαζαν σταφιδα μαυρη η' ρετσινι για τις τριβες,για να μη χα-
νει στροφες το λουρι
ηταν κι αλλες τροχαλιες:τροχαλια στον αχυροκοφτη,πισω,
-τροχαλια στο ανεβατορ,ανεβαζε τον καρπο-τροχαλια στο
καρπολοι,για να βγαζει το κελυφος του σταριου
απο την αλλη πλευρα υπηρχαν 5 τροχαλιες ολες μ'ενα λουρι
σαλιγκαρο,με τις οποιες ερχονταν ο καρπος για να παει
στα καζανια
Κατω απο την πατοζα ,στη μεση κοντα στον πισω αξονα,υπηρ-
χε αξονας και ηταν βιδωμενες σανιδες ξυλινες και περιστρε-
φονταν με λουρι με τροχαλια,επαιρνε πολλες στροφες με τη
μικρη τροχαλια,να δημιουργειται αερας που φυσουσε στα
κοσκινα με αποτελεσμα να φευγει το αχυρο και οτι αλλη
ξενη υλη,να φευγει στα αλογα,με παλινδρομικη κινηση,για
να φευγει το αχυρο στον αχυροδιωχτη,που ειχε δοντια,προ-
σθετανε και δοντια να γινει λεπτο το αχυρο,και να φυγει
στο φουγαρο,ψηλα,με δυο τιμονια,ενα για να σηκωθει πα-
νω κι ενα για περιστροφικη κινηση,αριστερα -δεξια,και
απο το φουγαρο επεφτε το αχυρο σε κατσουλα σωρο η'
κατευθειαν στην αχυριωνα,απο ανοιγμα στην σκεπη
Οι εργατες ητανε -ο οδηγος-ο μηχανικος-οι κουβαλητες,αυτοι
απο τις αθημωνιες τα δεματια τα κουβαλουσαν στο παταρι,με
δυο καβαλετα-ενας εργατης ανεβασμενος στο παταρι επερνε
τα δεματια και τα εκοβε,τα ελυνε ,και τα'βαζε στο παταρι
της μηχανης ,της πατοζας,-και ο ταιστης τροφοδοτουσε τη
τρομπα,αυτη ειχε πολλα δοντια,κι απο κατω χειριστηριο για
να περασει το σιταρι,η βρωμη,το κριθαρι,το λουπινο,τα ρε-
βιθια,απο εκει πηγαινε στα αλογα,χτυπημενο και αποφλοιω-
μενο,πηγαινε στα σκυβαλα,απο κατω απο τα αλογα ηταν τα κο-
σκινα,και ο αερας,με ελικα,σαλιγκαρο,τ'ανεβαιζε στο ανεβα-
τορ,στη τρομπα,και παλι στο κοσκινο και στο καρπολοι κα-
θαρο
Το αχυρο απο τα αλογα πηγαινε στο αχυροδιωχτη,χτυπιον-
ταν με τα δοντια,να κοπει ψιλο,και απο εκει στο φουγαρο
να φυγει και να πεσει στο σωρο
Ο Μηχανικος παρακολουθουσε αν λειτουργουσε σωστα
το συγκροτημα,τα λουρια,ο γεωργος εβαζε το καπελλο στο
φουγαρο να δει αν επεφταν κλωνια καρπου,αν γινονταν
καλα το αλωνισμα
Ο καζανιερης μετρουσε τα καζανια που γεμιζε και κανονιζε
το ξαι,την πληρωμη,ηταν αναλογα 8/1,9/1,7/1,6/1,και γεμιζε
τα σακια,σακια ριγας 80 οκαδες
Το ξαικο ,τα σακια,φορτωνονταν στη καροτσα,εκει στη καρο-
τσα ειχαν βαρελι με πετρελαιο για να τροφοδοτειται με καυσι-
μο και να δουλευει το συγκροτημα
Σε καθε αθημωνια,εκει που ο γεωργος ειχε μαζεψει τα δεματια,
στο αλωνι,που πηγαιναμε για αλωνισμα επρεπε να καθαρισουμε
την πατοζα,απο πανω ,στην οροφη,υπηρχαν πορτες και απο εκει
εμπενε μεσα εργατης να την καθαρισει απο τα αγανια
Ειδη σιταριου τα ντοπια γεννηματα ηταν:το κουτρουλο,δεν ει-
χε αγανια-ο γκρινιαρης,με αγανι φουντα-το μαυραγανι,σκληρο,
εβγαζε σιμιγδαλι-μαρα,μαλακο- το ξυλοκαστρο,σκληρος ,μα-
λακος σιτος
Αλωνια στο χωριο ηταν-στο φραμα στη τσελεπι[το δικο μας του
πατερα μου,που ειχε σιταρια απο του Γιαν'το πγιαδ κατω στη Συντρο-
πουλου στη μεση και στο φραμα στη τσελεπι πανω,μονοκοματα
100 στρεμματα]
-στις Καρα[γ]ιανσκιες,στου Γκολφη,στη Ριζα,στα Παλιαμπελα,
στο αλωνι τ'Κολοβου,παλια με τ'αλογα-στ'αλωνι στα Στρατεικα,
με τ'αλογα-στα Ρετζερια-στα Νασλεικα,με τ'αλογα--
στα Ρογγια στ'αλωνακι-στα Βρυστιανα,κανα δυο αλωνια -
στη Μπαρμπαντρια-στους Βολιαδες-στα Λιβαδια-στου Κοκο-
τσελ'[ου]
πηγαινε για αλωνισμα στο Βασιλοπουλο[στο Αχιλλειο],στο Κα-
ραισκακη,[στο Δραγαμεστο],
-στη Ντοργουβιτσα[περιοχη της Ζαβιτσας],εκει μας εβαλαν γαλα
σε πιατα λιμπες και φαγαμε κατ'απ'το δεντρο του ληστη Σκεντζου,
αυτος,λενε,ανεβαινε πανω στο δεντρο εκεινο ,καθονταν εκει κρυμ-
μενος,εφτιαχνε σ'ενα σχοινι θηλια κι οταν ερχονταν απο κατω στον
ισκιο του δεντρου κανενα κοπαδι γιδια η' προβατα πεταγε τη θηλια
κι επιανε καποιο ζωο
Εργατες απο το χωριο ,που δουλευαν στη πατοζα ητανε:
ο Μητσος Κουβελης[Λασπιας],ο Νασος Τζακωστας,ο Νωντας
Βοτσης,ο Γιωργος Γκολφης[Τζωρτζης],ταιστης και η γυναικα του,
-ο Αντωνης Γκολφης,ο Μητσος Βοτσης[Ματσολας],ο Χριστοφορος
[Φορακιας] Κουβελης[Λασπιας],ο Λευτερης Γκολφης,ο Σταυρος
Τσιντζος,ο Νωντας Τσιντζος,ο Σπυρος και ο Νικος Λιαπης[Χαβας],
ο Χριστοφορος Τριαντης,καζανιερης,-ο Χρηστος Τριαντης,,ο Πανος
Παπατρεχας[Μητσαρελιας]-ο Μητσος Παπασταμος[Μποραζανης],
στα καζανια
Πατοζα ,αλωνιστικη μηχανη στη Μαχαιρα εκτος απο τον Βασιλη ΄
Λιαμη ειχαν:ο Χρηστος Στρατος,ο Πανος Μπουρχας,ενοικιαζομενη
-ο Μηλιος Θεοφιλης[Κολοβος],λιγο διαστημα- και ο Πανος Κουτρου-
μανος,λιγο διαστημα
Το αλωνισμα διαρκουσε 1,5 με 2 μηνες
η πατοζα εκαιγε καυσιμα πανω απο μισο[και ολοκληρο] βαρελι πετρε-
λαιο σε μια μερα
σε αλωνι βαρυ,μεγαλο εκανε,στεκονταν η μηχανη,και 3 μερες
αλωνιζαν απο τις 7 το πρωι μεχρι που βραδυαζε
ο εργατης επερνε για πληρωμη 7 οκαδες σιταρι τη μερα
.
.
.
MACHERA XIROMERO GREECE
.
Κειμενα-PHOTOS
Ειχε ταμπελα:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου Απο Μνημης]
Χ.Ν.Κουβελης[c.n.couvelis]
.
.
.
[επιμελεια και καταγραφη προφορικης
αφηγησης-χ.ν.κουβελης]
.
Ειχε ταμπελα:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου Απο Μνημης]
.
.
Εδω που ειναι σημερα το καφενειο του Νικου και του Λα-
κια Λιαμη ηταν μαγαζι πριν τον πολεμο του 1940,το κτιριο
το'καψαν οι Ιταλοι τοτε που εκαψαν το χωριο στις 9 του Αυ-
γουστου το1943,το μαγαζι ειχε ταμπελα που εγραφε:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ,
το ειχε ο Μιλιος Λιαμης με τον Θοδωρακη Λιαμη,εκει μεσα
αριστερα ειχε γλυκα,ζαχαροπλαστειο,ο Σταθης Πλιατσικας,
ηταν μετοχος,ειχε γλυκα ταψιου,μπακλαβαδες,ραβανι,εκανε
και λουκουμαδες,
το μαγαζι ειχε και μπιλιαρδο,επαιζε ο γιατρος ο Μπεσας,ολος
ο κοσμος επαιζε,ολη η νεολαια,
στο χωριο τοτε υπηρχαν τρια μπιλιαρδα,μπιλιαρδο ειχε και ο
Μακρυπιδης και ο Θοδωρος Σαμαρας στη κατω αγορα,
γι'αυτο τη Μαχαιρα τη λεγανε Μικρο Παρισι,
στο Λιαμεικο ηταν χωρισμενα,με παραβαν,νομος του Μεταξα,
δυο κουρεια,το ενα το ειχε ο Νασος Τσαπαρελης και το αλλο
ο Γιωργος Πλιατσικας,
στο Μακρυπ'δεικο,που ηταν συνεταιροι υ Γιωργος Μακρυπι-
δης,με τον [Παπα]Ξαρχη Στρατο και τον Γιωργο Μπιτσωρη
εκει κουρειο ειχε ο Αντριας Πλιατσικας,
τα μαγαζια την Κυριακη ανοιγαν μετα την απολυση της εκ-
κλησιας,
καθε Κυριακη επιτρεπανε πριν την απολυση της εκκλησιας,
εδω μπροστα απο το λιαμεικο, να κανει ο Γιαννης Τζακω-
στας λουκουμαδες,σε μεγαλο καζανι εβαζε λαδι,τσιγαριζε
και καθονταν στα τραπεζια και τρωγανε,ητανε ξενοι 60-70
ατομα,τσαγκαρηδες,χωροφυλακες,μαστοροι και μετα ανοι-
γαν τα μαγαζια,λουκουμας ηταν ο Γιαννης Τζακωστας και
ο Λιας και ο Πανος Τζακωστας τ'αδερφια του συμπαγαν τη
φωτια,
μαγαζι ταβερνα ειχε ο Σταυρος Δηλαδης[Κουβελης],εκει
που ηταν αργοτερα το μαγαζι του Κιτα[Χρηστου Στρατου],
αυτος ειχε παει στην Αμερικη,
μετα που σκοτωθηκε,εκει μαγαζι,καφε-αμαν με γραμμοφω-
νο εκανε ο Λαζος Καρκατζουλης[Κουβελης]ειχε παει στην
Αμερικη,ηταν παντρεμενος με την Μαριγω απο την Πρεβε-
ζα,ακληρος,
ταβερνα ειχε απεναντι και ο Τασος Καρναβας σωγαμπρος
απο την Καντηλα στον Σπυρο Λιαμη,πηρε την Μαρινα,
ειχανε και γιαουρτες,σε πηλινα παδελακια,
ειχε ερθει να τραγουδησει, τη δεκαετια του '30, η Ριτα
Αμπατζη με κλαρινο τον Χαραλαμπο Μαργελη απο το
Μεσολογγι,
τελευταια φορα στο χωριο ο Μαργελης ηρθε στο χωριο
στο γαμο του Μακια Δασκαλου[Παπατρεχα],
.
Στο σχολειο ειχαμε μαθηματα 1η-2α ταξη Αναγνωση,
3η-4η ταξη Οδυσσεια, 5η-6η ταξη Βοσπορος Μικρα
Ασια,ειχαμε και Γεωγραφια,χαρτη,Δευτερα και Τριτη
απογευμα ειχαμε Θρησκευτικα,Τεταρτη και Πεμπτη απο-
γευμα ειχαμε Ιστορια και Ωδικη,Παρασκευη απογευμα
και Σαββατο,μεσημερι,ειχαμε Ωδικη,
ξυλο αγαντα,νταπ-ντουπ,
στο δασκαλο Αδιλινη πηγα 1,5 χρονια,στον Σαμαρα πη-
γα 2 χρονια,στη Τασια Αβραμ πηγα 1 χρονο,μπροστα,2 μη-
νες ,ηταν ο Μπουμπουλης απο την Κατουνα,και ο Κλι-
τσης απο τα προσφυγικα,ητανε κουτσος και ιδιοτροπος,
και μετα ηρθε η Τασια Αβραμ,ητανε απ'την Πατρα,καθον-
ταν στα Καραγιαννεικα,εκατσε στο χωριο μεχρι που κηρυ-
χτηκε ο πολεμος,την αρραβωνιασε ο δασκαλος ο Σαμαρας,
την παρατησε και παει φυματικια στη Πατρα,
Ο Μητσος Αδιλινης ηταν Θιακος,εκανε 35 χρονια δασκα-
λος στο χωριο,κοντακιανος,εμενε πισω απο την εκκλησια,
εκει ηταν το σχολειο,το καινουργιο εγινε το 1934-1935,
τα μισα παιδια καθονταν κατα[γ]ης,πηγαιναν το χωριο
φαγητο κι ετρωγε,ειχε κουμπαρους τους Τριαντεους,στο
χωριο πεθαναν το παιδι του και ο πατερας του και τους
εθαψε εδω,εκανε καλο μαθημα,σ'αυτον πηγα Πρωτη Τα-\
ξη,μιση Δευτερα,
[ο Αδιλινης σαν δασκαλος αφησε ονομα στο χωριο,οι πα-
λιωτεροι που τον ειχαν δασκαλο ελεγαν στα παιδια τους:
''Να γινεις δασκαλος σαν τον Αδιλινη''.
Και ολοι ειχαν το ιδιο γραφικο χαραχτηρα.Τα γραμματα
του Αδιλινη.]
οταν ο Αδιλινης πηρε συνταξη παρακαιρα,του ελειπαν
λιγοι μηνες,μετα πηγα στον Ντινο Σαμαρα,αυτος σπου-
δασε στα Γιαννενα στην Ιερατικη Σχολη,πρωτοδιοριστι-
κε στους Αμοργιανους,ο Σαμαρας ειχε ενα αρνακι,μανα-
ρι,καραμανικο και το κουβαλουσε μαζι του και σε μια
εκδρομη στη Πεταλι το βαφτισε,το βαφτισαμε Αφρο,
απο το... Αφροδιτη,
ο Αδιλινης ηρθε στο χωριο στη Κατοχη με τη γυναικα
του και του διναμε ρουχα,τραχανα,αλευρι,φακη,κανε-
νας δεν του κραταγε να μην του δωσει,τα μαζευε στους
Τριαντεους,ηρθε και στην Μπαρμπαντρια σε μας και
τους Στελεους,του δωσαμε,ηρθε στον μπαρμπα Λακια
Μπαρλα[Γκολφη],του'δωσε κατι σφηνες τυρι η Λακαι-
να ,
θυμαμαι οταν εφτιαχναν το μαγαζι του Λευτερη Σουρε-
λη[Γκολφη] οι μαστοροι που εφκιαξαν την εκκλησια,ε-
βαλαν φουρνελο και μας εδιωξαν απ'το σχολειο,το μαγα-
ζι ηταν εμπορικο παντοπωλειο,οτι ηθελες ειχε,το κρατα-
γε με το παιδι του τον Αγησιλαο,
η δασκαλα Τασια Αβραμ ειχε και μια πρωτη ξαδερφη που
μαθαινε ψαλσιμο στον Παπαχαραλαμπο,
στο σχολειο ειχα ενα δραματακι,με την Τασια τ'Πλιακ'
[Κουβελη],τη Γεωργια Γκολφη και την Αγγελικα τ 'Αρι-
στειδη Μαυρογιωργου,με την Τασια κουβεντιαζαν οι
δυο τι θα γενε οταν μεγαλωσουν:
''εγω γυμναστρια και συ δικηγορινα
και μοδιστρουλα η φουλα μας
να την περναμε φινα''
πηγα κι εγω εκει:
''τι μοιροφορες ειν'εδω
που εχουν φλυαρια;
κι αν τις ρωτας και για χορο;
Ιουνιο Ιουλιο και μεσημερι ακομα''
''τι θελεις εδω ρε Τομι;''
εγω ημουν ο Τομι,
''ενομιζα πως παιζεται με κουκλες
τις κουμπαρες,
ποτε δεν το περιμενα να λετε
κουταμαρες''
''αυτη θα γινει δικηγορινα''
''νοικοκυριο να μαθετε πλυσιμο και κουζινα
κι αργαλειο και μπαλωμα να μην δουλευει η πεινα''
''θα γινουμε κι εμεις ολες δικηγορινες''
''θα πλενετε τα πιατα σας
κι ολες τις κατσαρολες'',
ειπα εκεινη τη χρονια,στις εξετασεις τον Ιουνιο,το
ποιημα:
''τωρα που θα φυγω
και θα παω στα ξενα
και θα ζησω χρονια χωρισμενα
αφησε να παρω γαλανη πατριδα
κατι απο σενα γαλανη πατριδα αγαπημενη
χωμα ελληνικο χωμα τιμημενο
χωμα μ'αιμα ποτισμενο''
στις εξετασεις προτου τα ποιηματα ερχονταν κοσμος,
εβαζε ο δασκαλος ενα κλασμα να το λυσουμε,στους
μεγαλυτερους μαθητες,στους μικροτερους εβαζε διαι-
ρεση,
ο Μητρακης Λασπιας[Κουβελης] ειχε ενα ποιημα,του
το'μαθα εγω,
ο Τεμπελης:
''εβαρεθηκα επιτελους του σχολειου τη ζωη
κι αποφασισα να φυγω για ν'αλλαξω τη ζωη
εβαρεθηκα επιτελους απ\τα δεντρα τις φωλιες
εβαρεθηκα να τρωω απ'τον δασκαλο ξυλιες'',
καποτε ρωτησε η Τασια Αβραμ:
''που βρισκεται η Παρος;
πως γεννιεται ο σεισμος;
οποιος ξερει να το λεει
κι οποιος δε ξερει ,σκασμος!'',
ο Γιωργο Καρελακης με τον Μιλιο Κολοβο[Θεοφιλη]
πηρανε τα μελανοδοχεια απο τα θρανια πανω που ειχα-
με να γραφουμε και τα 'χωσαν μεσα στον κηπο τον
Καρλακεικο,τα' πιασαν,τα 'δειραν και μαρτυρησαν,
.
στο χωριο τοτε ειχανε βγαλει και καποια τραγουδα-
κια:
''λεμονια απο τα Γιαννενα
και μπυρα απ'τον Περαια
στη Μαχαιρα τα φερανε
για την παλιοπαρεα''
και[μια παραλλαγη του]:
''λεμονια απο τα Γιαννενα
πορτοκαλια απ'τη Γουριτσα
στη Μαχαιρα τα φερανε
για τη κυρα Τασιτσα''
.
ο Παπαχαραλαμπος ηταν παπας στο χωριο[πατερας
του Παπαχιλλεα,το επωνυμο του ηταν Τριαντης],
ο Παπαχαραλαμπος ηταν καλλιφωνος,ηξερε μουσικα,
ειχε δικα του μουσικα,τερερεμ,πανω στα βιβλια εγρα-
φε μουσικα,οταν εψελνε χειρουβιμ δεν σταματαε ,εψελ-
νε ωρα,ο Παπαχιλλεας τα παραταε κι εφευγε,ειχε κανει
κι ενα συγγραμμα μουσικο που χαθηκε,
στα εγκαινια της εκκλησιας της Χρυσοβιτσας φωναξε
ο δεσποτης να παει ο Παπαχαραλαμπος να ψαλλει,τοτε
ηταν λαικος,να κανει εσπερινο,και μετα πηγε σε κατι
κατσουλες να κοιμηθει,και μεσα στα αχερα ψαχουλευε
να βρει το τσαρουχι,
τον Παπαχαραλαμπο τον εμαθε βυζαντινη μουσικη ο
Τσιμπουκης στον Αστακο,
ο Νιδας[Λεωνιδας] Μαυρογιωργος,παιδι του Παπαπαντε-
λεου,εμαθε ψαλτικη στον Παπαχαραλαμπο,τον Παπαπαντε-
λεων τον εκανε παπα ο Πανα[γ]ης[Στουρναρας Παπατρε-
χας],ο Νιδας εγινε ψαλτης στη Μητροπολη Αθηνων ,δια-
φωνισε με τον [Σπυρο]Περιστερη και πηγε σ'αλλη ενο-
ρια,
ο Γιωργος Μακρης πηρε βασεις ψαλτικης απο τον Παπα-
χαραλαμπο,επειτα πηγε στην Αμερικη,στον Αη Βλασση
''ειχε ενα τραγουδι '',τον ακουσα σ'ενα τραγουδι,
καποτε ηρθε ο Γεροθοδωρος[ο Σεραφειμ] και ξεγελασε
τον Παπαχαραλαμπο και του πηρε τρια τραγουδια,που
ειχε γραψει,του'πε θα τα ματαφερει,τον κοροιδεψε και
δεν ξαναρθε,
αργοτερα ο δεσποτης εστειλε να ερθει στον Αη Γιαννη
του Προδρομου ο Παπαχαραλαμπος να ψαλλει,τ'ακου-
σε ο Γεροθοδωρος κι εφυγε,φοβηθηκε,
στο γαμο του Χριστοφορου Μποζωνη ηταν κλαρινο ο
Φουσκομπουκας κι ειπε πως αν δεν τα καταφερει να γυ-
ρισει το κλαρινο στο τραγουδι του Παπαχαραλαμπου θα
το τσακιζε,κι ο Παπαχαραλαμπος αρχισε να τραγουδαει:
''εψες ο μαυρος διαβαινα σε κλεφτικα λημερια
ακουσα αντρικια κλαματα γυναικεια μοιρολογια'
και το τραγουδι του ειχε τετοια γυρισματα,ολο ημιτονια,
που δεν μπορουσε ο Φουσκομπουκας να το γυρισει
στο κλαρινο,παραιτηθηκε και πηγε να σπασει το κλαρι-
νο,αλλα τον κρατησαν,
θυμαμαι καθονταν σ'ενα σιδερενιο κρεβατι εξω απο
την εκκλησια τα καλοκαιρια,να κοιμηθει,εκει σιγοτρα-
γουδαγε,και τα παιδια το πρωι που πηγαιναν στην εκ-
κλησια τον ακουγαν,θυμαμαι και το τραγουδι του:
''ξυπνα πουλακι μ' το πρωι
κι ανεβα σε κλαρακι
και τιναξε τα φτερουγια σου
να πεσει η δροσια σου''
ητανε αηδονι η φωνη του.
.
ο Τολιας Καραγιαννης εμαθε ψαλτες τον Αντωνη Δ ηλα-
δη[Κουβελη],τον Αλεκο Κουβελη του Φιλιππα,τον Νικο
Κανατσουλα[Παπατρεχα],τον Κωστα Ταρκαζη[Παπατρε-
χα],τον Νικο Ματσαραγκα[Παπασταμο],τον Αντριγακια
Κωστακιωτη[Δημοσεγκο],
.
σ'ενα πανηγυρι στο χωριο στου Κιτα[Χρηστου Στρατου]
ηταν ο Τασος Χαλκιας κλαρινο,και στα Λιαμεικα μπροστα
εξω ο Κωστας Μπαλουφας[Τζακωστας] και ο Νικος Καν-
τας ειχανε τον Φωτη Χαλκια ,αδερφο του Τασου,στο
τραγουδι και το λαγουτο,και κλαρινο τον Γιαννη Στερ-
γιου,
μια φορα ειχε και ο Σταματης Παπασταμος οργανα κι
ητανε ο Τακης Καρναβας μικρος,με τον Γιαννη Βαρδη
σαντουρι και τον Βαρδη βιολι,ειχανε και μια τραγουδισ-
τρια Ελευθερια απο την Λευκαδα,οταν εκλεισαν,σταμα-
τησαντα οργανα ο Καρναβας πηγε στον Βασιλη Σαλεα να
τραγουδησει,που τον ειχε ο Λιας Κουτρουμανος,
ο Γιαννης Στεργιου με την κομπανια του νοικιαζαν μια
πορτα στα Μακρυπ'δεικα,εκει που ητανε το τσαγκαρικο
του Κωστα Γραψα[Παπατρεχα],εκει κοιμοντανε και γυ-
ριζανε στα χωρια,
καποτε εκανε πανηγυρι και ο Γιαννης Μπαλουφας[Τζακω-
στας] εβαλε και τραπεζια στη πλατεια της εκκλησιας κι
ο Παπαχιλλεας του'πε να τα παρει,να τα μασει,
.
τα παιδια του Σχολειου εκαναν Πρωτομαγια πριν τον πολε-
μο στις παραμονες,στο Λυκοδοντι,στ'Γκουμα το Καραουλι,
στα δεντρα ,ηταν 160 παιδια μαθητες,δασκαλος ηταν ο Σα-
μαρας,ειχαν 15 σφαγια και τα εψηναν ο Διονυσσης Βοτσης,
ο Νασος Τσαπαρελης,ο Χαριλαος Τζακωστας,ηρθε και ο
Γιωργος Στουρναρας[Παπατρεχας]και ο Γιωργος Μακρης,
περασαν και Βλαχοι ,τους καλεσαν,σταθηκαν,εφαγαν κι
εκατσαν να ξαποστασουν κατω απο τα δεντρα στον ισκιο,
κι ο Γιωργο Μακρης πηρε και τους εδωσε μια πλατη απο'να
σφαγειο να τη δουνε,την πηρε ενας την εξυσε ,την κοιταξε
κι ειπε πως βλεπει πολεμο,του εδωσαν κι αλλη και παλι
ειδε πολεμο,
.
τοτε ερχονταν στο χωριο και τσιγγανοι,αρχοντοτσιγγανοι,
κι εκαναν εμποριο αλογων,εμεναν καιρο στο χωριο,ηταν
οι Χαλινοπουλοι απο τον Πυργο και τη Ζαχαρω,εμεναν στο
μυλο του Λιαμη,και αλλοι τσιγγανοι ηταν απο τα Μεγαρα,
καθε βραδυ πηγαιναν στα μαγαζια με τις τσιγγανες μαζι κι
επαιζαν οργανα και τραγουδουσαν,μαζευονταν και κοσμος
και γλεντουσε,
μια βραδυα στο μαγαζι του Λια Κουτρουμανου εγινε φασα-
ρια,πιαστηκαν οι Χαλινοπουλοι με τους Μεγαριτες ποιος θα
επικρατησει,θα εχει τα οργανα στο μαγαζι,ο Χαραλαμπος
Χαλινοπουλος,τον ειχε βαφτισει ο Μπακιας[Χαραλαμπος]
Γκολφης ,πετουσε τις λιρες στον αερα,επεμβηκε ενας υπο-
νοματαρχης Ζωγοπουλος και ηρεμησαν τα πνευματα,
.
την καινουργια εκκλησια πρωταρχισε ενας εργολαβος απο
το Μεσολογγι,το 1929 εγιναν τα σχεδια,την πηγε λιγο πανω
και την παρατησε και την ανελαβαν οι Κονιτσιωτες,ο μασ-
τρο -Αποστολης,αυτος ηταν και ο αρχιτεκτονας,ο μαστρο-
Αριστειδης και ο μαστρο-Στεργιος,εμεναν στο χωριο,
απο το 1932-35,το χειμωνα δουλευαν στο δρομο της Σκουρ-
τους,εσπαγαν τη πετρα και τον εστρωναν,τον δρομο τον ειχε
αναλαβει ο Ζολωτας,αυτος εφκιαξε και το γεφυρι,και την
Ανοιξη και το Καλοκαιρι δουλευαν στην εκκλησια,
στην αρχη τη πετρα την εβγαζαν απο τα Δυο Δεντρουλια
εδω στο χωριο,στα καραουλια τ'Σουρελη[Γκολφη],αλλα
ηταν σκληρη και την παρατησαν και την εφερναν απο
τη Βασ'λοπ'[το Βασιλοπουλο],την μετεφερναν τα φορτηγα
του Καρελακη,με οδηγο τον Κωστα Πλιατσικα,και του Κο-
λοβου[Θεοφιλη],με οδηγους τον Κωστα Κολοβο[Θεοφιλη]
και τον Γακια,
σε μια μεταφορα της πετρας απο τα Δυο Δεντρουλια ο
''Πετριτης'' ενα φορτηγο των Κολοβαιων φορτωμενο
πετρα που οδηγουσε ο Χρηστος Παφλας[Κουβελης],ηταν
και καποιος Ντριβας,εκει στα Χαβαιικα βγηκε απ'το
δρομο,κι επεσε στη Μπαμπακια,
ασβεστη επερναν απο τις ασβεσταριες που εκαψαν στο
χωριο και χωμα εφερναν απ'τον Γερομπορο στο γεφυρι
της Μπαμπινης,
οσο καιρο δουλευαν οι μαστοροι η παλια εκκλησια ηταν
μεσα, σ'αυτην λειτουργαγαν μεχρι να γινει η καινουργια,
και την γκρεμισαν οταν τελειωσε το 1935,
για να γινει η εκκλησια πουλησε χωραφια,
την Μπαμπακια την χτυπησαν ο Καρελακης,ο Καρδιας
[Κωστας Στρατος],η Μητσαινα Κανατσουλα[Παπατρεχα],
ο Πλιακος[Κουβελης],
τα Χωραφουλια του Βασιλη Καρελακη,ο Αη Βλασσης
των Ντουμνεων[Παπασταμεων],η Πλατιτσα του Σουρελη
[Γκολφη],οι Βουλιαδες ,ηταν χτηματα της εκκλησιας,τοτε
δωθηκαν σε δημοπρασια να χτιστει η καινουργια εκκλησια,
ο Αη Γιωργης,
.
στη Μπαμπακια ψηλα ειχε παλιουρια και τα ξελακωσαν
Γκεγκηδες ,ενας Μπεκιος,κι ενας Χουσεινης,
.
ο Γιαννης Μπεσας ηταν γιατρος απο την Παπαδατου,τον
καιρο που παντρευτηκε ηρθε στη Μαχαιρα,πηρε την Ουρα-
νια του Παναη Παπατρεχα[Στουρναρα],πριν το 1930,
τελειωσε το Πανεπιστημιο και πηγε γιατρος στη Παπαδα-
του,μετα οι Παπατρεχαιοι τον εστειλαν στο Παρισι να σπου-
δασει,Γενικη Ιατρικη με ειδικοτητα ακτινολογου,
οταν ηρθε πισω στη Μαχαιρα του εφεραν ακτινολογια ,ειχε
Κλινικη,[εκει που αργοτερα ο μπαρμπα-Βασιλης ο Βετλαν-
τζας[Κουβελης]ειχε ψητοπωλειο-ταβερνα,τη δεκαετια
του 1970], η Κλινικη ειχε ακτινες,κι επερνε ρευμα απο
τον μυλο του Τελια Ντουμια[Παπασταμου],[ο μυλος
ηταν στο σπιτι των Ντουμνεων απο κατω],μ'ενα χοντρο
καλωδιο,ειχε γεννητρια,
ο Μπεσας ηταν συμμαθητης του Μπουκα του χειρουρ-
γου ,ερχοντανε να πανε για κυνηγι,και με τον Παπαχιλ-
λεα,
ο Μπεσας εγινε αριστερος,καλος γιατρος,
σαν τον Κατσαρακη γιατρο στη Μπαμπινη,στη Χρυ
σοβιτσα ηταν δυο γιατροι:ο Μελεουνης και ο Γκολιας,στη
Μαχαλα γιατροι ητανε ο Γωγακης και ο Σαμαρας,
πηγαινα ολοενα στον Μπεσα ,ημουνα μπακανιασμενο,
μου'δινε κινινο,πικρο,το τυλιγες με λιγο τσ[ι]γαροχαρτο
να το καταπιεις,τοσο πικρο ηταν,
η κλινικη μπροστα ειχε το γραφειο,στο βαθος ειχε τις
ακτινες,
εμενε στο ψηλο σπιτι,αριστοκρατικο,
το 38 πηρε αυτοκινητο,του το'φεραν οι Παπατρεχαιοι,
ενα γαλαζιο,πηγαινε στα χωρια,οποτε ειχες πληρωνες,
ολη μερα ηταν ανοιχτη η Κλινικη,,ερχονταν αρρωστοι απο
τα χωρια τα ορεινα πανω σε ξυλοκρεβατα,απ'την Καραμ
Ντοβρα τα Βλυζανα ,λαβωμενοι,Ζαβιτσανοι,Αετινοι,
τοτε θεριζε η φυματιωση,ητανε οι εχινοκοκκοι,οι πνευμο-
νιες,
.
τοτε ηταν χωροφυλακες στο χωριο,το γκοβερνο ηταν ενας
Κρητικος Κωστας Κοτινακης,εναν χωροφυλακα τον ελεγαν
Μαρκο,πηρε γυναικα μια Μαρια των Τριαντεων.εναν τον
ελεγαν Μητσο,εναν τον ελεγαν Τελια,
ο Κοφινακης παντρευτηκε τη Μαιρη,ψηλη,πρωτο αναστημα,
ηταν δασκαλα στη Μπαμπινη,εκανε μια κοπελα και τη βαφτι-
σε ο γιατρος ο Μπεσας,
.
τη μερα της 4ης Αυγουστου [του Μεταξα]γιορταζαν[εκει που
ειναι η πλατεια τωρα] ειχαν ψητα ,εμεις τα παιδια οι σκαπανεις
πηγαιναμε να παρουμε τον αρχηγο,ο αρχηγος ντυνονταν,εβαζε
τη στολη του,και τον φερναμε συνοδεια ,τους χαιρετουσε ''ετσι''
με το χερι[κανει την κινηση],κι ειπαμε το τραγουδι:
''γιατι χαιρεται η μερα
και χαμογελαει πατερα;''
επειτα κενωσαν τα φαγητα,εμεις πιασαμε τις σ[υ]κιες ,
ηταν δεκαπενταυγουστο,νηστεια, επετρεπαν να σφαξουν,
ο μπαρμπα-Γιαννης Δηλαδης[Κουβελης],ο αδερφος του
Σταυρου,εσφαζε με αδεια του γιατρου κανα βετλακι,
για καποιο ασθενη με ελονοσια,διαφορες ασθενειες δη-
θεν,
μας ειπαν:''τους ζυγους λυσατε'' σκαπανεις και φαλαγγι-
τες,
εφαγαν ως τη νυχτα,εμεις λακισαμε,
τη μερα εκεινη εκαναν δοξολογια κι εβγαναν λογο:
''ετουτη η μερα σημερα
δεν ειναι σαν τις αλλες'',
καθε μεσημερι Κυριακη επι Μεταξα μας πηγαιναν σκαπα-
νεις και φαλαγγιτες στη Πεταλι και μας γυμναζαν,ντυμενοι
με παντελονακι κοντο κι ενα καπελο,φερναμε γυρα,σουραε
ο χωροφυλακας Κοτινακης,κοπελες στο τελος στα χρονια
του Μεταξα ηρθανε,
.
ηρθανε οι ανταρτες το 42,εβγαλε λογο ο Κωστοπουλος απο
τον Προδρομο.ηρθε ο Νικος Κομπλιτσης απο την Μπαμ-
πινη,ηταν αρχηγος του ΕΑΜ,εβγαλαν λογο στην εκκλη-
σια,και τραγουδουσαμε:
''Ελληνες ακολουθηστε
των ανταρτων τη φωνη
Να ζητε τι ωφελησθε
με τη σκλαβια τη στερνη;
Παψτε να προσκυνατε
του φασισμου τη σκλαβια
Ελληνες Επαναστατες
Διωξτε αυτη τη σκλαβια
Στους καμπους βαραει το κανονι
Στα ορη βροντουν κεραυνοι
Εμπρος στην Επανασταση Ολοι
Να ζησουμε μαζι''
γεματη η εκκλησια απο κοσμο,ειχανε και επι-
φυλακη για τον φοβο των Ιταλων,ητανε Ιταλοι
στην Ψηλοραχη,εφκιαχναν λουμπες να τις γεμι-
σουν με εκρηκτικα να εκτιναχθουν οταν θα εκα-
ναν αποβαση οι Εγκλεζοι,
μετα το λογο ηρθαν στο μαγαζι του Μακρυπιδη,
τσου'χανε τραπεζι,ηρθε και ο Γιαννης Βαροπουλος
με το ακορντεον,τραγουδαγαν,
.
μετα τα Δεκεμβριανα εφυγε απ'τη Μαχαιρα ο Μπε-
σας,
εγιναν εγκληματα το 44,ολοι τρυπωσαν
.
η Ομαδα ,η Αστραπη,ειγινε τη δεκαετια του '30.
αυτοι που εφτιαχναν το μωλο του Αστακου,ηταν
3 αδερφια Παιρα εργολαβοι,ενας ηταν ποδοσφαιρι-
στης του Ολυμπιακου,αυτος εφτιαξε μια ομαδα στον
Αστακο,με κοκκινες φανελες με ασπρη ριγα,
τοτε εγινε ομαδα και στη Μαχαιρα,με παιχτες πολ-
λους,ενας ηταν απο την Αρτα,Γιωργος Τσολακης λε-
γοτανε,τσαγκαρης,ασσος τερματοφυλακας,επαιζε κι
εξω,
πηγαμε στην Αμφιλοχια,καποιος ρωτησε πως λεγετε
η ομαδα,την ειπαμε ΑΣΤΡΑΠΗ,
ειχανε ενα υπαλληλο του Χρηστου Στρατου ποδοσφαι-
ριστη στην ομαδα,Κ'στοφορο τον λεγανε,κι αυτος εβα-
λε το γκολ στην Αμφιλοχια,νικησαν,
γηπεδο ειχανε στη Πεταλι,το καλυτερο ,το ποτιζανε να
κατσει η σκονη,κουβαλουσανε νερο απ'τη Μακροπουλ'.
το πηγαδι, με τις βαρελες,εκει επαιζαν οταν ηταν χερ-
σο,
οταν ηταν καλαμια,επαιζαν στο Σκουρπστο,
παιχτες ποδοσφαιριστες ητανε:ο Φανιας Πανουργιας,
οι Τσαπαρελεοι Νασος και Γακιας,ο Λακιας Ντουμιας
[Παπασταμος],ο Ξαρχης Κουβελης,ο Κωστας Ρουκης,
ο Κωστας Παπατρεχας[ο Παπακωστας],''παενε ολουθε'',
ο Αντωνης Πουλης,ο Μιχας Καρκατζουλης[Κουβελης],
ο Βασιλης Βετλαντζας[Κουβελης],ο Γιαννης Κουτρου-
μανος,ο Γραψας[Κωστας Παπατρεχας],ο αδερφος του
Σταθης Παπατρεχας,ο Σταυρος Τσιντζος, ο Τρικουπης
[Δημητριος Παπατρεχας],ο Χρηστος τ'Τελια[Παπαστα-
μος],ο Αντρεας Χασαπης,ο Χρηστος Σουρελης [Γκολ-
φης],
ειχανε ποδοσφαιρικα παπουτσια,τα'χαν φκιαξει οι Ρου-
κεοι,και παντελονακια μαυρα,φανελες ειχανε διαφορες,
.
.
.
Φωτογραφιες
.
.
[φωτογραφια πριν το 1930]μερος της Αγορας και η παλια εκκλησια,
φαινεται και η ελια στην πλατεια της εκκλησιας,
σ'αυτο το μαγαζι ηταν η ταβερνα του Σταυρου Δηλαδη[Κουβελη],το
καφε αμαν του Λαζου Καρκατζουλη[Κουβελη],κι αργοτερα το καφενειο
του μπαρμπα Κιτα[Χρηστου Στρατου],διπλα αριστερα στη φωτογραφια
ειναι η κλινικη του γιατρου Μπεσσα,ισα που φαινεται
1932,κατασκευη της εκκλησιας,Μαχαιριωτες με τους μαστορους,διακρινονται:
ο δασκαλος Αδιλινης ορθιος ο κοντακιανος,διπλα ο γιατρος ο Μπεσας,και ο
Νικος Στουρναρας Παπατρεχας,πιο κατω ο Αλεκος Τσιλιας Κουβελης,ο Λιας
Λασπιας Κουβελης,ο Αριστειδης Μπιτσωρης Σπλιας,ο μικρος Τασος Μπιτσω-
ρης,ο Λευτερης Γκολφης Σουρελης
το αρχοντικο σπιτι του Παναη Παπατρεχα Στουρναρα,τωρα δεν υπαρχει,
μπροστα στη φωτογραφια ειναι η Κλινικη του γιατρου Μπεσα,που εμενε
στο σπιτι αυτο
ειναι ο μικρος Πανος Παπατρεχας[Παλιοπανος]ο Αντρεας Γκολφης,ο Σακιας
Χασαπης,ο Θοδωρος Στρατος,ο Χρηστος Μπαρμπαρουσης,ο Τακης Παπαστα-
μος
ο Θοδωρος Στρατος,στη μαντρα ,[εκει που αργοτερα εγινε η πλατεια]
ο Θοδωρος Στρατος και ο Γιωργος Γκουμας
ο Θοδωρος Στρατος,ο μπαρμπαΤακης Κουβελης[Νασουλας],ο Χρηστος
Στρατος,και ο Τολιας[Αποστολης] Στρατος ,στο καφενειο του μπαρμπα
Κιτα[Χρηστου Στρατου]
ειναι ο Θοδωρος Στρατος και ο Λευτερης Στρατος ,εξω στο καφενειο του
μπαρμπα Κιτα [Χρηστου Στρατου]
Δημοτικο Σχολειο,ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος και η δασκαλα Μαρια
πανηγυρι,πισω ειναι ο πατερας μου ο Νικος Κουβελης με τη μανα μου Μαρια ,
ειμαι κι εγω εκει,ειμαι κρυμενος και δεν φαινομαι,το πανηγυρι ηταν στου
μπαρμπα-Λευτερακι Κανατσουλα Παπατρεχα το μαγαζι,λιγο πιο κατω απο
το κουρειο του μπαρμπα Γιαννη Κανατσουλα Παπατρεχα,
ειναι ο Γιωργος Μπαρμπαρουσης,ο Λευτερης Μπαρμπαρουσης,ο Σπυρος
Παπασταμος,ο μικρος Σακιας Χασαπης και ο Γιωργος[Γωγολας]Ζαρκαδου-
λας που τσουγκριζουν τα ποτηρια γεματα με μπυρα
ειναι καβαλα ο Φορακιας Καρελακης
η ΑΣΤΡΑΠΗ
πανηγυρι, στο δρομο κατω απο το σχολειο,εκει που ειναι του Μποζωνη,το παιδι
που χαιρεταει στο βαθος ειναι ο Περικλης Θεοφιλης,
η παρεα ειναι του Μιλιου Λιαμη και του Λευτερη Κουβελη[Καλετση],διακρινον-
ται:
ο Μιλιος Λιαμης,η Λαμπρινη Λιαμη,ο Κωστας Παπαδημητριου δασκαλος απο
το Αγρινιο και η γυναικα του Χρυσανθη Κουβελη ,η Μαργαριτα Κουβελη με
μικρο τον Κωστα,και τη Μαρια μικρη,και ο Λευτερης Κουβελης,
επισης διακρινονται στο πλαι: ο Μιλιο Τριαντης και πισω οι κορες του μπαρ-
μπα Βασιλη Κουβελη[Βετλαντζα],ακομη πισω απο τη παρεα φαινονται ο Μη-
τσακιας Παπατρεχας,η γυναικα του Ελενη Βοτση και ο μαστρ'Αγγελος ο
Ραφτοπουλος
στο πανηγυρι η παρεα, ο Σταυρος Γκουμας,η Σταθουλα,η Ποπη,η Ντινα
Γκουμα,ο Νικος Παπατρεχαςο Χρηστος Στρατος,ο Χρηστος Στρατος[Κιτας],
πανηγυρι στου Κωστα[Κωτσακια] Μπαρμπαρουση
ειναι στη Μποστανια στρο γηπεδο,ο Τακης Ζαρκαδουλας,ενα παιδι απο την
Αθηνα που εμενε στον Μανικα,και ο Τακης Τζαχρηστας[Καροτσερης]
ο Κωστας[Κωτσακιας] Μπαρμπαρουσης και ο Πανος Πουλης
πανηγυρι στου Κωστα [Κωτσακια]Μπαρμπαρουση,στη παρεα που χορευει
ειναι και ο Νικος Παπατρεχας και ο Μπαμπης[Χαραλαμπος] Παπατρεχας,
ξενιτεμενοι[Γερμανια,Αμερικη,Ελβετια]
στη μαντρα ,ο Τακης Ζαρκαδουλας[Καρναβας]
ποζα,ο Πανος Παπασταμος[Ντουμιας],και ο Τακης Ζαρκαδουλας[Καρνα-
βας]
ειναι ο Χριστοφορος Μποζωνης,ο Χρηστος Γκουμας,και ο Γιωργος Καρε-
λακης
στο ραφειο του μπαρμπα Κωστα Ζαρκαδουλα,μετρα για κουστουμι,ο Τακης
Ζαρκαδουλας και ο Κωστας Μπουρχας του Θοδωρακη
Η ΑΣΤΡΑΠΗ,ειμαι κι εγω μικρο παιδι ακρη δεξια κατω,
ακρη αριστερα κατω ειναι ο αδερφος μου ο Γιωργος
ο Τακης Ζαρκαδουλας και πισω ειναι το παλιο μαγαζι των Λιαμεων και το
Μακρεικο[που εφτιαξε ο Γιωργος Μακρης απο την Αμερικη]
στο χασαπικο του Ματσαραγκα[Παπασταμου].διπλα ο Τακης Ζαρκαδουλας
γυμνασιοπαιδα στον Αστακο,ο Γιωργος Κουβελης,[ο αδερφος μου],ο Κωστας
Ρουκης,ο Νικος Μπαρλας,ο Γιαννης Καντας,και ο Χριστοφορος Τζακωστας
Πασχα,ψησιμο αρνιων,.οικογενεια Λαζαρου[Λαζου]Δεδε και Γακια Τσαπάρελη,
ειναι και ο Αντρεας Γκολφης εκει
ο πατερας μου Νικος Κουβελης του Χριστοδουλου,γεωργος
γυμνασιοπαιδα στον Αστακο,στη γυμναστικη,ο Γιαννης Καντας,
ο Γιωργος Κουβελης,και ο Νικος Μπαρλας
Πασχα,στη φωτογραφια ειναι ο Γιωργος Καρελακης και ο Κωστας
Τριαντης [Ρολογας],ψηνουν τα αρνια
γαμος Σταυρου Μακρυπιδη,κουμπαρος ο Κωστας Παπατρεχας[Κανιας]
ακρη δεξια ο Ιωαννης Παπαχαραλαμπους,παιδι του Παπαχαραλαμπου που
χαθηκε αξιωματικος στη Μικρα Ασια
και στη μεση καθισμενος ειναι ο Παναης Στουρναρας Παπατρεχας
γυμναστικες επιδειξεις στο τελος της σχολικης χρονιας,δασκαλος ο Γεωργιος
Παυλου και ο Νικος Κατερινοπουλος,στη σημαια ο Νικος Μπαρλας ,δεξια
του στη φωτογραφια η Καλη Στρατου
παιδια στο κατηχητικο
1968,δημοτικο σχολειο,δασκαλος ο Αχιλλεας Ζακοπουλος,[αριστερα]η δασκα-
λα Ελλη Θεοφιλη και [δεξια] η δασκαλα Μαρια
[πρωτη ποζα
στο καφενειο του Κωτσακια,Κωστα Μποαρμπαρουση,διακρινονται:ο Νικος
Χαβας[Λιαπης], ο Μητσος Παπασταμος[Μποραζανης],ο Μητσαρελιας[Παπα-
τρεχας],ο Πανος Παπασταμος[Ντουμιας],ο μπαρμπα Τασος Βοτσης,ο μπαρμπα
Γακιας Τσαπαρελης,ο Χρηστος το μικρο εγγονι του ,και ο Χρηστος Μπακας
[Λοχιας]
1968,το Δημοτικο [δευτερη ποζα]
στο γηπεδο της Μποστανιας,ο Νικος Μπαρλας,σε αγωνα της ΑΣΤΡΑΠΗΣ με
την Μπαμπινη,στο ημιχρονο[ο αλλος ειναι φιλος συμμαθητης του Νικου απο
την Μπαμπινη,οΤακης Θανασουλας]
η φωτογραφια ειναι στο συσιτιο,στο ημιυπογειο του δημοτικου,ορθια ειναι
η μαγειρισα θεια Γιωργενα Πλιατσικα,
ειναι ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος,και η δαακαλα Μαρθα
ειναι το 1939,ςτη φωτογραφια οι μαθητες και η δασκαλα Τασια Αβραμ,
Πατρινια
t;
Μαχαιριωτες χορευουν στο παμηγυρι της Ζαβιτσας,,ειναι ο μπαρμπα Στρατος
Παπασταμος,ο μπαρμπα Λιας Κουτρουμανος,ο μπαρμπα Μητσος Παπασταμος
[Μποραζανης],ο μπαρμπα Τακης Παπασταμος[Τελιας],ο Γιαννης Κουτρουμα-
νος,,
επισης ειναι
ο Σπυρος Ηγουμενος απο την Μπαμπινη,
ο Φανιας Παπαγεωργιου[Καφενες] και ο Πολυνικης Κρικρης απο τα Βλυζανα
στο κλαρινο ο Γιαννης Βασιλοπουλος και στο τραγουδι ο Γιαννακης Κωνσταν-
τινου και η Αννουλα Τσαχαλου
πανηγυρι στου Μπαρμπα Σταυρου Μακρυπιδη με κλαρινο τον Γιωργο
Καλαμπαλικη και βιολι ο Κολουκουρας,ειναι ο πατερας μου Νικος
Κουβελης,εγω,η αδερφη μου η Τουλα[Δημητρουλα],η μανα μου Μαρια,
που δεν φαινεται ,λογω της φθορας στη φωτογραφια,στο χορο ειναι
η Μαρια Τσαπαρελη
εδω στη φωτογραφια ειναι ο Γιωργος Σαμαρας που ειναι ξενιτεμενος
στην Αμερικη[στην Αστορια της Νεας Υορκης] ,μαζι με τον πατερα
μου Νικο Κουβελη,μπροστα απο τον φουρνο του μπαρμπα Μακια
Μπαρμπαρουση,στην κατω αγορα,απεναντι ειναι το καφενειο του
μπαρμπα Πανου Παπασταμου[Κασαλη]
ο Γιωργος Σαμαρας του Σωτηρη ειναι απο τα πιο αξιολογα ατομα
που εχει βγαλει η Μαχαιρα,να'ναι παντα καλα εκει στη ξενιτεια
που ειναι
ειναι η ΑΣΤΡΑΠΗ ,φωτογραφια περιπου το 1939,διακρινονται:ο Βασιλης
Κουβελης[Βετλατζας],ο Γιαννης Κουτρουμανος ,ο Αντρεας Χασαπης,
ο Δημητριος Παπατρεχας[Τρικουπης],ο Γεωργιος Τσολακης,ο Χρηστος
Παπασταμος[Τελιας]
.
.
.
ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
.
.
.
ΡΙΖΑ ΑΓΡΙΕΛΙΑΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗΝ
.
Οποιος εχει γριπην να βαλει ανθρωπον να σκαψει
κατω απο δεντρον αγριελιας και να κοψει κοματι
ριζας της,να το καθαρισει απο τα χωματα και την
φλουδα,και με μαχαιρι να ξυσει το ξυλο της και τα
τριματα να ριψει μεσα σε τσουκαλι που εχει νερο,
και το μιγμα να το βαλει να βρασει στη φωτια,οταν
το μιγμα βρασει γινεται κατακοκκινο και ειναι κατα-
πικρο ,οπως ειναι το κινινο,και να το δωσει να το πιει
ο αρρωστος,επειτα ο αρρωστος να σκεπαστει μεχρι
απανω με ρουχα και να ιδρωσει καλα,να χυθει η αρρω-
στια,να φυγει το κρυωμα,η γριπη και να γειανει
.
.
ΧΑΛΚΟΣ ΕΠΙ ΣΠΥΡΙΑ ΟΜΠΥΑ
.
Πριν τον μεγαλο πολεμο του 1940,αλλα και στο πολεμο,
η μεγαλη ελλειψη τροφης,και της ζαχαρης, επαρουσιαζε
στα κεφαλια,αλλα και στον σβερκο και στο κορμι σπυρια
νοσο κατασταζοντα ομπυα,φαρμακο ητανε ο χαλκος,στου-
μπαγαν τον χαλκο σε γουδι,η΄και αλλου,και με αυτο το λιω-
μα αλοιβανε τα σπυρια,να περασουν και να γειανει ο αρρω-
στος.
.
.
ΑΒΔΕΛΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΕΦΑΛΑΛ-
ΓΙΕΣ
.
Οταν τυχαινε αρρωστος να εχει ημικρανια,η' να εχει πονοκεφα-
λο,περνανε αβδελες που τις ειχανε φυλαγμενες στο σπιτι μεσα
σε μπουκαλια με νερο και τις κολλουσαν κατω απο το αυτι του
αρρωστου να βυζαξουν αιμα,αμα γεμιζαν και φουσκωναν με αι-
μα πεφτανε κατω απο το βαρος,εκει στο σημειο που ειχανε κολ-
λησει να βυζαξει η αβδελα βαζανε σκουμπρο,σταχτη απο καμε-
νο ρουχο,να απολυμανει την αμυχη και να μην μολυνθει,ετσι
στον αρρωστο περνουσε η ημικρανια,η' ο πονοκεφαλος,κι εγεια-
νε.
Οι αβδελες οταν γεμιζαν με αιμα πεφτανε κατω σε σκουμπρο,
εκει βγαζανε το αιμα που ειχανε πιει,τοτε τις επερναν και τις
ξαναβαζαν μεσα στο μπουκαλι με το νερο,να τις χρειαστουνε
αλλη φορα,το νερο στο μπουκαλι το αλλαζαν καθε δυο με τρεις
μερες.
Αβδελες στη Μαχαιρα ειχε στη Ρουστα,εκει ητανε εκεινα τα
χρονια λιμνη,εκει πηγαιναν και τις μαζευαν.Τις αβδελες τις ε-
τρωγαν και τα γουρουνια,ανακατευαν τη λασπη,τις εβρισκαν
και τις ετρωγαν μαζυ με αλλα που ηταν εκει μεσα.
Την ανοιξη η λιμνη στη Ρουστα ειχε πολυ νερο,το νερο γαλαζι-
ζε καθαρο,το πηγαδι που ειχε στη μεση δεν φαινονταν,ηταν χω-
μενο μεσα στο νερο,ερχονταν και τα γιδια κι ητανε να περασουν
απεναντι,τοτε τα γιδια μπενανε μεσα στο νερο και κολυμπουσαν
οσο πιο γρηγορα μπορουσαν να βγουνε μπροστα απο τα αλλα
πρωτα στο νερο που γαλαζιζε,το καθαρο,,και στο δρομο τους τα
τσιμπουσαν οι αβδελες και τιναζαν τα ποδαρια τους και το κορμι
τα κατσικια.
Εκει στη Ρουστα το καλοκαιρι τα παιδια πηγαιναν για μπανιο,
κι ειχαν τον νου τους να μην κολλησουν πανω στο κορμι τους
αβδελες και τους ρουφηξουν το αιμα,αλλα και να μην τους παρει
τα ρουχα κανενας τσοπανος γιατι θολωναν το νερο,που το καλο-
καιρι λιγοστευε,κι ηταν να να πιουν τα προβατα και τα γιδια και
να ξεδιψασουν.
Επισης αβδελες εφερναν στο χωριο κι αγοραζε ο κοσμος.
.
.
ΓΛΥΚΟΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΘΡΙΤΙΚΑ
.
Αν ειχε καποιος αρθριτικα και τον πονουσαν τα ποδια,οι ασ-
τραγαλοι,τα γονατα,τα χερια,οι αγκωνες,,τον πονουσαν οι
ωμοι,ο σβερκος,τοτε ξεριζωνε γκλυκοριζα και με τη ριζα της
ετριβε το σημειο που πονουσε,κι εκεινο το σημειο με την τρι-
βη φουρδακλιαζε,επιανε φωτια,θερμαινονταν πολυ και λαπα-
σαριζε ο πονος,περνουσε και ανακουφιζονταν ο αρρωστος
.
.
ΖΕΣΤΑΜΕΝΟ ΚΑΥΤΟ ΚΕΡΑΜΥΔΙ,ΓΙΑ ΠΙΑΣΜΕΝΟ ΝΕΥΡΟ
.
Αν πιανονταν το νευρο και πονουσε,στο λαιμο,η' στο ποδι,η
βελανιδα[ο προσαγωγος]τοτε ζεσταιναν στη φωτια ενα κομματι
κεραμυδι,απ'τη φωτια το εβγαζαν να καιει,να ζεματαει,το τυλιγαν
με μια πετσετα και το εβαζαν πανω στο νευρο,το κρατουσαν σφι-
χτα εκει ωρα να ζεσταθει το νευρο να αμολυσει να ξεπιαστει και
να περασει ο πονος
.
.
.
ο Αη Δημητρης στα Βρυστιανα
Μαχαιρα Ξηρομερου
φωτο χ.ν.κουβελης
.
.
ο Αη Δημητρης στα Βρυστιανα
Τα Βρυστιανα ειναι οροπεδιο στα δυτικα της Μαχαιρας,
πανω υψωνεται το βουνο Βιτσι,στην βυζαντινη εποχη εκει
ηταν οικισμος απο τον 10ο αιωνα, μεχρι τον 17ο αιωνα,
ο Αη Δημητρης ηταν απο τις εκκλιησιες του,στην αρχη του
οροπεδιου,ανατολικα,απο εκει υπηρχε καλντεριμι που κατε-
ληγε στο χωριο
.
.
.
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
Το Βουνο Βιτσι-Βρυστιανα-Μαχαιρα Ξηρομερου
Σκηνοθεσια Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis]
Music Beethoven
.
.
.
κουμαρα[Βιτσι Βρυστιανα Μαχαιρα Ξηρομερου]
και σε σενα απευθυνομαι:
να δεις τη σφαιρα να κοκκινιζει
.
το βουνο Βιτσι στο οροπεδιο Βρυστιανα στη Μαχαιρα Ξηρομερου
.
το προσωπο μας σαν τον τοπο μας,σαν τις πετρες του τραχυ
κι ανθεκτικο,τα λογια μας λιγοστα,τα απαραιτηκα,η ζωη μας
στην αυταρκεια πορευεται,τα κουμαρα τα ευφρανθηκαμε στον
ουρανισκο μας,ενας φυσικος κοσμος ποτισμενος στην ελληνικη
μεταφυσικη,η προεκταση του βουνου νοτια τους εδωσε την
εικονα της σελλας του αλογο ,και το συνολο την παρασταση
του αλογου,και σ'εμενα ο κωνος του βουνου μου αποκαλυψε
την Ιδεα της Γεωμετριας
.
.
.
.
.
ΑΣΚΙ ΓΙΑ ΝΕΡΟ.Η' ΓΙΑ ΛΑΔΙ,
ΚΑΤΑ ΠΩΣ ΤΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΑΝ ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΙ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
Ασκι εκαναν απο το δερμα μικρου κατσικιου,ηταν
καλο, ανθεκτικο και δεν σχιζονταν,κρατουσε καιρο,
το εκαναν ετσι:εσφαζαν μικρο κατσικι,εκοβαν το κεφαλι
και με μεγαλυ προσοχη και τεχνη ανθρωπος ειδικος γνω-
στης τραβουσε απο τα ποδια του σφαγμενου ζωου να βγει
το τομαρι του,ακαιριο,να μην σχιστει και χαλασει,
αφου το εβγαζαν το δερμα το ξυριζαν να καθαρισει απο
το τριχωμα και μετα το γεμιζαν με νερο και μεσα στο
νερο εβαζαν απο ριζα πουρναριου κομματια φλουδα,αυτη
ειχε την ιδιοτητα την δυναμη να φουσκουσει να αργασει
το δερμα,
το γυριζαν για 10 περιπου μερες,μεχρι να αργασει καλα,
μετα αφου ξεραινονταν το εδεναν στα ποδια και στο ακρο
του τον κωλο με σχοινι και ηταν ετοιμο,
κρατουσε το νερο δροσερο και ξεδιψουσε τον τσοπανι
στις ζεστες του καλοκαιριου,
τα ασκια για το λαδι που ηταν πιο μεγαλα τα εκαναν απο
δερματα μεγαλυτερων κατσικιων,
απο προβατα δεν εκαναν ασκια γιατι τα δερματα απο αυ-
τα ηταν πιο μαλακα και σχιζονταν ευκολα,
αυτη η κατασκευη του ασκιου ειναι πολυ παλια,παναρχαια,
ετσι με τον ιδιο τροπο εκαναν τα ασκια απο τα ομηρικα χρο-
νια,και οι βοσκοι του Οδυσσεα που βοσκουσαν τα κοπαδια
του πολλα προβατα και γιδια αντικρυ απο την Ιθακη στην στε-
ρια του Ξηρομερου στην Ακαρνανια με τα πυκνα κι εκτετα-
μενα βελανιδοδασα ειχαν κοντα τους,στους ωμους των κρε-
μασμενα τετοια ασκια να τους ξεδιψασουν,και να τους δροσι-
σουν στον μοχθο τους,
ετσι γινονταν μεχρι τα σημερινα χρονια,
πριν ερθει ο συγχρονος πολιτισμος κι αλλαξει ριζικα και αμε-
τακλητα ο κοσμος.
Πριν ανοιξει ο ασκος του Αιολου.
.
.
..
ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ,
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟΝ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
.
Ελληνικο Τυρι
.
.
ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ,
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟΝ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
Το Τυρι:
για να κανουν τυρι στο γαλα που αρμεγαν και
ηταν ζεστο,η' το βραζανε,ριχνανε μεσα πιτυα,ανα-
λογα την ποσοτητα που ηταν το γαλα,οταν το γαλα
επηζε το μαζευανε το τυρι στις τσαντιλες και το κρε-
μαγανε να σουρωσει απο τα υγρα του,το τυρογαλο,επει-
τα το βαζανε σε δοχεια,η' σε βαρελια σε αρμυρα,το αλα-
τιζανε αναλογα πως το θελανε να γινει,αλλα και για να
συντηρηθει,
τις τσαντιλες πρωτα τις κανανε με μαλλια απο τα προβατα
στον αργαλειο,αργοτερα ηταν οι πανινες
Η Μυζηθρα:
το τυρογαλο που εσταζε απο τις τσαντιλες με το τυ-
ρι το μαζευαν και το εβραζαν και εκαναν τη μυζηθρα,την
αλατιζαν αναλογα αν ηθελαν να ειναι αλμυρη η'γλυκεια,
που την ετρωγαν αμεσως,την αλλη την αλμυρη την εβαζαν
σε τσαντιλες και την κρεμαγαν να στεγνωσει να ξεραθει
και την ετριβαν πανω σε φαγητα,πανω σε μακαρονια να
νοστιμισουν
Η Πιτυα:
η πιτυα γινονταν στο στομαχι του μικρου αρνιου που
ετρωγε το πρωτογαλο,πριν ακομα να φαει κλαρι,οταν το
εσφαζαν στο στομαχι του εβρισκαν την πιτυα,ενας σβωλος
κιτρινο χρωμα,την επερναν τυλιγμενη με το στομαχι και
την κρεμαγαν,να την χρησιμοποιησουν για να πηξουν
τυρι.
Η πιτυα απο μοσχαρι ηταν η πιο καλη,η πιο δυνατη
Το Ξυνογαλο:
Αφηναν το γαλα σε καθαρα αγγεια να ξινισει κι ετσι γινον-
ταν το ξυνογαλο,που ηταν δροσιστικο και υγιεινο.
Το Βουτυρο:
χτυπουσαν με βουρτσα και ανακατευαν το ξινογαλο
κι εβγαινε πανω το βουτυρο και το μαζευαν με κουτα-
λα,
το γιδινο βουτυρο ηταν ανωτερο,το καλυτερο,μοσχο-
βολουσε.
Η Ξυνα:
πριν βγει καλα το βουτυρο,μαζευαν απο πανω το μιγμα,
αυτη ηταν η ξυνα,πολυ δροσιστικη,την ετρωγαν στο πιατο
κι ετριβαν μεσα ψωμι.
Η Πρετζα:
εβραζαν το ξυνογαλο κι εβγαινε η πρετζα και τη μαζευαν
με κουταλα,ηταν γλυκια,λιγο ξινη,πολυ νοστιμη,την ετρω-
γαν ετσι οπως ηταν,την εβαζαν πανω σε φετα ψωμι,
την εκαναν και με αυγα,χτυπουσαν αυγα ομελετα
και τα τηγανιζαν μαζι με πρετζα,ηταν πεντανοστιμα.
Εφτιαχναν τυρι και το'βαζαν μεσα σε ασκι που ειχαν και
πρετζα,ηταν γλυκισμα,αξεχαστο,μεγαλη νοστιμια.
Το Τσαλαφουτ:
τον δεκαπενταυγουστο που νηστευαν και δεν αρτενον-
ταν κι ηταν λιγοστο το γαλα για τυρι,το γαλα της μερας
το εβραζαν κι εριχναν μεσα πιτυα,μεσα σ'αυτο πετουσαν
το γαλα της αλλης μερας κρυο,την επομενη το ιδιο κανανε,
η' εναλλασανε ζεστο-κρυο-ζεστο γαλα,αυτο επηζε,γινονταν
πιο πηχτο και το μαζευαν,το εβαζαν σε δοχεια και το
συντηρουσαν σε μερη δροσερα σκοτεινα,στο υπογειο,
ηταν νοστιμοτατο και χορταστικο.
Το Κορφουνι:
μολις γεννουσε η προβατινα,και η γιδα,το πρωτο γαλα,το πρω-
τογαλο,που κατεβαζε ηταν πολυ παχυ,πηχτο,και δεν βαζανε
το αρνι,και το κατσικι,να το βυζαξει μην το πειραξει,μεχρι να
αραιωσει, αυτο το πηχτο το ψηνανε στο τηγανι και το κοβανε
με το μαχαιρι σαν πιτα να το φανε,πεντανοστιμο,θρεπτικο και
υγιεινο.
Ο Γιαυρτοσπορος:
μεσα σε γαλα ριχνανε δυο σταλες γαλα απο συκια,συκογαλο,
στιβανε και λεμονι,και την αλλη μερα επηζε και γινονταν γιαουρ-
τοσπορος πολυ δυνατος να πηξουν γιαουρτι
Η Γιαουρτι:
Εβραζαν το γαλα, επειτα το ζεστο γαλα το εβαζαν σε πηλινα δο-
χεια και εριχναν γιαουρτοσπορο,αναλογα την ποσοτητα,τα σκεπα-
ζαν μ'ενα χοντρο ρουχο,προσεχαν να μην τα αναταραξουν,και κο-
ψει,σταματησει η πηξη και χαλασει η γιαυρτι και τα'φηναν σκε-
πασμενα μεχρι να πηξει η γιαουρτι,να γινει ετοιμη.
.
Απο τα Ομηρικα χρονια μεχρι σημερα
Ολα ειναι σαν ο κοσμος να αρχιζει και να ξαναρχιζει παντα
.
.
.
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟΝ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
.
.
.
ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ,
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟΝ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
.
.
Το Τυρι:
για να κανουν τυρι στο γαλα που αρμεγαν και
ηταν ζεστο,η' το βραζανε,ριχνανε μεσα πιτυα,ανα-
λογα την ποσοτητα που ηταν το γαλα,οταν το γαλα
επηζε το μαζευανε το τυρι στις τσαντιλες και το κρε-
μαγανε να σουρωσει απο τα υγρα του,το τυρογαλο,επει-
τα το βαζανε σε δοχεια,η' σε βαρελια σε αρμυρα,το αλα-
τιζανε αναλογα πως το θελανε να γινει,αλλα και για να
συντηρηθει,
τις τσαντιλες πρωτα τις κανανε με μαλλια απο τα προβατα
στον αργαλειο,αργοτερα ηταν οι πανινες
Η Μυζηθρα:
το τυρογαλο που εσταζε απο τις τσαντιλες με το τυ-
ρι το μαζευαν και το εβραζαν και εκαναν τη μυζηθρα,την
αλατιζαν αναλογα αν ηθελαν να ειναι αλμυρη η'γλυκεια,
που την ετρωγαν αμεσως,την αλλη την αλμυρη την εβαζαν
σε τσαντιλες και την κρεμαγαν να στεγνωσει να ξεραθει
και την ετριβαν πανω σε φαγητα,πανω σε μακαρονια να
νοστιμισουν
Η Πιτυα:
η πιτυα γινονταν στο στομαχι του μικρου αρνιου που
ετρωγε το πρωτογαλο,πριν ακομα να φαει κλαρι,οταν το
εσφαζαν στο στομαχι του εβρισκαν την πιτυα,ενας σβωλος
κιτρινο χρωμα,την επερναν τυλιγμενη με το στομαχι και
την κρεμαγαν,να την χρησιμοποιησουν για να πηξουν
τυρι.
Η πιτυα απο μοσχαρι ηταν η πιο καλη,η πιο δυνατη
Το Ξυνογαλο:
Αφηναν το γαλα σε καθαρα αγγεια να ξινισει κι ετσι γινον-
ταν το ξυνογαλο,που ηταν δροσιστικο και υγιεινο.
Το Βουτυρο:
χτυπουσαν με βουρτσα και ανακατευαν το ξινογαλο
κι εβγαινε πανω το βουτυρο και το μαζευαν με κουτα-
λα,
το γιδινο βουτυρο ηταν ανωτερο,το καλυτερο,μοσχο-
βολουσε.
Η Ξυνα:
πριν βγει καλα το βουτυρο,μαζευαν απο πανω το μιγμα,
αυτη ηταν η ξυνα,πολυ δροσιστικη,την ετρωγαν στο πιατο
κι ετριβαν μεσα ψωμι.
Η Πρετζα:
εβραζαν το ξυνογαλο κι εβγαινε η πρετζα και τη μαζευαν
με κουταλα,ηταν γλυκια,λιγο ξινη,πολυ νοστιμη,την ετρω-
γαν ετσι οπως ηταν,την εβαζαν πανω σε φετα ψωμι,
την εκαναν και με αυγα,χτυπουσαν αυγα ομελετα
και τα τηγανιζαν μαζι με πρετζα,ηταν πεντανοστιμα.
Εφτιαχναν τυρι και το'βαζαν μεσα σε ασκι που ειχαν και
πρετζα,ηταν γλυκισμα,αξεχαστο,μεγαλη νοστιμια.
Το Τσαλαφουτ:
τον δεκαπενταυγουστο που νηστευαν και δεν αρτενον-
ταν κι ηταν λιγοστο το γαλα για τυρι,το γαλα της μερας
το εβραζαν κι εριχναν μεσα πιτυα,μεσα σ'αυτο πετουσαν
το γαλα της αλλης μερας κρυο,την επομενη το ιδιο κανανε,
η' εναλλασανε ζεστο-κρυο-ζεστο γαλα,αυτο επηζε,γινονταν
πιο πηχτο και το μαζευαν,το εβαζαν σε δοχεια και το
συντηρουσαν σε μερη δροσερα σκοτεινα,στο υπογειο,
ηταν νοστιμοτατο και χορταστικο.
Το Κορφουνι:
μολις γεννουσε η προβατινα,και η γιδα,το πρωτο γαλα,το πρω-
τογαλο,που κατεβαζε ηταν πολυ παχυ,πηχτο,και δεν βαζανε
το αρνι,και το κατσικι,να το βυζαξει μην το πειραξει,μεχρι να
αραιωσει, αυτο το πηχτο το ψηνανε στο τηγανι και το κοβανε
με το μαχαιρι σαν πιτα να το φανε,πεντανοστιμο,θρεπτικο και
υγιεινο.
Ο Γιαυρτοσπορος:
μεσα σε γαλα ριχνανε δυο σταλες γαλα απο συκια,συκογαλο,
στιβανε και λεμονι,και την αλλη μερα επηζε και γινονταν γιαουρ-
τοσπορος πολυ δυνατος να πηξουν γιαουρτι
Η Γιαουρτι:
Εβραζαν το γαλα, επειτα το ζεστο γαλα το εβαζαν σε πηλινα δο-
χεια και εριχναν γιαουρτοσπορο,αναλογα την ποσοτητα,τα σκεπα-
ζαν μ'ενα χοντρο ρουχο,προσεχαν να μην τα αναταραξουν,και κο-
ψει,σταματησει η πηξη και χαλασει η γιαυρτι και τα'φηναν σκε-
πασμενα μεχρι να πηξει η γιαουρτι,να γινει ετοιμη.
.
Απο τα Ομηρικα χρονια μεχρι σημερα
Ολα ειναι σαν ο κοσμος να αρχιζει και να ξαναρχιζει παντα
.
.
.
MACHERA XIROMEROU-ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[ΤΑ ΠΟΙΜΕΝΙΚΑ]
ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
-Γιαουρτοσπορο-Γιαουρτι
-Ο ΚΟΥΡΟΣ[Στον Κουρο]
.
.
ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]-χ.ν.κουβελης
.
Γιαουρτοσπορος:Ο μπαρμπα Γρηγορης Μπουρχας προβαταρης ξωμαχος
βοσκος εριξε στο γαλα λιγες σταλαγματιες γαλα απο συκο συκογαλο στο
γαλα,το αφησε ολη τη νυχτα και το πρωι εγινε δυνατος γιαουρτοσπορος
να πηξουνε γιαουρτι να φανε εξω,που ητανε να ψυχοπιαστουνε και να
δροσιστουνε
.
Γιαουρτι:Βραζουνε το γαλα,το αφηνουνε να κρυωσει λιγο ...κι επειτα βα-
ζουνε το δαχτυλο και το κουνανε περα δωθε και μετρανε 1-2-3-...-17-18-...
μεχρι εκει,που αντεχουνε τη θερμοκρασια,στα 18 ειναι καλα,η γιαουρτι θα
γινει λιγο ξινη ωραια,τοτε στο αναλογο γιαουρτοσπορο ριχνουμε λιγο απ'το
ζεστο γαλα το ανακατευουνε,επειτα περνουνε το γιαουρτοσπορο μ'ενα κου-
ταλακι και το βαζουνε στο ζεστο γαλα στο πατο το κουνανε ελαφρα προσε-
χοντας να μη χαλασει η πετσα [για να κανει πετσα το γιαουρτι]αυτο το επα-
ναλαμβανουν μεχρι να τελειωσει ο γιαουρτοσπορος,μετα σκεπαζουνε το
γαλα μ'ενα χοντρο ρουχο και δεν το κουνανε για να μην κοψει το γιαουρτι
και το αφηνουνε μεχρι να πηξει και να γινει η γιαουρτι
.
[στη Μαχαιρα λεμε:ο γιαουρτοσπορος[αρσενικο],και το γιαουρτοσπορο[ου-
δετερο]
η γιαουρτι[θηλυκο],και το γιαουρτι[ουδετερο]
.
.
.
Ο ΚΟΥΡΟΣ
[Στον Κουρο]Μαχαιρα]
.
.
Γιωργος Μπαρμπαρουσης-Λευτερης Μπαρμπαρουσης-Τακης Φερεντινος[Θε-
οδωρου]-Στρατος Φερεντινος[Θεοδωρου]-Γιαννης Κολατσος-Γερασιμος Τριαν-
της-Νικος Καραχαλιος- Θωμας Φερεντινος[Θεοδωρου]-γιος του Γιαννη Κολα-
τσου-Λαμπρος Δρακος
Τακης Φερεντινος[Θεοδωρου]-Κωστας Τριαντης-Στρατος Φερεντινος[Θεοδω-
ρου]-Περικλης Κουβελης-Γιωργος Μπαρμπαρουσης-Λευτερης Μπαρμπαρουσης
ο μπαρμπα Μιλτας[Μιλτιαδης] Βοτσης-Τακης Φερεντινος[Θεοδωρου]
.
.
MACHERA XIROMEROU-ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ.
ΤΑ ΚΑΠΝΙΚΑ-[ΜΑΧΑΙΡΑ]
-ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ-
-ΤΟ ΚΛΩΣΙΜΟ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ-ΤΟ ΣΚΑΨΙΜΟ ΤΩΝ ΒΡΑΓΙΩΝ
ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΤΕΜΑ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ[το φυντανι]
-ΤΟ ΟΡΓΩΜΑ ΤΩΝ ΚΑΠΝΟΧΩΡΑΦΩΝ
.
.
απο του Αη Χαραλαμπη τον Φλεβαρη αρχιζαμε,βαζαμε το σπορο
του καπνου,4-5 φλυτζανια, στο νερο να μουσκεψει για 24 ωρες
περιπου,επειτα τον βαζαμε μεσα σ'ενα τσουραπι[που πλεκαμε
με μαλλια απο προβατο]το δεναμε και το αφηναμε διπλα στο
τζακι στη φωτια να ζεσταθει και να κλωσει ο σπορος,καθε
τοσο τον γυριζαμε να μην καει και τον ραντιζαμε με λιγο
νερο να μην ξεραθει και να παραμενει υγρος,οταν αρχιζε το
κλωσιμο ο σπορος εσκαγε κι ακουγονταν τσακ-τσακ το σκασιμο
του,σε 7-8 μερες ηταν ετοιμοςνα τον σπειρουμε
τοτε ηταν ο καιρος,οταν ειχε ξεροβορι,ξηρος καιρος,οχι βρο-
χερος,που σηκωναμε τις βραγιες στις φυτανιστρες να σπειρου-
με τον σπορο,σκαβαμε το χωμα με την τσαπα το σηκωναμε σε βρα-
γιες,ευθειες ζωνες,η μια διπλα κοντα στην αλλη 5-6-7 αναλογα
το ποσο θα φυτευαμε,τη καλλιεργεια,με πλατος 1 μετρο και μη-
κος 4-5 μετρα περιπου,τις ισιωναμε με το χωμα και τις ετοιμα-
ζαμε,ριχναμε απο πανω κοπρια ετοιμη,ψημενη και ψιλοκοσκινι-
σμενη,απο ζωα προβατα και γιδια,περναμε το κλωσμενο σπορο και
τον ριχναμε τον σκορπιζαμε με τις φουχτες πανω στις βραγιες
ομοιομορφα να παει σπορος παντου,να μη γινειτο φυντανι αρι,
αραιο,καιδεν μας φτασει μας λειψει στο φυτεμα,αλλα ουτε να
γινει πυκνο,το'να πανω στ'αλλο,κι αναψει και χαλασει το φυν-
τανι,επειτα τον σκεπαζαμε με κοπρια,να'χει να φαει να μεγα-
λωσει,να σταλωσει καλα το φυντανι,και στο τελος σκεπαζαμε
τις βραγιες με ρικια,κλαρια απο ρικια,που τα κοβαμε κοντα
στο Βασιλοπουλο,εκει ειχε τετοια,θαμνη ειναι,τα φορτωναμε
στα ζωα τα αλογα και τα γαιδουρια και τα φερναμε στο στο χω-
ριο,μ'αυτα σκεπαζαμε το φυντανι να το προφυλαξουμε απο τον
παγο και το τσαφ,να μην παγωσει και χαλασει,αργοτερα ηρθανε
τα ναιλον και το σκεπαζαμε μ'αυτα,τα στηριζαμε σε λυγισμενες
αλυγιες,τα καναμε οπωςειναι τα θερμοκηπια σημερα,μισος σωλη-
νας κομμενος στη μεση ετσι ητανε το σχημα τους,χαμηλα σε κα-
θε βραγια,40-50 παντους απο πανω,τις βραγιες με το σπαρμενο
φυντανι τις ραντιζαμε ταχτικα νερο με τη ποτιστρα,που ειχε
μπροστα ραντιστρα,απο πανω οταν ηταν σκεπασμενες με ρικια,και
μετα οταν ηταν σκεπασμενα με τα ναιλον ανοιγαμε τα ναιλον,
με τον καιρο ,τον μηνα Μαρτη το φυντανι εσκαγε φυτρωνε και
σιγα -σιγα μεγαλωνε,το φροντιζαμε καθε μερα,να εχει κοπρια
για να κανει,οταν θα ηταν ετοιμο για τη μεταφυτευση στα
καπνοχωραφα απο τις αρχες του Απριλη,να εχει φουντωτη ριζα
ικανη να φυτρωσει καλος καπνοςι
την ιδια ωρα,τοτε ετοιμαζαμε και τα χωραφια τα καπνοχωραφα,
που ειχαμε για να φυτεψουμε τον καπνο απο τις αρχες Απριλη,
απο τις 17 Φλεαρη,να'χει ξεροβορι,αρχιζαμε τη καλλιεργεια,κα-
ναμε το πρωτο οργωμα το πρωτο αλετρι με το ζευγαρι τα αλογα,
αργοτερα ηρθανε τα τρακερ και το καναμε μ'αυτα,επειτα στα με-
σα του Μαρτη καναμε το δευτερο αλετρι,διβολιζαμε,κι αργοτερα
το τριτο αλετρι,τριβολιζαμε,να'ναι μαλακο το χωμα,σαν πιπερι
να γινει,τριβλωτο,να τριβεται,να μην εχει μπλανες χωμα σαν
πετρες
Τοτε αρχες του Απριλη μπαιναμε στα χωραφια ολη η οικογενεια να
φυτεψουμε τον καπνο
.
.
.
.
.
Αποσπασματα Ενος Λιτου Τοπιου
Βρυστιανα Μαχαιρα Ξηρομερου
σκηνοθεσια χ.ν.κουβελης-
.
.
Εσπειρε.
Και φυτρωσαν τα Σχηματα Των Πραγματων
.
Και φυτρωσαν τα Σχηματα Των Πραγματων
.
.
. .
.
Εργασια -Μηχανες
η Πατοζα-Αλωνιστικη μηχανη του Βασιλη Λιαμη
Μαχαιρα Ξηρομερου-Ντοκυμαντερ- Documentairy
σκηνοθεσια χ.ν.κουβελης μερος 1,2,3
Ακουγεται η φωνη του Νικου Λιαμη γιου του Βασιλη Λιαμη ,
περιγραφει την Πατοζα και το Αλωνισμα μ'αυτη τη μηχανη
του πατερα του,καθως απο μικρο παιδι ειχε εργαστει σ'αυτη
κοντα στον πατερα του και τους αλλους εργατες.Ερχονταν και
αλωνιζαν στην Τσελεπη στο Φραμα που ηταν η αθημωνια
του πατερα μου,και την θυμαμαι καλα,πολυ μου αρεσε αυτη
η πατοζα και η εργασια το αλωνισμα.
Ευχαριστω τον Νικο.
μια περιγραφη της μηχανικης εργασιας
να δουμε τους ανθρωπους στη μηχανη.
.
.
1 . .
2 .
.
3 .
.
.
.
.
- Καλημερα-πρωινο
-Good Morning-breakfast food
.
.
Μαχαιριωτικο Πρωινο[καρπουζι,πεπονι,αχλαδια,κορομηλα,
συκα,σταφυλι,κορφουνι,συκομαιδα γλυκο ,καφες]-χ.ν.κουβελης
.
.
Μια παλετα χρωματα για το πρωινο
-παρε κοκκινο καρπουζι,κιτρινο πεπονι,
κιτρινο πρασινο συκο,κιτρινο κοκκινο
κορομηλο,κιτρινο πρασινο αχλαδι,
ασπρο κορφουνι,καφε καφε,σταφυλι,
συκομαιδα γλυκο , πιες νερο ,Δοξασε
τη Φυση για το πρωινο-
και τα νεα βελανιδια ειναι για ντεκορ
μαζι με την ορτεντσια
.
.
τι ειναι τι κορφουνι:
Το Κουρφουνι
οταν γενουσε η γιδα[το προβατο]το πρωτο γαλα,
που κατεβαζε ηταν χοντρο παχυ,κιτρινιζει λιγο,δεν
το βυζανε το νεογεννητο ζωο,το αρνι[το κατσικι],
αυτο το παχυρευστο γαλα το βαζανε στη φωτια
πανω σε φυλλα κ[ου]τσουνας ,οταν ζεστενονταν
στερεοποιουνταν και το κοβανε κομματια και το
τρωγανε,ηταν πολυ νοστιμο και θρεπτικο
.
.
.
ο πατερας μου Νικος Κουβελης του Χριστοδουλου-χ.ν.κουβελης
.
γεωργος ψωμοδοτης
απογονος του Ησιοδου
.
.
.
ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ-του ΗΣΙΟΔΟΥ
Μοῦσαι Πιερίηθεν, ἀοιδῇσι κλείουσαι
δεῦτε, Δί᾽ ἐννέπετε, σφέτερον πατέρ᾽ ὑμνείουσαι·
ὅντε διὰ βροτοὶ ἄνδρες ὁμῶς ἄφατοί τε φατοί τε,
ῥητοί τ᾽ ἄῤῥητοί τε Διὸς μεγάλοιο ἕκητι.
ῥέα μὲν γὰρ βριάει, ῥέα δὲ βριάοντα χαλέπτει, 5
ῥεῖα δ᾽ ἀρίζηλον μινύθει καὶ ἄδηλον ἀέξει,
ῥεῖα δέ τ᾽ ἰθύνει σκολιὸν καὶ ἀγήνορα κάρφει
Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, ὃς ὑπέρτατα δώματα ναίει.
κλῦθι ἰδὼν ἀίων τε, δίκῃ δ᾽ ἴθυνε θέμιστας
τύνη· ἐγὼ δέ κε, Πέρση, ἐτήτυμα μυθησαίμην. 10
οὐκ ἄρα μοῦνον ἔην Ἐρίδων γένος, ἀλλ᾽ ἐπὶ γαῖαν
εἰσὶ δύω· τὴν μέν κεν ἐπαινέσσειε νοήσας,
ἡ δ᾽ ἐπιμωμητή· διὰ δ᾽ ἄνδιχα θυμὸν ἔχουσιν.
ἡ μὲν γὰρ πόλεμόν τε κακὸν καὶ δῆριν ὀφέλλει,
σχετλίη· οὔτις τήν γε φιλεῖ βροτός, ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀνάγκης 15
ἀθανάτων βουλῇσιν Ἔριν τιμῶσι βαρεῖαν.
τὴν δ᾽ ἑτέρην προτέρην μὲν ἐγείνατο Νὺξ ἐρεβεννή,
θῆκε δέ μιν Κρονίδης ὑψίζυγος, αἰθέρι ναίων,
γαίης τ᾽ ἐν ῥίζῃσι, καὶ ἀνδράσι πολλὸν ἀμείνω·
ἥτε καὶ ἀπάλαμόν περ ὅμως ἐπὶ ἔργον ἔγειρεν. 20
εἰς ἕτερον γάρ τίς τε ἰδὼν ἔργοιο χατίζων
πλούσιον, ὃς σπεύδει μὲν ἀρώμεναι ἠδὲ φυτεύειν
οἶκόν τ᾽ εὖ θέσθαι, ζηλοῖ δέ τε γείτονα γείτων
εἰς ἄφενος σπεύδοντ᾽· ἀγαθὴ δ᾽ Ἔρις ἥδε βροτοῖσιν.
καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ κοτέει καὶ τέκτονι τέκτων, 25
καὶ πτωχὸς πτωχῷ φθονέει καὶ ἀοιδὸς ἀοιδῷ.
ὦ Πέρση, σὺ δὲ ταῦτα τεῷ ἐνικάτθεο θυμῷ,
μηδέ σ᾽ Ἔρις κακόχαρτος ἀπ᾽ ἔργου θυμὸν ἐρύκοι
νείκε᾽ ὀπιπεύοντ᾽ ἀγορῆς ἐπακουὸν ἐόντα.
ὤρη γάρ τ᾽ ὀλίγη πέλεται νεικέων τ᾽ ἀγορέων τε, 30
ᾧτινι μὴ βίος ἔνδον ἐπηετανὸς κατάκειται
ὡραῖος, τὸν γαῖα φέρει, Δημήτερος ἀκτήν.
τοῦ κε κορεσσάμενος νείκεα καὶ δῆριν ὀφέλλοις
κτήμασ᾽ ἐπ᾽ ἀλλοτρίοις· σοὶ δ᾽ οὐκέτι δεύτερον ἔσται
ὧδ᾽ ἔρδειν· ἀλλ᾽ αὖθι διακρινώμεθα νεῖκος 35
ἰθείῃσι δίκῃς, αἵ τ᾽ ἐκ Διός εἰσιν ἄρισται.
ἤδη μὲν γὰρ κλῆρον ἐδασσάμεθ᾽, ἀλλὰ τὰ πολλὰ
ἁρπάζων ἐφόρεις, μέγα κυδαίνων βασιλῆας
δωροφάγους, οἳ τήνδε δίκην ἐθέλουσι δίκασσαι·
νήπιοι, οὐδὲ ἴσασιν ὅσῳ πλέον ἥμισυ παντός, 40
οὐδ᾽ ὅσον ἐν μαλάχῃ τε καὶ ἀσφοδέλῳ μέγ᾽ ὄνειαρ.
κρύψαντες γὰρ ἔχουσι θεοὶ βίον ἀνθρώποισιν·
ῥῃδίως γάρ κεν καὶ ἐπ᾽ ἤματι ἐργάσσαιο,
ὥστε σε κεἰς ἐνιαυτὸν ἔχειν καὶ ἀεργὸν ἐόντα·
αἶψά κε πηδάλιον μὲν ὑπὲρ καπνοῦ καταθεῖο, 45
ἔργα βοῶν δ᾽ ἀπόλοιτο καὶ ἡμιόνων ταλαεργῶν.
ἀλλὰ Ζεὺς ἔκρυψε, χολωσάμενος φρεσὶν ᾗσιν,
ὅττι μιν ἐξαπάτησε Προμηθεὺς ἀγκυλομήτης.
τοὔνεκ᾽ ἄρ᾽ ἀνθρώποισιν ἐμήσατο κήδεα λυγρά·
κρύψε δὲ πῦρ· τὸ μὲν αὖτις ἐὺς πᾴς Ἰαπετοῖο 50
ἔκλεψ᾽ ἀνθρώποισι Διὸς πάρα μητιόεντος
ἐν κοίλῳ νάρθηκι λαθὼν Δία τερπικέραυνον.
τὸν δὲ χολωσάμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·
.
.
[διαβαστε ολο το Εργο του Ησιοδου στη Βικιθηκη
στο Ιντερνετ}
.
.
.
Ελληνικη Σημαια-Δεξιλεως,20 ετων,Αθηναιος ιππεας που σκοτωθηκε
το 394 π.Χ στη Κορινθο σε μαχη κατα των Σπαρτιατων -χ.ν.κουβελης
.
.
ΙΕΡΗ ΜΝΗΜΗ.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ.
.
Στο Επος της Αλβανιας το 1940:
Θεοφανης Πανουργιας του Ιωαννη
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου
.
Στη Μικρασια το 1922:
Ιωαννης Παπαχαραλαμπους του Χαραλαμπου,υπολοχαγος
.
Στον Α' Παγκοσμιο Πολεμο:
Αλεξανδρος Κουβελης του Φιλιππα
Χαραλαμπος Παπατρεχας του Γεωργιου
.
Στη Κατοχη στο β' Παγκοσμιο Πολεμο και στον ολεθριο Εμφυλιο:
Σκοτωθηκαν στα σπιτια τους απο τους Ιταλους οταν εκαψαν το χωριο
στις 9 Μαιου το 1943 μετα το σαμποταζ εναντιον τους στη Τσαπουρνια:
Δημητριος Κουτρουμανος του Νικολαου,γερος
η βαβω Ντουμιενα Αργυρω του Σπυρου Παπασταμου
Γιωργος Στρατος του Αναγνωστου,γερος
Θεοδωρος Πουλης
.
Γεωργιος ''Ερμης'' Παπατρεχας του Χρηστου
σκοτωθηκε απο τους Γερμανους το 1944 στα Καλυβια Αγρινιου
Γεωργιος Πλιατσικας του Παναγιωτη
.
Στον ολεθριο Εμφυλιο χαθηκαν:
Δημητριος Μητσος Μαυρογιωργος του Θωμα
Σταυρος Τσιντζος του Επαμεινωνδα
Γερασιμος Μακιας Γεροθοδωρος του Λευτερη
Ιωαννης Μακρης του Δημητριου
Γεωργιος Γκουμας του Γεωργιου
Αντρεας Γκολφης του Λευτερη
Δημητριος Παπασταμος του Μιχαηλ
Αντρεας Καρελακης του Θεοδωρου
Ιωαννης Κουτρουμανος του Δημητριου
Αντωνης Δηλαδης Κουβελης του Σταυρου
Στην εμφυλια μαχη της Πλακας το 1944 σκοτωθηκαν:
Κωνσταντινος Κουβελης του Ιωαννη
Ιωαννης Κουτρουμανος του Στρατου
Πλατωνας Πλατος Τσαμης Γατσελος του Δημητριου
.
Στην Αθηνα χαθηκε:
Σπυρος Μακρυπιδης του Γεωργιου
Στου Μακρυγιαννη στα Δεκεμβριανα το 1944 στην Αθηνα
σκοτωθηκε:
Χριστοφορος Κουβελης του Ηλια,χωροφυλακας
Στις εκκαθαρισεις στο Γραμμο χαθηκε:
Αντρεας Τσιντζος του Δημητριου,στρατιωτης
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΕΜΦΥΛΙΟΣ
.
.
.
Τα ξ[υ]νοροιδια στο πλαι,Μαχαιρα
.
.
Τα ξ[υ]νοροιδια στο πλαι,Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
.
.
εκει στο πλαι,δυτικα του χωριου εχει ξ[υ]νοροδιες,
αυτη την εποχη κοκκινιζουν μεσα αλλα ειναι ξυνα,
αν κοκκινισουν πιο πολυ γλυκιζουν,τα ροδια της ξ[υ]-
νοροδιας ειναι πολυ πιο μικρα στο μεγεθος απο τα ρο-
δια της ημερης και πολυ μικροτερα τα σπορια της,πολυ
λιγα παιδια ανεβαιναμε στο πλαι και τα κοβαμε να τα φαμε,
οσα απο μας δεν μας πειραξε που ηταν ξυνα,''καναμε ματιες'',
λεγα-με,οταν τα τρωγαμε,απ'το ξυνο χυμο κλειναμε τα μα-
τια οπως κανουμε ματιες,εμενα μ'αρεσανε τοτε και τωρα
μου αρεσουνε,ανεβαινω στο πλαι και κοβω
.
.
.
.
.
Τα ξ[υ]νοροιδια στο πλαι,Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
.
.
εκει στο πλαι,δυτικα του χωριου εχει ξ[υ]νοροδιες,
αυτη την εποχη κοκκινιζουν μεσα αλλα ειναι ξυνα,
αν κοκκινισουν πιο πολυ γλυκιζουν,τα ροδια της ξ[υ]-
νοροδιας ειναι πολυ πιο μικρα στο μεγεθος απο τα ρο-
δια της ημερης και πολυ μικροτερα τα σπορια της,πολυ
λιγα παιδια ανεβαιναμε στο πλαι και τα κοβαμε να τα φαμε,
οσα απο μας δεν μας πειραξε που ηταν ξυνα,''καναμε ματιες'',
λεγα-με,οταν τα τρωγαμε,απ'το ξυνο χυμο κλειναμε τα μα-
τια οπως κανουμε ματιες,εμενα μ'αρεσανε τοτε και τωρα
μου αρεσουνε,ανεβαινω στο πλαι και κοβω
.
.
.
μαθητικα συσσιτια,Μαχαιρα,η θεια Κωνσταντω Πλατσικα η μαγειρισα,
η Ειρηνη η δασκαλα και ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος.
.
.
''ΜΠΛΙΑΟΥΡ' ΕΙΣΑΙ ΚΑΙ ΦΑΙΝΕΣΕ''
-ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ 1964-1967
ΕΓΓΡΑΦΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ -χ.ν.κουβελης
.
.
θυμαται,λεει για τα συσσιτια:
''το συσσιτιο στο σχολειο κρατησε 3 χρονια,αρχισαν το 1964 και
τελειωσαν το 1967 στη δικτατορια,τα εκανε ο Λουκης Ακριτας υπουρ-
γος Παιδειας και Θρησκευματων στη κυβερνηση του Γιωργου Παπαν-
τρεου το 1964 Οκτωβριο,πληρη συτιση πρωινη και μεσημεριανη για
ολα τα παιδια,εκει τρωγαμε τα παιδια οι μαθητες ,φκιαξανε στο σχο-
λειο μαγειριο κι εβραζε το καζανι,στο ημιυπογειο τρωγαμε,ειχανε
βαλει μακρυα τραπεζια και ταβλες εκει καθομασταν και τρωγαμε τα
παιδια,μαγειρισα ητανε η θεια Κωνσταντω του Πλιατσικα,πολυ καλη
μαγειρισα καθαρη,εκανε νοστιμα τα φαγητα,ειδικα τη φασουλαδα ,μο-
σχοβολαε,ειχαμε παει ολα τα παιδια απο'να τσιγκινο πιατο,για να μην
σπαει κι απο'να τσιγκινο κατσαρολι για το γαλα,το γαλα μας το εδιναν
το πρωι οταν πηγαιναμε στο σχολειο πριν παμε για το μαθημα,μπεναμε
στη σειρα και περνουσαμε μπροστα απ'το καζανι που εβραζε το γαλα και
με τη κουταλα μας το εβαζε στα κατσαρολια η θεια Κωνσταντω,το ιδιο αν
ηταν οσπρια,φασολια,φακες και το πλιγουρι,το γαλα ηταν απο σκονη,γλαξ
το λεγαμε,ηταν γλυκο ,πολλα παιδια δεν μπορουσαμε να το πιουμε,κρυφα
πηγαιναμε και το χυναμε αναμεσα στις σωληνες,τοτε υπηρχαν πολλες σω-
ληνες εκει στη πλατεια της εκκλησιας,και στο χωραφι κατω,εκει τωρα που
ειναι η πλατεια,ηταν για τα εργα της υδρευσης,μεγαλες μακριες,σ'αυτες
παιζαμε,κρυβομασταν στο κρυφτο,καναμε τσουλιθρα στις πλαγιαστες,και
στις πιο μεγαλες με ανοιγμα μεγαλο μπαιναμε μεσα ,χωρουσαμε και βγαι-
ναμε απ'την αλλη μερια,μαλιστα παραβαλομασταν αν τα καταφερουμε και
ποιος θα βγει πιο γρηγορα απ'την αλλη μερια,πολλα παιδια φοβοντουσαν
να μπουνε μηπως σφηνωσουν μεσα στη σωληνα και δεν μπορουν να
βγουνε μετα εξω,εκει χυναμε το γλαξ,δεν πινονταν,μυριζε,γλυκερο,μονο
αν ριχναμε μεσα κακαο το πιναμε,το γλαξ ηταν ωραιο να το τρως σκετο
σκονι,καποιες φορες μας μοιραζαν και κιτρινο τυρι,το πρωι πηγαιναμε
κατα ταξεις και φερναμε τα ψωμια απο το φουρνο,αχνιζαν οι φραντζολες
μοσχοβολουσαν,τραγανες,στην αρχη ηταν μονο ενας φουρνος στη κατω
αγορα του Γιαννη Μπαρμπαρουση,εδωνε ψωμι και στ'αλλα χωρια γυρω
στη Σκουρτου στη Χρυσοβιτσα στο Προδρομο στο Αγραμπελο στη
Μπαμπινη στον Αητο,ει-χανε παρει και ενα τρικυκλο να το πηγαινουν,
το οδηγουσε ο αδερφος του ο Χρηστος,αργοτερα το φουρνο τον πηρε
ο αδερφος του ο Μακιας με τη γυναικα του τη θεια Μαρια,αυτος ο
φουρνος ηταν απο παλια στο χωριο,εκαιγε ξυλα,τοτε για να δινει ψωμι
στα συσσιτια εφκιαξε φουρνο κι ο Νικος Παπασταμος Ματσαραγκας
στη πανω αγορα,στην αρχη επεσαν καταγγελιες,μετα κανονιστηκε μια
μερα να δινει ο ενας ψωμι στο σχολειο και την αλλη ο αλλος,στους
φουρνους πηγαιναμε τα ταψια τις λαμαρινες με τα ψαρια,λιθρινια ηταν,
και το μπακαλιαρο πλακι να ψηθουν,το μεσημερι πηγαιναμε τα παιδια
και τα φερναμε ψημενα και ζεστα,μοσχοβολουσαν ,απο τα μυρω-
δικα,τα κρεμμυδακια τον μαιντανο τον ανηθο το σκορδο και τα
φυλλα της δαφνης ,μεσα στο σπορελαιο,ο μπακαλιαρος γινονταν με
πατατες,πολυ νοστιμα φαγητα,μαζι με τη φασολαδα ηταν τα πιο νο-
στιμα,αλλο φαγητο ηταν και το πλιγουρι,πλιαουρ,μπλιαουρ το λεγαμε,
κομμενο σταρι στα δυο,στα τρια αν ηταν μεγαλο,το εβραζαν με
σαλτσα ντοματα η' σκετο,σα χυλος ητανε,δεν μας αρεσε καθολου,
ηταν ανοστο,με το ζορι το τρωγαμε,το θεωρουσαμε φτωχο φαγητο,
και λεγαμε ''μπλιαουρ' εχει σημερα'',τοτε δεν ξεραμε,οπως ξερουμε
σημερα, για βιολογικες τροφες και τη θρεπτικη αξια τους,να
τρως κομμενο σταρι ,το πλιγουρι,τοτε το περιφρονουσαμε,
εκει στο συσσιτιο καθομασταν με τ'αλλα παιδια και τρωγαμε στα τσιγγινα
πιατακια μας κουρεμενα εμεις τα παιδια με τη ψιλη μηχανη γουλι,κουρο-
μπελι κι οι κοπελες με κορδελες στα μαλλια,και κοτσιδες ,φορουσαν και
γαλαζιες ποδιες μ'ασπρο γιακαδακι στο λαιμο,νοιωθαμε μια ομαδα μια πα-
ρεα μια συντροφια ο ενας διπλα στον αλλον ,
εκει μαζι μας ετρωγαν κι οι δασκαλοι μας ο Αχιλλεας Ζακοπουλος η Γαληνη
η Ειρηνη η Μαρια ,ετρωγαν και τα παιδια του Ζακοπουλου,τοτε ηταν μικρα,
η Λετα και ο Βασιλακης,
εκεινα τα χρονια στο σχολειο ητανε πολλα παιδια ,πανω απο 100,
120 130 παιδια,το σχολειο ηταν τριθεσιο ειχε τρεις δασκαλους,οι
αιθουσες, ητανε στο σχολειο ,δυο,και η αλλη στο λυομενο διπλα,το
ιταλικο,το λεγαμε ετσι γιατι το'φκιαξαν ιταλοι,τωρα το'χουν πριν μερικα
χρονια γκρεμισει,δεν υπαρχει
μαθημα τοτε εκανε η Πρωτη Ταξη με την Τριτη,η Δευτερα με την Τεταρτη
και η Πεμπτη με την Εκτη μαζι στην ιδια αιθουσα,
υπηρχε και Πρωτη Καταη,ετσι τη λεγαμε γιατι τα παιδια που δεν πη-
γαιναν ακομα σχολειο ερχονταν στο σχολειο και καθονταν στη αιθου-
σα της Πρωτης κατω,καταγης ,πισω απ'τα θρανια των ....κανονικων
μαθητων κι ακουγαν...ησυχα κι ακινητα
τοτε γινονταν μονο ενα διαλειμα ,κι ειχαμε μαθημα πρωι και απογευμα
εκτος απο Τεταρτη και Σαββατο
Αυτα ειχα να πω,δεν θυμαμαι αλλα τωρα¨''
.
.
ΕΓΓΡΑΦΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ
.
.
...................Πρακτικον υπ'αριθ. 2/1964
Εν Μαχαιρα σημερον την 6ην του μηνος Δεκεμβριου
ημεραν Κυριακην και ωραν 11ην πρωινην συνηλθεν
η επιτροπη Μαθητικων συσσιτιων αποτελουμενη εκ
των 1]Αναστασιου Μπιτσωρη ως προεδρου 2]Χριστου Γκολφη
ταμιου και 3]Αχιλλεως Ζακοπουλου Δ/ντου του Σχολειου
και γραμματεως αυτης με θεμα:''Καταρτισμος
και ψηφισις του προυπολογισμου της νεας χρησεως 1964''
....Γενομενη απαρτια ο προεδρος εισηγειται τον προυπολο-
γισμον κατα αρθρον και κεφαλαιον εχοντας ως
ακολουθως
................Α' ΕΣΟΔΑ
Κεφ.1 Αρθρον 1Επιχορηγησις ΚΕΜΣ δια μαθητ.Συσσιτια...............65.000
Κεφ.1Αρθρον 1Εισφοραι,Δημων,Κοινοτητων και Νομ.Προσωπων 30.000
Κεφ.1Αρθρον 2Εισφοραι και δωρεαι ιδιωτων................................3.000
Κεφ.10Αρθρον 1Εισπραξεις,μη κατονομαζομενοι ανωτερω............2.000
.....................................................................Συνολον Εσοδων 100.000
....Ητοι συνολον εσοδων εκατον χιλιαδες
..................Β' ΕΞΟΔΑ
Κεφ.1Αρθρον 2Προμηθεια τροφιμων ,αρτιδιων και καυσοξυλων....60.000
Κεφ.1Αρθρον 3 Εξοδα συγκεντρ. και μεταφορας τροφιμων..............2.000
Κεφ.1Αρθρον 4Αγορα επιπλων σκευων κ.λ.π συναφ. ειδων............15.000
Κεφ.3Αρθρον 2Αποζημιωσις προσωπικου Ε.Μ.Σ..............................5.000
..........................................................................Συνολον Εξοδων 97.000
Ητοι συνολον Εξοδων εννενηκοντα επτα χιλιαδες
Αποθεματικον ποσον δραχμας ''3.000''
Η επιτροπη ακουσασα του προεδρου ομοφωνως
αποφαινεται
............Ψηφιζει
Τον Προυπολογισμον εσοδων και εξοδων
Μαθητικων Συσσιτιων ως ανωτερω εξετεθη.
......Εφ' ω συνεταγη το παρον πρακτικον και
υπογραφεται ως επεται
Ο προεδρος................................................Ο Ταμιας
Αναστ. Μπιτσωρης......Ο Γραμματεας...... Χρ. Γκολφης
............................Αχιλλεας Ζακοπουλος
............................Ακριβες αντιγραφον
...............Εν Μαχαιρα τη 8η Δεκεμβριου 1964
...............................................Ο Δ/ντης του Σχολειου
.
.
[Προχειρη σημειωση στο εσωτερικο φακελλου απο
ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΓΡ9ΙΝΙΟΥ
Αρ.πρ.3082 ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ Μαχαιρας Ξηρομερου ]
-η σημειωση-
Εις εκτελεσιν της υπ'αριθμ. 3082/ 19-11-65
Υμετερας δ/γης λαμβανω την τιμην να
υποβαλω Υμιν συνημμενως καταστασιν
εμφαινουσα το υπολοιπον τροφιμων
μαθητ.συσσιτιων δι'εν εκαστον ειδος ως και το χρηματικον
υπολοιπον εκ κρατικης επιχορ. και να
παρακαλεσω δια τα περαιτερω
α/α..ειδος............ ποσοτης... ολογραφως....Παρατηρησεις
1......Γαλα...........................................................................
2......ζυμαρικα
3......Ζακχαρις
4......σπορελαιον
5
Χρηματικον υπολοιπον εκ της επιχορη-
γησεος του Κρατους
.
.
.
ελληνικος καφες greek cofee -χ.ν.κουβελης
.
.
Ο ΚΑΦΕΣ ΣΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ
.
πηγαινει στην Αγορα την ιδια ωρα,στο καφενειο,οπως και στ'αλλα
καφενεια,ητανε κι αλλοι ανθρωποι,αντρες,καθησε στη παρεα στη
θεση του,διπλα στο παραθυρο,ανατολικα,απο κει εβλεπε ολο το χω-
ρο,μπροστα,δεξια κι αριστερα του,παραγγειλε καφε,μετριο,δεν προ-
λαβε να πληρωσει τον κερασαν,σηκωσε το ποτηρι με το νερο ειπε
''υγεια'',πηρε το φλυτζανι το εφερε στα χειλη ,φυσηξε,ηπιε μια γου-
λια καφε,εφρανθηκε,επιασαν κουβεντα,συζητουσαν,σαν τις φουσκα-
λες στο φλυτζανι του καφε εσκαγαν τα λογια τους,οπως αυτες διαφο-
ρετικα στο σχημα και στο περιεχομενο,πολλα ειχανε να πουνε για τους
εαυτους τους,για τους αλλους και για ολο τον κοσμο,ωρες,στο ραδιο-
φωνο λαικα,η φωνη του Καζαντζιδη τωρα ακουγονταν,''μια καινουργια
κοινωνια'',ετσι εμεινε,εμειναν.
.
.
.
αγρατσουμπλα αγρια βατομουρα-χ.ν.κουβελης
.
.
αγρια βατομουρα γλυκο κουταλιου
[απο Μαχαιρα Ξηρομερου]-χ.ν.κουβελης
.
ΣΥΝΤΑΓΗ
μαζευουμε τα μαυρα αγρια βατομουρα τον μηνα Οκτωβρη
οταν γινονται,τα ζεματιζουμε σε βραστο νερο,και τα βαζουμε
στο ψυγειο 1-2 ωρες περιπου,
επειτα βαζουμε για το γλυκο ζαχαρι ιση ποσοτητα περιπου
με τα βατομουρα ,ριχνουμε τη ζαχαρι με νερο στη κατσα-
ρολα να βρασει,ανακατευουμε μεχρι να δεσει το σιροπι,
τοτε ριχνουμε στο σιροπι τα αγρια βατομουρα,τ'αφηνουμε
να βρασουν μαζι για 5 λεπτα περιπου,δεν ανακατευουμε
για να μην διαλυθουν και χασουν το σχημα τους,
σβηνουμε τη φωτια,
οταν κρυωσει το γλυκο το βαζουμε μεσα σε γυαλινα δοχεια,
ειναι ωραιοτατο
.
.
Θερισταπιδα απο την Μαχαιρα Ξηρομερου-
Θερσταπιδα[Θερισταπιδα]-απιδια[αχλαδια]του Θεριστη [Ιουνη]-Θερσταπιδια
.
.
Θερισταπιδα απο την Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
.
.
Θερσταπιδα[Θερισταπιδα]-απιδια[αχλαδια]του Θεριστη
[Ιουνη]-Θερσταπιδια
Τον Θεριστη,ετσι λεγανε τον Ιουνη γιατι τοτε θεριζανε
τα σπαρτα,σιταρι και βρωμη,απ'το πρωι στο χωραφι θερι-
ζανε με το δραπανι,μεσα στη πολυ ζεστη της μερας εκεινη
την εποχη,ο ιδρωτας ετρεχε στο προσωπο κι ολο το σωμα
ηταν ιδρωμενο,οι αργατες οι θερισταδες ητανε με λιγοστο α
νερο και φαι,τοτε υπηρχαν θερσταπδιες κι ηταν τα θερσταπδα,
που τους ξεδιψαγαν και τους ταιζαν να χορτασουν,μικρα απιδια,
νοστιμα αρωματικα γευστικα,μια χαψια μια μπουκια ητανε,
ο πατερας μου ειχε θερσταπδιες γι'αυτο το λογο να ξεδιψαει
στο θερο αυτος κι οι αργατριες ,που επερνε απ'το χωριο,Πλιατ-
σκεησεςς,Βοτσεησες,Τριαντεησεςς, στη Συντροπουλου ειχε
κοντα-κοντα δυο μαζι,[υπαρχουν και τωρα],τα δεντρα ειχαν
θερσταπδια και κοντοποδαρουσα [κοντουλα]μαζι,μισο -μισο
μπολιασμενα,ειχε και στο Φραμα πιο πανω [στη Τσελεπη],τα
βαζανε τα χωνανε και μεσα στις αθημωνιες να γουρμασουν να
ωριμασουν,εκεινο τον καιρο,ηταν καθαρη η ατμοσφαιρα,δεν
ηταν μολυσμενη οπως τωρα,κι εκαναν πολλα απιδια οι θερστα-
πδιες,ηταν τσουβαλια φορτωμενες,το ιδιο κι οι αλλες απιδιες,
οι κοντοποδαρουσες,οι αναδες,οι μπλαπιδιες,οι λευκαπιδιες,
τα κοντοποδαρουσα γουρμαζαν ωριμαζαν αργοτερα απο τα θερ-
σταπδα,που πρωιμιζουν,αυτα γινονταν τον Αλωναρη,ετσι λεγανε
τον Ιουλιο γιατι τοτε αυτον τον μηνα αλωνιζανε, παρα πολυ αρω-
ματικα απιδια,
θυμαμαι μικρο παιδι,που πηγαινα το απογευμα στο Φραμα,που
θεριζε ο πατερας μου με τις εργατριες,εβλεπα το κιτρινο χωραφι
και μεσα τις θεριστριες,μ'εβλεπε ο πατερας μου κι εβγαινε για
λιγο απ'το θερο,να μου λυσει τα προβληματα της Αριθμητικης,,
ητανε καλος στην Αριθμητικη και τα καταφερνε,ισως τοτε ν'αγα-
πησα τοσο πολυ τα Μαθηματικα και ν'αποφασισα ν'ασχοληθω
μ'αυτα,υστερα ξαναμπαινε στο κιτρινο χωραφι επιανε το δραπανι
και συνεχιζε το θερο με τις αργατριες,που ειχε
αργοτερα τον μηνα Αλωναρη ερχονταν στην αθημωνια η πατοζα
[η αλωνιστικη μηχανη]ν'αλωνησει τα γεννηματα,ξεχωρισε τον
καρπο το σιταρι,και το αχυρο το ριχνε σε σωρο.λοφο εκανε,
τοτε ητανε ποικιλιες σταρια,μαυραγανι,κουτρουλο,γκρινιας,
με τ¨αλογο τον Καρα και το γαιδουρι μεταφερναμε το σταρι
στο σπιτι και γεμιζαμε τ'αμπαρια,στοιβαζαμε και το αχυρο
μεσα στα βριζονια σε μπαλες και το αδειαζαμε στην αχυριω-
να τοτε τον Αλωναρη ηταν τα κοντοποδαρουσα,αυτα ηταν
τα απιδια του
.
.
.
ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΤΡΕΧΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ.Θερσταπιδα[Θερισταπιδα]-απιδια[αχλαδια]του Θεριστη [Ιουνη]-Θερσταπιδια
.
.
Θερισταπιδα απο την Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
.
.
Θερσταπιδα[Θερισταπιδα]-απιδια[αχλαδια]του Θεριστη
[Ιουνη]-Θερσταπιδια
Τον Θεριστη,ετσι λεγανε τον Ιουνη γιατι τοτε θεριζανε
τα σπαρτα,σιταρι και βρωμη,απ'το πρωι στο χωραφι θερι-
ζανε με το δραπανι,μεσα στη πολυ ζεστη της μερας εκεινη
την εποχη,ο ιδρωτας ετρεχε στο προσωπο κι ολο το σωμα
ηταν ιδρωμενο,οι αργατες οι θερισταδες ητανε με λιγοστο α
νερο και φαι,τοτε υπηρχαν θερσταπδιες κι ηταν τα θερσταπδα,
που τους ξεδιψαγαν και τους ταιζαν να χορτασουν,μικρα απιδια,
νοστιμα αρωματικα γευστικα,μια χαψια μια μπουκια ητανε,
ο πατερας μου ειχε θερσταπδιες γι'αυτο το λογο να ξεδιψαει
στο θερο αυτος κι οι αργατριες ,που επερνε απ'το χωριο,Πλιατ-
σκεησεςς,Βοτσεησες,Τριαντεησεςς, στη Συντροπουλου ειχε
κοντα-κοντα δυο μαζι,[υπαρχουν και τωρα],τα δεντρα ειχαν
θερσταπδια και κοντοποδαρουσα [κοντουλα]μαζι,μισο -μισο
μπολιασμενα,ειχε και στο Φραμα πιο πανω [στη Τσελεπη],τα
βαζανε τα χωνανε και μεσα στις αθημωνιες να γουρμασουν να
ωριμασουν,εκεινο τον καιρο,ηταν καθαρη η ατμοσφαιρα,δεν
ηταν μολυσμενη οπως τωρα,κι εκαναν πολλα απιδια οι θερστα-
πδιες,ηταν τσουβαλια φορτωμενες,το ιδιο κι οι αλλες απιδιες,
οι κοντοποδαρουσες,οι αναδες,οι μπλαπιδιες,οι λευκαπιδιες,
τα κοντοποδαρουσα γουρμαζαν ωριμαζαν αργοτερα απο τα θερ-
σταπδα,που πρωιμιζουν,αυτα γινονταν τον Αλωναρη,ετσι λεγανε
τον Ιουλιο γιατι τοτε αυτον τον μηνα αλωνιζανε, παρα πολυ αρω-
ματικα απιδια,
θυμαμαι μικρο παιδι,που πηγαινα το απογευμα στο Φραμα,που
θεριζε ο πατερας μου με τις εργατριες,εβλεπα το κιτρινο χωραφι
και μεσα τις θεριστριες,μ'εβλεπε ο πατερας μου κι εβγαινε για
λιγο απ'το θερο,να μου λυσει τα προβληματα της Αριθμητικης,,
ητανε καλος στην Αριθμητικη και τα καταφερνε,ισως τοτε ν'αγα-
πησα τοσο πολυ τα Μαθηματικα και ν'αποφασισα ν'ασχοληθω
μ'αυτα,υστερα ξαναμπαινε στο κιτρινο χωραφι επιανε το δραπανι
και συνεχιζε το θερο με τις αργατριες,που ειχε
αργοτερα τον μηνα Αλωναρη ερχονταν στην αθημωνια η πατοζα
[η αλωνιστικη μηχανη]ν'αλωνησει τα γεννηματα,ξεχωρισε τον
καρπο το σιταρι,και το αχυρο το ριχνε σε σωρο.λοφο εκανε,
τοτε ητανε ποικιλιες σταρια,μαυραγανι,κουτρουλο,γκρινιας,
με τ¨αλογο τον Καρα και το γαιδουρι μεταφερναμε το σταρι
στο σπιτι και γεμιζαμε τ'αμπαρια,στοιβαζαμε και το αχυρο
μεσα στα βριζονια σε μπαλες και το αδειαζαμε στην αχυριω-
να τοτε τον Αλωναρη ηταν τα κοντοποδαρουσα,αυτα ηταν
τα απιδια του
.
.
.
.
.
ο Παπακωστας Παπατρεχας απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου,ο παπλακης-χ.ν.κουβελης
.
.
η ζωγραφικη,λαδι σε μουσαμα,εγινε το Φθινοπωρο,Οκτωβριο αν
θυμαμαι, του 1999,τοτε ηταν 84 χρονων,
την τελειωσα και την εδειξα στον πατερα μου,τοτε ζουσε ακομα,
τον ρωτησα:''ποιος ειναι αυτος'',κι αμεσως μου απαντησε;
''Ο Παπακωστας'' ,τοτε καταλαβα οτι τον πετυχα.
Οταν την πηγα στον παπουλακη και την ειδε ειπε:-
''μ'εκανες σαν τον Πατερ Κοσμα τον Αιτωλο'',
''α,να με βλεπνε,να μαι γω''ειπε,
ηθελε να φαινεται και η αλυσσιδα στο τσεπακι,
'''θα παμε στον Αστακο στο εστιατοριο να παραγγειλουμε
μεγαλα ψαρια,να φαμε οχι μ'κρα ,μεγαλα,απ'τα καλα''
Α ρε παπλακη!
.
ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΤΡΕΧΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[1915-2011]
γεννηθηκε το 1915 στη Μαχαιρα Ξηρομερου,πατερας του ηταν
ο Μιχαλης Παπατρεχας,η μανα του ηταν αδερφη του Κωστα
Κουβελη Κουτσοκβελη,
εκανε πολλα χρονια παπας στη Βουστρου,επειτα εκανε στα Βλυ-
ζανα, στη Σκουρτου και στη Μαχαιρα,
τη γυναικα του τη λεγανε Βιργινια ηταν απ'τα Βλυζανα του Κρικρη,
ειχανε τεσσερα παιδια,τον Γερασιμο Μακια,τον Σπυρο,τον Βαγγελη
και τον Μιχαλη.
Ητανε φιλομαθης ανθρωπος,θυμοσοφος εφυεστατος και του αρεσε
πολυ να λεει αστεια,''το χιουμουρ''-ελεγε ,και σε μεγαλη ηληκια.
μεχρι το τελος,ειχε ρεγαλη διαυγεια πνευματος και ηταν ακμαιοτα-
τος στο σωμα,ζωντανος ανθρωπος,
κοιμηθηκε τον Δεκεμβριο του 2011.
Αιωνια η Μνημη στον παπλακη!
.
-τον παπουλακη τον εγραψα σε βιντεο στο σπιτι του στις 8
Σεπτεμβριου το 2008,93 χρονων τοτε,τον εχω γραψει σε πολλα
βιντεα απο το 2004,και σ'ενα πανηγυρι στη Ριγανι,και στη Μα-
χαιρα,του αρεσε πολυ να μιλαει στο βιντεο,να πει,να μεινουν
αυτα που θα πει και μετα,γιατι οπως ελεγε και χαμογελουσε:
η αμαξοστοιχια για την αλλη ζωη δεν ξερεις ποτε φτανει,και
μαλιστα το ταξιδι ειναι ανευ επιστροφης και ανευ εισιτηριου-
.
-απ-αυτην την εγγραφη ειναι καταγραμενα τα λογια του,ενα
αποσπασμα.
Εδω λεει για τα χαρτια.
Οταν ηταν ακομα κοσμικος επαιζε χαρτια πολυ καλα,ιδιαιτερα
τη πρεφα,ηταν παιχτης ασσος.
.
ΝΑ ΠΩ ΤΩΡΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΠΡΕΦΑ
.
αυτα τα βλεπνε και τα ξερουν δεν ειναι αναγκη να τα πω
εγω
.
το χαρτι,οταν παιζουν χαρτια,ειναι οικογενειαρχεοι ειναι
οικογενειαρχες και παιζνε λεφτα ειναι θανατος,τι παιζουν;
παιζουν χανουν κι ειναι ανθρωποι οι οποιοι χρεωνονται να ματα-
παιξνε,το χαρτι ειναι καταστροφη στην οικογενεια,ξερς ποσων
λογιων χαρτια ειναι;χαρτια ειναι κι να παιζεις,αλλο να παιζεις
διασκεδαστικο,μια πρεφα το καλυτερο παιχνιδ',ενω αμα
παιζεις ποκερ,ποκα,λεμε το ταδε ειναι και το ταδε απογο-
ρευεται παιζνε λεφτα μερικοι ,κι δεν πληρωνε πρωτες,το
χαρτι ειναι για τον μπακαλη δεν ειναι για κειονε π'παιζ',
αποψε χανει ο ενας αλλ'ο αλλος ο αλλος θα τσ'μασ'τα λεφτα
ο μπακαλης,ειναι καταστροφη ζν' οικογενεια,εχνε κλεισ'σπιτια
απ'το χαρτι,πουλσι,αυτοι οι χαρτοπαιχτες π'παιζνε ζν'Αθηνα,αυτα
π'πηγα κι ειδα κατ'ιγω ικει ,που'τανε καποιος απο δω απ'το
χωριο μας,κι ητανε,εχνε απ'κατ'αβανταδορο και τον πληρωνε
να μασ'παιχτες,κι κειος πληρωνεται κατ',δεν παιζ'να κερδεσ'
ουτε να χασ',πληρωνει για τ'αυτο,αυτα γενονται στα χαρτια,
να στι ανθρωπ',δεν πρεπει να παιζ'χαρτια αλλος π'δ'τον ξερ'
τι παιχνιδ' κανει,πεφνε,πως να στο πω,πεφνε θυμα,γκαγκστερ,
αυτο το χαρτι δεν ειναι να το μαλαζεις στα χερια,δεν ειναι να
το μαλαζεις στα χερια,
στα χαρτια,
εγω απο μικρος παρακολουθουσα τη πρεφα,το καλυτερο
παιχνιδι διασκεδαστικο,αλλ'ομως να μην παιζεις χαρτια,
αλλοι παιζουν,τοτε που'παιζαν που'ταν τα λεφτα,μια πενταρα
μια δεκαρα,εκεινοι που'χανε τα λεφτα επαιζαν κι πενηντα λεφτα,
ειναι πολλα,καποιος εχασε δυομισ'χλιαδες καπικια,γραφτκε στα
πρακτικα αυτο,εδω στο χωριο μας,περα στην Αθηνα δεν ξερνε
πολλοι πρεφα,κατ'δασκαλοι παιζνε στο ΚΑΠΗ ,εκει παρακολουθω
γω,αυτο ειναι το καλυτερο παιχνιδ',απ'ουλα τα παιχνιδια ειναι το
καλυτερο παιχνιδ',να μην παιζεις τοσο το καπικι,τιποτα,να μην
παιζεις λεφτα,γιατι η πρεφα,οι φυλακωμενοι π'ν'επαιζαν,αμα
τελειωσουμι τ'πρεφα τοτε θα κανουμε,εμπεναν μεσα εγραφαν
κασα,εκαναν,δεν τελειωνε ποτε,ειναι κι αυτο,των φυλακωμενων
η πρεφα,τωρα ιδω στα χωρια το εγκατελειψαν τοσο δεν ειναι
λεφτα τοσο,επαιζαν στον αη Βασιλι,ουλο ικειο το καιρο πρεφα
με πολλα λεφτα,οποιος δεν ειχε το'μενε το καπικι,μια δεκαρα ,
πρεπ'να παιζεις πρεφα να τ'ν'ξερνε κι οι τρεις καλα,αμα δεν
νε'ξερνε κι οι τρεις καλα δεν ειναι να παιζεις λεφτα,απο κεινον
π'δε τα ξερ'χανεις κι συ,δεν ξερ'πως να τ'νανε παιξ',πρεπ'να τ'νε
ξερνε κι οι τρεις καλα,ειναι η πρεφα ασμαδευτ',ειναι και χωρις
να σμαδευεται,να παιζεις,αμα σμαδευεται δεν νε ξερνε ουλοι
καλα,πρεπ'να παιζετε ασμαδευφτ'αμα παιζεται λεφτα,
αλλο τιποτα
Τι περασ'αυτος ο ανθρωπος αυτος το ξερ'
.
.
Σημειωση:Η πρεφα των φυλακωμενων.
Λενε πως την πρεφα την εβγαλαν τρεις φυλακωμενοι ,αυτοι
ηταν καταδικασμενοι σε θανατο,και σκεφτονταν για καποιο
τροπο να ξεφυγουν.Και βρηκαν,ανακαλυψαν, την πρεφα.
Οταν πηγε ο δημιος στο κελι τους να τους παρει για εκτελεση,
τους ρωτησε ποια ηταν η τελευταια επιθυμια τους.Κι αυτοι του
ειπαν να παιξουν τη τελευταια τους παρτιδα πρεφα.Εγινε δεκτη
η επιθυμια τους.Να παιξουν.
Αρχισαν το παιχνιδι,και ποτε εμπαινε μεσα ο ενας και ποτε
εμπαινε ο αλλος,συνεχεια αυτο γινονταν,η κασα συνεχεια
μεγαλωνε και μεγαλωνε,και το παιχνιδι δεν τελειωνε,γιατι
για να τελειωσει η πρεφα πρεπει να μηδενιστει η κασα,
κι οπως καταλαβαινετε οι τρεις φυλακωμενοι ακομα παιζουν
και θα παιζουν,εις τον αιωνα τον απαντα.Γλυτωσαν.Αντιθετα
απο τον δημιο που δεν γλυ6τωσε κι εσκασε απ-το κακο του.
Γι-αυτο λενε την εκφραση : ''παιζουν πρεφα των φυλακωμενων'',
οταν παιζουν πρεφα αδεξιοι και κακοι παιχτες,ατζαμηδες,που
συνεχεια μπαινουν μεσα και γραφουν κασα,που δεν
εχει σηκωμο και δεν τελειωνει.
.
.
.
Μαχαιρα,τα Μελισσια Μετεωρολογικα-χ.ν.κουβελης
.
.
ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΝΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ
ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ [απο το 1961 εως το 1968]
ΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ
ΚΟΥΒΕΛΗ .Μελισσοκομου
Εισαγωγη-Επιμελεια και Καταγραφη των Χειρογραφων χ.ν.κουβελης
.
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΕΣ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Αυτες οι Μετεωρολογικες Παρατηρησεις -Καταγραφες
μας φερνουν στον νου τους μαθητες του Αριστοτελη,που
παρατηρουσαν τα φαινομενα και τις ακριβεις παρατηρησεις
τους τις παρεδιδαν στον Δασκαλο,κι εκεινος με τον Μεγαλο Συν-
θετικο του Νου τις Επεξεργαζονταν για να προκυψουν οι
Μεγαλες Θεωριες του ,τα Μεγαλα του Εργα.
Ομοια,σαν ενας απλος ταπεινος μαθητης του Αριστοτελη,ο
Λευτερης Κουβελης απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου μελισσοκομος
στις χρονο με τον χρονοχρονιες απο το 1961 εως το 1968 Παρα-
τηρει τα Καιρικα Φαινομενα και τα Καταγραφει,μερα με τη μερα
μηνα με τον μηνα,Αντικειμενικα,
Παρατηρει/Συστηματοποιει/Συγκρινει/Ομαδοποιει/ Κατηγο-
ριοποιει/Συνθετει/Συμπεραινει/Αποφασιζει/Ενεργει
.
ΤΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΤΟΥ 1961-1968
11 Χειρογραφες Σελιδες
. .
Καιρος 1961
Ειναι πολυ ευνοικος,απο τα μεσα φεβρουαριου εχει λιακαδες.
η αμυγδαλια ανθησε με πολλα λουλουδια.
1-3-61 αρχισαν βροχες και κρυα μεχρι 7-3-61 οποτε συνεχιζουν
ζεστες λιακαδες.Οι μελισσες εργαζονται πολυ,σε αμυγδαλιες
κορομηλιες αχλαδιες κ.α
Απο απριλιο και μετα εχουμε μεγαλες ξηρασιες.
Μελι λουλουδισω 4-5 οκαδες.Δευτερος τρυγος 6 αυγουστου απο
10-12 οκαδες ο οποιος εγινε μελι αλιγιας.
η ξηρασια συνεχιζει μεχρι 20 οκτωβριου. 1 με 10 νοεμβριου ανθη-
ζει το ρικι και το κουμαρο. αλλα ο καιρος ειναι κρυος με πολλους
βοριαδες και τα μελισσα λογω που ηταν αδυνατα απο την ξηρασια
και ασχημος ο φθινοπωρος μενουν αδυνατα και με λιγο μελι.
.
1962
Ο καιρος ειναι καλος εως τον φεβρουαριο.
το πικροφελικο αργισε ν'ανθισει. 15-1-62---15-2-62
η αμυγδαλια ανθιζει συνεχεια.αλλα ο κρυος καιρος τα εμποδιζει
να βοσκησουν.Συνεχιζει ο χειμωνας μεχρι τελος μαρτιου,σε ολο το
διαστημα αυτο [Φεβρ.Μαρτιο]ζητημα αν ειχε 5 ημερες λιακαδα.
απο 1η απριλιου ο καιρος ειναι πολυ καλος δροσιες και λιακαδες,
6 και 7 -4-62 βρεχει πολυ,αλλα ο καιρος συνεχιζει παλι ευνοικος.
10-4-62 εως 13-4-62 βρεχει και κανει και πολυ κρυο,αλλα απο
14-4-62 αναβροχια και βοριαδςς.
5-5-62 εβρεξε και ο καιρος συνεχιζει ευνοικος.25-5-62 επιασε μεγα-
λη βροχη που θα παρατεινει την ανθοφορια τουλαχιστον 5-6 ημερες
καιρος συνεχιζει ευνοικος.
1η Ιουλιου αλη γερη βροχη και δροσιες.15-7--62 ανθιζει η αληγια.
συνεχιζει μεχρι 15-8-62 αλλα απο 1η αυγουστου εβαλε βοριαδες
πολους και χωρις δροσια.
9-8-62 εγινε δευτερος τρυγος πολυ φτωχος,5-6 οκαδες μεσος ορος
κατα κυψελι.Μπορει απο τους βοριαδες που δεν ευνοουσε την αλη-
για,αλλα ισως επειδη προς τα κατω ηταν σπαρμενα και δε εχει πολ=
λα γαλαζα αγγαθια,μονο στον γερομπορο ειχε λιγα ,γιαυτο πρεπει
να παρακουλουθησω.
.
-
.
1962
25-9-62 επιασε μεγαλη βροχη και συνεχιζει να βρεχει μεχρι τελους του
μηνος.Απο 15-10-62 βρεχει συνεχεια μεχρι 20-10-62.η κουμαρια απο της
25-10-62 αρχισε ν'ανθιζει.απο 29-10-62 βρεχει συνεχεια εως 3-11-62
βροχες μεγαλες. 4-11-62 τα μετεφερα στα καμενα δεντρα δια το κου-
μαρο.απο 3-12-62 αρχισε λιακαδες αλλα με βορια μεγαλον εως της
8-12-62 οποτε ξαναρχισε τις βροχες και τα κρυα εως το τελος του χρο
νου.
απο της 29 Οκτωβριου 1962 εως της 31 Δεκεμβριου εβρεχε σχεδον συ-
νεχεια σπανια να ειδαμε ηλιο 15 ημερες σολο το διαστημα.Τετοιο χειμωνα
γραφουν οι εφημεριδες εδω και 100 χρονια εχουν να ξαναδον απο το
[1862].Τετοιος βροχερος χειμωνς ητο που οι γεωργοι δεν κατορθωσαν να
σπειρουν ουτε τα μισα σιταρια απο κεινα που επροκειτο να σπειρουν.
.
-
.
1963
Ιανουαριος:συνεχιζει κρυα και βροχες συνεχεια οπως και το 1962 εως
το τελος ουτε μερα καλη
Φεβρουαριος:ο ιδιος ο καιρος οπως και ο Ιανουαριος κρυα και βροχες.
Μονον απο της 4 εως της 10-2-63 εκανε λιγο λιακαδα.η ανθοφορια της
αμυγδαλιας περασε χωρις να βοσκησουν καθολου οι μελισσες απο τις
πολλες βροχες και τα κρυα.
Μαρτιος:συνεχιζει ο ιδιο καιρος μεχρι της 3-3-63.
4 μηνες συνεχεια βροχες κρυα και χιονι.απο της 3 μεχρι της 20 εχει λια-
καδες αλλα με πολυ παγο το πρωι που μαραινει τα ανθη και δεν εχουν
νεκταρ.
απο της 20-30 εχει βροχες .25-3-63 κανω την πρωτη επιθεωρηση και τα
βρισκω σχετικα καλα παροτι βρεχει 4 1/2 μηνες συνεχεια.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει βροχερος, μεχρι 8-4-63 βρεχει συνεχεια
και πολυ κρυο.μετα μεταβαλετε ποτε βροχει και ποτε εχει λιακαδες
μεχρι της 10-4-63,υστερα απο της 10 εχουμε αναβροχια και βοριαδες,
η γη εχει ξερθι και τα χορταρια δεν εχουν νεκταρ.Της 25-4-63 αρχισε
βροχιες και λιακαδες.Πραγματικη ανοιξη.
ΜΑΙΟΣ:Συνεχιζει καλος καιρος ,βροχιες το απογευμα ζεστες μεγαλες
το πρωι .Και απο της 8-5-63 αρχισαν μεγαλες συνεχεις βροχες
μεχρι της 19-5-63[17 και 18 Μαιου] εβρεχε 48 ωρες συνεχεια με
πολυ κρυο.Μετα εως το τελος συνεχισε ποτε ηλιος ποτε βροχη.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Συνεχιζει ο ιδιος καιρος ποτε ηλιος ποτε βροχη
εως τις 10-6-63 οποτε επαψε να βρεχει αλλα συνεχιζει να
ριχνει δροσιες πολλες η ζεστη ειναι μεγαλη[18-6-63].Τα
τρυγισα και πηρα απο 10 οκαδες και πλεον ανθομελο
αλλα απο τις 25 και μετα εβαλε βοριαδες μεχρι τελος
του μηνος χωρις καθολου δροσια.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Ο καιρος αλλαξε αρχισε και καθε πρωι ριχνει
δροσια 7 και 8-7-63 εριξε μεγαλες βροχες.Η αλυγια και
το θυμαρι ανθισαν.Οι μελισσες το επισκεπτονται ,αλλα
απο της 20-7-63 εβαλε βοριαδες συνεχεις εως το τελος
του μηνος,χωρις καθολου δροσια και ολα τα ανθη μαρα-
θηκαν.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Ο βοριας συνεχιζει χωρις δροσια.3-8-63 τα
ετρυγισα πηγαν πολυ καλα [10]οκαδες το ενα.Το τελευ-
ταιο 10ημερο του Αυγουστου συνεχιζει ο ιδιος καιρος
βοριαδες και πολυ σπανια δροσιες,αλλα στις 31-8-63
επιασε μεγαλη βροχη και θα συντελεσει στην ανθοφορια
της κουτσουνας.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ειναι καλος μεχρι 18-9-63 μετα ομως αρχι-
ζει βοριαδες εως 25-9-63,οποτε απο της 26-9-63 πιανει
μεγαλη βροχη εως το τελος του μηνος.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Συνεχιζει να βρεχει με σποραδικες βροχες και
λιακαδες και πολλες δροσιες,αλλ;α 9 με 10-10-63 βρεχει συ-
νεχεια μερονυχτα ραγδαια βροχη ,απο της 10-10-63 και
μετα συνεχιζει λιακαδες και καπου-καπου κανενας βοριας.
Στο τελος του μηνος βρεχει μερονυχτα και σταματαει η
γεννα της βασιλισας.Η κουμαρια οσος γλυκος καιρος και
να κανει ανθιζει στο τελος του μηνος[το 1962 με ασχημο
καιρο ανθισε 30-10-62]το 1963 με γλυκον καιρο ανθισε
27 με 28-10-63.Τα μετεφερα και στα καμενα δεντρα.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος ειναι πολυ καλος δροσιες και λια-
καδες,η κουμαρια ειναι στο κατακορυφο ανθισμενη,
3-11-63 μετεφερα τα μελισσα μου εις καμενα δεντρα
για να βοσκησουν στο κουμαρο.Ο καιρος συνεχιζει δρο-
σιες και λιακαδες εως της 28-11-63,στο διαστημα των
28 ημερων μονον μια ημερα ειχε βορια οι αλλες ητο ολες
καλες,απο της 28-11-63 και μετα βρεχει μεχρι τελος του
μηνος,αλλα οχι αγριος καιρος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:ειναι καλος με λιγες βροχες και βοριαδες και
πολλες λιακαδες προ παντος απο 20-12-63 εως 31-12-63
ειναι καλοκαιρι,αλλα οι μελισσες δεν πηγαινουν για βοσκη.
Η χρονια σχεδον πηγε πολυ καλη,ειχε απο 25-30 κιλα μελι
το καθενα
.
-
.
1964
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Συνεχιζει καιρος καλος,λιακαδες αλλα εχει και
πολλους βοριαδες.27-1-64 επιασε μεγαλη βροχη και κρα-
τησε εως το τελος του μηνος.Ενα μελισσι,που ανοιξα ειχε
3 τελαρα γονο,τοσο καλος ειναι ο καιρος.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Συνεχιζει καλος με λιακαδες και λιγο βορια
εως της 6-2-64 που απο το πρωι αρχισε να βρεχει και να
κανει και πολυ κρυο,προπαντον το βραδυ.Ανεμοι Βορειοι,
αλλα σε 2-3 ημερες αρχισε παλι λιακαδες,τον υπολοιπον
καιρο ποτε βρεχει ποτε κραταει,σχεδον ειναι πολυ καλος
ο καιρος για την μελισσοκομια.Η αμυγδαλια ανθισε απο
της 10-2-64 και εως το τελος του μηνος ειναι στο πριμα
της.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει 2-3 ημερες καλος αλλες τοσες
συννεφιες.Παντως οχι και ασχημος.Η αμυγδαλια μεχρι
10-20 του μηνος ειναι στα πριμα της,αλλα μετα,που στα-
ματαει δεν βρισκουν τιποτα να βοσκησουν.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Μεχρι της 8 του μηνος εχομε λιακαδες,αλλα μετα
αρχιζουν συννεφιες και κρυα μεχρι της 15.Αλλα εγω εχω
κανει και μια μεγαλη βλακεια,μετεφερα τα μελισσια μου
20-30 μετρα πιο περα απο εκει,που τα ειχα αποτομα.
Αποτελεσμα,οι συλλεκτριες να γυρισουν στην παλια τοπο-
θεσια.Εκει εβαλα μια κενη κυψελη και μαζευτηκαν πολλες
χιλιαδες.Την νυχτα το πηρα και το ενωσα με ενα αλλο,το
αποτελεσμα ηταν να σφαγουν ολες.Συμπερασμα εβγαλα
πως δεν ενωνονται δυο κυψελες,μια χωρις μελι και η
αλλη με μελι.
Ο καιρος ειναι πολυ ασχημος,εχουμε μεγαλη αναβροχια
και συνεχεια βοριαδες με αποτελεσμα να μαραθουνε τα
λουλουδια.Ο μηνας κοντεψε να βγει αβρεχος και μονο της
26-4-64 εβρεξε εως της 28-4-64 και μετα συνεχισε μαιστρακι
[καλος].
ΜΑΙΟΣ:Αναβροχια μεγαλη και καπου-καπου κανενα βορια-
δακι,αλλα απο της 17 αρχισε καπου-καπου απο καμια ψιχα-
λουλα μεχρι της 20.Στης 29-30-5-64 επιασε μεγαλη βροχη,που
κρατησε δυο ημερες.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Συνεχιζει δροσερος καιρος,καθε απογευμα βρεχει
κατα περιφερειες γυρω απο το χωριο.Απο της 8-εως 15 βρε-
χει το απογευμα συνεχως ,αλλα στης 15 μονο παιρνει στο
χωριο.Στης 25 και στης 29 βρεχει παλι στο χωριο και ο καιρος
ειναι καλος.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Συνεχιζει καλος, 9-7-64 επιασε μια βροχουλα οφελημη
για τα λουλουδια,αλλα απο της 18-7-64 μεχρι της 24-7 εβαλε
βορια χωρις καθολου δροσια και οι μελισσες επαψαν να εργα-
ζονται αλλα στο τελος του μηνος επιασε μια βροχουλα ,που
δροσισε λιγο.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Μπηκε με δροσες αλλα στις 4-8-64 βαζει 24 ωρες
βορια και μετα συνεχιζει παλι δροσιες εως 10 του μηνος,πιανει
μεγαλη βροχη και μετα συνεχιζει παλι βροχες.Αλλα υστερα απο
λιγες ημερες αρχιζουν οι ζεστες και βοριαδες εως το τελος
του μηνος,που κανει τις μελισσες να μην βγαινουν απο τις κυψε-
λες τους.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει με μεγαλες ζεστες,μονο απο
της 25 και μετα αρχιζει να συννεφιαζει,αλλα χωρις να βρεχει.
Οι μελισσες περνουν δυσκολες ημερες,ουτε μια δεν πηγαινει
για βοσκη.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Οι ζεστες συνεχιζουν ,ο γονος εχει σταματισει
τελειως,μονον στης 10 του μηνος επιασε μια μικρη ψιχαλα
και μια στης 15 ,αλλα η γης δεν τις καταλαβε καθολου και
κακοκαιρια συνεχιζει.Στης 19-10-64 επιασε μεγαλη βροχη και
συνεχιζει μεχρι της 25 του μηνος,μετα ομως απο τη βροχη
αρχισαν βοριαδες.Δηλαδη ασχημος καιρος.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Συνεχιζει βοριαδες μεχρι 5-11-64.αλλα απο της
5 αρχισε χειμωνας μεγαλος και μαιστρακι και δροσιες εως
της 13-11-64,μετα εχει λιακαδες ,αλλα με μικρο βοριαδακι.
Οι μελισσες δεν βοσκουν καλα την κουμαρια.Στη 28-11-64
πιανει μεγαλος χειμωνας,που κραταει εως το τελος του μηνος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Συνεχιζει χειμωνας με μεγαλες βροχες εως της
6-12-64 ,μετα εχουμε λιακαδες ,αλλα με βορια συνεχεια εως
της 15-12-64. 3-4 μερες βρεχει και μετα παλι λιακαδες εως
το τελος του μηνος.
.
-
.
1965
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Συνεχιζει λιακαδες και βροχιες με γλυκον καιρο,
αλλα απο της 10 και μετα εχει βοριαδες μεχρι της 19,οποτε
αρχιζει και βρεχει μεχρι της 25 και μετα παλι συννεφιες και
λιακαδες χωρις να βρεχει εως το τελος του μηνος.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Εχει λιακαδα μεχρι της δυο του μηνος,μετα
αρχιζει βροχιες βοριαδες και πολλα χιονια,μονον μια μερα
στης 18-2-65 και μια στο τελος του μηνος ειδαμε καλη μερα.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Ειναι καλος ,δροσιες και λιακαδες.Στης 20 του μηνος
επιασε μια καλη βροχη,αλλα απο της 25 και μετα ολο βορια-
δες και συννεφιες εως το τελος.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Μεχρι της 10 του μηνος ειναι καλος.Δροσιες και
λιακαδες,αλλα μετα αρχισαν πολλες βροχιες 15 ημερες περι-
που.Μεχρις της 25 εκανε δυο-τρεις ημερες καλες και μετα
παλι βροχιες και κρυα μεχρι το τελος.
ΜΑΙΟΣ:Ο καιρος ειναι αστατος ,μια βρεχει μια λιακαδα,αλλα
κανει πολυ κρυο και τα μελισσια δεν ανοιγουν τον γονο
μεχρι της 15 Μαιου ,οποτε σταματησαν οι βροχες ,αλλα
αρχισαν ζεστες μεγαλες εως το τελος του μηνος.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Συνεχιζουν ζεστες μςγαλες εως της 18 του μηνος,
που επιασε μια μεγαλη βροχη,αλλα μετα απο τη βροχη
εβαλε συνεχεια βοριαδες μεχρι το τελος του μηνος,που
αντι να οφελησει η βροχη ζημιωσε με τον βορια.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Συνεχιζουν ζεστες μεγαλες και βοριας εως το τελος
του μηνος,αλλα και με ολα αυτα τα μελισσα πηγαν πολυ
καλα.Εβγαλα 10-15 κιλα μελι το καθενα.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Ο ιδιος ο καιρος συνεχιζει ,σπανια να εριξε δρο-
σια δυο η¨τρεις ημερες εως της 20 του μηνος,που επιασε
μια βροχουλα,που βασταξε δυο-τρεις ημερες ,αλλα μετα
απο την βροχη ο καιρος συνεχιζει ολο δροσερος .Καθε
απογευμα συννεφιαζει.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ο ιδιος καιρος συνεχιζει,χωρις δροσια και
βοριαδες.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Ο ιδιος ο καιρος ,στης 10 του μηνος επιασε μια
ψιχαλα,αλλα μετα αρχισε τον βορια και την πηρε.Μετα συνε-
χιζει ως το τελος με μικροβοριαδακι.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος αλλαξε,αρχισε να συννεφιαζει και να
ριχνει και δροσιες,αλλα η κουμαρια απο την μεγαλη αναβρο-
χια δεν ανθισε ακομη.Το πρωτο 10ημερο στης 13 του μηνος
πιανει μεγαλος χειμωνας,που συνεχιζει εως το τελος του μη-
νος χειμωνας μεγαλος.
Η κουμαρια μολις στο τελος του μηνος αρχιζει ν'ανθιζει.Τα
μελισσα τα μετεφερα στα καμενα δεντρα.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει με βροχιες εως το τελος με
νοτιους ανεμους.4-5 ημερες μονο εκανε λιακαδες.Η κουμαρια
ειναι στην ωριμανση.
.
-
.
1966
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει βροχερος και με πολλα κρυα,
οπως και το 1965.Μονον την τελευταια ημερα 31-1-66 εκανε
λιακαδα,τον υπολοιπον ολο εβρεχε,ζητημα σε ολο το διαστημα
του μηνος να εκανε 5 ημερες καλες.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:απο της 5 του μηνος και μετα εκανε καλος καιρος,
ολο δροσιες και λιακαδες.Εβρεξε και μια φορα 14-16 και μετα
συνεχισε ο ιδιος καλος καιρος.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Μεχρι της 10 του μηνος εκανε καιρος καλος ,αλλα
μετα απο της 10 ολο κρυα και βοριαδες συνεχεια.Απο μια
βροχη,που εριχνε την επερνε αμεσως ο βοριας.Τα μελισσα,
που τον Φλεβαρη ειχαν ξαπλωσει τον γονο τους,διοτι η
αμυγδαλια ουτε αλλη χρονια ειχε τοσα λουλουδια,εξαναγκα-
στηκαν να περιορισουν τον γονο και ως το τελος ολο κρυα
και βροχιες.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Ο καιρος πηγαινει παλι ασχημα.Ειναι απο τους
βοριαδες ξηρος ο τοπος,δεν βρεχει κιολας και δεν εβγαλε
καθολου λουλουδια.Εως το τελος πηγε αβρεχος,τα λουλουδια
εχουν ξεραθει.
ΜΑΙΟΣ:Εως της 10 του μηνος δεν εβρεξε.Στης 10 επιασε μια
μικρη βροχουλα,αλλα τα χορταρια ητο ξερα και δεν την
καταλαβαν και αλλη μια στης 17 ,αλλα ο καιρος εχει περασει
για τα λουλουδια.Παντως ομως μελι βαζουν,και αλλη μια
ψιχαλα στο τελος του μηνος.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Μπαινει βροχερος.Στης 2 του μηνος επιασε μια
βροχουλα και στης 4 πολυ δυνατη βροχη.Παντως τα χορταρια
εχουν ξεραθει,αλλα μελι βαζουν ,δεν ξερω απο που το βρι-
σκουν .
ΙΟΥΛΙΟΣ:Ο καιρος ειναι σχεδον καλος,δεν βρεχει αλλα ριχνει
καθε πρωι δροσια και ευνοει την ανθιση της αλυγιας ,η οποια
απο της 10 του μηνος αρχισε ν'ανθιζει και εχει ανθη μεχρι
τελος του μηνος.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Συνεχιζει ο ιδιος καιρος μεχρι τελος του μηνος,
καπου-καπου ριχνει και λιγη δροσια.Η αλυγια βασταξε
την ανθοφορια μεχρι της 10 περιπου του μηνος.Τρυγισαμε
τα μελισσια,καλα πηγαν,αλλα ηταν αδυνατα απο την
ανοιξη και δεν μας εδωσαν και καλα αποτελεσματα.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Στης 2 του μηνος επιασε μια γερη βροχη,
και συνεχιζεται μαιστρος και δροσιες.Στης 16 του μηνος
αλλη βροχη μικροτερη,ομως απο την πρωτη φαινεται
πως ο καιρος θα ειναι εφετος ευνοικος δια τα μελισσια.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Στης 20 του μηνος επιασε μια γερη βροχη
και μετα συνεχισε μαιστρακι και συνεχως δροσια.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Στης 5 Νοεμβριου επιασε μεγαλη βροχη,που
κρατησε ολη την ημερα,υστερα εκανε δυο-τρεις ημερες
καλες και μετα βροχιες ως το τελος του μηνος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Εβρεχε συνεχεια ως το τελος του μηνος και
πολυ κρυο,ζητημα σε ολον αυτον τον μηνα να βγηκαν 4-5
ημερες για βοσκη οι μελισσες.
.
-
.
1967
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Εως της 6 του μηνος εκανε λιακαδες,επιασε
μια βροχη εως της 20 του μηνος,μετα παλι λιακαδες,αλλα
με παγο,που εμοιαζε σαν χιονι, εως το τελος του μηνος,
σχεδον ο καιρος ητο καλος.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Μεχρι της 7 του μηνος ειναι πολυ καλος.Λια-
καδες και δροσιες,μετα επιασε βροχιες και βοριαδες και
πολυς παγος εως της 20 του μηνος,μετα αρχισε παλι καλος
καιρος.Λιακαδες και δροσιες.Η αμυγδαλια ανοιξε απο της
20 και μετα οι μελισσες την βοσκουν πολυ,διοτι εχουν
καιρο καλο.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Συνεχιζει το ιδιο καλος καιρος μεχρι της 7 του μηνος,
που επιασε μια ψιχαλα ,αμεσως μετα τη βροχη [επιασε]φυσιξε
βοριας μεγαλος,που κρατησε 3 ημερες.Σε λιγες μερες αλλη ψι-
χαλα και πολυ δυνατος βοριας.Αυτο εγινε δυο-τρεις φορες.
Αποτελεσμα,ο Μαρτης περασε σχεδον χωρις βροχη και ολο
βορια.Ασχημος μηνας.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Αρχισε να διαφερει απο τον Μαρτη,εχει δροσιες
καπου-καπου,αλλα βροχη μονον στης 23 του μηνος επια-
σε,που κρατησε μια εβδομαδα,δλαδη μεχρι το τελος.
ΜΑΙΟΣ:Μας ηρθε με καλο καιρο,ολο δροσιες,τα λουλουδια
αρχισαν ν'ανοιγουν και τα μελισσια πηγαινουν πολυ καλα
Στης 3 και 22 επιασε μια πολυ μεγαλη βροχη,που θα παρα-
τεινε την ανθοφορια τουλαχιστον ενα μηνα πισω και ως το
τελος συνεχιζει καιρος πολυ καλος.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Καιρος συνεχιζει καλος,οι μελισσες βρισκουν λου-
λουδια ακομα και φερνουν πολυ μελι ακομη,αλλα απο της
20 του μηνος και μετα εβαλε βοριαδες για λιγες ημερες.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει καλος και η αλυγια ειναι στα
πριμα της,αλλα εχουμε αναβροχια.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Η αλυγια ειναι στο τερμα της .Τρυγισαμε,απο
10-15 κιλα ,σχεδον πηγε καλα η χρονια.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Την 1η του μηνος επιασε μεγαλη βροχη,στης
15 αλλη μεγαλη βροχη,αλλα την αλλη ημερα εβαλε μεγαλον
βορια .
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Στης 3 του μηνος επιασε μια βροχουλα και ο και-
ρος συνεχιζει καλος.Η κουμαρια αρχισε ν'ανθιζει.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Εβρεξε 2-3 φορες , ανα 5-10 ημερες καπου-καπου
φυσουσε και βορια,αλλα σχεδον δεν ητο και ασχημος ο καιρος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Μας μπηκε βρεχοντας,αλλα την ημερα εκανε και
ζεστες και οι μελισσες βοσκουσαν.
.
-
.
1968
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Καιρος κρυος και βροχερος,εριξε και χιονι.Το πρικο-
φυλικο και η αμυγδαλια αρχισε ν'ανθιζει .
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Εχει πολλες βροχιες,αλλα και καλες ημερες.Στα με-
σα του μηνος ανθισε και η αμυγδαλια με καλες ημερες και οι
μελισσες την βοσκανε.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Εως της 10 του μηνος εβρεχε,αλλα μετα εχουμε καλον
καιρο μεχρι το τελος.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Εχουμε μεγαλην
[μεχρι εδω φθανουν τα χειρογραφα]
.
.
.
Κουροι-φαλλικα ειδωλια σε χωραφι σταριου,Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
.
.
[α]Παραλλαγη
Η ΣΜΙΞΗ ΜΕ ΤΗ ΓΗ
.
λιαν πρωι με το τριτον λαλημα του πετεινου εσηκωθη εκ του
υπνου,εξυπνησεν και τον μικροτερον υιον,πενταετην οντα,ετοι-
μασθη και επηγαν εις το χωραφι,εκει εδωσεν εις το παιδιον
τους λιθινους φαλλους να τους διασκορπισει εις τα τεσσερα ση-
μεια του οριζοντα,και το παιδι εκινηθη εις το χωραφι και εσκορ-
πιζεν τους φαλλους ως ειχεν ορμηνευθει να κανει και καθως
τουτο εγενετο ευχηθη:
''Να γινει η σμιξη του φαλλου με τη γη και να ευωδωθει και
να πληθυνθουν οι καρποι της ενωσης ως η αμμος της θαλασσης
και ως τ'αστρα τ'ουρανου'',
εκεινην την ωραν εκ της κορυφης του λοφου ανατολικα ανε-
βαινεν ο δισκος του ηλιου υπερλαμπρος,τα παντα εφωτισθησαν
δυνατα και εθερμανθησαν και οι ατμοι υψωθηκαν και διαλυ-
θηκαν και εφανερωθει ολη η πλασις,
οταν ετελειωσεν το παιδι το εργον του και ηρθεν κοντα του,
τοτε επιασεν τον γιο του με τα δυο του χερια και τον εση-
κωσεν ψηλα και εκανεν ευθυτενης τρεις περιστροφες το σωμα
του δεξιοθεν με το ανυψωμενον παιδιον,και εκεινον πολυ ευ-
χαρες εγελουσεν δυνατα και εκλωτσουσεν εις τον
αεραν τους ποδας του ελευθερους,
επειτα εσταθην ακινητος και εκατεβασεν το παιδι εις τη γη
ορθον,το εσηκωσεν και το εκατεβασεν ομοιως αλλας δυο φο-
ρας ,τρεις το αυτο επανελαβεν,
επειτα το εφιλησεν σταυρωτα και επεστρεψαν εις το σπιτι.
.
.
[β]Παραλλαγη
.
Η ΣΜΙΞΗ ΜΕ ΤΗ ΓΗ
.
πολυ πρωι με το τριτο λαλημα του πετεινου σηκωθηκε
απο τον υπνο,η γυναικα κοιμονταν,πηγε και ξυπνησε τον
μικροτερο γιο,πενταετη οντα,ετοιμασθηκε κι επηγαν στο
χωραφι,
εκει εδωσε στο παιδι τους λιθινους φαλλους να τους δια-
σκορπισει στο χωραφι στα τεσσερα σημεια του οριζοντα,
και το παιδι εκινηθει μεσα στο χωραφι κι εσκορπιζε τους
φαλλους ως το ειχε ορμηνεψει να το κανει,
και καθως αυτο γινονταν ευχηθηκε:
''Να γινει η σμιξη του φαλλου με τη γη και να ευωδωθει
και να πληθυνθουν οι καρποι της ενωσης ως η αμμος της
θαλασσης και ως τ'αστρα τ'ουρανου'',
εκεινη την ωρα απο την κορυφη του λοφου ανατολικα ανε-
βαινε ο δισκος του ηλιου υπερλαμπρος,τα παντα φωτισθη-
καν δυνατα και θερμανθηκαν, οι πρωινοι ατμοι υψωθηκαν
και διαλυθηκαν και φανερωθηκε καθαρη ολη η πλαση,
οταν τελειωσε το παιδι το εργο του ηρθε κοντα του,τοτε
το επιασε με τα δυο του χερια και το σηκωσε ψηλα και
εφερε ευθητενης,απο τα δεξια αρχιζοντας, τρεις περιστρο-
φες το σωμα του με το παιδι υπερυψωμενο,κι εκεινο
πολυ χαρουμενο γελουσε δυνατα και κλωτσουσε τα πο-
δια του περα-δωθε στον αερα ελευθερα,
επειτα απ'αυτο σταθηκε ακινητος και κατεβασε το παιδι
προς τη γη και το εστησε πανω στο χωμα ορθο για λιγο
χωρις να το αφησει απο τα χερια του,υστερα το σηκωσε
παλι ψηλα και το κατεβασε παλι στη γη κι οπως πριν το
εστησε πανω στο χωμα ορθο, και τριτη φορα εκανε το
ιδιο,
επειτα το αγκαλιασσε και το φιλησε σταυρωτα και πηγαν
και καθισαν παραδιπλα σ'ενα αναχωμα ,εκει εβγαλε να φα-
νε,μοιρασε το ψωμι ,ειχανε και ελιες,εφαγε το παιδι εφαγε
κι αυτος,χορτασθηκαν,ηπιανε και νερο να ξεδιψασουν,αφη-
σαν τα υπολειματα του φαγητου να φανε και τα πουλια
κι οταν τελειωσαν επεστρεψαν στο σπιτι
.
.
.
κεφαλη αλογου 1μ χ 1,50 -χ.ν.κουβελης
.
.
ΣΤΑ ΑΛΟΓΑ ΜΑΣ
.
Στα Αλογα
που μας οργωσαν τα χωραφια μας,τον Καρα και τον Ντορη,
που καποτε τα καβαλικεψαμε και τα τρεξαμε,που καποτε τα
πηγαμε να βοσκησουν σε λιβαδι χλωρο χορταρι,που καποτε
τ'ακουσαμε να μας καλωσοριζουν με το χλιμιντρισμα τους,
που καποτε βοηθησαμε τον πατερα να τα πεταλωσει,κι αλλοτε
βοηθησαμε να τα σαμαρωσει και να τα φορτωσουμε,
με βρωμη τα ταισαμε στα χερια μας,και τα σφουγκισαμε απο
τον ιδρωτα στη μεγαλη κουραση της δουλειας,που ηταν ζευ-
γαρι,ποτε καποιο δεν τραβουσε μπροστα απ'τ'αλλο,ουτε ξεμε-
νε πιο πισω,ουτε αναμεριζε στ'αυλακι,ουτε και ποτε δυστρο-
πισε,
και καποτε τα ποτισαμε με το σατιλι καθαρο νερο,μονο καθαρο
γαργαρο νερο επιναν,να μην εχει ουτ'ενα μικρο τσαχαλακι ουτε
το παραμικρο θολωμα και τους αρεσε εκεινη την ωρα να τους
σφυριζουμε καποιο σκοπο,ενα ρυθμο,σαν χαδι,
και να μην ξεχασουμε την ομορφια τους,ψηλα γερα ποδια,κομ-
σο ευλυγιστο κορμι,γυμνασμενο,μεγαλη ταχυτητα,σαν βελη
φευγανε,αστραπες,οξυ βλεμμα,εξυπνο,ευγενικο,και χαιτη στιλ-
πνη,
πληρης συμμετρια κι ομορφια,δυναμη ,υπερηφανεια,εργατικο-
τητα,αρχοντια
Αι Καρα
Αι Ντορη
Αι αι
.
.
.
3 Εικονες στα Βρυστιανα,οροπεδιο στη Μαχαιρα ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΑ
Εγενετο ο ανθρωπος καθ'ομοουσιος το τοπιον
[ο ηλιος κρυβονταν πισω απ¨τη κορφη της Βιτσης στη δυση του,
το τοπιον αναληφλει,μετεωρον ,μεταφυσικο εις φως και σχηματα,
δροσερο αερακι εκινηθει κι αναδευσε τα φυλλωματα των υψηλων
δεντρων, ανεπνευσαν τα πλασματα ,ζωα κι ανθρωποι,αναψυχησαν
οσα οντα εκεινην την ωραν ευρισκοντο εκει]
.
.
.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ-Ο ΑΗ ΓΙΩΡΓΗΣ -Ο ΑΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ
[ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]απο μαρτυριες
.
.
Ο Αη Γιωρηγς ,Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
[φωτογραφια πριν το 1930]μερος της Αγορας και η παλια εκκλησια,
φαινεται και η ελια στην πλατεια της εκκλησιας,
σ'αυτο το μαγαζι ηταν η ταβερνα του Σταυρου Δηλαδη[Κουβελη],το
καφε αμαν του Λαζου Καρκατζουλη[Κουβελη],κι αργοτερα το καφενειο
του μπαρμπα Κιτα[Χρηστου Στρατου],διπλα αριστερα στη φωτογραφια
ειναι η κλινικη του γιατρου Μπεσσα,ισα που φαινεται
.
.
1932,κατασκευη της εκκλησιας,Μαχαιριωτες με τους μαστορους,διακρινονται:
ο δασκαλος Αδιλινης ορθιος ο κοντακιανος,διπλα ο γιατρος ο Μπεσας,και ο
Νικος Στουρναρας Παπατρεχας,πιο κατω ο Αλεκος Τσιλιας Κουβελης,ο Λιας
Λασπιας Κουβελης,ο Αριστειδης Μπιτσωρης Σπλιας,ο μικρος Τασος Μπιτσω-
ρης,ο Λευτερης Γκολφης Σουρελης
.
.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ-Ο ΑΗ ΓΙΩΡΓΗΣ -Ο ΑΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ
[ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]-χ.ν.κουβελης
απο μαρτυριες
.
Η Παλια Εκκλησια
Τα εγκαινια της πρωτης εκκλησιας του νεου χωριου εγιναν
το 1847 .Εφημεριος ηταν ο Παπαχρηστος Οικονομου απο
το Λοζετσι χωριο των Ιωαννινων.
Η παλια εκκλησια ηταν μονοχωρη αιθουσα με ωραιο καμ-
παναριο,οπως αυτο της Μπαμπινης και με πεζουλια απεξω.
Ειχε ξυλινο σκαλιστο τεμπλο απο ημερο ξυλο χρυσωμενο,
γυναικωνιτη με καφασωτα και οι εικονες του τεμπλου ηταν
εργα καλου τεχνιτη.Δυστυχως τη δεκαετια του 1960 ο εφη-
μεριος και οι επιτροποι τοτε χαρισαν τις θαυμασιες εκεινες
εικονες στον Αγιο Ευσταθιο στο Ριβιο,και στερηθηκε το
χωριο απο εκεινα τα κειμηλια,την κληρονομια των προγο-
νων του.
Ειχε ακομα η εκκλησια κι ενα παλιο ευαγγελιο που τα μπρου-
τζινα εξωφυλλα του ηταν εξοχο δειγμα λαικης τεχνης,σκαλι-
στα.Ηταν εργο του περιφημου Καλαρρυτηνου αργυροχοου
Τσιμουρη.Το ευαγγελιο αυτο το πηραν και μεχρι σημερα βρι-
σκεται στη Μητροπολη Αιτωλοακαρνανιας.Επρεπε ομως να
μεινει κι αυτο το κειμηλιο στο χωριο.
Συμφωνα με τη παραδοση οταν συγκροτηθηκε το Νεο χωριο
και αποφασιστηκε να χτιστει η εκκλησια ηταν δυο καραουλια
υψωματα τοποι καταλληλοι για να γινει η εκκλησια.
Το ενα υψωμαα ηταν αυτο που εκει ειναι η εκκλησια.Το αλλο
υψωμα ηταν απεναντι νοτια εκει που ειναι το σπιτι του Καραμ-
περη Γεροθοδωρου και το σπιτι το Μακραιικο.
Τελικα αποφασιστηκε να χτιστει εκει που ειναι το σπιτι του
Καραμπερη κι αρχισαν οι εργασιες να πεσουν τα θεμελα.
Εκει σ'αυτο το τοπο ειχαν τοποθετησει μια εικονα τ'Αη
Γιωργη που καθε βραδυ η εικονα εφευγε απ'το σημειο
εκεινο εξαφανιζονταν και πηγαινε εμφανιζονταν στο ση-
μειο ,στ'αλλο υψωμα,που ειναι η σημερινη εκκλησια.
Ετσι μ'αυτο το συμβαν καταλαβανε πως ο αγιος ηθελε
να χτιστει εκει η εκκλησια του σ'εκεινον τον τοπο.
Και τη χτισανε σ'αυτο το σημειο.
Οι νεοι κατοικοι του χωριου,που ειχαν εγκατασταθει τοτε,
ηταν οι περισσοτεροι βλαχοι και ντζοπαναραιοι,γι'αυτο
αφιερωσαν τη Νεα εκκλησια στον Αη Γιωργη στον αγιο
προστατη των ντζοπαναρεων και δεν φκιαξανε Αγιο Χρι-
στοφορο,την εκκλησια που ειχανε στο Παλιο χωριο.
.
Η Νεα Εκκλησια.
Στα 1929 θεμελιωθηκε η νεα εκκλησια.Η ανεγερση ενος
τοσο μεγαλοπρεπου ναου δυσαναλογου για τα μετρα ενος
μικρου χωριου στηριχτηκε στη μεγαλη εκκλησιαστικη περι-
ουσια.Οι Λαγκαδες,ο Αη Βλασης ,ο Πλατιτσας,ο Κατριλας,
οι Βαμπακιες,τα Μισοχωρια,τα Χωραφουλια ηταν Βακου-
φικα,της εκκλησιας χτηματα.
Η εκκλησια χτιστηκε απο Κονιτσιωτες μαστορους με αρχι-
μαστορα τον ξακουστο τεχνιτη Μαστραποστολη Γεωργι-
ου.
Λενε πως οταν φτιαχνανε την εκκλησια επεσε ενας μαστο-
ρας απο την σκεπη κατω στο χωμα και δεν επαθε τιποτα.
Ξεκινησε το χτισιμο της Νεας εκκλησιας απο εξω,γυρω-
γυρω απο την παλια και στη παλια λειτουργουσανε κανο-
νικα.Οταν εφτασαν να την χτισουν ολη κι εμενε μονο η
σκεπη τοτε γκρεμισανε τη παλια εκκλησια και μπαζωσανε
στρωσανε μεσα την εκκλησια και για καποιο διαστημα
λειτουργουσαν μεσα στη ξεσκεπαστη εκκλησια.Οταν πεθα-
νε ο Παναης Παπατρεχας Στουρναρας τον εψαλλαν μεσα
στη ξεσκεπαστη εκκλησια.Αλλα και για καποιο διαστημα
λειτουργουσαν και στον Αγιο Χριστοφορο.
.
Ο Αγιος Χριστοφορος
Ο Αγιος Χριστοφορος ειναι χτισμα του 15ου η' του τελους
του 14ου αιωνα,στην αρχικη του μορφη ηταν σταυροειδης
με τρουλο με κεραμιδια.Ενα απ'αυτα τα κεραμιδια που τον
καλυπταν βρισκεται στο γραφειο της Νεας εκκλησιας.
Εσωτερικα ο ναος ηταν καταγραφος απο αγιογραφιες και
διακρινονται αλλεπαλληλα στρωματα επιζωγραφησεων .Τα
υπολοιματα των αγιογραφιων που σωζονται ειναι του 16ου
αιωνα.Η αγνοια των ανθρωπων,ξυνανε τις ζωγραφιες να
δουν τι αλλη εικονα εχει απο κατω,και ο καιρος,η υγρασια,η
φθορα,κατεστρεψαν το μεγαλυτερο μερος των αγιογραφιων.
Φυτρωσε και μια συκια στον τρουλο και τον γκρεμισαν.
Μεσα στο ιερο του ναου βρισκεται το μαδερι απο αγριοξυλο.
Ενα πελεκητο τμημα απο το τεμπλο στο προσκυνηταρι που
βρισκεται πανω η εικονα του αγιου ειναι απο την παλια εκ-
κλησια του Αη Γιωργη.
Ο Αγιος Χριστοφορος ηταν ενοριακος ναος του παλιου χωρι-
ου της Μαχαιρας.Γυρω απο τον ναο ηταν το νεκροταφειο του
χωριου και ο παλιος οικισμος ξεκινουσε απο εκει κι εφτανε
μεχρι τη θεση Κυρας τις Αμυγδαλιες και το Μεσοχωρι.
Ανημερα του Αγιου Χριστοφορου το πρωι γινονταν πανηγυρι-
κη λειτουργια στο ναο,ολο το χωριο μαζευονταν να τιμησει
τον αγιο προστατη του χωριου.
Μετα την εκκλησια στο προαυλιο της εκκλησιας ερχονταν και
γυφτοι μουσικοι με τα κλαρινα και τα νταουλια κι επαιζαν
τραγουδια να χορεψει ο κοσμος και να γλεντησει,
Οι πρωτοι που εσερναν το χορο ηταν ο προεδρος του χωριου
κι ο παπας αν ηταν γλεντζες και μερακλης.Και μετα ακολου-
θουσαν πολλοι απο τους χωριανους,με τη σειρα φερνανε κι
αυτοι μια στροφη στο χορο,για το καλο.
Μετα καποιος χωριανος επαιρνε τους οργανοπαιχτες και
γυριζε μεσα στα μνηματα να παιξουν στους κοιμισμενους
χωριανους.
Ενας απ'αυτους που γυριζαν τα οργανα ηταν κι ο μπαρμπα
Αντωνης ο Πουλης.
.
Ο Εφημεριοι στο χωριο.
Ο Παπαχρηστος Οικονομου υπηρετησε πολλα χρονια εφη-
μεριος ,εφυγε για καποιο διαστημα και ξαναρθε.
Ισως ο Παπασταμος Ντουμιας να προηγηθηκε του Παπαχρη-
στου.
Γυρω στα 1870 και για πολλα χρονια εγινε εφημεριος ο
Παπα Νικολας Σαλτος απο τη Ζαβιτσα,πολυ μικρος ειχε ορφα-
νεψει απο πατερα κι εμαθε γραμματα κοντα σ'εναν καλογε-
ρο στο μοναστηρι της Ζαμπατινας.Αργοτερα βρεθηκε στο
χωριο και παντρευτηκε την σταυραδερφη του, κορη του
γερου Γκουμα, αν κι αυτο απαγορευονταν αυστηρα απο τον
αγραφο νομο για τους σταυραδερφους.Σε τοπο που του
παραχωρησε ο Γκουμας εχτισε το σπιτι που σωζεται ακομα.
Ειναι το παλιο του Σπυρου Μπουρχα.
Ο Παπα Νικολας ειχε ψαλτη τον Αναγνωστη Στρατο και πολυ
συχνα εβγαινε στην Ωραια Πυλη και τον σχολιαζε τον κοροι-
δευε για τις κακοφωνιες του.
Αλλος ψαλτης ηταν ο Αναγνωστης Γεροθοδωρος Καραμ-
περης,ο οποιος εκαμε και τον δασκαλο για πολλα χρονια
στο χωριο.
Μετα τον Παπα Νικολα ηρθε εφημεριος στο χωριο ο
Παπα Βαγγελης απο το Δραγαμεστοο.Μετα απ'αυτον εγι-
νε παπας ο Χαραλαμπος Αλεξιου Τριαντης,ο ΠαπαΧαραλαμ-
πος.
Ο ΠαπαΧαραλαμπος ειχε σπανια φωνητικα προσοντα.επια-
νε τις πιο υψηλες νοτες,ειχε η φωνη του ημιτονια,καλλιφω-
νος ψαλτης και αριστος τραγουδιστης.
Ηξερε τα πιο παλια τραγουδια ,τα δυσκολα και ιδιομελα
και ειχε ιδιαιτερη αδυναμια ,πραγματικο μερακι,στους
σαμπαδες και τα ταξιμια και τα τεριρεμ.Μαθητευσε,
εκει εμαθε την τεχνη,στον μεγαλο δασκαλο της βυζαν-
τινης μουσικης τον Τσιμπουκη απο τα Βλυζανα που
ηταν στον Αστακο ψαλτης .Εκει σ'αυτον το δασκαλο
ο ΠαπαΧαραλαμπος εγινε αριστος μουσικος.
Πολυ συχνα εψελνε δικες του συνθεσεις και παραλλα-
γες κι ειχε μεταγραψει πολλα δημοτικα τραγουδια
στο βυζαντινο υφος.
Ο ΠαπαΧαραλαμπος πριν γινει παπας επαιζε ναι και
κλαρινο.Αν δεν γινονταν κληρικος θα γινονταν μεγαλος
δεξιοτεχνης κλαριντζης.
Ηταν μανιωδης κυνηγος ,πολυ μερακλης και μεγαλος
γλεντζες.
Του αρεσε πολυ να κανει παρεα με ολους τους περαστι-
κους απο το χωριο,καθελογης ανθρωπους,που δουλευαν
για ενα διαστημα στο χωριο,βαρελαδες.μπαλωματαδες,
καλατζηδες,και γυφτους.
Απο τους χωριανους διαλεγε μονο εκεινους που τους αρε-
σαν τα τολμηρα λογια ,οι αθυροστομιες του ,ομως ολα αυ-
τα τα συγχωρουσε,τα χαλαλιζε,η φωνη του.
Γι'αυτα τα φερσιματα του πολλοι χωριανοι αντιδρουσαν να
γινει παπας στο χωριο,δεν το ηθελαν, τα καταφεραν ομως
οι συγγενεις του να μαζεψουν υπογραφες χωριανων με κα-
ποιο τεχνασμα, εκεινα τα χρονια οι υπογραφες ηταν απα-
ραιτητες για να χειροτονηθει καποιος παπας.Μαζεψανε τις
υπογραφες δηθεν πως θα παρει ο ΠαπαΧαραλαμπος το βου-
κολιο,να φυλαει τα γελαδια.Αμα γεμισε η κολλα υπογραφες
την πηρε ο Θωμας Μαυρογιωργος και ξημερωσε στο Μεσο-
λογγι ,οπου περιμενε ο υποψηφιος και την αλλη μερα τον
χειροτονησε ο Παρθενιος.
Ψαλτες του ΠαπαΧαραλαμπου ηταν ο Γιωργος Στρατος,ο
Τολιας Καραγιαννης ,κι ο Γιωργος Μπαρλας.
Ο Γιωργος Μπαρλας πηγε κι αυτος στο Μεσολογγι για να
χειροτονηθει παπας .αλλα τον ειδοποιησανε πως πεθανε
η γυναικα του και γυρισε.Κι ετσι εμεινε ψαλτης μεχρι το
τελος της ζωης του.
Ο ΠαπαΧαραλαμπος ειχε παρει τη συνηθεια του Παπα Νι-
κολα να βγαινει κι αυτος στην Ωραια Πυλη για να κανει
παρατηρησεις στους ψαλταδες.Ο Τολιας Καραγιαννης ηξε-
ρε τη σειρα της εκκλησιας και την ψαλτικη,ειχε δυνατη
φωνη και πρακτικος καθως ηταν εκανε τις παραφωνιες
του.Αυτο τον ενοχλουσε τον καλλιφωνο και μουσικο Πα-
παΧαραλαμπο και καποτε σε μια Ακολουθια των Χαιρε-
τισμων κι ενω ο παπας στεκονταν στην Ωραια Πυλη κατα
τη συνηθεια του να παρακολουθει και να επιβλεπει τη
ψαλμωδια,αρχιζει ο μπαρμπα Τολιας με δυνατη φωνη
να ψελνει,Ανοιξω το στομα μου,κι απανταει ο Παπα-
Χαραλαμπος,να χεσω μεσα,κουνοντας το κεφαλι.Πολλα
τετοια εκανε ο ΠαπαΧαραλαμπος,αυτος ηταν,με μια
καταπληκτικη φωνη και μεγαλη μουσικοτητα και ταυτο-
χρονα αθυροστομος,ενας πραγματικος λαικος παπας.
Τον ΠαπαΧαραλαμπο διαδεχτηκε ο γιος του ο ΠαπΑχιλ-
λεας.
Τα χρονια της κατοχης υπηρετησε καποιο διαστημα κι ο
Παπα Πετρος Τοντος απο τη Μπαμπινη οταν ο ΠαπΑχιλλεας
υπηρετουσε στο Αγρινιο.
Μετα τον ΠαπΑχιλλεα ηρθε ο ΠαπαΚωστας Σασος απο
το Κερασοβο.Μετα απο τον ΠαπαΣασο ηρθε για λιγο
διαστημα ,λιγο πριν παρει τη συνταξη,ο ΠαπαΚωστας
Παπατρεχας,Παπακοκονας.Πριν υπηρετουσε πολλα χρο-
νια στο Βουστρι,επειτα στα Βλυζανα, και στη Σκουρτου.
Μετα τον ΠαπαΚωστα ηρθε ο ΠαπαΜιλτιαδης Καραγιαν-
νης απο τη Σαμο.
Μετα τον Παπακαραγιαννη ηρθε ο ΠαπαΚωστας απο την
Παραβολα.Μετα απο τον ΠαπαΚωστα ηρθε ο ΠαπαΖωης
Κακιωνης απο τη Σκουρτου.Μετα απο τον ΠαπαΖωη ηρθε
ο ΠαπΑχιλλεας Κακαβας απο τον Αη Βλαση,ΚΙ αυτος ειναι
τωρα .
Μαχαιριωτες παπαδες που δεν υπηρετησαν στη Μαχαιρα
ηταν:
Ο ΠαπαΤαξιαρχης Στρατος.Ο ΠαπαΞαρχης ηταν γλεντζες και
μερακλης παπας κι οταν ηταν στο μερακι κι επινε παραπανω
ηταν μια χαρα να τον βλεπεις.Πειραζε και τις τραγουδιστριες
στα πανηγυρια.Επαιρνε και το ντεφι τους και το 'παιζε.
Ο ΠαπαΠαντελεημων Μαυρογιωργος υπηρετουσε στην
Αθηνα,ερχονταν και στο χωριο καμια φορα κι εψελνε.
Καλος παπας.
Ειχε αφησει στην εκκλησια αμφια μεγαλης αξιας,κειμηλια,
δυστυχως κι αυτα χαθηκαν.
.
Πριν ερθει στο χωριο το ηλεκτρικο ρευμα ο πολυελαιος
της εκκλησιας αναβε με κερια.
Ο μπαρμπα Θοδωρος ο Λιαμης που ηταν νεοκορος ειχε
ενα ψηλο καλαμι που στη κορυφη του ειχε δεμενο ενα
κερι αναμενο και μ'αυτο αναβε τον πολυελαιο.Και οταν
ηθελε να σβησει τον πολυελαιο ειχε ενα αλλο ψηλο κα-
λαμι που αυτο ειχε στη κορυφη του ενα σαν καπακι που
εμπαινε απο πανω απο το κερι και το εσβηνε.
Μετα τον Θοδωρο Λιαμη για ενα διαστημα εκανε τον νεο-
κορο ο Αντωνης ο Πουλης ,μετα ο Κωστας Καραγιαννης,
ο Πετρος Σαμαρας και στο τελος η Παναγιωτα Τριαντη.
.
Ψαλταδες τα τελευταια χρονια ηταν.
ο Νικος Θεοφιλης Κολοβος,ο Βασιλης Μακρης,ο Γιωργος Μακρης
ο Νικος Παπατρεχας Κανατσουλας,ο Νικος Παπατρεχας Ματσα-
ραγκας,ο Σπυρος Γκολφης Σουρελης,ο Αντρεας Κωστακιωτης,
ο Γιαννης Ρουκης,ο Μιλιος Τριαντης.
.
Μερικοι απο τους επιτροπους της εκκλησιας που περα-
σαν ηταν:ο Θοδωρος Καρελακης,ο Βασιλης Καρελακης,
Μπατσας,ο Αλεκος Κουβελης Τσιλιας,ο Μιλιος Λιαμης,
ο Χρηστος Στρατος,ο Χρηστος Στρατος Κιτας.ο Κωστας Μπαρλας,
ο Χριστοφορος Μποζωνης,ο Νικακης Μπαρμπαρουσης,ο Γιαννης
Θεοφιλης Κολοβος,ο Σταυρος Μακρυπιδης,ο Κωστας Κουβελης
Τζογας,ο Κωστας Καραγιαννης,ο Τακης Θεοφιλης Κολοβος,
ο Χρηστος Κουβελης Γακας,ο Χαριλαος Μακρυπιδης,ο Τακης
Τριαντης,ο Σπυρος Λιαπης Χαβας,ο Μητσος Μητσακιας Παπα-
τρεχας
.
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ:
ΣΤΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ ΠΗΓΑΜΕ
[κειμενο χρονικου χ.ν.κουβελης]
.
.
[κειμενο χρονικου χ.ν.κουβελης]
.
.
Η Παναγια στο Λιγοβιτσι,Ξηρομερο,παλιοτερα-χ.ν.κουβελης
η λιμνη Οζερος
Λιγοβιτσι
.
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ:
ΣΤΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ ΠΗΓΑΜΕ
[κειμενο χρονικου χ.ν.κουβελης]
.
.
Οταν ερχονταν ο Αυγουστος μηνας κι αρχι-
ζε το Δεκαπενταυγουστο της Παναγιας η δουλεια
στα καπνα ηταν στο ζενιθ,καιγομασταν,μαζωμα
πρωι απογευμα,αρμαθιασμα ολη σχεδον τη μερα,
τα πρωινα αν ειχε δροσια ξεκολλημα των φυλων
στις λιαστρες,κρεμασμα τα βαντακια στο σπιτι.
Πως και πως περιμεναμε να περασουν οι μερες
να φθασει η παραμονη της Παναγιας 14 Αυγου-
στου ν'ανεβουμε κατα το απογευμακι οταν πεφτει
το καμα στο Λιγοβιτσι,στο Μοναστηρι της Πα-
ναγιας.Θ'ανεβαιναμε παρεες παιδια 13-16 χρο-
νων,οι γονεις μας μας αφηναν να παμε.Ερχον-
ταν και οι γονεις,η μαννα πηγαινε,ο πατερας επρε-
πε να μεινει στο χωριο γιατι τα καπνα ηταν στη
λιαστρα απλωμενα εκτεθειμενα στον καιρο και
υπηρχε μεγαλος κινδυνος να πιασει ξαφνικη μπο-
ρα να βραχουν τα καπνα και να χαλασουν να
μαυρισουν,επρεπε να'ναι εκει να προλαβει να
τραβηξει τα πανια και να τα σκεπασει.Αυτος μας
κανονιζε,μας εδινε χρηματα να χαλασουμε.Κα-
βαλα στο γαιδουρι η μανα,επερνε μαζι και την
αδερφη μου.Ερχονταν και η βαβω η γιαγια
Πανωρια απο την Παπαδατου να παει να προ-
σκυνησει.Περναμε και εφοδια,νερο,ψωμι φρε-
σκοφουρνισμενο,κουλουρια,περναμε και ψωμι
αρτο για την Παναγια,επισης σταφυλια,τα πρω-
τα μολις ειχαν μαυρισει,και συκα,τα πρωτα μο
λις ειχαν φουσκωσει και μαλακωσει,λαδι,νηστι
σιμα γιατι κραταγαμε να μεταλαβουμε ,κι ενα
μπουκαλακι λαδι για το μοναστηρι.Περναμε
και ρουχα,απο μια κουβερτα ο καθενας να σκε-
παστουμε οταν θα κοιμομασταν τη νυχτα να μην
κρυωσουμε γιατι ηταν ψηλα το μοναστηρι.
Εμεις τα παιδια πηγαιναμε ποδαροδρομο απο
τη Μαχαιρα,φταναμε στη Σκουρτου,4-5 χιλ,
και απο το αρχαιο καστρο των Δυριεων ανεβαι
ναμε το μονοπατι που σκαρφαλωνε στο λοφο
μεσα στις βελανιδιες ,και φταναμε ψηλα στο
εκκλησακι του Αη Γιαννη του Θεολογου.Εκει
στριβαμε αριστερα βορεια κι ακολουθουσαμε
το μονοπατι που ανηφοριζε ελαφρα οχι τοσο
αποτομα οσο πριν.Στο δρομο μας συναντουσα-
με ομαδες προσκυνητων απο τα γυρω χωρια
του Ξηρομερου,απο τη Μαχαιρα,απο τη Σκουρ-
του κατω,απο τον Προδρομο και το Αγραμπελο
περα νοτια,και απο κατω,απ'την ανατολικη πλευ-
ρα του λοφου,ερχονταν προκυνητες απο τη
Γουριωτισα,τη Γαλιτσα,τους ξεχωριζαμε γιατι
μιλουσαν αλλη γλωσσα σαν λατινικα,επισης
ερχονταν απο πιο περα απο τη Ριγανι ,απο τα
Οχθια,κι αυτοι μιλουσαν την ιδια γλωσσα τα
λατινικα.Απο την αλλη μερια βορεια του μονα-
στηριου ερχοντουσαν οι Μαχαλιωτες και δεν
τους συναντουσαμε.Απο εκει ερχονταν και οι
Μπαμπνιωτες και οι Αιτινιοι.
Προχωρουσαμε προς τη Παναγια.Κατω απο κα-
ποιο δεντρο ,θυμαμαι ,ειχαμε καποτε δει καρ-
φωμενο ενα ξυλινο σταυρο απο δυο ξυλα,σημα
ενος ταπεινου ανθρωπου στον τοπο του.Προχω-
ρουσαμε ,εδω ο τοπος στη κορυφογραμμη ισιω-
νε καπως και ξαφνικα ανοιγε και στα δεξια μας
ανατολικα κατω οπως κατηφοριζε με πυκνους
θαμνους και βελανιδιες ο λοφος βλεπαμε τη
στρογγυλη οβαλ επιφανεια της λιμνης,τον Οζερο,
και περα ως περα τον μεγαλο καμπο του Αγρινιου.
Αυτο το τοπιο για μας,τοτε που δυσκολα ταξιδευ-
αμε,ηταν ενα μεγαλο θεαμα.Επιπεδη γη ευφορη
μακρια πλατια κι απεραντη,σε συγκριση με το
αγονο και στενοχωραφο τοπο το Ξηρομερο που
ζουσαμε.Βλεπαμε ευφορα τοπια με νερα.Απο
κατω ηταν η Λιμνη Οζερος και περα δεξιωτερα
ξεχωριζαμε την λιμνη Τριχωνιδα και την λιμνη
Λυσιμαχια.Βλεπαμε και τ'ασπρα γυρισματα σαν
φιδιου του ποταμου Αχελωου,που διεσχιζε το το-
πιο.
Καθομασταν εκει στα βραχια να ξελαχανιασουμε
λιγακι και ν'αγναντευσουμε περα το ψηλο βουνο
του Παναιτωλικου,τη Κυρα Βγενα,και περα στο
βαθος νοτια ητανε η λιμνοθαλασσα της Σταμνας
του Αιτωλικου και του Μεσολογγιου και μακρυτε-
ρα ο Πατραικος κολπος.
Αφου ξαποστεναμε και ευφραινομασταν το θεαμα
συνεχιζαμε τη πορεια.Πρωτα αντικρυζαμε το χα-
μηλο υψωμα δεξια με το αλωνι των μοναχων τα
παλια χρονια και τη μαντρα του.Στη κορυφη της
καμπυλης του δρομου οταν φταναμε βλεπαμε
στο βαθος βορεια το Μοναστηρι της Παναγιας.Το
Λιγοβιτσι.Το μοναστηρι ηταν σαν φρουριο με ψη-
λο τοιχο γυρω,φαινονταν η εκκλησια στο κεντρο
του.Μπροστα υπηρχε ενα πλατωμα μια μεγαλη
λακα ,κι απο πανω της συριζα δυτικα υψωνονταν
λοφος,στα ανατολικα της λακας ηταν το ανοιγμα
στο καμπο.
Γεματος ο τοπος της λακας απο προσκυνητες που
επιασαν θεση,η' εψαχναν για θεση,να διανυχτερευ-
σουν.Ανθρωποι διαφορων ηλικιων απο πολλα χω-
ρια γνωριζονταν,χαιρετιονταν,κουβεντιαζαν,ευ-
χονταν ο ενας στον αλλον:''Βοηθεια μας''.
Τ'αλογα και τα γαιδουρια τα εδεναν στη πλαγια
του λοφου.
Μπεναμε στο μοναστηρι απο την κεντρικη πυλη του,
πολυκοσμια,στη μεση δεξια με σκαλια υπερυψωμενη
η εκκλησια,στα δυτικα ηταν τα κελια,η σκεπαστη λον-
τζα με τη μεγαλη σκαλα.Οσοι ηρθαν πιο μπροστα
προλαβαν κι επιασαν θεση στα κελια,εκει θα περνου-
σαν τη νυχτα.Εμεις δεν ξερω γιατι προτιμουσαμε να
μεινουμε εξω στην λακα στην υπαιθρο,δεν μας πειραζε
αυτο,αντιθετα μας ευχαριστουσε.
Πηγαμε να παρουμε και να πιουμε δροσερο νερο απο
τη στερνα με την αντλια,βορεια διπλα απο την εκκλη-
σια.Μεγαλος συνωστισμος σ'ενα μικρο στενο χωρο,
αλλοι πολλοι ερχονταν κι αλλοι πολλοι εφευγαν.
Πολλες διαφορετικες φωνες υψωνονταν στον αερα
και διακλαδιζονταν απ'τον εναν ανθρωπο στον αλλον.
Πολυς κοσμος,μεγαλη ουρα σχηματιζε,περιμενε να
μπει στην εκκλησια να προσκυνησει την εικονα της
Παναγιας.
Πηγαμε στη μεγαλη ταρατσα πισω απο το ιερο.Μαζι
με αλλους πολλους ανθρωπους κοιταξαμε και θαυ-
μασαμε τη θεα στη λιμνη κατω και στον καμπο περα
ως τα βουνα και τη λιμνοθαλασσα,ν'ανοιξει η καρδια
μας και ν'αλαφρυνει η ψυχη μας.
Εκει στο μοναστηρι βλεπαμε πολυ κοσμο να περναει
απο μπροστα μας,αγνωστοι,για πρωτη φορα τους βλε-
παμε και μας βλεπανε,ανταμωναμε και γνωστους,παι-
δια που τα ξεραμε απο το σχολειο απο το γυμνασιο,
απο τη μπαλα,απο τα πανηγυρια,συγεννεις,φιλους,
συγχωριανους.
Εξω μπροστα απο τα τειχη του μοναστηριου ητανε
πωλητες με τους παγκους τους γεματους με ζαχαρωτα,
με καραμελες,με γλυφιτζουρια,με σαμαλι,με μπακλα-
βαδες.Θυμαμαι ακομα τη γευση και τη γλυκα του μπα-
κλαβα,τριγωνος,ολο ψιλα φυλλα ηταν με μπολικο σο-
ροπι ποτισμενα.
Καποια απο μας τα παιδια,τα πιο ξωηρα και τα πιο
περιεργα,ανεβαιναμε το λοφο,πανω απ'το μοναστηρι.
Βιαζομασταν να φτασουμε στην κορυφη πριν πεσει
το φως και νυχτωσει.Οταν φταναμε εκει κοιτουσαμε
και βλεπαμε γυρω -γυρω τον Μπουμστο,ψηλο βουνο
των Ακαρνανικων,το Περγαντι,το Αγρινιο κι ολο τον
καμπο ως περα,τα κατωμερα,τη Βελουτσα στον
Αστακο,τη Βιτσι στη Μαχαιρα,κορυφες των Ακαρνα-
νικων,την Μαχαιρα,την Μπαμπινη,τον Αετο,τον
Περσεβο,την Κατουνα,την Παπαδατου,την Μαχαλα.
Εκει πανω ειδαμε και τα ερειπια της ακροπολης της
αρχαιας Μητροπολης.
Οταν νυχτωνε καλα πηγαιναμε στη λακα στη θεση
που ειχαμε κρατησει.Εκει βρισκαμε τη μανα,τρωγαμε
στο φως του φεγγαριου.Παντα τυχαινε εκεινο τον καιρο
το φεγγαρι να'ναι γεματο λαμπερο.Λενε πως το φεγγαρι
τον Αυγουστο ειναι το πιο φωτεινο του χρονου.
Επειτα ερχονταν η ωρα να πεσουμε να κοιμηθουμε,
στρωναμε την κουβερτα ξαπλωναμε με τα ρουχα
και με τη μιση σκεπαζομασταν.Ξαπλωμενοι εξω
απο το μοναστηρι στη λακα μαζι με αλλους πολλους
ακουγαμε τις ψαλμωδιες στην εκκλησια,απαλα,ακου-
γαμε τα τριζονια τρι και τρι στα χορτα εκει γυρω,
ακουγαμε τα κουβεντιασματα και τα ψιθυρισματα
των ανθρωπων διπλα μας και μακρια μας,ακουγαμε
τα κυπρια των αλογων,τα περισσοτερα τα ειχαν βου-
λωμενα με σπερδουκλια να μην ακουγονται και τα
χτυπηματα των ποδιων τους,καποιοι απο μας που
ειχαμε προσεξει το δασκαλο στο μαθημα της Ιστο-
ριας ακουγαμε τον Καραισκακη και τα παλλικαρια
του που φιλοξενηθηκαν στο μοναστηρι,βλεπαμε
τον φωτισμενο καμπο,τα ηλεκτρικα φωτα στο Αγρι-
νιο,και τα φωτα των αυτοκινητων στον διεθνη,ετσι
λεγαμε τον δρομο Γιαννενα-Αγρινιο-Αντιριο,κι ο-
νειρευομασταν οταν μεγαλωσουμε να παμε στη μεγα-
λη πολιτεια.Εγω ηθελα εκει να δω τις φωτεινες επι-
γραφες να αναβοσβηνουν με γραμματα και σχεδια.
Βλεπαμε τα φωτακια των ανθρωπων,κερια αναμενα,
φακους.Και βλεπαμε παντου γυρω μας και πανω
μας το φως του φεγγαριου.Επειτα σιγα σιγα ολες οι
φωνες ολες οι παραστασεις ελιωναν διαλυονταν,ο κο-
σμος ηρεμουσε,το κορμι χαλαρωνε,ενα αερακι δρο-
σερο απαλο ερχονταν και κουνουσε τις κουνιες των
ανθρωπων.Τοτε τα βλεφαρα βαραιναν και τα ματια
εκλειναν στον ησυχο ευτυχισμενο υπνο.
Το πρωτο φως της μερας,και η δροσια του καμπου,
μαζι με τις πρωτες φωνες των ανθρωπων και των
ζωων μας ξυπνουσε.
Οσοι ειχαν κρατησει νηστεια πηγαιναν να μεταλαβουν,
και μετα μολις εβγαινε ο ηλιος τα παντα εκει ροδιζαν
κι ηταν πορτοκαλενια,μεσα στην ασπρογαλαζη ομιχλη
ολος ο καμπος.
Τοτε περναμε τον δρομο της επιστροφης.Κατω η λιμνη
δεν φαινονταν ηταν εξαφανισμενη στην ομιχλη κι ολος
ο τοπος στην ομιχλη απο κατω βυθισμενος,οσα ειχες
δει καθαρα το απογευμα της προηγουμενης μερα τωρα
το πρωι τιποτα δεν ξεχωριζες απο εκεινα.
Κι αλλοι ανθρωποι μαζι με μας εφευγαν,πεζα η' καβαλα
στα ζωα.Στον Αη Γιαννη τον Θεολογο χωρισαμε,εμεις
απο τη Μαχαιρα και τη Σκουρτου κατηφοριζαμε δεξια
προς τα δυτικα το λοφο,κι απο την αλλη μερια του λο-
φου αριστερα προς τα ανατολικα κατηφοριζαν λιγο
πιο περα οι προσκυνητες απο τη Γουριωτισα,τη Γαλι-
τσα,τα Οχθια,και σιγα σιγα χανονταν οι μορφες τους
και δεν ακουγαμε πια αλλο την λατινικη γλωσσα τους.
Προς τα εκει κατω πηγαιναν κι οι Ριγανιωτες.Οι Προ-
δρομιτες και οι Αγραμπελιωτες τραβουσαν ισια
νοτια.
Αν ειμασταν τυχεροι θα προλαβαιναμε στη Σκουρτου
που κατεβαιναμε κανενα κοκορετσι να αρτισθουμε με-
τα απο δεκα-πεντε ολοκληρες μερες που κρατουσαμε
νηστεια.
Φταναμε στο χωριο.Εκεινοι που δεν ειχαν παει στο
Λιγοβιτσι κι ειχαν μεινει στο χωριο μολις μας εβλε-
παν ερχονταν να μας ευχηθουν:''Βοηθεια σας και
του χρονου να ξαναπατε''.Εμεις τους ευχαριστουσα-
με με την καρδια μας κι ειχαμε πολλα να διηγηθουμε,
και για πολλα χρονια να θυμομαστε,τωρα που ολα
εχουν ριζικα και αμετακλητα αλλαξει.
.
.
''Ητανε τοτε τα χρονια του '60 ενας καλογερος στο
Λιγοβιτσι παλαιοημερολογιτης ονοματι Παχωμιος
απο τα Μεσογεια της Αττικης,στον ωμο του ανεβαζε
τη ξυλεια να φτιαξει το μοναστηρι,γυριζε και μεσα
στα χωρια και μαζευε σιταρι,...''
.
''Ητανε κι ενας ιερομοναχος απο το Αγγελοκαστρο
στο Λιγοβιτσι ονοματι Πριοβολος ο οποιος ειχε χασει
το χερι του απο καποιο πυρομαχικο που εσκασε,αυτος
λειτουργουσε και στη Μαχαιρα οταν ο Παπαχιλλεας
ηταν εξορια σαν αριστερος,...''
.
''Ηταν κι ενας ταπεινος ανθρωπος απο τη Μαχαλα
ονοματι Γιαννης Γουσας,τον εβαλε ο Παπαχιλλεας
τοτε που'χε τη διακυβερνηση στο Λιγοβιτσι κι ετρω-
γε ψωμακι ο φτωχος οπου δεν ειχε να φαει,...''
.
''Ητανε τοτε που ο Γατσελος ονοματι Δημητρης
Τσαμης απο την Μαχαιρα ητανε ληστης καταζητουμε-
νος και ζητουσε το αποσπασμα το κεφαλι του με αμοι-
βη και εγινε στα αμπελια του Λιγοβιτσιου βορεια
κατω απο το μοναστηρι πανω κοντα στη λιμνη να προ-
δωθει,...''
.
''Ητανε τοτε που στο Λιγοβιτσι καποιοι ψενανε κοκο-
ρετσια αν και δεν επρεπε επειδη ηταν νηστεια ημερα
κι ηταν αμαρτια να τρως κρεας κι ακουστηκε ξαφνικα
μεσα στη νυχτα η φωνη του Πουλου,τοτε πρωτοσυγγε-
λου της Μητροπολης να κρενει :''Μην ψενετε,ειναι αμαρ-
τια'' και το μικρο παιδι στη λακκα ξαπλωμενο διπλα στη
μαννα του το ακουσε κι απορησε κι απο μεσα του ειπε:
''Πως τους ειδε εξω που ειναι αυτοι αφου αυτος ειναι μεσα
στο μοναστηρι;Αγιος ειναι'',γι'αυτο λεω πως πρωτα τα νηπια
και τα παιδια θα καταλαβουν τον λογο του,...''
.
''Ηταν τα μαυρα χρονια της χουντας των συνταγματαρ-
χων και στο χωρο του Λιγοβιτσιου ητανε χωροφυλακοι
κι οποιον νεαρο βλεπανε με φαβοριτες τον επιαναν και
τον πηγαιναν στα σκοτεινα κατω απο το μεγαλο τειχο
μπροστα πλαι,στη γωνια,και του εκοβαν τις φαβοριτες
με τον νομο περι τεντιμποισμου και τον εξεφτιλιζαν,εμας
τα παιδια μας αφηναν να ειμαστε θεατες του εγκληματος
ισως για τον παραδειγματισμο προς αποφυγην,θυμαμαι
πως οι αλητες νεαροι ηταν κυριως Μαχαλιωτες,...''
.
''Ητανε στα χρονια του σχολειου,στ' ταξη, που πηγαμε
μια κοινη εκδρομη στο Λιγοβιτσι,το δημοτικο σχολειο
της Μαχαιρας και το δημοτικο σχολειο της Σκουρτους,
δασκαλος της Μαχαιρας ηταν ο Αχιλλεας Ζακοπουλος
απο το χωριο Αμαραντος των Ιωαννινων,και δασκαλος
της Σκουρτους ητανε ο Τσακαλογιαννης απο την Μπα-
μπινη,στη λακα παιξαμε μπαλα,ομαδες απο τα δυο σχο-
λεια,τοτε το μοναστηρι ητανε εγκαταλλελειμενο,δεν
υπηρχε κανεις,για να φαμε ,θυμαμαι ο Γεωργικος Συναι-
ρισμος Μαχαιρας μας ειχε δωσει δωρισει κονσερβες ψαρι
αυτες που τις λεγαμε ''ρωσικες'',φαγαμε στη σκεπαστη
λοντζα με τη μεγαλη σκαλα,εκει ο δασκαλος ο Ζακοπου-
λος μαζεψε τα κοριτσια να τα μαθει να χορευουν ενα
μοντερνο χορο ,το Φοξ Τροτ,δηλαδη τον βηματισμο της
πονηρης αλεπους,γυριζοντας επισκεφτηκαμε το δημο-
τικο σχολειο της Σκουρτους και ειδαμε τις αιθουσες
διδασκαλιας του,...''
.
.
.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ –
ΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
Ταξιδεύοντας κανείς απο Αγρίνιο προς Αστακό δια μέσω Γου-
ριώτισσας-Σκουρτούς, ακριβώς στην κορυφή του λόφου πάνω
απ` την όμορφη λίμνη Οζερό, συναντά στα δεξιά του πινακίδα
που κατευθύνει μετά απο ένα χιλιόμετρο και κάτι στο Μοναστήρι
της Παναγίας Λιγοβιτσιάνας. Η όλη διαδρομή μετά τη Γουριώτισσα
είναι μαγευτική.
Ανεβαίνοντας τις στροφές του δρόμου μέσα απο δάσος αιωνόβιων
βελανιδιών, ατενίζεις συνέχεια στα δεξιά σου την τροφοδότρα
και νερομάνα πεδιάδα του Αγρινίου. Στον κοντινό και μακρινό
σου ορίζοντα είναι έντονο το υγρό στοιχείο και οι κατοικημένοι
τόποι, που μαρτυρούν την αιώνια παρουσία του ανθρώπου κοντά
του. Χωρίς να το αντιληφθείς συναντάς μπροστά σου το ιστορικό
Μοναστήρι, που σου δίνει την εντύπωση ότι διαφεντεύει απο ψηλά
ολόκληρη την πεδιάδα. Το Μοναστήρι της Παναγίας στο Λιγο-
βίτσι Ξηρομέρου – Μακρίνας Μαρκοπούλου Ηγουμένης Ιεράς
Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου – Έκδοση 1994. «Ιστορικά στοιχεία
Ο καταλύτης χρόνος τύλιξε μέσα στα σκοτεινά του πέπλα και
έθαψε αχάριστα στη λησμονιά τα ονόματα των κτητόρων του
ιερού Μοναστηριού καθώς και την ακριβή χρονολογία της ιδρύ-
σεώς του. Μια πλάκα εντοιχισμένη στη βόρεια πλευρά της παλιάς
τραπεζαρίας φέρει το 1737 ως χρόνο ιδρύσεως του μοναστηριού.
Δεύτερη χρονολογία 1760 που υπάρχει σε κελλί, ενώ Τρίτη 1787,
δηλώνει το χρόνο κατασκευής της στοάς με την θαυμάσια κιονο-
στοιχία, έργο σπουδαίων λαϊκών μαστόρων. Φαίνεται όμως, πως
τότε χτίστηκε το μεσαίο συγκρότημα, που περιελάμβανε την τρα-
πεζαρία των μοναχών και το υπόγειο της στέρνας. Το υπόλοιπο
μοναστηριακό οικοδόμημα, κατά τη γνώμη πολλών ειδικών, είναι
παλαιότερο. Ο θρύλος, που γεννά η αθάνατη ψυχή του λαού, ανα-
μειγμένος με την παράδοση των αγνών κατοίκων του Ξηρομέρου,
λέει πολλά για τούτο το μοναστήρι: Αναφέρει για τους κτήτορες,
πως ήταν δύο αδελφοί ο Λιγοβός και η Βενετσιάνα. Ήταν Σλάβοι
την καταγωγή, έμειναν στη Σκουρτού και από υπερβολική ευσέ-
βεια και αγάπη προς τον Θεό έκτισαν αυτό το ιερό ίδρυμα για να
δοξάζεται ακατάπαυστα το όνομά του από τα επίγεια χερουβείμ,
τους μοναχούς. Από τους κτήτορες πήρε το όνομα Παναγία η
Λιγοβιτσιάνα……………Ο ρόλος που έπαιξε τούτο το μονα-
στήρι στα δύσκολα χρόνια του έθνους το κρατάει αθάνατο και
αιώνιο. Έδωσε το παρόν σε κρίσιμες και ιστορικές στιγμές. Έγινε
κολυμβήθρα του Σιλωάμ, που αναβάπτισε τη φυλή μας.Κατά τους
χρόνους της μακραίωνης τουρκικής σκλαβιάς πρόσφερε ολό-
κληρο το έμψυχο και άψυχο δυναμικό του για να φιλοξενήσει και
εμψυχώσει τον Καραϊσκάκη με τα παλληκάρια του, που κατέ-
φυγαν στην μάνδρα του μετά την αποτυχία στο Αιτωλικό. Προ-
τίμησαν το Λιγοβίτσι γιατί προσφερόταν σαν άριστη στρατηγική
θέση, λόγω του απρόσιτου, του περίβλεπτου και του ύψους της
περιοχής……………Οι μοναχοί παρουσίασαν και πολιτιστική
δράση. Δεν περιφρόνησαν τα αγαθά του πολιτισμού, όπως πολ-
λοί τους κατηγορούν. Με τα χρήματα της Μονής χτίζουν σχολεία,
υδραγωγεία, ανοίγουν πηγάδια για να λύσουν το πρόβλημα ύδρευ-
σης της περιοχής. Περισσότερα από δέκα πηγάδια στην περιοχή
άνοιξαν τα τρεμάμενα από τη νηστεία και την προσευχή χέρια…
………….Για την ποικίλη αυτή δράση του το Μοναστήρι τράβηξε
το ενδιαφέρον των Τούρκων. Ύστερα από λίγα χρόνια από την
έναρξη της Επανάστασης, έπεσε ηρωϊκά μαχόμενο το 1825,
όπως αναφέρουν τα Ελληνικά Χρονικά. Εδώ έγινε μακελιό,
το φρούριο έπεσε και το κάστρο πατήθηκε από το αλλόθρησκο
ποδάρι του Τούρκου. Το Μοναστήρι κάηκε και μαζί του κατα-
στράφηκαν όλοι οι θησαυροί. Δεν έμεινε τίποτε να διηγηθεί
στους μεταγενέστερους τη δόξα και το μεγαλείο του…………
…..Ύστερα από την καταστροφή, αφού ησύχασε ο έρημος τόπος,
συγκεντρώθηκαν όσοι μοναχοί είχαν απομείνει και έκτισαν πάλι
το μοναστήρι σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το γεγονός τούτο,
καθώς και η φιλανθρωπική και πολιτιστική δράση των μοναχών,
φανερώνουν ότι τα οικονομικά της Μονής ήταν ανθηρά και ο
πλούτος μεγάλος. Απέραντες εκτάσεις με αμπέλια και ελιές
ανήκαν στο Μοναστήρι. Χιλιάδες αιγοπρόβατα έβοσκαν στα
πλούσια δάση και λειβάδια του. Η δόξα όμως δεν κράτησε για
πολύ. Το 1833 ο βαυαρός Όθωνας με διάταγμά του έκλεισε
πολλά μοναστήρια και εδήμευσε την περιουσία τους. Μεταξύ
αυτών ήταν και το ιστορικό Λιγοβίτσι. Διεσκορπίστηκαν οι μο-
ναχοί και η περιουσία διαμοιράστηκε στους ακτήμονες χωρικούς
………………Μέσα από τη στάχτη του ύστερα από χρόνια
ανέτειλε δειλά ένας φοίνικας νέας μοναχικής γυναικείας πολιτείας,
μια έπαλξη πνευματικής ζωής.Το μοναστήρι ύστερα από τις πολλές
του περιπέτειες, έτσι ερειπωμένο, δείνει το παρόν μόνο σε μια ζωο-
πανήγυρη, που γίνεται δέκα μέρες μετά το πανηγύρι του Μαχαλά,
στις 26 Σεπτεμβρίου προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Έρχονται χιλιάδες προσκυνητές και πολλοί έμποροι από Αγρίνιο,
Αμφιλοχία, Γιάννενα και Πελοπόννησο για να πωλήσουν και
ανταλλάξουν τα προϊόντα τους. Κράτησε αυτή η εκδήλωση μέχρι
το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σιγά – σιγά καταργήθηκε και το
Μοναστήρι συγκέντρωνε τους πιστούς μόνο την ημέρα της μνήμης
του. Στις 15 Αυγούστου όλο το Ξηρόμερο συγκεντρώνεται στον
ιερό τούτο χώρο για να υμνήσει και τιμήσει την Μητέρα του Θεού,
την Παντάνασσα του ουρανού και της γης………
………………..» Θησαυροί και επιγραφές «…..Είχε χιλιάδες
στρέμματα αμπέλια και ελιές, που έφθαναν μέχρι Γουριώτισσα,
Σκουρτού και Μαχαλά. Ακόμη κοπάδια αιγοπρόβατα και μετα-
φορικά ζώα για τις ανάγκες της Μονής. Άφθονα γεωργικά
προϊόντα, σιτάρι και κρασί, γέμιζαν τις μεγάλες αποθήκες της.
πάρχουν και σήμερα τα ερείπια των σταύλων και των αποθηκών.
Σήμερα το μοναστήρι, ως κτηματική περιουσία, έχει μόνο δέκα
στρέμματα περίπου , που απέμειναν μετά την απαλλοτρίωση
του 1953. Πολλά χρυσά και αργυρά τάματα και αναθήματα
καθώς χειρόγραφα με την ιστορία της μονής και γεγονότα της
επανάστασης καταστράφηκαν από ανθρώπους, που δεν ήξεραν
την αξία τους ή κάηκαν από τους εχθρούς. Απέμεινε μια λειψα-
νοθήκη μεγάλης αξίας με λείψανα των Αγίων: Γεωργίου,
Τρύφωνα, Παντελεήμονα, και της Αγίας Βαρβάρας. Από τις
επιδρομές και τις κλοπές διασώθηκαν μερικές εικόνες που χρο-
νολογούνται από το 1814, χωρίς μεγάλη αξία για την τέχνη και
την αρχαιότητά τους. Ένας μεγάλος θησαυρός του μοναστηριού
ήταν το ονομαστό ευαγγέλιο του Λιγοβιτσίου. Τυπώθηκε το
πρώτο στο τυπογραφείο του Πάνου Θεοδοσίου στη Βενετία το
1811. Το χρυσό του πλαίσιο, άριστο σε τέχνη, κατασκευάστηκε
από τον καλλιτέχνη Αθανάσιο Τζιμούρη από τους Καλαρρύτες
των Ιωαννίνων. Τα έξοδα της κατασκευής, που έφθασαν πολλά
τουρκικά γρόσια, πρόσφερε ο Παναγιώτης Γαλάνης, γόνος της
μεγάλης οικογένειας των Γαλανέων, που ζουν ακόμη σήμερα
στο Μαχαλά. Το ευαγγέλιο στο ένα εξώφυλλο είχε τη Σταύ-
ρωση του Κυρίου με τη Μητέρα και το Μαθητή πλησίον του
Σταυρού. Στο κάτω μέρος την Ταφή του Κυρίου. Στις γωνίες
τους τέσσερους προφήτες Δαβίδ, Σολομόντα, Δανιήλ και Ιερεμία.
Στη δεξιά πλευρά το Μυστικό Δείπνο, τη Γέννηση, τη Βαϊοφόρο
και τη Βάπτιση του Κυρίου. Στο αριστερό μέρος απεικόνιζε την
Ανάληψη του Σωτήρα. Στο μέσο την Ανάστασή του. Κάτω την
Ψηλάφηση του Θωμά. Στις τέσσερες γωνίες τους Ευαγγελιστές
με τα σύμβολά τους. Στις δύο πλευρές του αριστερού μέρους
ήταν ο Ιησούς, που διδάσκει στο Ναό και ο Ευαγγελισμός της
Θεοτόκου. Το ιερό βιβλίο ασφαλιζόταν με τέσσερους θηλυκω-
τήρες, που ο καθένας εικόνιζε εξαπτέρυγο. Στο πίσω μέρος του
βιβλίου διαβάζαμε «Εκατασκευάσθη εις Καλαρρύτας χωρίον
Ιωαννίνων, δια χειρός Αθανασίου Νικολάου Τζημούρη». Το ιερό
τούτο κειμήλιο καθώς και άλλα πολλά, εξαφανίστηκαν, χωρίς
να γνωρίζει κανείς την τύχη τους.Στα ερειπωμένα κτίρια της
Μονής βρέθηκαν μερικές επιγραφές. Μία επιγραφή εντοιχι-
σμένη στο Ανατολικό μέρος της στέρνας αναγράφει ως χρο-
νολογία ιδρύσεως, ίσως της πτέρυγας αυτής, το 1737. Επι-
γραφή δυσανάγνωστη κάνει λόγο για κάποιο «λοιμό» που είχε
απλωθεί στην περιοχή το 1738, «επήρε λημός». Στα τόξα των
κελλιών είναι χαραγμένες, όπως σημειώσαμε, οι χρονολογίες
1760, 1787, κατά τις οποίες ιδρύθηκαν ίσως τα διάφορα συγ-
κροτήματα. Στην πλευρά, που βρίσκεται στην είσοδο του πα-
λιού φουρναριού, είναι χαραγμένες πάνω σε πωρόλιθο ανά-
γλυφες παραστάσεις, ο δικέφαλος αετός, λιοντάρι, πτηνά που
τρώγουν σταφύλια, διάφορα γραμμικά σχήματα, ήλιος, όλα
ενδεικτικά σχήματα και σύμβολα μαστόρων.
.
.
.
ο Μεγαλος Βασιλης Σαλεας,το πιο μεγαλο κλαρινο στην Ελλαδα
που περασε ποτε.Θρυλος.Γιατι η Ελλαδα εχει τους ηρωες της.
.
.
ΕΝΑΣ ΗΤΑΝ Ο ΣΑΛΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΒΡΕ ΠΑΙΔΙΑ-χ.ν.κουβελης
.
απο γεννια τσιγγανων,γεννηθηκε σε τσιγγανικο τσατουρι
καπου στη Πενταλοφο Αιτωλοακαρνανιας,στη γυρω περιοχη,
ειδε μικρος τους δικους του ανθρωπους να φτιαχνουν καλαθια
και να γυριζουν στα χωρια να τα πουλανε στους ανθρωπους
που τοτε δεν ξεχωριζανε ο ενας απ'τον αλλον κι ητανε
ιδιοι
βρεθηκε μικρο παιδι στη Μαχαιρα κι εκει μεγαλωσε,εμε-
ναν στο κηπο των Βοτσεων,αργοτερα ηρθε πολλες φορες
κι επαιξε στο πανηγυρι του χωριου,τον εφερνε ο Λιας
Κουτρουμανος,τον θυμουνται οι μεγαλυτεροι με συγκι-
νηση και καμαρι,και ιδιαιτερα οταν σηκωθηκε η Μαρω-
τσω Βοτση,ενα ταπεινο πλασμα,που μεγαλωσε μαζυ της,
και χορεψε,τοτε λενε εσπασε το κλαρινο σε χιλια κοματια,
λυγμος και παθος,κλαμα και ψυχη,καρδια βαλαντωμενη
και καθαρση,
με ιδιαιτερο τροπο επαιζε το κλαρινο,αξεπεραστο,μεγα-
λος δεξιοτεχνης ,φουσκωνε τα μαγουλα του,''σαν τον Σαλεα''
εμεινε μυθος ο τροπος του,καημος και ψυχη στους αυτοσχεδια-
σμους,παθος,περηφανια στα τσαμικα,ερωτισμος στα τσιφτετελια,
σεμνοτητα και δωρικοτητα στα συρτα,
χαθηκε νεος περιπου 43 χρονων
τον εκλαψε ολη η Ελλαδα
''ενας ηταν ο Σαλεας στην Ελλαδα βρε παιδια'',
.
.
.
.
.
.
ΧΡΟΝΙΚΟ:
ΣΤΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ ΠΗΓΑΜΕ
[κειμενο χρονικου χ.ν.κουβελης]
.
.
Οταν ερχονταν ο Αυγουστος μηνας κι αρχι-
ζε το Δεκαπενταυγουστο της Παναγιας η δουλεια
στα καπνα ηταν στο ζενιθ,καιγομασταν,μαζωμα
πρωι απογευμα,αρμαθιασμα ολη σχεδον τη μερα,
τα πρωινα αν ειχε δροσια ξεκολλημα των φυλων
στις λιαστρες,κρεμασμα τα βαντακια στο σπιτι.
Πως και πως περιμεναμε να περασουν οι μερες
να φθασει η παραμονη της Παναγιας 14 Αυγου-
στου ν'ανεβουμε κατα το απογευμακι οταν πεφτει
το καμα στο Λιγοβιτσι,στο Μοναστηρι της Πα-
ναγιας.Θ'ανεβαιναμε παρεες παιδια 13-16 χρο-
νων,οι γονεις μας μας αφηναν να παμε.Ερχον-
ταν και οι γονεις,η μαννα πηγαινε,ο πατερας επρε-
πε να μεινει στο χωριο γιατι τα καπνα ηταν στη
λιαστρα απλωμενα εκτεθειμενα στον καιρο και
υπηρχε μεγαλος κινδυνος να πιασει ξαφνικη μπο-
ρα να βραχουν τα καπνα και να χαλασουν να
μαυρισουν,επρεπε να'ναι εκει να προλαβει να
τραβηξει τα πανια και να τα σκεπασει.Αυτος μας
κανονιζε,μας εδινε χρηματα να χαλασουμε.Κα-
βαλα στο γαιδουρι η μανα,επερνε μαζι και την
αδερφη μου.Ερχονταν και η βαβω η γιαγια
Πανωρια απο την Παπαδατου να παει να προ-
σκυνησει.Περναμε και εφοδια,νερο,ψωμι φρε-
σκοφουρνισμενο,κουλουρια,περναμε και ψωμι
αρτο για την Παναγια,επισης σταφυλια,τα πρω-
τα μολις ειχαν μαυρισει,και συκα,τα πρωτα μο
λις ειχαν φουσκωσει και μαλακωσει,λαδι,νηστι
σιμα γιατι κραταγαμε να μεταλαβουμε ,κι ενα
μπουκαλακι λαδι για το μοναστηρι.Περναμε
και ρουχα,απο μια κουβερτα ο καθενας να σκε-
παστουμε οταν θα κοιμομασταν τη νυχτα να μην
κρυωσουμε γιατι ηταν ψηλα το μοναστηρι.
Εμεις τα παιδια πηγαιναμε ποδαροδρομο απο
τη Μαχαιρα,φταναμε στη Σκουρτου,4-5 χιλ,
και απο το αρχαιο καστρο των Δυριεων ανεβαι
ναμε το μονοπατι που σκαρφαλωνε στο λοφο
μεσα στις βελανιδιες ,και φταναμε ψηλα στο
εκκλησακι του Αη Γιαννη του Θεολογου.Εκει
στριβαμε αριστερα βορεια κι ακολουθουσαμε
το μονοπατι που ανηφοριζε ελαφρα οχι τοσο
αποτομα οσο πριν.Στο δρομο μας συναντουσα-
με ομαδες προσκυνητων απο τα γυρω χωρια
του Ξηρομερου,απο τη Μαχαιρα,απο τη Σκουρ-
του κατω,απο τον Προδρομο και το Αγραμπελο
περα νοτια,και απο κατω,απ'την ανατολικη πλευ-
ρα του λοφου,ερχονταν προκυνητες απο τη
Γουριωτισα,τη Γαλιτσα,τους ξεχωριζαμε γιατι
μιλουσαν αλλη γλωσσα σαν λατινικα,επισης
ερχονταν απο πιο περα απο τη Ριγανι ,απο τα
Οχθια,κι αυτοι μιλουσαν την ιδια γλωσσα τα
λατινικα.Απο την αλλη μερια βορεια του μονα-
στηριου ερχοντουσαν οι Μαχαλιωτες και δεν
τους συναντουσαμε.Απο εκει ερχονταν και οι
Μπαμπνιωτες και οι Αιτινιοι.
Προχωρουσαμε προς τη Παναγια.Κατω απο κα-
ποιο δεντρο ,θυμαμαι ,ειχαμε καποτε δει καρ-
φωμενο ενα ξυλινο σταυρο απο δυο ξυλα,σημα
ενος ταπεινου ανθρωπου στον τοπο του.Προχω-
ρουσαμε ,εδω ο τοπος στη κορυφογραμμη ισιω-
νε καπως και ξαφνικα ανοιγε και στα δεξια μας
ανατολικα κατω οπως κατηφοριζε με πυκνους
θαμνους και βελανιδιες ο λοφος βλεπαμε τη
στρογγυλη οβαλ επιφανεια της λιμνης,τον Οζερο,
και περα ως περα τον μεγαλο καμπο του Αγρινιου.
Αυτο το τοπιο για μας,τοτε που δυσκολα ταξιδευ-
αμε,ηταν ενα μεγαλο θεαμα.Επιπεδη γη ευφορη
μακρια πλατια κι απεραντη,σε συγκριση με το
αγονο και στενοχωραφο τοπο το Ξηρομερο που
ζουσαμε.Βλεπαμε ευφορα τοπια με νερα.Απο
κατω ηταν η Λιμνη Οζερος και περα δεξιωτερα
ξεχωριζαμε την λιμνη Τριχωνιδα και την λιμνη
Λυσιμαχια.Βλεπαμε και τ'ασπρα γυρισματα σαν
φιδιου του ποταμου Αχελωου,που διεσχιζε το το-
πιο.
Καθομασταν εκει στα βραχια να ξελαχανιασουμε
λιγακι και ν'αγναντευσουμε περα το ψηλο βουνο
του Παναιτωλικου,τη Κυρα Βγενα,και περα στο
βαθος νοτια ητανε η λιμνοθαλασσα της Σταμνας
του Αιτωλικου και του Μεσολογγιου και μακρυτε-
ρα ο Πατραικος κολπος.
Αφου ξαποστεναμε και ευφραινομασταν το θεαμα
συνεχιζαμε τη πορεια.Πρωτα αντικρυζαμε το χα-
μηλο υψωμα δεξια με το αλωνι των μοναχων τα
παλια χρονια και τη μαντρα του.Στη κορυφη της
καμπυλης του δρομου οταν φταναμε βλεπαμε
στο βαθος βορεια το Μοναστηρι της Παναγιας.Το
Λιγοβιτσι.Το μοναστηρι ηταν σαν φρουριο με ψη-
λο τοιχο γυρω,φαινονταν η εκκλησια στο κεντρο
του.Μπροστα υπηρχε ενα πλατωμα μια μεγαλη
λακα ,κι απο πανω της συριζα δυτικα υψωνονταν
λοφος,στα ανατολικα της λακας ηταν το ανοιγμα
στο καμπο.
Γεματος ο τοπος της λακας απο προσκυνητες που
επιασαν θεση,η' εψαχναν για θεση,να διανυχτερευ-
σουν.Ανθρωποι διαφορων ηλικιων απο πολλα χω-
ρια γνωριζονταν,χαιρετιονταν,κουβεντιαζαν,ευ-
χονταν ο ενας στον αλλον:''Βοηθεια μας''.
Τ'αλογα και τα γαιδουρια τα εδεναν στη πλαγια
του λοφου.
Μπεναμε στο μοναστηρι απο την κεντρικη πυλη του,
πολυκοσμια,στη μεση δεξια με σκαλια υπερυψωμενη
η εκκλησια,στα δυτικα ηταν τα κελια,η σκεπαστη λον-
τζα με τη μεγαλη σκαλα.Οσοι ηρθαν πιο μπροστα
προλαβαν κι επιασαν θεση στα κελια,εκει θα περνου-
σαν τη νυχτα.Εμεις δεν ξερω γιατι προτιμουσαμε να
μεινουμε εξω στην λακα στην υπαιθρο,δεν μας πειραζε
αυτο,αντιθετα μας ευχαριστουσε.
Πηγαμε να παρουμε και να πιουμε δροσερο νερο απο
τη στερνα με την αντλια,βορεια διπλα απο την εκκλη-
σια.Μεγαλος συνωστισμος σ'ενα μικρο στενο χωρο,
αλλοι πολλοι ερχονταν κι αλλοι πολλοι εφευγαν.
Πολλες διαφορετικες φωνες υψωνονταν στον αερα
και διακλαδιζονταν απ'τον εναν ανθρωπο στον αλλον.
Πολυς κοσμος,μεγαλη ουρα σχηματιζε,περιμενε να
μπει στην εκκλησια να προσκυνησει την εικονα της
Παναγιας.
Πηγαμε στη μεγαλη ταρατσα πισω απο το ιερο.Μαζι
με αλλους πολλους ανθρωπους κοιταξαμε και θαυ-
μασαμε τη θεα στη λιμνη κατω και στον καμπο περα
ως τα βουνα και τη λιμνοθαλασσα,ν'ανοιξει η καρδια
μας και ν'αλαφρυνει η ψυχη μας.
Εκει στο μοναστηρι βλεπαμε πολυ κοσμο να περναει
απο μπροστα μας,αγνωστοι,για πρωτη φορα τους βλε-
παμε και μας βλεπανε,ανταμωναμε και γνωστους,παι-
δια που τα ξεραμε απο το σχολειο απο το γυμνασιο,
απο τη μπαλα,απο τα πανηγυρια,συγεννεις,φιλους,
συγχωριανους.
Εξω μπροστα απο τα τειχη του μοναστηριου ητανε
πωλητες με τους παγκους τους γεματους με ζαχαρωτα,
με καραμελες,με γλυφιτζουρια,με σαμαλι,με μπακλα-
βαδες.Θυμαμαι ακομα τη γευση και τη γλυκα του μπα-
κλαβα,τριγωνος,ολο ψιλα φυλλα ηταν με μπολικο σο-
ροπι ποτισμενα.
Καποια απο μας τα παιδια,τα πιο ξωηρα και τα πιο
περιεργα,ανεβαιναμε το λοφο,πανω απ'το μοναστηρι.
Βιαζομασταν να φτασουμε στην κορυφη πριν πεσει
το φως και νυχτωσει.Οταν φταναμε εκει κοιτουσαμε
και βλεπαμε γυρω -γυρω τον Μπουμστο,ψηλο βουνο
των Ακαρνανικων,το Περγαντι,το Αγρινιο κι ολο τον
καμπο ως περα,τα κατωμερα,τη Βελουτσα στον
Αστακο,τη Βιτσι στη Μαχαιρα,κορυφες των Ακαρνα-
νικων,την Μαχαιρα,την Μπαμπινη,τον Αετο,τον
Περσεβο,την Κατουνα,την Παπαδατου,την Μαχαλα.
Εκει πανω ειδαμε και τα ερειπια της ακροπολης της
αρχαιας Μητροπολης.
Οταν νυχτωνε καλα πηγαιναμε στη λακα στη θεση
που ειχαμε κρατησει.Εκει βρισκαμε τη μανα,τρωγαμε
στο φως του φεγγαριου.Παντα τυχαινε εκεινο τον καιρο
το φεγγαρι να'ναι γεματο λαμπερο.Λενε πως το φεγγαρι
τον Αυγουστο ειναι το πιο φωτεινο του χρονου.
Επειτα ερχονταν η ωρα να πεσουμε να κοιμηθουμε,
στρωναμε την κουβερτα ξαπλωναμε με τα ρουχα
και με τη μιση σκεπαζομασταν.Ξαπλωμενοι εξω
απο το μοναστηρι στη λακα μαζι με αλλους πολλους
ακουγαμε τις ψαλμωδιες στην εκκλησια,απαλα,ακου-
γαμε τα τριζονια τρι και τρι στα χορτα εκει γυρω,
ακουγαμε τα κουβεντιασματα και τα ψιθυρισματα
των ανθρωπων διπλα μας και μακρια μας,ακουγαμε
τα κυπρια των αλογων,τα περισσοτερα τα ειχαν βου-
λωμενα με σπερδουκλια να μην ακουγονται και τα
χτυπηματα των ποδιων τους,καποιοι απο μας που
ειχαμε προσεξει το δασκαλο στο μαθημα της Ιστο-
ριας ακουγαμε τον Καραισκακη και τα παλλικαρια
του που φιλοξενηθηκαν στο μοναστηρι,βλεπαμε
τον φωτισμενο καμπο,τα ηλεκτρικα φωτα στο Αγρι-
νιο,και τα φωτα των αυτοκινητων στον διεθνη,ετσι
λεγαμε τον δρομο Γιαννενα-Αγρινιο-Αντιριο,κι ο-
νειρευομασταν οταν μεγαλωσουμε να παμε στη μεγα-
λη πολιτεια.Εγω ηθελα εκει να δω τις φωτεινες επι-
γραφες να αναβοσβηνουν με γραμματα και σχεδια.
Βλεπαμε τα φωτακια των ανθρωπων,κερια αναμενα,
φακους.Και βλεπαμε παντου γυρω μας και πανω
μας το φως του φεγγαριου.Επειτα σιγα σιγα ολες οι
φωνες ολες οι παραστασεις ελιωναν διαλυονταν,ο κο-
σμος ηρεμουσε,το κορμι χαλαρωνε,ενα αερακι δρο-
σερο απαλο ερχονταν και κουνουσε τις κουνιες των
ανθρωπων.Τοτε τα βλεφαρα βαραιναν και τα ματια
εκλειναν στον ησυχο ευτυχισμενο υπνο.
Το πρωτο φως της μερας,και η δροσια του καμπου,
μαζι με τις πρωτες φωνες των ανθρωπων και των
ζωων μας ξυπνουσε.
Οσοι ειχαν κρατησει νηστεια πηγαιναν να μεταλαβουν,
και μετα μολις εβγαινε ο ηλιος τα παντα εκει ροδιζαν
κι ηταν πορτοκαλενια,μεσα στην ασπρογαλαζη ομιχλη
ολος ο καμπος.
Τοτε περναμε τον δρομο της επιστροφης.Κατω η λιμνη
δεν φαινονταν ηταν εξαφανισμενη στην ομιχλη κι ολος
ο τοπος στην ομιχλη απο κατω βυθισμενος,οσα ειχες
δει καθαρα το απογευμα της προηγουμενης μερα τωρα
το πρωι τιποτα δεν ξεχωριζες απο εκεινα.
Κι αλλοι ανθρωποι μαζι με μας εφευγαν,πεζα η' καβαλα
στα ζωα.Στον Αη Γιαννη τον Θεολογο χωρισαμε,εμεις
απο τη Μαχαιρα και τη Σκουρτου κατηφοριζαμε δεξια
προς τα δυτικα το λοφο,κι απο την αλλη μερια του λο-
φου αριστερα προς τα ανατολικα κατηφοριζαν λιγο
πιο περα οι προσκυνητες απο τη Γουριωτισα,τη Γαλι-
τσα,τα Οχθια,και σιγα σιγα χανονταν οι μορφες τους
και δεν ακουγαμε πια αλλο την λατινικη γλωσσα τους.
Προς τα εκει κατω πηγαιναν κι οι Ριγανιωτες.Οι Προ-
δρομιτες και οι Αγραμπελιωτες τραβουσαν ισια
νοτια.
Αν ειμασταν τυχεροι θα προλαβαιναμε στη Σκουρτου
που κατεβαιναμε κανενα κοκορετσι να αρτισθουμε με-
τα απο δεκα-πεντε ολοκληρες μερες που κρατουσαμε
νηστεια.
Φταναμε στο χωριο.Εκεινοι που δεν ειχαν παει στο
Λιγοβιτσι κι ειχαν μεινει στο χωριο μολις μας εβλε-
παν ερχονταν να μας ευχηθουν:''Βοηθεια σας και
του χρονου να ξαναπατε''.Εμεις τους ευχαριστουσα-
με με την καρδια μας κι ειχαμε πολλα να διηγηθουμε,
και για πολλα χρονια να θυμομαστε,τωρα που ολα
εχουν ριζικα και αμετακλητα αλλαξει.
.
.
''Ητανε τοτε τα χρονια του '60 ενας καλογερος στο
Λιγοβιτσι παλαιοημερολογιτης ονοματι Παχωμιος
απο τα Μεσογεια της Αττικης,στον ωμο του ανεβαζε
τη ξυλεια να φτιαξει το μοναστηρι,γυριζε και μεσα
στα χωρια και μαζευε σιταρι,...''
.
''Ητανε κι ενας ιερομοναχος απο το Αγγελοκαστρο
στο Λιγοβιτσι ονοματι Πριοβολος ο οποιος ειχε χασει
το χερι του απο καποιο πυρομαχικο που εσκασε,αυτος
λειτουργουσε και στη Μαχαιρα οταν ο Παπαχιλλεας
ηταν εξορια σαν αριστερος,...''
.
''Ηταν κι ενας ταπεινος ανθρωπος απο τη Μαχαλα
ονοματι Γιαννης Γουσας,τον εβαλε ο Παπαχιλλεας
τοτε που'χε τη διακυβερνηση στο Λιγοβιτσι κι ετρω-
γε ψωμακι ο φτωχος οπου δεν ειχε να φαει,...''
.
''Ητανε τοτε που ο Γατσελος ονοματι Δημητρης
Τσαμης απο την Μαχαιρα ητανε ληστης καταζητουμε-
νος και ζητουσε το αποσπασμα το κεφαλι του με αμοι-
βη και εγινε στα αμπελια του Λιγοβιτσιου βορεια
κατω απο το μοναστηρι πανω κοντα στη λιμνη να προ-
δωθει,...''
.
''Ητανε τοτε που στο Λιγοβιτσι καποιοι ψενανε κοκο-
ρετσια αν και δεν επρεπε επειδη ηταν νηστεια ημερα
κι ηταν αμαρτια να τρως κρεας κι ακουστηκε ξαφνικα
μεσα στη νυχτα η φωνη του Πουλου,τοτε πρωτοσυγγε-
λου της Μητροπολης να κρενει :''Μην ψενετε,ειναι αμαρ-
τια'' και το μικρο παιδι στη λακκα ξαπλωμενο διπλα στη
μαννα του το ακουσε κι απορησε κι απο μεσα του ειπε:
''Πως τους ειδε εξω που ειναι αυτοι αφου αυτος ειναι μεσα
στο μοναστηρι;Αγιος ειναι'',γι'αυτο λεω πως πρωτα τα νηπια
και τα παιδια θα καταλαβουν τον λογο του,...''
.
''Ηταν τα μαυρα χρονια της χουντας των συνταγματαρ-
χων και στο χωρο του Λιγοβιτσιου ητανε χωροφυλακοι
κι οποιον νεαρο βλεπανε με φαβοριτες τον επιαναν και
τον πηγαιναν στα σκοτεινα κατω απο το μεγαλο τειχο
μπροστα πλαι,στη γωνια,και του εκοβαν τις φαβοριτες
με τον νομο περι τεντιμποισμου και τον εξεφτιλιζαν,εμας
τα παιδια μας αφηναν να ειμαστε θεατες του εγκληματος
ισως για τον παραδειγματισμο προς αποφυγην,θυμαμαι
πως οι αλητες νεαροι ηταν κυριως Μαχαλιωτες,...''
.
''Ητανε στα χρονια του σχολειου,στ' ταξη, που πηγαμε
μια κοινη εκδρομη στο Λιγοβιτσι,το δημοτικο σχολειο
της Μαχαιρας και το δημοτικο σχολειο της Σκουρτους,
δασκαλος της Μαχαιρας ηταν ο Αχιλλεας Ζακοπουλος
απο το χωριο Αμαραντος των Ιωαννινων,και δασκαλος
της Σκουρτους ητανε ο Τσακαλογιαννης απο την Μπα-
μπινη,στη λακα παιξαμε μπαλα,ομαδες απο τα δυο σχο-
λεια,τοτε το μοναστηρι ητανε εγκαταλλελειμενο,δεν
υπηρχε κανεις,για να φαμε ,θυμαμαι ο Γεωργικος Συναι-
ρισμος Μαχαιρας μας ειχε δωσει δωρισει κονσερβες ψαρι
αυτες που τις λεγαμε ''ρωσικες'',φαγαμε στη σκεπαστη
λοντζα με τη μεγαλη σκαλα,εκει ο δασκαλος ο Ζακοπου-
λος μαζεψε τα κοριτσια να τα μαθει να χορευουν ενα
μοντερνο χορο ,το Φοξ Τροτ,δηλαδη τον βηματισμο της
πονηρης αλεπους,γυριζοντας επισκεφτηκαμε το δημο-
τικο σχολειο της Σκουρτους και ειδαμε τις αιθουσες
διδασκαλιας του,...''
.
.
.
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ –
ΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
Ταξιδεύοντας κανείς απο Αγρίνιο προς Αστακό δια μέσω Γου-
ριώτισσας-Σκουρτούς, ακριβώς στην κορυφή του λόφου πάνω
απ` την όμορφη λίμνη Οζερό, συναντά στα δεξιά του πινακίδα
που κατευθύνει μετά απο ένα χιλιόμετρο και κάτι στο Μοναστήρι
της Παναγίας Λιγοβιτσιάνας. Η όλη διαδρομή μετά τη Γουριώτισσα
είναι μαγευτική.
Ανεβαίνοντας τις στροφές του δρόμου μέσα απο δάσος αιωνόβιων
βελανιδιών, ατενίζεις συνέχεια στα δεξιά σου την τροφοδότρα
και νερομάνα πεδιάδα του Αγρινίου. Στον κοντινό και μακρινό
σου ορίζοντα είναι έντονο το υγρό στοιχείο και οι κατοικημένοι
τόποι, που μαρτυρούν την αιώνια παρουσία του ανθρώπου κοντά
του. Χωρίς να το αντιληφθείς συναντάς μπροστά σου το ιστορικό
Μοναστήρι, που σου δίνει την εντύπωση ότι διαφεντεύει απο ψηλά
ολόκληρη την πεδιάδα. Το Μοναστήρι της Παναγίας στο Λιγο-
βίτσι Ξηρομέρου – Μακρίνας Μαρκοπούλου Ηγουμένης Ιεράς
Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου – Έκδοση 1994. «Ιστορικά στοιχεία
Ο καταλύτης χρόνος τύλιξε μέσα στα σκοτεινά του πέπλα και
έθαψε αχάριστα στη λησμονιά τα ονόματα των κτητόρων του
ιερού Μοναστηριού καθώς και την ακριβή χρονολογία της ιδρύ-
σεώς του. Μια πλάκα εντοιχισμένη στη βόρεια πλευρά της παλιάς
τραπεζαρίας φέρει το 1737 ως χρόνο ιδρύσεως του μοναστηριού.
Δεύτερη χρονολογία 1760 που υπάρχει σε κελλί, ενώ Τρίτη 1787,
δηλώνει το χρόνο κατασκευής της στοάς με την θαυμάσια κιονο-
στοιχία, έργο σπουδαίων λαϊκών μαστόρων. Φαίνεται όμως, πως
τότε χτίστηκε το μεσαίο συγκρότημα, που περιελάμβανε την τρα-
πεζαρία των μοναχών και το υπόγειο της στέρνας. Το υπόλοιπο
μοναστηριακό οικοδόμημα, κατά τη γνώμη πολλών ειδικών, είναι
παλαιότερο. Ο θρύλος, που γεννά η αθάνατη ψυχή του λαού, ανα-
μειγμένος με την παράδοση των αγνών κατοίκων του Ξηρομέρου,
λέει πολλά για τούτο το μοναστήρι: Αναφέρει για τους κτήτορες,
πως ήταν δύο αδελφοί ο Λιγοβός και η Βενετσιάνα. Ήταν Σλάβοι
την καταγωγή, έμειναν στη Σκουρτού και από υπερβολική ευσέ-
βεια και αγάπη προς τον Θεό έκτισαν αυτό το ιερό ίδρυμα για να
δοξάζεται ακατάπαυστα το όνομά του από τα επίγεια χερουβείμ,
τους μοναχούς. Από τους κτήτορες πήρε το όνομα Παναγία η
Λιγοβιτσιάνα……………Ο ρόλος που έπαιξε τούτο το μονα-
στήρι στα δύσκολα χρόνια του έθνους το κρατάει αθάνατο και
αιώνιο. Έδωσε το παρόν σε κρίσιμες και ιστορικές στιγμές. Έγινε
κολυμβήθρα του Σιλωάμ, που αναβάπτισε τη φυλή μας.Κατά τους
χρόνους της μακραίωνης τουρκικής σκλαβιάς πρόσφερε ολό-
κληρο το έμψυχο και άψυχο δυναμικό του για να φιλοξενήσει και
εμψυχώσει τον Καραϊσκάκη με τα παλληκάρια του, που κατέ-
φυγαν στην μάνδρα του μετά την αποτυχία στο Αιτωλικό. Προ-
τίμησαν το Λιγοβίτσι γιατί προσφερόταν σαν άριστη στρατηγική
θέση, λόγω του απρόσιτου, του περίβλεπτου και του ύψους της
περιοχής……………Οι μοναχοί παρουσίασαν και πολιτιστική
δράση. Δεν περιφρόνησαν τα αγαθά του πολιτισμού, όπως πολ-
λοί τους κατηγορούν. Με τα χρήματα της Μονής χτίζουν σχολεία,
υδραγωγεία, ανοίγουν πηγάδια για να λύσουν το πρόβλημα ύδρευ-
σης της περιοχής. Περισσότερα από δέκα πηγάδια στην περιοχή
άνοιξαν τα τρεμάμενα από τη νηστεία και την προσευχή χέρια…
………….Για την ποικίλη αυτή δράση του το Μοναστήρι τράβηξε
το ενδιαφέρον των Τούρκων. Ύστερα από λίγα χρόνια από την
έναρξη της Επανάστασης, έπεσε ηρωϊκά μαχόμενο το 1825,
όπως αναφέρουν τα Ελληνικά Χρονικά. Εδώ έγινε μακελιό,
το φρούριο έπεσε και το κάστρο πατήθηκε από το αλλόθρησκο
ποδάρι του Τούρκου. Το Μοναστήρι κάηκε και μαζί του κατα-
στράφηκαν όλοι οι θησαυροί. Δεν έμεινε τίποτε να διηγηθεί
στους μεταγενέστερους τη δόξα και το μεγαλείο του…………
…..Ύστερα από την καταστροφή, αφού ησύχασε ο έρημος τόπος,
συγκεντρώθηκαν όσοι μοναχοί είχαν απομείνει και έκτισαν πάλι
το μοναστήρι σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το γεγονός τούτο,
καθώς και η φιλανθρωπική και πολιτιστική δράση των μοναχών,
φανερώνουν ότι τα οικονομικά της Μονής ήταν ανθηρά και ο
πλούτος μεγάλος. Απέραντες εκτάσεις με αμπέλια και ελιές
ανήκαν στο Μοναστήρι. Χιλιάδες αιγοπρόβατα έβοσκαν στα
πλούσια δάση και λειβάδια του. Η δόξα όμως δεν κράτησε για
πολύ. Το 1833 ο βαυαρός Όθωνας με διάταγμά του έκλεισε
πολλά μοναστήρια και εδήμευσε την περιουσία τους. Μεταξύ
αυτών ήταν και το ιστορικό Λιγοβίτσι. Διεσκορπίστηκαν οι μο-
ναχοί και η περιουσία διαμοιράστηκε στους ακτήμονες χωρικούς
………………Μέσα από τη στάχτη του ύστερα από χρόνια
ανέτειλε δειλά ένας φοίνικας νέας μοναχικής γυναικείας πολιτείας,
μια έπαλξη πνευματικής ζωής.Το μοναστήρι ύστερα από τις πολλές
του περιπέτειες, έτσι ερειπωμένο, δείνει το παρόν μόνο σε μια ζωο-
πανήγυρη, που γίνεται δέκα μέρες μετά το πανηγύρι του Μαχαλά,
στις 26 Σεπτεμβρίου προς τιμή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Έρχονται χιλιάδες προσκυνητές και πολλοί έμποροι από Αγρίνιο,
Αμφιλοχία, Γιάννενα και Πελοπόννησο για να πωλήσουν και
ανταλλάξουν τα προϊόντα τους. Κράτησε αυτή η εκδήλωση μέχρι
το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σιγά – σιγά καταργήθηκε και το
Μοναστήρι συγκέντρωνε τους πιστούς μόνο την ημέρα της μνήμης
του. Στις 15 Αυγούστου όλο το Ξηρόμερο συγκεντρώνεται στον
ιερό τούτο χώρο για να υμνήσει και τιμήσει την Μητέρα του Θεού,
την Παντάνασσα του ουρανού και της γης………
………………..» Θησαυροί και επιγραφές «…..Είχε χιλιάδες
στρέμματα αμπέλια και ελιές, που έφθαναν μέχρι Γουριώτισσα,
Σκουρτού και Μαχαλά. Ακόμη κοπάδια αιγοπρόβατα και μετα-
φορικά ζώα για τις ανάγκες της Μονής. Άφθονα γεωργικά
προϊόντα, σιτάρι και κρασί, γέμιζαν τις μεγάλες αποθήκες της.
πάρχουν και σήμερα τα ερείπια των σταύλων και των αποθηκών.
Σήμερα το μοναστήρι, ως κτηματική περιουσία, έχει μόνο δέκα
στρέμματα περίπου , που απέμειναν μετά την απαλλοτρίωση
του 1953. Πολλά χρυσά και αργυρά τάματα και αναθήματα
καθώς χειρόγραφα με την ιστορία της μονής και γεγονότα της
επανάστασης καταστράφηκαν από ανθρώπους, που δεν ήξεραν
την αξία τους ή κάηκαν από τους εχθρούς. Απέμεινε μια λειψα-
νοθήκη μεγάλης αξίας με λείψανα των Αγίων: Γεωργίου,
Τρύφωνα, Παντελεήμονα, και της Αγίας Βαρβάρας. Από τις
επιδρομές και τις κλοπές διασώθηκαν μερικές εικόνες που χρο-
νολογούνται από το 1814, χωρίς μεγάλη αξία για την τέχνη και
την αρχαιότητά τους. Ένας μεγάλος θησαυρός του μοναστηριού
ήταν το ονομαστό ευαγγέλιο του Λιγοβιτσίου. Τυπώθηκε το
πρώτο στο τυπογραφείο του Πάνου Θεοδοσίου στη Βενετία το
1811. Το χρυσό του πλαίσιο, άριστο σε τέχνη, κατασκευάστηκε
από τον καλλιτέχνη Αθανάσιο Τζιμούρη από τους Καλαρρύτες
των Ιωαννίνων. Τα έξοδα της κατασκευής, που έφθασαν πολλά
τουρκικά γρόσια, πρόσφερε ο Παναγιώτης Γαλάνης, γόνος της
μεγάλης οικογένειας των Γαλανέων, που ζουν ακόμη σήμερα
στο Μαχαλά. Το ευαγγέλιο στο ένα εξώφυλλο είχε τη Σταύ-
ρωση του Κυρίου με τη Μητέρα και το Μαθητή πλησίον του
Σταυρού. Στο κάτω μέρος την Ταφή του Κυρίου. Στις γωνίες
τους τέσσερους προφήτες Δαβίδ, Σολομόντα, Δανιήλ και Ιερεμία.
Στη δεξιά πλευρά το Μυστικό Δείπνο, τη Γέννηση, τη Βαϊοφόρο
και τη Βάπτιση του Κυρίου. Στο αριστερό μέρος απεικόνιζε την
Ανάληψη του Σωτήρα. Στο μέσο την Ανάστασή του. Κάτω την
Ψηλάφηση του Θωμά. Στις τέσσερες γωνίες τους Ευαγγελιστές
με τα σύμβολά τους. Στις δύο πλευρές του αριστερού μέρους
ήταν ο Ιησούς, που διδάσκει στο Ναό και ο Ευαγγελισμός της
Θεοτόκου. Το ιερό βιβλίο ασφαλιζόταν με τέσσερους θηλυκω-
τήρες, που ο καθένας εικόνιζε εξαπτέρυγο. Στο πίσω μέρος του
βιβλίου διαβάζαμε «Εκατασκευάσθη εις Καλαρρύτας χωρίον
Ιωαννίνων, δια χειρός Αθανασίου Νικολάου Τζημούρη». Το ιερό
τούτο κειμήλιο καθώς και άλλα πολλά, εξαφανίστηκαν, χωρίς
να γνωρίζει κανείς την τύχη τους.Στα ερειπωμένα κτίρια της
Μονής βρέθηκαν μερικές επιγραφές. Μία επιγραφή εντοιχι-
σμένη στο Ανατολικό μέρος της στέρνας αναγράφει ως χρο-
νολογία ιδρύσεως, ίσως της πτέρυγας αυτής, το 1737. Επι-
γραφή δυσανάγνωστη κάνει λόγο για κάποιο «λοιμό» που είχε
απλωθεί στην περιοχή το 1738, «επήρε λημός». Στα τόξα των
κελλιών είναι χαραγμένες, όπως σημειώσαμε, οι χρονολογίες
1760, 1787, κατά τις οποίες ιδρύθηκαν ίσως τα διάφορα συγ-
κροτήματα. Στην πλευρά, που βρίσκεται στην είσοδο του πα-
λιού φουρναριού, είναι χαραγμένες πάνω σε πωρόλιθο ανά-
γλυφες παραστάσεις, ο δικέφαλος αετός, λιοντάρι, πτηνά που
τρώγουν σταφύλια, διάφορα γραμμικά σχήματα, ήλιος, όλα
ενδεικτικά σχήματα και σύμβολα μαστόρων.
.
.
.
ο Μεγαλος Βασιλης Σαλεας,το πιο μεγαλο κλαρινο στην Ελλαδα
που περασε ποτε.Θρυλος.Γιατι η Ελλαδα εχει τους ηρωες της.
.
.
ΕΝΑΣ ΗΤΑΝ Ο ΣΑΛΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΒΡΕ ΠΑΙΔΙΑ-χ.ν.κουβελης
.
απο γεννια τσιγγανων,γεννηθηκε σε τσιγγανικο τσατουρι
καπου στη Πενταλοφο Αιτωλοακαρνανιας,στη γυρω περιοχη,
ειδε μικρος τους δικους του ανθρωπους να φτιαχνουν καλαθια
και να γυριζουν στα χωρια να τα πουλανε στους ανθρωπους
που τοτε δεν ξεχωριζανε ο ενας απ'τον αλλον κι ητανε
ιδιοι
βρεθηκε μικρο παιδι στη Μαχαιρα κι εκει μεγαλωσε,εμε-
ναν στο κηπο των Βοτσεων,αργοτερα ηρθε πολλες φορες
κι επαιξε στο πανηγυρι του χωριου,τον εφερνε ο Λιας
Κουτρουμανος,τον θυμουνται οι μεγαλυτεροι με συγκι-
νηση και καμαρι,και ιδιαιτερα οταν σηκωθηκε η Μαρω-
τσω Βοτση,ενα ταπεινο πλασμα,που μεγαλωσε μαζυ της,
και χορεψε,τοτε λενε εσπασε το κλαρινο σε χιλια κοματια,
λυγμος και παθος,κλαμα και ψυχη,καρδια βαλαντωμενη
και καθαρση,
με ιδιαιτερο τροπο επαιζε το κλαρινο,αξεπεραστο,μεγα-
λος δεξιοτεχνης ,φουσκωνε τα μαγουλα του,''σαν τον Σαλεα''
εμεινε μυθος ο τροπος του,καημος και ψυχη στους αυτοσχεδια-
σμους,παθος,περηφανια στα τσαμικα,ερωτισμος στα τσιφτετελια,
σεμνοτητα και δωρικοτητα στα συρτα,
χαθηκε νεος περιπου 43 χρονων
τον εκλαψε ολη η Ελλαδα
''ενας ηταν ο Σαλεας στην Ελλαδα βρε παιδια'',
.
.
Ο Βασιλης Σαλεας στον Ηλιο ,σολο
.
. .
.
.
.
ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ
ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-χ.ν.κουβελης
[απο μαρτυριες]
.
Εθιμα των Χριστουγεννων,του Ξτου.
Την παραμονη των Χριστουγεννων τα παιδια σηκωνονταν
χαραματα πριν να φεξει και γυριζαν στα σπιτια να πουν
τα καλαντα.
Καλην ημερα αρχοντες
σαν ειν'ο ορισμος σας
Χριστου τη θεια γεννηση
να πω στ'αρχοντικο σας
Χριστος γενναται σημερον
εν Βηθλεεμ τη πολη
οι ουρανοι αγγαλονται
χαιρει η φυσις ολη
εν τω σπηλαιω τικτεται
εν φατνη των αλογων
ο ποιητης των ουρανων
κι ο βασιλευς των ολων
Σ'αυτο το σπιτι το ψηλο
πετρα να μην ραγισει
κι ο νοικοκυρης του σπιτιου
χιλια χρονια να ζησει
.
Χριστουγεννα πρωτουγεννα
πρωτη γιορτη του χρονου
για βγητε δετε μαθετε
πως ο Χριστος γεννιεται
γεννιεται κι αναθρεφεται
με μελι και με γαλα
το γαλα τρωνε οι αρχοντες
το μελι οι αφενταδες
κι ανοιξτε τα κουτακια σας
τα κατακλειδωμενα
αν ειστε απ'τους πλουσιους
λεφτα μην τα λυπαστε
αν ειστε απ'τους δευτερους
ταλιρα και δραχμιτσες
κι αν ειστε απ'τους πιο φτωχους
ενα ζευγαρι κοτες
[τα καλαντα αυτα παραδωθηκαν απο τον μπαρμπα
Χρηστο Παπατρεχα Καμπανα απο την Μαχαιρα στις
αρχες του '50 στον Τακη Ζαρκαδουλα Καρναβα τοτε
10-12 χρονων]
.
και οι νοικοκυρες τα φιλευαν αμυγδαλα,καρυδια,αυγα.
Την παραμονη των Χριστουγεννων οι γυναικες εκαναν
το χριστοψωμο,ψωμι σε σχημα σταυρου και βαζανε
αμυγδαλα και καρυδια πανω και το πηγαιναν το πρωι
των Χριστουγεννων στην εκκλησια.
Εκαναν και τις κουλουρες με διαφορα κεντιδια απο πα-
νω που φιλευανε τα παιδακια,ανιψιδια,βαφτηστηρια.
Οταν ξημερωνε τα Χριστουγεννα οι γυναικες στο σπιτι
παντρευανε τη φωτια,βαζανε ενα δεντρο κι ενα πουρνα-
ρι κι αναβανε τη φωτια για να'χουνε υγεια οι νοικοκυ-
ραιοι.
Οι αντρες του σπιτιου εσφαζαν τα γουρουνια,τα χοιροσφα-
γεια,τα θρεφτα,.Τα παιδια οταν σφαζανε το γουρουνι επαιρ-
ναν τη φουσκα,τη κυστη,απ'το γουρουνι ,την φουσκωναν
και την ειχαν για μπαλα και παιζανε ποδοσφαιρο.
Απο το γουρουνι δεν πηγαινε τιποτα χαμενο.Απο το δερμα
του φτιαχνανε παπουτσια,τις γουρνοθηλιες.Απο το κεφαλι.
τα ποδια ,τ'αυτια και την ουρα του φτιαχνανε πατσα.Τα βα-
ζανε σ'ενα ταψι ,παγωνανε απ'το λιπος και τα κοβανε κομ-
ματια και τα ζεστεναν οποτε θελανε και τα τρωγανε.
Με τα ψιλα αντερα και με τον κυμα,το κρεας που βακιζανε με
το χαντζαρι,κανανε λουκανικα,γεμιζανε τα εντερα με τον κυ-
μα.
Με το χοντρο αντερο και τα εντοσθια,συκωτι,σπληνα,πνεμονι
κανανε το σπληναντερο.
Φτιαχνανε και τις τσιγαριδες.Κομματακια κρεας που ειχανε λι-
πος τα βραζανε στο καζανι ,ετσι γινονταν οι τσιγαριδες.Το λι-
πος,το ξυγκι, που εβγαζαν το κρατουσαν σε δοχεια και το χρη-
σιμοποιουσαν για λαδι που δεν ειχαν,η' το ειχαν λιγοστο,και
κανανε πιτες ,και για τηγανισμα.το ειχανε
Το λιπος το ξυγκι το ελιωναν κι εφτιαχναν το ξυγκοκερι,και
το αναβανε να βλεπουν τη νυχτα.
Κι ελεγαν ο ενας στον αλλον :ποσα ντενεκεδια ξυγκι εβγαλες;
Εγω τοσα.Εσυ ποσα;.
Και ελεγαν την ευχη:Και του Χρονου παχυτερο.
Φτιαχνανε και παστο κρεας,βραζανε το κρεας και το βαζανε
σε πηλινα δοχεια με στο ξυγκι να χωθει κι ετσι χωμενο το
διατηρουσαν για πολυ καιρο,οποτε θελανε να το φανε το
βγαζανε το ζεστεναν και το τρωγανε.
Τ'αντερα τα βραζανε και τα κρεμαγαν στα μαδερια κι οποτε
θελανε τα ξεκρεμαγαν τα ψηνανε και τα τρωγανε.
Ενα κομματι λιπος απ'το γουρουνι το κρεμαγαν στο κατωι
την παντζα και το χρησιμοποιουσαν οι ντζοπαναραιοι κι
αλοιφανε μ'αυτο το ζωο οταν ειχε σπυρια.
Οι ντζοπαναραιοι φτιαχνανε και κατσκοκλουρα.
Στο σφαγειο καρφωναν ενα πιρουνι για ν'αποφυγουν τις δυ-
σαρεστες ενοχλησεις των καλικαντζαρων.
Φτιαχνανε και την κοψιδοπιτα με τραχανα και κομματια κρεας
χοιρινο.
Ανημερα του Ξτου τα Χριστουγεννα πηγαιναν στην εκκλησια
κι οταν γυριζαν σπιτι τους περιμενε το σπληναντερο που κα-
ποιος που'χε μεινει στο σπιτι το ειχε ετοιμασει και το ειχε
ψησει.Επιναν και λιγο κρασι γιατι το κρασι ειναι το αιμα του
Χριστου.
Το μεσημερι ειχαν το συνειθιο να τρωνε κοτα σουπα και
σουφλιμα,κομματια χοιρινο κρεας στη σουφλα που το εψη-
ναν.
Φτιαχνανε κι αλλα φαγητα απο το χοιροσφαγειο:
-χοιρινο με τραχανα
-τη μπουκουβαλα,που την εκαναν ετσι:τηγανιζαν στο χοιρινο
λιπος στο ξυγκι τριμενο ψωμι
-τη μπαζινα,που την εφτιαχναν με το λιπος το ξυγκι και με
καλαμποκισιο αλευρι και κρεμυδια.
Αν μια οικογενεια ειχε πενθος δεν εσφαζε το χοιροσφαγειο
την παραμονη των Χριστουγεννων ,το εσφαζε αφου περνουσαν
οι γιορτες.
οταν τελειωνε η εκκλησια του Ξτου τα Χριστουγεννα μοιραζαν
στην εκκλησια ψωμι και τυρι κομματακια και τρεχανε ολοι
να παρουν ψωμοτυρι.
.
την Πρωτοχρονια.
Την παραμονη της Πρωτοχρονιας,τ'αη Βασιλιου,το πρωι το χα-
ραμα πριν φεξει τα παιδια γυριζαν στα σπιτια και λεγανε τα
καλαντα,τον αη Βασιλη:
Αρχημηνια και αρχηχρονια
κι αρχη καλος μας χρονος
αρχη που βγηκε ο Χριστος
αγιος και πνευματικος
στη γη να περπατησει
και να μας καλοκαρδισει
Αγιος Βασιλης ερχεται
και δεν μας καταδεχεται
να'πο τη Καισαρεια
συ 'σαι αρχοντισα κυρια
βασταει εικονα και χαρτι
χαρτι και καλαμαρι
δεστεμε το παλληκαρι
το καλαμαρι εγραφε
τη μοιρα μας την ελεγε
και το χαρτι ομιλει
.
Αγιος Βασιλης ερχεται Γεναρης ξημερωνει
Βασιλη μ' πουθεν ερχεσαι και πουθεν κατεβαινεις;
Απο τη μανα μ' ερχομαι και στο σχολειο μου παω.
Κατσε να φας κατσε να πιεις κατσε να τραγουδισεις.
Εγω γραμματα μαθαινα τραγουδια δεν ηξερω.
Και σαν ηξερεις γραμματα πες μας την αλφαβητα.
Και στο ραβδι τ'ακουμπησε να πει την αλφαβητα.
Ξερο χλωρο ηταν το ραβδι χλωρους βλαστους επετα
Κι απανω στα βλασταρια του περδικια κελαηδουσαν
Δεν ηταν μονο περδικες ηταν και περιστερια
Τα περιστερια πεταξαν και πανε στις βρυσουλες
Παιρνουν νερο στα νυχια τους και χιονια στα φτερα τους
Να λουσουν τον αφεντη τους μαζι με την κυρα τους.
.
Ας τον καλωσορισουμε τουτον τον νοικοκυρη
πο'χει τα σπιτια τ'αψηλα τσ'αυλες μαρμαρωμενες
εκει παιζ' κι ενας αητος αητος και φτερουγατος
στο εμπα του στο εβγα του τσακιζει το φτερο του
κι οξω ντελαλη εβγαλε κι οξω ντελαλη βγαζει
ποιος εχει ασημι λαγαρο και μαλαμα σκαμπανι
και χρυσικο απ'τη Βενετια να χυσω το φτερο μου
βασιλοπουλα τ'ακουσε απο το παραθυρι
εγω'χω ασημι λαγαρο και μαλαμα σκαμπανι
και χρυσικο απ'τη Βενετια να χυσεις το φτερο σου
Ηρθαν τα παλλικαρια μας για να μας τραγουδησουν
βαλτους να φαν' βαλτους να πιουν
να πουν τον αη Βασιλη
Αγιος Βασιλης ερχεται να'πο τη Καισαρεια
βασταει εικονα και χαρτι χαρτι και καλαμαρι
το καλαμαρι εγραφε και το χαρτι μιλουσε
Βασιλη μ'ξερεις γραμματα πεζ'μας την αλφαβητα
και στο ραβδι του ακουμπισε να πει την αλφαβητα
ξερο χλωρο ηταν το ραβδι χλωρους βλαστους επετα
κι απανω στα βλασταρια του περδικια κελαηδουσαν
δεν ηταν μονο περδικες ηταν και περιστερια
τα περιστερια πεταξαν και πανε στις βρυσουλες
παιρνουν νερο στα νυχια τους και χιονια στα φτερα τους
να λουσουν τον αφεντη τους μαζι με την κυρα τους.
[τα καλαντα αυτα παραδωθηκαν απο τον μπαρμπα
Χρηστο Παπατρεχα Καμπανα απο την Μαχαιρα στις
αρχες του '50 στον Τακη Ζαρκαδουλα Καρναβα τοτε
10-12 χρονων]
Την παραμονη της Πρωτοχρονιας ριχνουν κουτσουνες στη
σκεπη του σπιτιου για να ζησει και να βασιλεψει το σπιτι,
να προκοψει,να θησαυρισει,να πλουτισει.
Οι γυναικες φτιαχνουν γλυκα ,να γλυκανουν τον καινουργιο
χρονο.
Το πρωι της Πρωτοχρονιας μολις σηκωθουν απ'τον υπνο
τρωνε γλυκο.
Βγαινουν εξω να δουν ενα βουνο ,να'ναι γεροι σαν τα βου-
να.
Και προσεχουν ποιον θα πρωτοδουν το πρωι.Αν πρωτοδουν
υγιη ανθρωπο θα'ναι γεροι και δυνατοι για ολο το χρονο.
Αν πρωτοδουν αρρωστο θ'αρρωστησουν πολλες φορες το
χρονο.
Τη μερα της Πρωτοχρονιας τα παιδια προσεχουν να'ναι ησυ-
χα ,να μην φανε ξυλο εκεινη τη μερα,γιατι θα τρωνε ξυλο
ολο το χρονο.
Οι κυνηγοι πηγαινουν για κυνηγι εκεινη τη μερα για να μα-
τωσουν το οπλο να βασιλεψει.
Οι ντζοπαναραιοι οταν ηθελαν να δωσουν ενα αρνι η'ενα
κατσικι σε καποιο μελος της οικογενειας το σημαδευαν και
το εταζαν τη Πρωτοχρονια
.
Του Σταυρου παραμονη των Φωτων τα παιδια το πρωι το
χαραμα πριν φεξει γυριζαν στα σπιτια και λεγανε τα καλαντα,
τα φωτα:
Σημερα τα φωτα κι ο φωτισμος
και χαρα μεγαλη τ'αφεντη μας
Κατω στον Ιορδανη τον ποταμο
ειν' η Παναγια η δεσποινα
σπαργανα βασταει κερια κρατει
και τον αη Γιαννη παρακαλει
Αγιε μου Γιαννη και Βαπτιστη
δυνασαι βαφτισεις θεου παιδι;
Δυναμαι και θελω και προσκυνω
αυριο θ'ανεβω στους ουρανους
να καταπατησω τα ειδωλα
κι υστερα θα κατεβω εδω στη γη
για να βαφτισω θεου παιδι
.
Εκεινη τη μερα πιστευαν πως εφευγαν οι Καλικαντζαροι
πανω απ'τη γη. Οι γυναικες εριχναν σταχτη στις τεσσερις γωνιες
του σπιτιου.
Ελεγαν παγανα τους Καλικαντζαρους.Εβαζαν λιβανι θυμιαμα
για να φυγουν τα παγανα.
Οι γυναικες ζημωναν ψωμι σε σχημα σταυρου κι εφτιαχναν
κι ενα μικρο κουλουρακι σταυρουδακι και τα εβαζαν μεσα στ'
αμπαρι με το αλευρι για να μην σκουλικιασει τ'αλευρι.
Εκεινη τη μερα λουζονταν κι εκαναν μπανιο για να φυγουν
τα παγανα απο πανω τους.
Εκεινη τη μερα περναει κι ο παπας απο τα σπιτια για να κανει
αγιασμο λεγοντας τον Ιορδανη.Οι γυναικες συμαζευαν το
σπιτι και περιμεναν τον παπα ανησυχες ποτε θα παει.Εβγαι-
ναν και στη γειτονισα και τη ρωτουσαν:μην ειδες σε ποια γει-
τονια ειναι ο παπας;
Ετσι κι η θεια Μηλινα η Λιαμου ρωτουσε και ξαναρωτουσε τη
θεια Μιλτενα Βοτση γειτονισα της,αν ειδε που'ναι ο παπας.
Η θεια Μιλτενα,γνωστη με τ'αστεια και τα πειραγματα της,φο-
ρεσε ενα μακρυ φουστανι της συνυφαδας της της θεια Ξαρχε-
νας που ηταν ψηλοτερη,εβαλε και μια κατσαρολα στο κεφαλι
μ'ενα μαντηλι,πηρε στο χερι κι ενα κατσαρολι δηθεν μ'αγιασμο
και πηγε σαν παπας στη θεια Μιλιενα να ραντισει.Η θεια Μιλιενα
δεν εβλεπε και καλα την περασε για τον παπα κι αρχισε η θεια
Μιλτενα να ραντιζει με τη δαφνη τα δωματια ψελνοντας -Κατω
στον Ιορδανη τον ποταμο- και μετα αλλα δικα της ,συνηθως αθυ-
ροστομα,και διαφορα πειραγματα στη θεια Μιλιενα.Οταν τελει-
ωσε τον αγιασμο η θεια Μιλιενα εσκυψε και της ασπαστηκε το
χερι της ερριξε κι ενα νομισμα μεσα στο κατσαρολι κι ο παπας
η θεια Μιλτενα εφυγε.Μετα απο λιγο ηρθε κι ο κανονικος παπας
να ραντισει,εκανε κι αυτος τα ιδια με τον προηγουμενο παπα κι
οταν τελειωσε του λεει η θεια Μιλιενα:Α εσυ παπουλη μ' δεν
τα'πες καλα,εκειος ο παπας που περασε γληγοροτερα τα'πε
καλυτερα.
Τα'χασε ο παπας και σταυροκοπηθηκε.
.
Ανημερα των Φωτων πηγαινανε στην εκκλησια για να παρουν τον
αγιασμο.Με τον αγιασμο ραντιζαν τις καλλιεργειες τους στα σπαρ-
μενα τα χωραφια,το σταρι,ραντιζαν και τα δεντρα,ολα τα καρπο-
φορα,τις ελιες,τ'αμπελι,ραντιζαν και τα ζωα, ολα τα ζωντανα,τα
προβατα,τα κατσικια,τα μαντρια,τα αλογα ,τα γαιδουρια,τις κο-
τες και τα κοτετσια,ολα τα ραντιζαν με τον αγιασμο να'ναι γερα
και πλουσια,καθαρισμενα
.
.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
-Αη Αντριας και μηνας κι τσ'εξ' Γερανικολας
-Αη Βαρβαρα γεννησε Αη Σαββα κι Αη Νικολα
-Αη Βαρβαρα μιλησε κι Αη Σαββας αποκριθει
μαζεψτε ξυλα κι αχυρα και τραβατε και στο μυλο
γιατι ο Αη Νικολας ερχεται στα χιονια φορτωμενος.
-ο φτωχος ο Φιλιππας στο χωραφι αποκρεψε
-της Αγια Μαρινας συκο και τ'Αη Λιος σταφυλι
και του Παντελεημωνα μαντηλι και κοφινι
-Αη Βασιλης ερχεται Γεναρης ξημερωνει
-κουτσοι στραβοι στον Αη Παντελεημωνα
-Απ'την Αη Κατερινη και κατω
-Ηρθε ο Λαζαρος ηρθανε τα Βαγια
ηρθε και μια γιορτη που τρων τα ψαρια
-τι καθε μερα τ'Αη Γιωργιου θα ειναι
-η Παπαντη μαζωνει τις γιορτες
με τ'αντι
[εργαλειο του αργαλιου]
-Αη Γληγορης εγληγορεψε την Ανοιξη να φερει
-τ'Αη Γιωργιου να φεξει
.
.
.
ο Αη Δημητρης στα Βρυστιανα ,Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
.
.
ΤΑ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-χ.ν.κουβελης
[απο μαρτυριες]-
Η Αγια Παρασκευη ηταν ο ενοριακος ναος στον βυζαν-
τινο οικισμο στα Βρυστιανα,βρισκεται στο πατο του
οικισμου.Το παλιο κτισμα συμφωνα με τα ερειπια που
σωζονται αλλα και το σκαψιμο μεσα στα ερειπια απο
αρχαιοκαπηλο τα τελευταια χρονια δειχνουν πως ο ναος
ηταν χτισμενος μ'ενα ανθεκτικο μιγμα που βρισκεται στα
θεμελια και το δαπεδο του ηταν αρκετα εκατοστα κατω
απο την επιφανεια του εδαφους.Ο τοιχος του ναου ηταν
αγιογραφημενος,κομματια απο τις αγιογραφιες βρισκον-
νται διασπαρτα μεσα στα ερειπια.
Το 2007 ανεγερθει απο τον ΠαπαΚωστα Παπατρεχα και λει-
τουργηθηκε για πρωτη φορα ξανα το 2010 μεσα στη μισο-
τελειωμενη εκκλησια.Η εκκλησια τελειωσε το 2011 και κα-
θε χρονο γινεται εσπερινος την παραμονη της γιορτης της
Αγιας Παρασκευης.Το 2011 ανεβηκε στα Βρυστιανα για τον
εσπερινο και το λεωφορειο του Σωτηρη Σαμαρα γεματο κοσ-
μο και αλλοι που ηρθανε με αυτοκινητα και με τα ποδια,μοι-
ραστηκαν γλυκα,ραβανι απ'τις γυναικες και ψητο κρεας ,ειχε
και τραγουδια και χορεψαν.
Το παλιο κτισμα της Αγιας Παρασκευης χωριζονταν σε δυο με-
ρη :τον προναο και τον κυριο ναο.Η νεα εκκλησια χτιστηκε
πανω στα παλια θεμελα του κυριως ναου και στη θεση που
ηταν ο προναος εγινε το προαυλιο της εκκλησιας και το σκε-
παστρο της.
Πισω απο το ιερο της εκκλησιας βρεθηκαν μνηματα,ισως εκει
να βρισκονταν το νεκροταφειο του παλιου οικισμου.
,
Ο Αη Δημητρης ειναι εκκλησακι του βυζαντινου οικισμου στα
Βρυστιανα,ερειπια του σωζονταν μεχρι το 1928,τοτε ανεγερθει
απο την κορη του Παναη Παπατρεχα την Παναγιωτα,Βρισκεται
στο ανατολικο μερος του οροπεδιου στα Βρυστιανα πανω σ'
ενα υψωμα.
Συμφωνα με τη παραδοση τρεις συνυφαδες Ντζαπαναιισες θεριζαν
στα Βρυστιανα,οι δυο ηταν μονιασμενες και την τριτη την εχθρευ-
ονταν.Συμφωνησαν οταν αποτελειωσουν τον θερο και πανε
στο πηγαδι για να πιουν νερο και να πλυθουν εκεινη να την
σπρωξουν και να να την ριξουν μεσα στο πηγαδι να πνιγει.Οταν
πηρε να βραδιαζει και να νυχτωνει βγηκαν απ'το θερο και
πηγαν στο πηγαδι οπως κανανε καθε μερα που τελειωναν και
την ρηξανε μεσα στο πηγαδι,η γυναικα φωναζε δυνατα βοηθεια
και παρακαλουσε τον Αη Δημητρη να την σωσει.Και τοτε φανηκε
καβαλαρης να'ρχεται κι εφτασε κοντα,ηταν ο καβαλαρης με τη
μορφη του Δημητρη Νασουλα κι οταν εσκυψε μεσα στο πηγαδι
ελαμψε απο φως ολο το πηγαδι ,εριξε μεσα το κονταρι του,πια/
στηκε απ'αυτο η γυναικα και την τραβηξε πανω και την εσωσε
απ'τον πνιγμο.
Κι οταν η γυναικα πηγε στο χωριο μουσκεμα και διηγηθηκε τη
συνεβηκε ολοι καταλαβαν και ειπαν πως εκεινος ο καβαλαρης
ηταν ο Αη Δημητρης που την εσωσε.
Ο Αη Δημητρης ηταν το πρωτο εκκλησακι που χτιστηκε στα Βρυ-
στιανα κι ηταν καταφυγιο των ντζοπαναραιων και των περαστι-
κων ,να προφυλαχτουν απ'τη βροχη και τις μπορες.
Για καποιο διαστημα καταφυγιο μεσα στον Αη Δημητρη ειχε
βρει ο Χρηστος Μπαρμπαρουσης απ'το χωριο Βλυζανα,ο
γνωστος Τσαχαλος ο κακομοιρης,ειχε χασει τα λογικα του και
γυρνουσε απο χωριο σε χωριο με μακρια γενια και μαλλια και
παντα ειχε κουκλωμενο με το σακακι το κεφαλι του .Μεσα
στην εκκλησια το δαπεδο ηταν απο κερετσι κι ειχε σκαψει
μια λουμπα κι εκει μεσα χωνονταν να κοιμηθει.
Πισω απ'το ιερο της εκκλησιας ειναι θαμενη μια πρωτοθεια του
Παναη Παπατρεχα.Η ατυχη κοπελα επασχε απο τη φυματιωση,
που ξεκανε πολλοι κοσμο εκεινα τα χρονια,και της ειχαν φτιαξει
μια καλυβα εκει να μενει μακρυα,μοναχη,για να μην κολλησουν
την αρρωστεια κι οταν πεθανε την θαψανε εκει.
.
Ο Αη Νικολας ειναι κι αυτο εκκλησακι του βυζαντινου οικισμου
στα Βρυστιανα.
Ανεγερθει το 1972 απο τον Νικο Μπουρχα που τοτε ηταν στη
Νεα Ζηλανδια μεταναστης κι ειδε στον υπνο του τον Αη Νικολα
και του ειπε :ειμαι ο Αη Νικολας απ'τα Βρυστιανα και θελω να
φτιαξεις την εκκλησια μου και να σκαψεις στα ερειπια και θα
βρεις την εικονα μου.
Ο Νικος Μπουρχας δεν ηξερε πως υπηρχε εκκλησακι στα Βρυ-
στιανα επικοινωνισε με τους γονεις του εδω κι εμαθε πως
πραγματικα υπηρχε εκκλησακι κι εστειλε τα χρηματα να χτι-
στει.
Αλλα εκει που ηταν το ιερο του παλιου κτισματος ηταν μια
μεγαλη κοκορεφτια και δεν μπορεσαν να σκαψουν να βρουν
την εικονα και τη νεα εκκλησια τη χτισανε λιγο προς τα πισω
απο το ιερο της παλιας.
Αυτο το εκκλησακι ειναι στο δυτικο μερος του οροπεδιου στα
Βρυστιανα σ'ενα υψωμα και διπλα απ'το ρεμα του Ρελη.
Εκει γυρω απ'τον Αη Νικολα εχουν βρεθει μνηματα.Και το το τεμ-
πλο του ειναι τμημα απο το τεμπλο της παλιας εκκλησιας του Αη
Γιωργη στο χωριο στη Μαχαιρα
.
Αλλα εκκλησακια του παλιου βυζαντινου οικισμου στα Βρυστια-
να που δεν εχουν αναγερθει και βρισκονται τα ερειπια τους ειναι
ο Αη Χριστοφορος στις προποδες του βουνου Σελλα,νοτια προ-
εκταση του βουνου της Βιτσης.Εχει καταπληκτικη θεα στα Βρυστια-
να και στο Ξοβουνι.Το μονο που εχει απομεινει απ'αυτο το εκκλη-
σακι ειναι ενα τμημα απο τον τοιχο του ιερου του.Στη θεση του
ιερου ο Γιωργος Κονιωσης εχει τοποθετησει ενα σιδερενιο οικονι-
σμα.
Ερειπια εκκλησιας βρισκονται μεσα σε δασικη εκταση στις προπο-
δες του λοφου Τσουγκανακια στη θεση Παλιοκοπρια,καποιοι πα-
λιοι λενε πως ηταν το εκκλησακι της Αη Δευτεραςαλλοι λενε πως
ηταν οι Αη Αναργυροι,τα θεμελια του κτισματος ειναι μεγαλυτερα
απο τα αλλα
.
Η Παναουλα ειναι εκκλησακι της Κοιμησεως της Παγαγιας και βρι-
σκεται ανατολικα του χωριου Μαχαιρα.Πολυ παλιο κτισμα και
βρισκονταν στη θεση που ειναι το σημερινο εκκλησακι,που ανε-
γερθει το 1928 απο τη κορη του Παναη Παπατρεχα την Παναγιω-
τα.
Η Παναουλα ειχε παλιες εικονες που καποιοι τις αρπαξαν πριν απο
λιγα χρονια.
.
Ο Αη Γιωργης βρισκεται ανατολικα του χωριου κι ηταν κοινοβιο
μοναστηρι τα πολυ παλια χρονια.Διπλα απ'το παλιο κτισμα
χτισανε το νεο εκκλησακι γιατι εκει που ηταν το παλιο ειναι μια
μεγαλη βελανιδια.Γυρω-γυρω απ'το εκκλησακι βρισκονται ερει-
πια απο αλλα κτισματα κελια και ταφους απο θαμενους καλο-
γερους.
Το νεο εκκλησακι ανεγερθει απο τον Κωνσταντινο Στρατο[Κωτσο
Καρδια].Στον μεγαλο πολεμο του 1940 εκεινα τα δυσκολα κι
επικινδυνα χρονια πολλοι χωριανοι βρηκαν εκει καταφυγιο για
να γλυτωσουν .
Ο Αη Γιωργης εχει το ιδιο ονομα με την εκκλησια του χωριου
και ποτε δεν την λειτουργουν τ'Αη Γιωργιου γι'αυτο αποφασι-
σαν ν'αλλαξουν τ'ονομα.Με τη παρουσια του δεσποτη αλλα-
ξε τ'ονομα ,απο Αη Γιωργης το ονομασαν σε Πετρου και Παυλου.
Ομως εμεινε το παλιο ονομα κι ο κοσμος λεει Αη Γιωργης.
Και του Αη Γιωργη του αρπαξαν τις παλιες εικονες.Εχουν μει-
νει μερικες απο το τεμπλο της παλιας εκκλησιας,που απεικονι-
ζουν τους αποστολους και σκηνες απ'τη ζωη του Χριστου.
.
Ο Αη Λιας βρισκεται σ'ενα καραουλι,σ'ενα υψωμα,πανω στ'
αμπελια,βορεια.Παλιο κτισμα ηταν εκει που εγινε το νεο.
Ανεγερθει απο τη Στρατινα του Κοτρουμανου,τη μανα του Λια
Κουτρουμανου και του Αντρεα Χασαπη.
Διπλα απ'τον Αη Λια στο χωραφι του Χρηστου Γκουμα βρεθηκαν
πολλες πλακες απο μνηματα.
.
Ο Αη Βλασης,ερειπια μικρου κτισματος βρισκονται σ'ενα υψωμα
κοντα στο χωριο,βορεια,εκει διπλα που'ναι τα σπιτια τα Μπαρ-
μπαρσαιικα κι η γυρω περιοχη πηρε το ονομα Αη Βλασης .
Πολλες φορες χωριανοι θελησαν να φτιαξουν το εκκλησακι
αλλα δεν εγινε ποτε.Ο Γιαννης Τζακωστας απο τη Μαχαιρα που
εμενε στη Πενταλοφο,η Βασιλικη Παπατρεχα Ντουγια,ο ΠαπαΚω-
στας Παπατρεχας.
.
Στη θεση Μουρκοπουλου εκει που ηταν βυζαντινος οικισμος
βρεθηκε ενα αποσπασμα απο μαρμαρινο τεμπλο,καπου εκει
βρισκονται χωμενα τα θεμελια καποιας παλαιοχριστιανικης η'
μεσοβυζαντινης εκκλησιας του 9ου αιωνα.Απ'αυτη την εκκλη-
σια δεν διασωθηκε ουτε το ονομα ουτε και καποια μαρυρια της.
.
Νεα εκκλησακια που χτιστικαν τα τελευταια τα σημερινα χρονια
ειναι η Αη Τριαδα,βορεια,στ'αμπελια,την εχτισε η Βασιλικη Παπα-
τρεχα Ντουγια και ο Αη Κωνσταντινος ,ανατολικα,στον Αη Γιωργη,
που τον εχτισε ο Παπακωστας Παπατρεχας.
.
.
.
στη φωτογραφια περιπου το 1932 ειναι και ο δασκαλος Αδιλινης:
1932,κατασκευη της εκκλησιας,Μαχαιριωτες με τους μαστο-
ρους,διακρινονται:
ο δασκαλος Αδιλινης ορθιος ο κοντακιανος,διπλα ο γιατρος
ο Μπεσας,και ο Νικος Στουρναρας Παπατρεχας,πιο κατω ο
Αλεκος Τσιλιας Κουβελης,ο Λιας Λασπιας Κουβελης,ο Αρι-
στειδης Μπιτσωρης Σπλιας,ο μικρος Τασος Μπιτσωρης,
ο Λευτερης Γκολφης Σουρελης
Τα Γραμματα του Δασκαλου Αδιλινη-Τα Γραμματα του πατερα μου-
Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
[απο δεμα που εστειλε ο πατερας μου Νικος Κουβελης του
Χριστοδουλου στον αδερφο μου Γιωργο στην Αθηνα]
.
.-ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΔΙΛΙΝΗ-ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΟΥ-
ΜΗΤΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΔΙΛΙΝΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ
ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ 35 ΧΡΟΝΙΑ,ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1935-χ.ν.κουβελης
.
Ο Μητσος Δημητριος Αδιλινης ηταν Θιακος,εκανε 35 χρονια
δασκαλος στο χωριο,μεχρι το 1935,κοντακιανος το αναστη-
μα,το σχολειο τοτε ηταν πισω απο την εκκλησια,βορεια,
εκει που αργοτερα ηταν το Κοινοτικο Γραφειο,κι εκει εμενε,
εκει ηταν το σχολειο,το καινουργιο εγινε το 1934-1935,
τα μισα παιδια καθονταν κατα[γ]ης,του πηγαινε το χωριο
φαγητο κι ετρωγε,η οικογενεια του ηταν στο Θιακι,στο
χωριο πεθαναν το παιδι του και ο πατερας του και τους
εθαψε εδω,ειχε κουμπαρους τους Τριαντεους,εκανε καλο
μαθημα κι εμεινε ονομαστος,ολοι τον αγαπουσαν,ησυχος
και καλος ανθρωπος
Ο Αδιλινης σαν δασκαλος αφησε ονομα στο χωριο,οι πα-
λιωτεροι που τον ειχαν δασκαλο ελεγαν στα παιδια τους:
''Να γινεις δασκαλος σαν τον Αδιλινη''.
Και ολοι ειχαν το ιδιο γραφικο χαραχτηρα.Τα γραμματα
του Αδιλινη.Στον Αδιλινη πηγε κι ο πατερας μου,που γεν-
νηθηκε το 1920,και τα γραμματα του ηταν τα γραμματα
του Αδιλινη.
Ο Αδιλινης πηρε συνταξη παρακαιρα,του ελειπαν λιγοι μη-
νες,το 1935
ο Αδιλινης ξαναηρθε στο χωριο στη Κατοχη με τη γυναι-
κα του και οι χωριανοι που τον θυμονταν και τον αγαπου-
σαν τον συνδραμαν ολοι,του δωσανε ρουχα,τραχανα,αλευ-
ρι,φακη,οτι ειχανε,''ηρθε και σε μας και του δωσαμε,κανε-
νας δεν του κραταγε να μην του δωσει,τα μαζευε στους
Τριαντεους''
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΓΙ'ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΑΠΕΙΝΟ ΔΑΣΚΑΛΟ
.
.
.
Εγω,ποδοσφαιριστης της θρυλικης Ατραπης Μαχαιρας,14 χρονων,
αριστερο δεξιο εξτρεμ σεντερ φορ ταχυτητα ντριμπλα σουτ με τα
δυο ποδια -χ.ν.κουβελης
Αστραπη Μαχαιρας,
στο γηπεδο της Μποστανιας-χ.ν.κουβελης
Πανω ορθιοι,απο αριστερα:
Δημητρης Πουλης,Εγω Χριστοδουλος Κουβελης 14 χρονων,
Γενναιος Καραγιαννης,Νικος Κουβελης Βετλαντζας,
Χριστοφορος Παπασταμος,Λευτερης Μπαρμπαρουσης,
Γιωργος Ζαρκαδουλας,Νικος Μπαρλας,Δημητρης Ζαρκαδουλας
Κατω καθισμενοι,απο αριστερα:Γιωργος Κουβελης ο αδερφος μου,
Χριστοφορος Τζακωστας,Γιωργος Γκουμας,Γιωργος Μπαρμπαρπουσης,
Θανασης Γκουμας συνομιληκος μου,Γιαννης Καντας
.
.
Η ΜΠΑΛΑ ΣΤΗ ΜΠΟΣΤΑΝΙΑ
.
[το καλοκαιρι σχεδον καθε απογευμα,που δροσιζε, μαζευομασταν
τα παιδια και πηγαιναμε να παιξουμε μπαλα στh Μπουστανια,στην
ισα επιπεδη λακα κατω απ¨το Ξοβουνι,που ειχαμε για γηπεδο,ειχε
και χορταρι,χωριζομασταν ,αναλογα τα παιδια,που ημασταν,στα δυο,
9-9,10-10,11-11και παιζαμε,για να¨χουμε δυναμεις,πριν φυγουμε
απ¨το χωριο κοβαμε μια φετα ψωμι την αλοιφαμε απο πανω με
μαρμελαδα κορομηλο και την τρωγαμε,αυτη η φετα μας εδινε δυνα-
μεις και μας κραταγε να βγαλουμε το παιχνιδι,γιατι αυτη την εποχη
ημασταν κουρασμενοι απ'τα καπνα, η εργασια του μαζεματος και
το μπελονιασμα των φυλλων ηταν στο φουλ,εγω επαιζα αριστερο
εξτρεμ κλωτσουσα τη μπαλα και με τα δυο ποδια ,και με το αριστερο
και με το δεξι, επισης ειχα μεγαλη ταχυτητα να ξεφυγω το αντιπαλο
μπακ,και καλη ντριπλα πανω στη ταχυτητα,σουταρα τη μπαλα με
φαλτσο,επαιζα και σεντερ-φορ,μου αρεσε να πετυχαινω γκολ,παθια-
ζομουνα,αν δεν εβαζα γκολ στεναχωριομουν,τοτε ητανε καλοι παιχτες,
ταλεντα ,τεχνιτες,ντριπλαοροι ασσοι και δυνατοι σουτερ,
δυνατοι παιχτες σ'ολες τις γραμμες,αμυνα-κεντρο-επιθεση,και καλα
τερματα,επρεπε να τους συναγωνισθεις αξια για να τους κερδισεις
η' να μην χασεις,εκτος απο αναμεταξυ μας μπασλα παιζαμε και με
ομαδες απ'τα γυρω χωρια,απο τη Σκουρτου,τη Μπαμπινη,τη Χρυσο-
βιτσα,τον Προδρομο,το Αγραμπελο,τη Μαχαλα,την Παπαδατου,θυ-
μαμαι καποτε της ειχα βαλει τρια γκολ μικρο παιδι στα 14,,τον Αετο,
το Βασιλοπουλο,τον Αστακο,τους φιλοξενουσαμε στο δικο μας γη-
πεδο,αλλα κι εκεινοι μασς φιλοξενουσαν,κανονιζαμε να παμε να
παιξουμε και στα δικα τους γηπεδα,οσα χωρια βεβαια ειχανε τοτε,
πολυ σπανιο ητανε να εχουνε,την επισημε ομαδα της Μαχαιρας
τη φωναζαμε ''Αστραπη'',απο παλια δοξασμενη ομαδα στη περιοχη
.
.
.
.
.
.
ειναι η ΑΣΤΡΑΠΗ ,φωτογραφια περιπου το 1939,διακρινονται:ο Βασιλης
Κουβελης[Βετλατζας],ο Γιαννης Κουτρουμανος ,ο Αντρεας Χασαπης,
ο Δημητριος Παπατρεχας[Τρικουπης],ο Γεωργιος Τσολακης,ο Χρηστος
Παπασταμος[Τελιας]
.
.
.
ΟΙ ΠΥΡΙΝΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΡΣΑΛ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
.
η πυρηνα του Νικου Πλιατσικα,Μαχαιρα Ξηρομερου
-χ.ν.κουβελης/1,2,3
.jpg)
.jpg)
η πυρηνα του Μητσου Μερακλη Γκολφη Σουρελη,Μαχαιρα Ξηρομερου
-χ.ν.κουβελης
η πυρηνα της Καλλιοπης Μαυρογιωργου Ιακωβου Νικητα,Μαχαιρα Ξηρομερου
-χ.ν.κουβελης 1,2,3,4,5
.
ΟΙ ΠΥΡΙΝΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΡΣΑΛ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-χ.ν.κουβελης
[απο μαρτυριες]
.
.
μετα την απελευθερωση σπο το '45 αρχισαν ,και το '46,
το '47,και το '48,να χτιζουν τις πυρινες,ηταν με το Σχεδιο
Μαρσαλ τη βοηθεια Τρουμαν,δικαιουνταν πυρηνες αυτοι
που τα σπιτια τους τα εκαψαν οι Ιταλοι το '43 στις 9 Μαιου
και οσοι ηταν αστεγοι και αποροι,τοτε χτιστηκαν στη Μαχαι-
ρα πολλες πυρινες,ολες οι πυρινες ηταν ολες ιδιες,δεν ξεχω-
ριζε καμια απο την αλλη,ενα καλουπι,ενα σχεδιο,ενα κουτι με
δυο μικρους χωρους και ενα τζακι,εργολαβος μηχανικος ητανε
ο Νικος ο Βαγιατης απο τη Πελοποννησο,ειχε φερει ηπειρωτες
μαστορους,εκει πρωτοδουλεψε σαν μαστορας ο Λαζαρος ο Δεδες
με τον αδερφο του τον Χρηστο,ο Λαζος αργοτερα παντρευτηκε
τη Βασιλικη του Γιαννη Πανουργια και ο αδερφος του εμεινε στη
Μαχαλα,εργοδηγος ηταν ενας Τζες ετσι τον ελεγαν,ειχαν ανοιξει ασ-
βεσταριες και τον ασβεστη τον ελιωνε ο Νικο Σαμαρας στη Βρουσκα
στη Κληματοβρησκα,αμμο φερνανε απο τον γερομπορο απο το γε-
φυρι της Μπαμπινης και ξυλεια αμερικανικη,για τις σκεπες,τα παρα-
θυρια,τις πορτες και τα πατωματα,την κουβαλουσαν απο τον Καρ
βασαρα την Αμφιλοχια,εκει την ξεφορτωνε καραβι,τη μεταφορα εκα-
νε το φορτηγο του Καρελακη και το φορτηγο του Κολοβου Θεοφιλη
και ενας Κατινιωτης,ο Γενεραλης απο τη Μαχαλα,τον ειχε βαλει ο
Αντρεας Στρατος,υπουργος εργασιας,επεβλεπε μ'εναν μηχανικο,
ο Βαγιατης εμενε στο σπιτι του Μιλιου Λιαμη,ειχε παρει τον Αντρεα
Χασαπη να γραφει τα χαρτια τα μεροκαματα,στην αρχη εκαναν τις
πυρηνες ,μετα ηρθαν οι αμερικανοι τις ειδαν δεν τους αρεσαν και
τοτε εκαναν σαν σπιτακια,οπως του Νικου Πλιατσικα,του Τριαντη
και τις αλλες που ειναι εκει, παραπερα,πεντε ειναι.
.
χτιστηκαν τοτε πολλες πυρινες:
πυρηνες για τα σπιτια που καηκαν απο τους Ιταλους:
-του Νιδα Λεωνιδα Τζακωστα,Μαριανθης Γιαννη Ρουκη
και του Νικου Τζακωστα,Θαναση Τζακωστα,καηκε το σπιτι τους,
ειχαν μεγαλο σπιτι οπως ειναι του Νασουλα
-του Μητσου Μερακλη Γκολφη Σουρελη,καηκε το σπιτι του
πατερα του Λευτερη Γκολφη και το δικο του οικημα,χτιστη-
κε σε οικοπεδο του πατερα του,διπλα στη Βαμβακια, την
αγορασε ο Νικος Παπατρεχας Κανατσουλας
-του Γιωργου Τζωρτζη Γκολφη
-του Γατσελου Τσαμη,καηκε,μεγαλο σπιτι,εκει ειχε κανει το
μαγαζι μπακαλικο καφενειο ο Χρηστος του Γιωργου Μπαρμπα-
ρουση και σημερα ειναι το σπιτι του.
-του Βασιλη Παπασταμου,την πουλησαν και την αγορασε ο
Νικος Αγγελης Χατζαρας με τη γυναικα του Ρηνη Κονιωση
-του Σπυρου Μπαρμπαρουση
-του Γιωργου Κουτρουμανου Κωστα Γερογιαννη
-του Βασιλη Τριαντη
-του Χριστοφορου Τριαντη
-του Χρηστου Κουβελη Βετλαντζα
σ'αυτους τους δυο χτισανε πυρηνες,σαν σπιτακια,σε οικοπε-
δο του Αριστειδη Κολοβου Θεοφιλη που απαλοτριωσανε
-του Γιωργου Σαμαρα,το σπιτι του ητανε πισω απο την
εκκλησια ,μισοκαηκε και του χτισανε πυρηνα σε οικοπεδο-
προικα απ'τον Κολοβο Θεοφιλη,ο Σωτηρης Σαμαρας την που-
λησε στον Κωστα Ρουκη
.
πυρηνες για αστεγους και απορους:
του Αλεξη Μπιτσωρη σε οικοπεδο-προικα απο τον Χρηστο
Παφλα Κουβελη,την πουλησαν και την αγορασε ο Γιαννος
Μπαρλας Γκολφης
του Αντρια Πλιατσικα του Γακια Πλιατσικα
-του Ζωη Πλιατσικα
-του Νικου Πλιατσικα,την κληρονομησε ο Βαγγελης Πλια-
τσικας
- της Ρεβεκκας Χαβα Λιαπη του Νικου Σταθη και της μανας
της
-του Σταθη Ντουμια Παπασταμου,του Στρατου Παπασταμου
-του Λακια Ντουμια Παπασταμου,την πουλησαν και την αγο-
ρασε ο Δημοσθενης Μπακογιαννης
-της Καλλιοπης του Αριστειδη Μαυρογιωργου του Γιακωβου
Νικητα
-οι 3 απο τις 5 πυρηνες,σαν σπιτακια,που ειναι παραπερα,
στην ιδια σειρα με τις πυρηνες του Χριστοφορου Τριαντη,Τακη
Τριαντη,και του Χρηστου Βετλαντζα Κουβελη που χτιστηκαν σε
απαλοτριωμενο οικοπεδο του Αριστειδη Κολοβου Θεοφιλη,
οι αλλες τρεις χτιστηκαν σε απαλοτριωμενο οικοπεδο της Γιαννε-
νας Κουτρουμανου και ειναι :
-του Γιωργου Γεροδημου Ρεβυθη
του Παναγιωτη Πλιατσικα
-του Λια Πλιατσικα,πουληθηκε και την αγορασε ο Νικος Τριαντης
.
[στη Μαχαιρα,στη γλωσσα της,πολλα ουσιαστικα αρσενικου γε-
νους μετατραπηκαν σε ουσιαστικα θηλυκου γενους,ετσι:
ο πυρηνας,ενικος αριθμος,οι πυρηνες ,πληθυντικος αριθμος ,
μετατραπηκε:
η πυρηνα,ενικος αριθμος,οι πυρηνες,πληθυντικος αριθμος]
.
.
.
οι πυρηνες του σχεδιου Μαρσαλ στη Μαχαιρα
Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
.
.
1-Αλεξη Μπιτσωρη,2-Μαριανθης Τζακωστα
3-Θαναση Τζακωστα,4-Ζωη Πλιατσικα,
5-Αντρια Πλιατσικα,6-Νικου Πλιατσικα,
7-Ρεβεκκας Νικου Σταθη,8-Μητσου Μερακλη Γκολφη,
9-Γιωργου Τζωρτζη Γκολφη,10-Γατσελου Τσαμη,
11-Βασιλη Τριαντη,12-Σταθη Παπασταμου,Στρατου Παπαστα-
μου,13-Λακια Παπασταμου,14-Καλλιοπης Γιακωβου Νικητα,
15-Βασιλη Παπασταμου,Νικου Χατζαρα Αγγελη,
16-Σπυρου Μπαρμπαρουση,Γιωργου Χρηστου Μπαρμπαρουση,
17-Γιωργου Κουτρουμανου Κωστα Γερογιαννη,18-Σωτηρη Γιωργου
Σαμαρα,Κωστα Ρουκη,19-Τακη Χριστοφορου Τριαντη,20-Χρηστου
Βετλαντζα Κουβελη,21-Γιωργου Γεροδημου Ρεβυθη,
22-Παναγιωτη Πλιατσικα,23-Λια Πλιατσικα,Νικου Τριαντη
.
..
Αποκριες Μασκαραδες-Μαχαιρα Ξηρομερου-5 Μαρτιου 2006
Φωτογραφιες και Βιντεο-χ.ν.κουβελης
.
.
.
.
-5 Μαρτιου 2006-Σκηνοθεσια χ.ν.κουβελης
.
.
.
.
.
.
ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ-χ.ν.κουβελης
.
Τις αποκριες ντυνονταν μασκαραδες,μπαρμπουτες,εβαζαν
παλια ρουχα,η' δερματα ,γουρνοτομαρα,προβιες,.Στο
προσωπο να το κρυψουν εβαζαν ενα μαντιλι και βαφον-
ταν με γανες,σταχτη καρβουνο..
Καποιος ντυνονταν παπας με ενα θυμιατο που εφτιαχνε
και μεσα βαζανε να καιει γαιδροφουσι ,θυμιατιζε και βρω-
μουσε ολο το σπιτι που μπενανε μεσα.
Οι μασκαραδες γυρνουσαν απο σπιτι σε σπιτι κι απο
γειτονια σε γειτονια κι ειχανε κι ενα ντορβα με σταχτη γε-
μισμενο και τη πεταγανε,τη σκορπουσαν,και στους ανθρω-
πους τη ριχνανε.
Δεν λειπανε τα πειραγματα και τ'αστεια και οι νοικοκυρες
τους φιλευανε κατ'μαρι και κρασι.
Τις αποκριες φτιαχνανε το το κατ'μαρ,το κατιμαρι,αυτο ηταν
γλυκο,γινοτανε με στριφτο φυλλο ζυμη και μεσα στα φυλλα
εβαζαν,τα γεμιζαν μυγδαλα,καρυδια,επειτα τα τυλιγανε και
απο πανω εριχναν, τα ραντιζαν να ποτιισουν,μελι η' ζαχαρι,
εριχναν σουσαμι και κανελλα,επειτα τα εψηναν και ηταν
ωραια
Μερικοι απο τους παλιους Μαχαιριωτες που εκαναν,οργα-
νωναν τις καλυτερες κομπανιες μασκαραδων ηταν ο Λαζος
Καρκαντζουλης[Κουβελης],ο Στρατος Κανατσουλας[Παπα-
τρεχας],ο Σταυρος Τσιντζος,ο Μητσος Σαμαρας,ο Πανος
Μπαλουφας[Τζακωστας] και πολλοι αλλοι ηταν.
Σε μια κλωστη που ηταν δεμενη σ'ενα ξυλο ισο δενανε ενα
αυγο.Ο μεγαλυτερος του σπιτιου επιανε το αυγο και το
πετουσε στριφογυριστα στα ανοιχτα στοματα των αλλων
του σπιτιου που ηταν μαζεμενοι γυρω-γυρω στο ξυλο
και εκεινοι προσπαθουσαν ποιος να πιασει πρωτος το
αυγο με το στομα του.
Φτιαχνανε και την αρμυροκουλουρα.
Αυτη η αρμυροκουλουρα γινονταν ετσι:επαιρναν απο
τρεις πρωτοστεφανες Μαριες αλατι νερο και αλευρι.
Αυτα τα ζυμωνανε και φτιαχνανε την αρμυροκουλουρα.
Μετα την μοιραζαν σε ανυπαντρα κοριτσια που ολη τη
μερα της Καθαρης Δευτερας δεν επιναν καθολου νερο.
Το βραδυ οταν επεφταν να κοιμηθουν εβαζαν και ενα
κομματι απο την αρμυροκουλουρα κατω απο το μαξιλα-
ρι τους.Στον υπνο τους ονειρευονταν νερο,ζητουσαν νερο
να πιουν γιατι διψουσαν πολυ.Οποιον αντρα εβλεπαν στον
υπνο στο ονειρο τους να τις φερνει νερο να τις ξεδιψασει
αυτον και θα παντρευονταν
.
.
.
Grapes,Σταφυλια-2μ χ 3μ-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
.
.
ΑΠΟ ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ Τ'ΑΜΠΕΛΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-χ.ν.κουβελης
[Απο μαρτυριες]
.
Τα πολυ παλια χρονια τ'αμπελια ηταν στα Παλιαμπελα ,δεν
ξερουμε ποτε τα ξαμπελωσαν εκει και μετα φυτεψαν
τ' αμπελια πανω και μπορει την ιδια εποχη να φυτευτη-
καν και τ'αμπελια κατω.
Το κρασι που εβγαινε στη Μαχαιρα ΚΙ αυτο που εβγαινε
στη Μουρκοπουλου ηταν πολυ καλο και ξακουστο.
-Να'χα νερο απ'τα διδυμα [εννοει τα 2 πηγαδια ]
κρασι απ'τ-Μουρκοπουλου
κι απο Πλατη και Παλιουρα
πλευρο απο πρατινα-
λεει ενα τραγουδι
Ειχανε σταφυλια τοτε πολλες ποικιλιες.
μαυρα κρασοσταφυλα ηταν το παπαδικο και το μαυρουδι,
ηταν και τ'ασπρα κρασοσταφυλα,το ασπρουδι ,αυγουστι-
λιδι το λεγανε και η ρομπολα
και τα κοκκινα κρασοσταφυλα
ειχανε και πολλα φαοσταφυλα,τα κουρτσανια,την αλεπου,
το ροζακι,το μυγδαλι,το κερινο,την ελια,τη κολοκυθια,το μο-
σχοσταφυλο,το κοντοκλαδι,
ειχανε και κληματαριες στα σπιτια ,τα κληματα,ξερικι,Αηδονυχι,
Εφτακιλι,ροδιτη,ςλια,σιδεριτη,κερινο
τα φυτευανε ετσι τ'αμπελια,στην αρχη φυτευαν λιγα κληματα
γιατι δεν υπηρχε νερο κι αφου πιανανε αυτα το αμπελι το'φτια-
χνανε με καταβολαδες,χωνανε τις βεργες στο χωμα κι αυτες φυ-
τρωναν και γινονταν κληματα
το κλαδεμα στ'αμπελι το κανανε τον Γεναρη
-Γεναρη μηνα κλαδευε φεγγαρι μην ξεταζεις-λεγανε
Κλαδευαν τις αχρηστες βεργες κι αφηναν απο δυο ματια,
και τον Μαρτη σκαβανε τ'αμπελι,σηκωνανε κλουμπια,σωρο
το χωμα γυρω-γυρω,
Την Ανοιξη κανανε το στρολοηζμα και το κορφολοηζμα,
και το ραντιζαν με θειαφι[κιαφι] και χαλκο να'ναι γερο να
μην παθει ,να μην αρρωστησει απο φυλλοξερα,απο περονο-
σπορο,απο σταχτωμα,απο βαμβακουλα,απο σαπιλα και
χαλασει,να'χει γερα και μεγαλα σταφυλια ,
-Αμπελι μου πλατυφυλλο και κοντοκλαδεμενο
για δεν ανθεις για δεν καρπεις σταφυλια για δεν κανεις
και χαλασες παλιαμπελο κι εγω θα σε πουλησω
Μη με πουλησεις αφεντη μου κι εγω σε ξεχρεωνω
για βαλε νιους και σκαψεμε γερους και κλαδεψεμε
βαλε κοριτσια ανυπαντρα να με κορφολογησουν
και γριες μεσοκοπες να με βλαστολογησουν-
αυτο το τραγουδι το λεγανε στο τρυγο
Ο τρυγος γινονταν τον Σεπτεμβρη τον Τρυγητη,τοτε
πρωι μαζευονταν ολη η οικογενεια,φιλοι και συγγενεις
και τρυγουσαν με τα καλαθια,τα σταφυλια τα εβαζαν
στα κοφινια μεγαλα καλαθια,τα γεμιζαν,αυτα τα φορτωναν
στα γαιδουρια και τα πηγαιναν στο σπιτι να τα πατησουν
στα καδια,τα πατουσαν στα πατητηρια με τα ποδια πλυμενα
και καθαρα,κι απο χυνονταν ο μουστος στο καδι,μεσα ερρι-
χναν και τα φλουδια με τα κουκουτσια να παρει χρωμα το κρασι,
εκει κατω το καδι ειχε τρυπα που την ειχανε με σπεραγγια να
περασει καθαρος ο μουστος,τον μουστο τον αδειαζαν στα κρα-
σοβαρελα σε σκοτεινα μερη στο κατωι στις αποθηκες ,το ανοιγ-
μα του βαρελιου βαζανε σποεραγγια να μην περασει τιποτα,και
αφηναν το μουστο να βρασει 40 μερες να γινει κρασι και μετα το
ανοιγαν να πιουν το νεο κρασι,
μετρουσαν το κρασι σε οκαδες,τοσες οκαδες κρασι λεγανε.
Με τον μουστο που'τανε καταγλυκος φτιαχνανε μουστοχυλο,
και πετμεζι[πετιμεζι],βραζανε τον μουστο σε καζανι πανω σε
σταθερη φωτια κι ανακατευανε συνεχεια με μια ξυλινη κουταλα
μεχρι που ο μουστος επηζε και γινονταν πετιμεζι,ειχε κοκκινο
χρωμα κι ηταν ολογλυκο το πετμεζι ,λεγανε -ειναι γλυκο σαν
πετμεζ'-για κατι πολυ γλυκο.
Για τ'αμπελια και το κρασι λεγανε πολλες παροιμιες
-αλλος σκαβει και κλαδευει κι αλλος πινει και μεθαει
-τ'αμπελι θελει αμπελουργο το σπιτι νοικοκυρη
-παλιο κρασι και νιο λαδι
-τρυγος θερος πολεμος αναβολη δεν παιρνει
-Μαης αβρεχος μουστος αμετρος
Θυμαμαι ερχομουνα απ'τ'-αμπελια Μαη μηνα κι εκει στη
Πεταλι συναντησα τον μπαρμπα Γακια τον Κουτσουκβελη
[Κουβελη] που ειχε τα προβατα,και μου το'πε,ο μπαρμπα
Γακιας ηταν θυμοσοφος και λαικος ποιητης
-το Νοεμβρη και Δεκεμβρη φυτευε καταβολαδες
-Γεναρη μηνα κλαδευε φεγγαρι μην ξεταζεις
-τον Απριλη τα κουδουνια τον Σεπτεμβρη τα σταφυλια
-τους μηνες που δεν εχει ρο το κρασι θελει νερο
-ο υπνος θρεφει το παιδι ο ηλιος το μοσχαρι
και το κρασι τον γεροντα τον κανει παλλικαρι
.
Στο παλιο χωριο πανω στα Βρυστιανα τη βυζαντινη εποχη
τ'αμπελια τα'χανε στα Τσουγκανακια απ'τη μερια προς τα
Δρυμονια,σωζονται ακομα μεσα στη δασικη εκτ;αση οι
μαντρες απο τις πεζουλες που ειχανε.
Στη Ντοβρα και στη γυρω περιοχη λενε πως τα χρονια προ
Χριστου εκει ειχανε αμπελια κι εκει κοντα βρισκονταν ερειπια
απο αρχαιο ναο και λεγεται στα Ελληνικα τα Λιθαρια,ηταν ο
ναος του θεου Διονυσου,ο Διονυσος ηταν θεος τ'αμπε-
λιου και του κρασιου κι εκει κανανε γιορτες να τιμησουν
θεο
Τους εργατες που εσκαβαν τ'αμπελια τους λεγανε σκαφτιαδες.
Πολλοι Μαχαιριωτες εβαζαν εργατες κι εσκαβαν τ'αμπελια.
Οι εργατες ητανε Μαχαιριωτες αλλα και ξενοι απ'αλλα μερη,
που ερχονταν και εμεναν στο χωριο.
Ενας απ'αυτους τους ξενους εργατες ηταν κι ο Θεοφιλος
απο την Κεφαλονια,ξακουστος λαικος ποιητης,εφκιαξε
πολλα ποιηματα,που σωζονται προφορικα.Ηταν γερος αντρας
και ημερησιως εσκαβε 250 κλουμπια.
Λενε πως ο Μητσο Γκουμας ενας θεορατος θεμελιακος αντρας
Κυκλωπας εσκαβε 1200 κλουμπια ημερησιως.
Την εποχη που γινονταν,ωριμαζαν,τα σταφυλια,απο τον
Αυγουστο μεχρι που τα τριγυγαν τον Σεπτεμβρη,φυλαγον-
ταν τ'αμπελια απο τον αγροφυλακα τον δραγατη,,που εφτιαχνε
πανω σ'ενα δεντρο μια φρατζατα ενα κατοικιο να μενει και να
κοιμαται,κι ηταν ολη τη μερα εκει και κοιτουσε τ'αμπελια,τη φρα-
τζατα την εφτιαχνε με ξυλα ,τα στερεωνε στα κλαδια του δεντρου,
και πανω εστρωνε κλαδακια με φυλλα για στρωμα,ητανε ενα σπιτι
πανω και μεσα στο δεντρο .
Αγροφυλακες,δραγατες ,ητανε ο Αντριας ο Πλιατσικας,ο μπαρμπα
Ξαρχης ο Βοτσης,αυτος ειχε φρατζατα πανω σε μια κουτσ'πια
στ'αμπελι μας στην αρχη στα πανω αμπελια νοτια ,τη θυμαμαι παιδι
και μ'αφηνε ν'ανεβαινω πανω και να καθουμαι,χαρα ητανε,
Αγροφυλακας που φυλαγε τ'αμπελια ητανε κι ο Θοδωρακης Κουβελης
Νατσας Λασπιας
Το καλυτερο αμπελι λεγανε πως ηταν του Σπυρου Μπουρχα.
Αμπελια ειχαν εκει που απασχολουνταν και εμειναν σε καλυβες
οι Τριαντεοι στον Σταχτια,οι Βοτσεοι στον Παλιουρα
.
Απο κανενα σπιτι στο χωριο δεν ελειπε το κρασι.
Ολοι ειχανε και πινανε.Καποιοι ομως ...παραπινανε.
Ητανε κρασοκανατες.Καποιοι απ'τους παλιους κρασο-
κανατες ηταν:ο Γιωργης Λιαμης ο στραβος,ο Τζαπανος,
ο γερο Τσαπαρελης,ο Κωσταντης ο Τριαντης
Να κι ενα τραγουδι στην υγεια τους!
ειχα παρεα διαλεχτη
ολο κρασοκανατες
τον γερο Λιαμη τον στραβο
τον γερο τον Τζαπανο
.
Οταν πεθανε ο Κωσταντης Τριαντης οι φιλοι του βγαλανε
τραγουδι:
Κυριε μου το τι να'γινε ο Κωσταντης Τριαντης
που'ταν στη Ρουστα ξακουστος και στο Σταχτια γραμμενος
που ηταν και στ'αμπελι του πανωριο κυπαρισσι
Μηδε στη Ρουστα φανηκε μηδε και στο Ριτζερι
μας ειπαν πως επερασε περα στο Καλαμακι
φκιαχνει ασκερι διαλεχτο ολο κρασοκανατες
και πηραν τον ανηφορο και στη Μπαμπινη πανε
πηραν τον Λιαμη τον στραβο το γερο Τσαπαρελη
και περνουν τον ανηφορο στα Βλυζανα να πανε
παιρνουν τον Λια Κοτσαλο το γερο Σταμπλακατο
και περνουν τον κατηφορο στο Βασιλοπλο φτανουν
παιρνουν τον Γιαννο τον Καυκια το γερο τον Λιβανη
και κανουν τον κατηφορο στον Αστακο να πανε
.
Ετσι μαζευτηκαν ο ενας με τον αλλο ολοι οι κρασοκανατες
ασκερι του Διονυσου κι απο ανηφορα σε κατηφορα και σ'ανη-
φορα περνουσαν ευθυμα γυρω-γυρω με ''κερνατε το κρασι και
στην υγεια μας,βρε παιδια''
.
Απο κανενα σπιτι στο χωριο δεν ελειπε το κρασι.
Ολοι ειχανε και πινανε.Καποιοι ομως ...παραπινανε.
Ητανε κρασοκανατες.Καποιοι απ'τους παλιους κρασο-
κανατες ηταν:ο Γιωργης Λιαμης ο στραβος,ο Τζαπανος,
ο γερο Τσαπαρελης,ο Κωσταντης ο Τριαντης
Να κι ενα τραγουδι στην υγεια τους!
ειχα παρεα διαλεχτη
ολο κρασοκανατες
τον γερο Λιαμη τον στραβο
τον γερο τον Τζαπανο
.
Οταν πεθανε ο Κωσταντης Τριαντης οι φιλοι του βγαλανε
τραγουδι:
Κυριε μου το τι να'γινε ο Κωσταντης Τριαντης
που'ταν στη Ρουστα ξακουστος και στο Σταχτια γραμμενος
που ηταν και στ'αμπελι του πανωριο κυπαρισσι
Μηδε στη Ρουστα φανηκε μηδε και στο Ριτζερι
μας ειπαν πως επερασε περα στο Καλαμακι
φκιαχνει ασκερι διαλεχτο ολο κρασοκανατες
και πηραν τον ανηφορο και στη Μπαμπινη πανε
πηραν τον Λιαμη τον στραβο το γερο Τσαπαρελη
και περνουν τον ανηφορο στα Βλυζανα να πανε
παιρνουν τον Λια Κοτσαλο το γερο Σταμπλακατο
και περνουν τον κατηφορο στο Βασιλοπλο φτανουν
παιρνουν τον Γιαννο τον Καυκια το γερο τον Λιβανη
και κανουν τον κατηφορο στον Αστακο να πανε
.
Ετσι μαζευτηκαν ο ενας με τον αλλο ολοι οι κρασοκανατες
ασκερι του Διονυσου κι απο ανηφορα σε κατηφορα και σ'ανη-
φορα περνουσαν ευθυμα γυρω-γυρω με ''κερνατε το κρασι και
στην υγεια μας,βρε παιδια''
.
.
.
Grapes,Σταφυλια-2μ χ 3μ-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
.
.
.
Γιουλα Κοτρωτσου-Η Μεγαλη Δημοτικη Τραγουδιστρια-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
.
.
ΓΙΟΥΛΑ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ-Η ΜΕΓΑΛΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΡΙΑ
-ΗΡΘΕ Η ΓΙΟΥΛΑ ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ-ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-χ.ν.κουβελης
.
''ηρθε η Γιουλα στο πανηγυρι'',ποση χαρα που θα τραγουδισει
και θα την ακουσουμε,
Μαχαιρα,δεκαετια του 196ο
η Γιουλα Κοτρωτσου,απο το Αγρινιο,ερχονταν στο πανηγυρι
στις 9 Μαιου του Αγιου Χριστοφορου,πολες φορες ηρθε,με ζυγια,οργανα,τον Γιωργο Καλαμπαλικη κλαρινο και τον Παναγιωτη Κολοκουρα βιολι,
η Γιουλα ηταν ομορφη κοπελα,σεμνη,μεγαλη φωνη,γαργαρη,
με ημιτονια,κοριτσιστικη φωνη,φρεσκια δροσερη,ισαξια φωνη
με τις μεγαλες γυναικειες φωνες τοτε,τη Τασια Βερρα και την Σοφια Κολλητηρη,
με τη φωνη της γλεντουσαν στις χαρες τους,στους γαμους,
με τις πλακες του γραμμοφωνου κι αργοτερα του πικ απ και
τις κασσετες,και στα καφενεια με τα ηλεκτροφωνα,και στον Ραδιοφωνικο Σταθμο Μεσολογγιου στην εκπομπη
''η Ωρα των Ακροατων'' βαζανε παραγελιες με τραγουδια της,κανανε αφιερωσεις
στη Μαχαιρα τραγουδησε στα μαγαζια, του Σταυρου Μακρυπιδη,του Χρηστου Στρατου Κιτα,του Αντωνακη Παπα-
τρεχα Κανατσουλα,του Χρηστου Μπαρμπαρουση
θυμαμαι μια φορα που την ειχε φερει ο Χρηστος Μπαρμπα-
ρουσης και η Γιουλα καθονταν εξω στο καφενειο πρωι με
τους αλλους μουσικους,μαζευτηκαμε κι εμεις,μικρα παιδια,
κοντα και τους κοιτουσαμε,
εμενα μου αρεσε η Γιουλα,ηταν ομορφη κοπελα,γλυκια,με ειδε,χαμογελασε κι απλωσε το χερι της και μου χαιδεψε
τρυφερα το κεφαλι,εγω ενιωσα μεγαλη υπερηφανεια ,
απ'ολα τα παιδια διαλεξε εμενα,
πολλα χρονια αργοτερα,το 2004,που ηρθε στο πανηγυρι,την χαιρετησα και της το'πα,χαμογελασε,βεβαια δεν το θυμονταν,
εγω ομως το θυμομουν,
καποτε την ειχε φερει στο πανηγυρι ο Αντωνακης Παπατρε-
χας Κανατσουλας,το μαγαζι του ηταν απεναντι απο την καφετερια,σημερα, του Βασιλη Παπασταμου,τοτε ειχε χασα-
πικο ο Νικος ο πατερας του,ηταν στο πανηγυρι και μια δευ-
τερη κομπανια ζυγια στη κατω αγορα,αρχισαν να παιζουν τα οργανα,κοσμο ομως,πελατες δεν ειχε,τα τραπεζια αδεια,ειχα-
νε μαζευτει στ'αλλα τα οργανα,αιτια ποια;σερσε λα φαμ,
εκει ειχανε μια ομορφη νεαρη τσιγγανα τραγουδιστρια,
τσαχπινα και ναζιαρα,που κουνιωνταν χτυπωντας το ντεφι
και τα ζιλια με ναζι και χαρι,
ο πατερας του Αντωνακη ο μπαρμπα Λευτερακης,εξυπνος
και καπατσος ανθρωπος,ανησυχουσε,αδεια τα τραπεζια,η
ωρα περνουσε,πηγε στη Γιουλα και της ειπε:
''ανοιξτα Γιουλα κι χαθκαμε,ανοιξτα'',και φυσικα εννοουσε ν'ανοιξει τα ποδια,πραγμα αδιανοητο για τη σεμνη και σοβα-
ρη Γιουλα,
οταν ομως τραγουδησε ,η φωνη της μελι,καρδερινα,αηδονι,γεμισαν τα τραπεζια,φισκα το
μαγαζι,μπυρες φιξ σερβιρονταν,απο το ραφταδικο του Ζαρκαδουλα μεχρι κατω στα Καραγιαννεικα τα τραπεζια
γεματα,η φωνη κερδισε,...βεβαια ειχανε κι αυτοι μια γυ-
φτσοπουλα τραγουδιστρια να κουνιεται και να χορευει,
ηταν πληρης τα οργανα για τον ανταγωνισμο,την ειχανε
τη μοστρα τους,
μια φορα που ειχε ερθει η Γιουλα στο πανηγυρι πηγε να
γλεντησει στα οργανα κι ο Γακιας Πλιατσικας,ανθρωπος αστειος,ευχαριστος,καλος μαστορας,οικοδομος,κυνηγος,
ειχε τα ολα τα λεφτα πανω του για ν'αγορασει απο τον
Συνεταιρισμο στο χωριο ενα τενεκε λαδι,σπορελαιο,εκα-
τσε στο πανηγυρι και πανε ολα τα λεφτα τα'φαγε στα οργα-
να,
την αλλη μερα η γυναικα του η Παρθενια,τον ρωτησε που
εχει το λαδι,εκεινος της ειπε:
''τ'αφσα στη Γιουλα'',εκεινη,αγαθη γυναικα,πηγε πανω στο
σπιτι της Γιουλας του Τσαπαρελλη και της ζητουσε να της
δωσει τον τενεκετο λαδι που ειχε αφησει ο Γακιας,
συντομα καταλαβε πως η Γιουλα ηταν αλλη και το λαδι φα-
γωθηκε
η Γιουλα τραγουδουσε πολυ καλα και τα λαικα τραγουδια,
ειχε μεταλλο η φωνη της,ειχε γυρισματα,πανω κατω μεσαια,
με ευρος,πληρης φωνη,''ειχε λαρυγγι η Γιουλα,τραγουδου-
σε γλυκα τρυφερα,λεβεντικα,
τραγουδησε και με τον Μεγαλο Ξηρομεριτη Τραγουδιστη
Τακη Καρναβα,
το 2004 ξαναρθε στο πανηγυρι της Μαχαιρας,την εφερε ο Μπαμπης Παπαχαραλαμπου,παρ'οτι τα χρονια περασαν,η
φωνή της δεν χαλασε,παντα νεανικη,εβγαλε ολο το πανη-
γυρι,ολο το ρεπερτοριο,παραδοσιακα δημοτικα,νεωτερα,
παλια λαικα,νεα,ολα τα'λεγε καλα,
Εγω με τη φωνη της Γιουλας μεγαλωσα κι ειδα τους αν-
θρωπους μας στα πανηγυρια του χωριου να γλεντανε και
να χαιρονται με τους δικους τους ανθρωπους,
Δοξα σοι
.
.
.
κολοκυθια για πιτα-απο τον κηπο μου-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis-
.
.
Η ΚΟΛΟΚΥΘΟΠΙΤΑ [ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]-χ.ν.κουβελης
.
.
''αφηνουμε το κολοκυθι να μεγαλωσει στη κολοκυθια,οταν
κιτρινισει καλα στον ηλιο και ξεραθει το κοβουμε,το ιδιο κανου-
με και με τα αλλα κολοκυθια,να τα εχουμε για πιτα και τα φυ-
λαμε στο σπιτι,
για την κολοκυθοπιτα κοβουμε το κολοκυθι και μ'ενα κου-
ταλι ξυνουμε το μεσα του,και το αφηνουμε να στραγγισει,
χτυπαμε δυο-τρια αυγα αναλογα και τα ριχνουμε στο ξυ-
σμενο κολοκυθι ,ριχνουμε και τυρι φετα,αν θελουμε η
κολοκυθοπιτα να γινει αλμυρη,[η' αν θελουμε να γινει γλυ-
κια βαζουμε σταφιδα],ριχνουμε και λαδι,ανακατευουμε το
μιγμα,[αν θελουμε προσθετουμε και φυλλα αγριας μεντας,
παιρνει ωραιο αρωμα,ριχνουμε και λιγο πιπερι ,γινεται
πικαντικη]
εχουμε ανοιξει φυλλο,[η' περνουμε ετοιμο],λαδωνουμε το
ταψι και στρωνουμε το φυλλο και απο πανω αδειαζουμε το
μιγμα,το απλωνουμε να μοιραστει ισα[αν θελουμε την κανου-
με φτενη η' παχια,εγω την προτιμω παχια]κι απο πανω βαζουμε
το φυλλο,το ραντιζουμε με λαδι,και μ'ενα μαχαιρακι την χαρα-
κωνουμε ελαφρα σε φιλια,αναλογα τετραγωνα η' τριγωνα,
την ψηνουμε στη φωτια με ξυλα,[γινεται πιο νοστιμη]περιμενουμε
να πεσουνε πρωτα τα καρβουνα,στη θρακα,τοτε την βανουμε να
ψηθει,πανω στη πυροστια,τη γυριζουμε να μην καει
[μπορει να την ψησουμε και στον φουρνο]
οταν ειναι ετοιμη τη βγαζουμε,την αφηνουμε να κρυωσει
λιγο,την κοβουμε κομματια και την σερβιρουμε,
αν θελουμε να ειναι και γλυκια ριχνουμε πανω ζαχαρι,
ειναι πολυ ωραια και νοστιμη πιτα''
.
.
.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
το νησακι,κατω τα παλια γυναικεια μπανια,στη Βελα,Αστακος,
Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
.jpg)
.jpg)
το νησακι,στη Βελα,Αστακος,Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Παραλία Βελας, περίπου μεσα 1970, 4 οικογένειες Μαχαιριωτων παραθεριστων στη
Βελα, του Τάκη Τριαντη, Κώστα Γερογιαννη, του Αντωνάκη Παπατρεχα και Χρήστου Μπαρμπαρουση, με τον Βαγγέλη Χηρα και τη γυναίκα του από τον Πρόδρομο,κι ο
μπάρμπα Στρατος Ντουμιας Παπασταμος, η φωτογραφία τραβήχτηκε από δύο Γερμανούς
που απεικονιζονται στη φωτογραφια(χρονοφωτογραφιση), επίσης φαίνεται και το αυτοκινητο
ο σκαραβαίος τους,κι από τη Γερμανία έστειλαν αυτή τη φωτογραφία ντοκουμέντο, ένα σπάνιο καταπληκτικό και συγκινητικό πορτραίτο ανθρώπων και εποχής, τους ευχαριστούμε θερμά
κι αν την δουν να ξανάρθουν να τους φιλοξενησουμε
.
.
ΟΙ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΒΕΛΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1960
- ΧΡΟΝΙΚΟ-
ΠΑΜΕ ΣΤΗ ΒΕΛΑ ΓΙΑ ΜΠΑΝΙΑ [απο τη Μαχαιρα]
-χ.ν.κουβελης
.
παμε στη Βελα-θα παμε στη βελα-ειμαστε στη Βελα-
πηγαμε στη Βελα-πηγαινουμε στη Βελα-για μπανια,
καθε χρονια,τον ιδιο καιρο,αρχες και μεσα της δεκα-
ετιας του 1960,τελος Ιουλη μεχρι τον δεκαπενταυγου-
στο και μετα,20-25 αυγουστου,πηγαιναν για μπανια
απο το χωριο,τη Μαχαιρα ,πηγαιναν οι γιαγιαδες και
παιρναν τα εγγονια μαζι τους,να κανουν μπανια,ν'αμπο-
λυσουν τα νευρα,πηγαιναν με τα γαιδουρια ,τα μουλα-
ρια τα μπλαρια και τα αλογα φορτωμενα τα πραματα
τους,ρουχα μαντανιες να σκεπαστουν,τροφιμα,ψωμι,
τυρι,λαδι να'χουν να φανε,νερο,διαφορα συγυρια,τη-
γανια,τα πιατα,νταμτζανες για νερο,κατσαρολες να
μαγειρεουν,ολα τα αναγκαια,φευγανε το απογευμα
που επεφτε το καμα η' πολυ πρωι,απο το χωριο στη
Τσαπουρνια στα Δασκαλεικα εφταναν κατω στο Αχιλ-
ειο στη Βασλοπ'[το Βασιλοπουλο],εκει διανυχτερευαν
σε καποιο συγγενικο σπιτι στην αυλη του η' αν δεν ει-
χαν συγγενεις σε καποια λακκα εξω αν εφευγαν το α-
πογευμα και θα νυχτωναν,ξυπναγαν το πρωι και συνε-
χιζαν το δρομο τους,απο κει στριβανε περνανε το μο-
νοπατι και απο τη Μερατζουλα κατεβαινανε προς τη
θαλασσα και φτανανε στη Βελα,στις παραλιες της Βε-
λας, εκει φτιαχνανε στην ακρογυαλια καλυβες,τσατου-
ρες,με ξυλα και καλαμια,εκει μενανε,τοτε δεν υπηρχε
ο δρομος απο τον Αστακο προς τον Μυτικα,ουτε ο δρο-
μος απο το Βασιλοπουλο,εκει πιανανε θεση,εβρησκαν
αυτους που ειχανε παει μπροστυτερα,απο τη Βασλοπ',
απο τη Μαχαιρα,παραθεριστες,οι πατεραδες αφου αφη-
ναν τις μανες τους,τις γιαγιαδες,και τα παιδια και τα εγ-
καθιστουσαν στις καλυβες γυριζαν στο χωριο,ειχανε
δουλειες,τα καπνα,ηταν στο μαζεμα,καιγονταν,οι για-
γιαδες επρεπε να κανουν μπανια,ν'αμπολυσουν τα νευ-
ρα,να τριφτουν τ'αρθριτικα,να φυγουν οι ψυξεις,να πε-
ρασουν το χειμωνα,το αλατι ,η θαλασσα ηταν ιαματι-
κη,οι γιατροι ελεγαν να καμουν δεκα-δεκαπεντε μπα-
νια,τοσα φτανουν ,ειναι καλα και στα παιδια τα μπανια
κανανε καλο, το αλατι αργαζε το κορμι,ο ηλιος καιει το
κορμι,το ιωδιο που αναπνεανε,θα περνουσαν το χειμω-
να χωρις να κρυωσουν,να θερμανθουν,ηταν τα μπανια,
θεραπεια,κουργιαλο,τοτε δεν ειχανε μαγιο,μπανιαρα,οι
γυναικες με τα μισοφορια και οι αρσενικοι με τα σωp-
βρακα,εκει που κανανε μπανιο οι γυναικες η παραλια
ηταν αβατο,απαραβιαστο,τα γυναικεια μπανια,ουτε αρ-
σενικα παιδια δεν πηγαιναν εκει,τα διωχνανε,οι γυναι-
κες σκαβανε στην αμμο στη λακκα λουμπες επιμηκεις
στο μηκος του σωματος,καθε μια ειχε τη δικια της λουμ-
πα,αυτη η λουμπα γεμιζε με θαλασσινο νερο που εβγαι-
νε μεσα απ'το χωμα,και το ζεστανε ο ηλιος,γινοταν το
νερο χλιαρο,θερμο,καυτο,εκει μεσα μπενανε και ξα-
πλωνανε,τις σκεπαζε το ζεστο νερο και τις ξεκουραζε,
τις αλαφρωνε,ποτιζε το σωμα τους,μ-ολα τα στοιχεια
του,στο κεφαλι φορουσανε ενα μαντηλι να μην τους κα-
ψει και τους ζαλισει ο ηλιος, φαντασθητε το θεαμα την
εικονα,στη λακκα στην αμμο να προεξεχουν μεσα απο
τις λουμπες τα κεφαλια με τα μαντηλια,τα παιδια κανα-
νε μπανιο κολυμπουσαν,πλεανε, εκει στη παραλια που
ειναι μπροστα απ'το νησακι,μια ξερα,20μ μηκος επι 10μ
πλατος επιφανεια, εκατο μετρα περιπου αποσταση απο
την ακτη,καποια παιδια που ξερανε μπανιο,να κολυμπα-
νε,κι ειχανε αντοχη και δεν φοβοντουσαν πηγαιναν στο
νησακι,ανεβαιναν πανω του κι απο κει φωναζαν και χει-
ρονομουσαν προς τους αλλους απεναντι,περηφανα για
το κατορθωμα τους,κανανε και αγωνες,συναγωνισμους
ποιος θα φτασει πρωτος πιο γρηγορα στο νησακι και
ποιος θα γυρισει πιο γρηγορα,πρωτος,καθημερινα κανα-
νε δυο μπανια,ενα το πρωι κι ενα τ'απογευμα,υστερα
οταν επεφτε ο ηλιος,στη Βελα αργει να πεσει ο ηλιος,
να δυσει, κι εχει ενα φανταστικο ηλιοβασιλεμα,ολο
χρωματα,πορφυρα κοκκινα πορτοκαλια μωβ χρωματα,
τοτε που δροσερευε χωριζονταν σε δυο ομαδες τα παι-
δια και παιζανε μπαλα ποδοσφαιρο στη λακκα μπροστα
απο τη παραλια,εκει γνωριζονταν τα παιδια μεταξι τους
απο τη Μαχαιρα και τη Βασλοπ' ,με τις ντριπλες,τα
σουτ,τις πασες,ηταν η αποθεωση μιας αλλης μερας που
περασε στη Βελα,υστερα οταν βραδυαζε και νυχτωνε
καθονταν να φανε,οι γυναικες ειχαν μαγειρεψει εξω στην
αμμο ,αναβαν φωτια ,εψηναν ψαρια, η' κρεας,εβραζαν
και φαγητα,και τηγανιζαν,μυριζε φαγητο η παραλια,ετοι-
μαζονταν το τραπεζι,καθοντουσαν ολοι να φανε,ειχαν
αναψει λαμπες πετρελαιου να βλεπουν,εξω τρωγανε,
διπλα στη θαλασσα που ερχονταν κι εφευγε,που κυλαγε,
αφου τελειωναν το φαγητο μαζευονταν οι ανθρωποι στις
καλυβες ,σε καποια καλυβα,γινονταν παρεες και κουβεν-
τιαζαν,οι μεγαλες γυναικες,ελεγαν διαφορα,αστειευαν,γελουσαν,θυμοντουσαν,ελεγαν τα βα-
σανα τους, πολλα ειχαν να πουν απ'αυτα που εχει και κου-
βαλα ο κοσμος,τα παιδια ακουγαν,τις ιστοριες των μεγα-
λων,η θαλασσα,ηρεμη η' με κυμα,η παλιρροια,αν ειχε φεγ-
γαρι ηταν ασημενια,τοπους,κινουμενο φως,ειχε και φωσφο-
ρισμο στα νερα,ακουγαν τον ηχο της θαλασσας,την ανασα
της,το κυμα στην αμμο,το νερο ανασηκωνε τα χαλικια,τ'α-
φηνε κι εφευγε πισω,ηχος περιοδικος,επαναλαμβανομενος,
που τα νανουριζε τα παιδια,κλεινανε τα ματακια,κατω απ'τ'α-
στερια ερχονταν ο υπνος ελαφρυς δροσερος ζεστος,χαδι,της
μανας,εβλεπαν και τις βαρκες με τα φωτα,τα γρι γρι,που ε-
βγαιναν για νυχτερινο για ψαρεμα, εβλεπαν και τα φωτα στο
νησι απεναντι τον Καλαμο κι ο υπνος τα επαιρνε,τα σκεπα-
ζαν εκει εξω που επεσαν να μην κρυωσουν τη νυχτα,η' τα
πηγαιναν μεαα στη καλυβα να κοιμηθουν ,τα μικροτερα
τα σηκωναν στην αγκαλια τους,το πρωι ξυπνουσαν οταν
χτυπαγαν την επιφανεια της θαλασσας οι πρωτες ακτινες
του ηλιου και ζεστανε,οι γυναικες καθαριζανε τις κατσαρο-
λες τα πιατα και τα τηγανια στη θαλασσα,τα τριβανε με την
αμμο,ειχε κι ενα πηγαδι στη λακκα πιο πανω,το νερο ηταν αρ-
μυρο,γλυφο,δεν πινονταν,για πλυσιμο το ειχαν,για τα ρουχα,
ποτιζαν και τα ζωα απο κει,τα γιδια και τα γουρουνια,την κα-
θημερινη τους φυσικη αναγκη την εκαναν στα υψωματα,πι-
σω απ'τα πουρναρια,αλλο θεαμα κι αυτο,να πηγαινουν προς
τα κει και να γυριζουνι,αλλες εποχες τοτε αλλοι ανθρωποι,
αθωα χρονια,φυσικα,απολυτα φυσικα,απο τον Αστακο και
τον Μυτικα ερχονταν βαρκες το πρωι και πουλουσαν,φρε-
σκα ψαρια,φερνανε και ντοματες,καρπουζια,πεπονια,διαφο-
ρα τροφιμα, αγοραζαν να φανε,καθε Σαββατο ερχοντανε απ'
το χωριο ο πατερας, η' εστελναν με καποιον αλλο, κι εφερ-
νε ψωμια και τροφιμα,συκα,απιδια αχλαδια,τα πρωτα στα-
φυλια,το ψωμι ηταν φρεσκο,καρβελια απ'τον φουρνο,εφερ-
ναν και νεα,να μαθουν τι γινεται,επειτα γυριζαν παλι πισω,
στη δουλεια,στα καπνα,μεχρι το αλλο Σαββατο,ερχοντουσαν
με τα γαιδουρια και τ'αλογα,αναλογα πεζοι η' καβαλλα,μερι-
κοι παραθεριστες ερχοντουσαν με καικι απ' τον Αστακο,κι
ετσι εφευγαν απο τη Βελα,με το καικι,για σωσιβια ειχανε
σαμπρελες απο τις πισω μεγαλες ροδες των τρακτερ,απο τα
μπελαρους κι απο τις ροδες φορτηγων αυτοκινητων,απ'αυτες
πιανονταν ,να ξαποστασουν κι απο κει κανανε βουτιες ειχε
η θαλασσα στις πετρες αχινους,τους καλογερους τους μι-
κρους,και τους μεγαλους αχινους,τους κανονικους,επρεπε να
προσεξεις να μην τους πατησεις,γιατι αν μπουν τ'αγκαθια ει-
ναι δυσκολο να βγουν,θα ποναει το ποδι,η πατουσα,δεν μπο-
ρεις να πατησεις και θα κουτσενεις για μερες,αν πατουσε κα-
ποιος αχινο για να βγαλει τ'αγκαθια αλοιφε με λαδι το μερος
που ειχανε μπει και προσπαθουσε να τα βγαλει ενα-ενα με
βελονι,με τις ωρες υπομονετικα,να μην σπασουν γιατι τοτε
εμεναν μεσα,δεν βγαινανε,πολλοι ξερανε να ξεχωριζουν τα
χταποδια και να τα πιανουν,με τα χερια η' με καμακι,ειχε
πολλα χταποδια τοτε,τα χτυπουσαν στους βραχους και τα
γουλιζαν,υστερα ειτε τ'απλωνανε στον ηλιο να ξεραθουν
ειτε τα εψηναν ωμα,μοσσχοβολουσε ο τοπος,η παραλια,εκει
γυρω βοσκουσαν και γιδια,ακουγες τα κουδουνια και τις φω-
νες τους,τα'βλεπες,κατεβαιναν μεχρι κατω στη παραλια,στην
ακρη της θαλασσας,παρα θιν αλος,αναμεσα στις τσατουρες
στις καλυβες,ητανε και πολλα γουρουνια,κυλιοντουσαν στα
νερα,εκει που ηταν το πηγαδι,για το ποτισμα,αναγλυτσαζαν,
επρεπε να τα προσεχεις γιατι μπορουσαν να μπουν μεσα στη
καλυβα και να φανε οτι βρησκανε,δεν αφηναν τροφιμο για
τροφιμο,ψωμια,καρπουζια,πεπονια,ντοματες,κολοκυθια,πα-
τατες,ολα τα σαρωνανε,αυτα τα γουρουνια καθαριζανε τρω-
γανε κι οτι πεταγαν,φλουδες απο καρπουζια,πεπονια,τ'απο-
φαγια,φυσικος οικολογικος καθαρισμος,υπηρχαν και μαγα-
ζακια στημενα στη παραλια,ειχαν γκαζοζες αναψυκτικα,ου-
ζο,μπυρες σε βαρελια με παγο,ψενανε στη σουβλα κατσικι,
η' προβατινα,και γουρουνοπουλο,νοστιμοτατο με κριταανι-
στη πετσα,ητανε τα μαγαζια και χασαπικα σφαζανε ζωα
ν'αγορασει ο κοσμος κρεας,πολλες φορες τυχαινε να πιασει
ξαφνικη μπορα που περνουσε,τυχαινε ομως να ειναι δυνατη
με πολυ νερο και αερα και τους ξεσηκωνε τις καλυβες,τοτε
αν ηταν προς το τελος της διαμονης των μαζευαν τα πραγμα-
τα τους τα φορτωναν κι εφευγαν,του χρονου θα ξαναγυριζαν,
με το καλο ετσι περνουσαν τις μερες τους στη Βελα στα μπα-
νια,οι ανθρωποι που παραθεριζανε εκει,κανανε παρεες,ασκουν-
ταν το κορμι,μαυριζαν,τα παιδια γινοντουσαν μαυρα σαν γυ-
φτακια,και μετα της Παναγιας τον δεκαπενταυγουστο κατα τις
20-25 του μηνος γυριζαν στο χωριο,και διηγουντουσαν πως πε-
ρασαν,
μια μυθικη εποχη,
τωρα που πια ολα αλλαξαν μενουν εκει στις παραλιες τα ιχνη
τους,οι φωνες τους,οι κινησεις τους,οι συναναστροφες τους,
η παρουσια τους ,
η ελαχιστη και μεγιστη
.
.
.
το πηγαδι τ'Λακια στα ρυακια-Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
.
.
ΤΟ ΠΟΤΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΦΥΤΕΜΑ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΟΥ
ΚΟΥΒΑΛΟΥΣΑΜΕ ΑΠ'ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ-ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-χ.ν.κουβελης
.
θυμαμαι παιδι στα 14-15 μ'εστελνε ο πατερας μου και πηγαινα
στο πηγαδι τ'Λακια,εκει ηταν και το Βοιδοπηγαδο, στα ρυακια,
με το γαιδουρι και τις βαρελες φορτωμενο να κουβαλισω νερο
να ποτισουμε τον καπνο,στο φυτεμα,
εβγαζα το νερο με το σατιλι απ'το πηγαδι,
εριχνα μεσα το σατιλι,εδωνα μια ντακλια με το χερι στη τριχια κι
αναποδογυριζε το σατιλι και γεμιζε,το τραβουσα,το εβγαζα και το
αδειαζα μια φορα στη μια και μια φορα στην αλλη βαρελα,να γεμι-
σουν μαζι,να μην μπαιλισει το φορτωμα,να μην γυρισει το σαμαρι
κι ανατραπουν οι βαρελες,
γιομιζα τις βαρελες και τα ανοιγματα τα βουλωνα με σπερδουκλια
να μην χυνεται το νερο στο δρομο,που τραμπαλιζονταν το φορτιο
απ'τις πετρες και τις λακουβες που ειχε
και γυρναγα στο χωραφι,καπου 500 μετρα μακρυα ηταν το πηγαδι,
πολλες φορες πηδουσα και στο κωλο του γαιδουριου και πηγαινα
καβαλα,
εκει στο χωραφι σηκωνονταν απ'το φυτεμα ο πατερας κι ερχονταν
και ξεφορτωναμε τις βαρελες,και τις κουβαλουσαμε στα χερια,
μια εγω βαρελα μια αυτος και τις αδειαζαμε στο βαρελι,
και στ'αλλα βαρελια,να γεμισουν,
στο πηγαδι πηγαινοερχομουνα πολλες φορες τη μερα για να
κουβαλισω νερο,
μ'αυτο το νερο ποτιζαμε τον καπνο που φυτευαμε στο Λιβαδι
που ειχαμε δυο στρεματα χωραφι,και το βαζαμε καπνο τελευταιο,
ητανε εξω απ'το χωριο,δυτικα,στο δρομο προς τη Σκουρτου,στα
Λιβαδια των Κολοβαιων,
τοτε ποτιζαμε τον καπνο,τα φυντανια,τις ριζες που φυτευαμε
με τις ποτιστρες απο αυλακι σ'αυλακι,
φυτευαν ο πατερας,η μανα,περναμε κι εργατες,
μια αργατσα,εργατρια,για φυτεμα και καποια φορα πηραμε
κι εναν αργατη,εργατη,αντρα ξεμοτοχ' ,μοναχα,για να ποτιζει,
ποτιστης,
κι ενας ηταν να κουβαλαει νερο απ'το πηγαδι,εγω η' ο πατερας,
εμεις και ποτιζαμε το καπνο με τη ποτιστρα,ποτε ο ενας ποτε
ο αλλος,αναλογα ποιος ηταν στο πηγαδι για νερο,η' αν ημασταν
στο χωραφι κι ο πατερας φυτευε,η' ηθελε να με ξεκουρασει,
χυναμε συγκεκριμενο νερο σε καθε ριζα,το κανονιζαμε ακρι-
βως,και τη ποσοτητα που θα ριξουμε,που χρειαζεται να πιασει
η ριζα,αναλογα την υγρασια,την νωπη,που ειχε το χωραφι,
στα Λιβαδια ο τοπος ηταν βαρκος,κρατουσε νερα,γι'αυτο φυτευ-
αμε τελευταια εκει,τον Μαη,βαστουσε νωπη,γιατι μετα που με-
γαλωνε η ζεστη ξεραινονταν ο τοπος,
αλλα και προσεχαμε το νερο να πεσει στη ριζα ακριβως,να μη
χαθει,
ριζα-ριζα τσακ-τσακ-τσακ απ'το'να αυλακι στ'αλλο αυλακι
κι απ'το'να κατεβατο στ'αλλο κατεβατο μεχρι να σωθει το χωραφι
.
.
.
η Μαχαιρα -οπως ειναι -πραγματικη εικονα-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
.
.
η Μαχαιρα-αν ηταν ετσι-φανταστικες εικονες-χ.ν.κουβελης
-η Μαχαιρα-αν ηταν ετσι-φανταστικες εικονες-
-η Μαχαιρα πραγματικα μπορουσε να ηταν στα Βρυστιανα
δυτικα,στο οροπεδιο που ηταν το παλιο χωριο απο την βυζαντινη
εποχη και πανω ο κωνος του βουνου της Βιτσις
-η' να ηταν στον ημισφαιρικο λοφο Ξοβουνι[Χρυσοβουνι]το καλο
[χρυσο]βουνο της βοσκης
-και στην κορυφη του τον Παρθενωνα,η' να ηταν κατω απο την
Ακροπολη και μαλιστα παραθαλασσια στον εικονικο κοσμο
[η' στους παραλληλους κβαντικους κοσμους]
.
.
η Μαχαιρα -χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
η Μαχαιρα στα Βρυστιανα -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης-1
η Μαχαιρα στα Βρυστιανα -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης-2
η Μαχαιρα στα Βρυστιανα -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης-3
η Μαχαιρα στο Ξοβουνι -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης
η Μαχαιρα στην Ακροπολη -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης
η Μαχαιρα στην Ακροπολη με θαλασσα-φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης
η Μαχαιρα στο Ξοβουνι με τον Παρθενωνα -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης-1
η Μαχαιρα στο Ξοβουνι με τον Παρθενωνα -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης-2
η Μαχαιρα παραθαλασσια -φανταστικη εικονα-χ.ν.κουβελης
[αντε και καλα μπανια το καλοκαιρι
και καλες ψαριες ολο το χρονο]
.
.
.
ο Καραγκιοζης και ο Κολλητηρης-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
.
.
ΛΙΑΣ ΤΣΑΠΑΡΕΛΗΣ Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗΣ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ-χ.ν.κουβελης
Ο Λιας Τσαπαρελης πρεπει να γεννηθηκε απο το 1920 μεχρι το 1922,
ηταν παιδι του Πανου Τσαπαρελη απο δευτερο γαμο με τη Βασω[Γιωργαλη]απο
το Δραγαμεστο,σημερινο Καραισκακη,,παιδια της Βασως ηταν ο Λιας,
ο Αντρεας,ο Γιαννος και μια κοπελα,απο τον πρωτο γαμο του πατερα του
με την Γιουλα αδερφη του Χρηστου Παπατρεχα[Καμπανα]ειχε αδερφια,ξαναδερφια,
τον Γακια Τσαπαρελη ,τον Νασο,την Τσαντα [Αλεξανδρα]Χαβα[Λιαπη],ο πατερας του
ηταν ανθρωπος του πιοτου του φαγητου και του κυνηγιου,γυριζε παντα μ'ενα δι
κανο στον ωμο,απο Μαχαιρα Δραγαμεστο χτυπαγε κανα λαγο και παλι
πισω Μαχαιρα,ο Λιας και τ'αδερφια του ορφανεψαν μικρα απο μανα,
καποιος θυμαται τη Μαρια Βοτση,μια πολυ ομορφη κοπελα,ξαδερφη τους,
μεσα σ'ενα μεγαλο τηγανι να ζεστενει τραχανα κι αυτα τα ορφανα παιδια
να τρωνε απ'το τηγανι με τα χερια,ποτε εμαθε τον Καραγκιοζη κι απο ποιον
δεν ξερω,στο στρατο;καπου αλλου;παντως αρχισε να παιζει καραγκιοζη,
ηταν καλος,εκανε ολες τις φωνες και τραγουδουσε πολυ καλα,πολλοι πη-
γαιναν να τον ακουσουν για το τραγουδι του,ηταν κι αυτος ανθρωπος του
πιοτου και του φαγητου,σαν τον ηρωα του τον Καραγκιοζη,χωρατατζης,
παντρευτηκε μια γυναικα απ'τη Λευκαδα γι'αυτο πηγε μετα στη Λευκαδα
κι εμενε και κει πεθανε,εδω εμενε στ'αδερφια του,στον Γακια Τσαπαρελη,
νοικιασε οταν παντρευτηκε σπιτι στου Γρηγορη του Μακρη,αποκτησε τεσ-
σερα παιδια,δυο αγορια και δυο κορες,ενα παιδι του το βαφτισε Πανο στο
ονομα του πατερα του,
οπου πηγαινε να παιξει ειχε γνωριμιες και ρωτουσε που εχει καλο κρασι και
φαι,τυρι,γυριζε κι επαιζε και στα γυρω χωρια,στη Σκουρτου,στη Μπαμπινη,
στη Χρυσοβιτσα,στον Προδρομο,στη Μαχαιρα επαιζε στο μαγαζι του Λια Κου-
τρομανου,στο μαγαζι του Χαριλαου Μποζωνη,στου Μακρυπιδη και
στου Κασαλη,Σταματη Παπασταμου,επαιξε μια φορα,το εισιτηριο
ηταν μια δραχμη,δυο,αλλα και καμια μπουκαλα κρασι,πηγαιναν
και γυναικες και τα παιδια,αυτα καθονταν μπροστα και κατω,οι
αλλοι σε σειρες καθονταν σε σανιδες,ταβλες,τρεις καρεκλες και
πανω μια σανιδα,οι παραστασεις γινονταν οταν νυχτωνε,στη σκηνη
για φωτισμο ειχε λαμπα λουξ,εδωνε δυο παραστασεις στη Μαχαιρα
και μετα πηγαινε στ'αλλα χωρια,ηταν χαρα το γεγονος να παιξει στο
χωριο,παιδια γυριζανε στα σοκακια του χωριου και χτυπουσαν ενα
κουδουνι και φωναζαν:''αποψε θα παιξει Καραγκιοζης'',τα παιδια
αυτα εβλεπαν τζαμπα,μεσα στη σκηνη ηταν μονος του,επαιζε και
τραγουδουσε,δεν ειχε μουσικους,ολα μονος του,εκανε με μαεστρια
ολες τις φωνες,γυριζε τις φωνες του Καραγκιοζη,του Χατζηβατη[Χατζα-
τζαρη],του Μπαρμπα Γιωργου,του Νιουνιου,του Σταυρακα,του Μορ-
φονιου,τα Κολλητηρια[Κολλητηρης-Κοπριτης-Μυριγκοκος],του Πασα,
του Βελιγκεκα,της Βεζυροπουλας,της γυναικας του Αγλαιας,του Εβραι-
ου],του Μεγαλεξανδρου κι ολων των αλλων ηρωων,ολα τα χαραχτη-
ριστικα και τα ημιτονια των φωνων τους,ωραιοτερο καραγκιοζη δεν εχω
ακουσει,τα εργα του ηταν απ'ολο το ρεπερτοριο του Καραγκιοζη,κωμικα
και ηρωικα,ο Καραγκιοζης Μαγειρας,ο Καραγκιοζης Φουρναρης,ο Καραγκι-
οζης Προφητης,ο Καραγκιοζης Γραμματικος,ο Γαμος του Καραγκιοζη,ο Γα-
μος του Μπαρμπα Γιωργου,ο Μεγαλεξανδρος και το καταραμενο φιδι,
ο Καπεταν Γκρης,ο Αθανασιος Διακος,ο Κατσαντωνης,η Γκολφω και αλλα,
τραγουδαγε και πολυ καλα,ελεγε ενα τραγουδι:
αποψε ειδα στον υπνο μου
ειδα και στ'ονειρο μου
μελισσι με τριγυριζε
απανω στο κεφαλι
μια μελισσα με τσιμπησε
αναμεσα στα χειλια
και στο δεξι μου μαγουλο
ειχε και μια συνηθεια να πειραζει με τον Καραγκιοζη καποιους
απ'τους θεατες,πολλοι δεχονταν τ'αστεια και τα πειραγματα του
και γελαγαν,καποιοι δεν τα δεχονταν και θυμωναν και ακουγες
''Λια σταματα γιατι θα βαλω τον μπαρμπα Γιωργο να σε δειρει'',
μετα τους περνουσε.
οταν εφυγε απο τη Μαχαιρα κι εμενε με την οικογενεια του στη
Λευκαδα ερχονταν δυο-τρεις φορες το χρονο να παιξει,
τελευταια,μετα απο χρονια αφου ειχε αποσυρθει απο το επαγγελμα
του καραγκιοζοπαιχτη,[κυνηγηθηκε απο τη Χουντα του 1967 για τα πο-
λιτικα του φρονηματα]ηρθε δυο φορες στο χωριο το 1982-και το 1983 ,
τον εφερε ο Πολιτιστικος Συλογος,
πεθανε στη Λευκαδα κι απ'αυτον τον πολυ σπουδαιο καλιτεχνη καραγκιο-
ζοπαιχτη δεν εχει μεινει σχεδον τιποτα,ουτε οι φιγουρες του,ουτε καμια
ηχογραφιση,ουτε καμια βιντεογραφιση καποιας παραστασης του,μονο
καποιες σκορπιες μνημες ανθρωπων απο το χωριο που τον ειδαν και τον
ακουσαν να παιζει Καραγκιοζη και να τραγουδα και τον θαυμασαν
κι εγω τον ειδα και τον ακουσα να παιζει Καραγκιοζη στο μαγαζι του Μπο-
ζωνη,ηταν καταπληκτικος,και μου φαινονταν πως και φυσιογνωμικα πολυ
εμοιαζε στον Καραγκιοζη,μελαχροινος,το σωμα του,το κοψιμο του κεφα-
λιου,
αυτος ηταν ο Λιας Τσαπαρελης ενας αυθεντικος Καραγκιοζοπαιχτης απο
τη Μαχαιρα Ξηρομερου
.
εβγαζε τον Καραγκιοζη και τραγουδαγε αυτα τα τραγουδια
ο Λιας Τσαπαρελης τη δεκαετια του 1950 οταν ερχονταν στο χωριο να παιξει Καραγκιοζη
στην αρχη της παραστασης εβγαζε τον Καραγκιοζη και τραγουδαγε αυτα τα..πονηρα
τραγουδια:
και μια παπαδια
και μια παπαδια δεν εκανε παιδια
και ηταν παντα η καημενη
ηταν στεναχωρημενη
φευγει ο παπας
φευγει ο παπας παει στη ξενητεια
και στο σπιτι μπηκε ο διακος
που'τανε νεος κι αφρατος
και πανω στους εννια
και πανω στους εννια γενναει η παπαδια
γιε μ' και κανει ενα δρακο
που'μοιαζε στο διακο
.
.
[κυρα Θανασαινα κυρα Θανασαινα]
μια γειτονισα μια χηρα κουτσομπολα
της φιθυρισε μια μερα στο αυτι
κυρα Θανασαινα σα θελεις να γεννησεις
στο παπα να πας να διαβαστεις
κι ο παπας την ευλογα
μα η Θανασαινα ειχε φλογα
που δεν εσβηνε με ξορκια κι αγιασμους
τι κουτος που ευλογουσε
τι κουτος που εξηγουσε
δεν της ερριχνε πεντ'εξι αφορισμους
(κι εδώ ο Καραγκιόζης έκανε τις... κατάλληλες κινήσεις)
.
..
Γλυκο Καρυδι-Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
Διαλεγουμε τα καρυδια να ειναι τρυφερα να μην εχουν κανει μεσα ξυλο-
τα τρυπαμε με μια βελονα δυο φορες-τα βαζουμε σε μια λεκανι με νερο και
λεμονι- τα αφηνουμε δυο μερες-μετα τα βραζουμε,οταν αρχιζει το νερο να
κοχλαζει τα αφηνουμε για 10 περιπου λεπτα να βρασουν και χυνουμε το νερο -
αυτο το επαναλαμβανουμε 3 με 4 φορες περιπου-σε καθε καρυδι σφηνωνουμε
ενα ξυλακι γαρυφαλο-μετα ριχνουμε τη ζαχαρι στο νερο με τα βρασμενα καρυ-
δια,αναλογια 1 κιλο ζαχαρι για καθε 20 καρυδια-βραζουμε μεχρι να δεσει το
γλυκο το σιροπι-οταν κρυωσει το βαζουμε σε γυαλινα βαζα και μετα στο ψυγειο-
ειναι καταπληκτικο γλυκο
.
.
.
+%CE%9A%CE%BF%CF%85%CE%B2%CE%B5%CE%BB%CE%B7%CF%82%CF%84%CE%BF%CF%85+%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%85-%CE%9C%CE%B1%CF%87%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1+%CE%9E%CE%B7%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%85-%CF%87.%CE%BD.%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%B2%CE%B5%CE%BB%CE%B7%CF%82.jpg)
Χριστοδουλος(Κστοδουλος) Κουβεληςτου Γεωργιου-Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
ΑΠΟ.ΠΟΥ ΓΕΝΟΚΡΑΤΙΟΜΑΣΤΕ ΟΙ ΚΟΥΒΕΛΑΙΟΙ-Χριστοδουλος Νικου Κουβελης
Ο παππους μου Χριστοδουλος(Κστοδουλος) Κουβελης(1883-6 Αυγ. 1972)
του Γιωργου Κουβελη(Μπιτση) και της Μηγδαληνης το γενος Κολατσου
απο τον Προδρομο-
Ο παππουλακης-Μεγαλος Δημοκρατης-
Παντρευτηκε τη Βασιλικη το γενος Γεραφεντη(Μυτιλινη)απο το Δραγαμεστο
Αστακου-αποκτησαν 3 παιδια το Γιωργο(1918)που χαθηκε στο πολεμο του 40
στην Αλβανια-τη Δημητρουλα(που χαθηκε μικρη 7 χρονων απο μηνιγγιτιδα)-
και τον Νικο (1 Μαη.1920-20 Σεπτ. 2000)ο πατερας μου γεωργος το επαγγελμα -
Ο γεναρχης των Κστοδουλαιων Κουβελαιων ηταν ο παππους του παππου μου
Χριστοδουλος-
Καταγωγη (οπως και των αλλων Κουβελαιων)απο το Τουρβατο των Αγραφων-
κτηνοτροφοι Βλαχοι-εγκατασταθηκαν στη Μαχαιρα περιπου το 1840-αν και τους
κυνηγησαν στην αρχη οι ντοπιοι κατοικοι καταφεραν να μεινουν να παρουν χω-
ραφια και να προοδευσουν με τις οικογενειες τους ενωμενοι.
Τα Γενη των
Κουβελαιων:οι Μπιτσαιοι(εμεις οι Κστουδουλαιοι) οι Καλετσαιοι-οι Τσιλαιοι-
οι Μπλιστουραιοι-οι Νασλαιοι-οι Πλιακαιοι-οι Λασπαιοι-οι Καρκατζλαιοι-
οι Τζογαιοι-οι Βετλατζαιοι-οι Κωτσοκβελαιοι-οι Γακαιοι-οι Μακραιοι-
οι Δηλαδαιοι.
.
.
.
Η οικογενεια του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΟΚΚΑΛΗ της μανας μου στη Παπαδατου
Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
Κωνσταντινος Κοκκαλης ο πατερας-τα παιδια :Κυριακος(Ρικος)-η Μαρια(1924-)
η μανα μου-η Ολγα στην αγκαλια της μανας της-η Πανωραια (Πανωρια)Κοκκαλη
η μανα το γενος Κωνσταντη Λιαλιου απο το Δραγαμεστο Αστακου-
Το τεταρτο παιδι η Κικη (Βασιλικη) δεν ειχε γεννηθει ακομη.
(Φωτογραφια περιπου το 1935)
.
.
.
.
Λευκαπιδα-Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
Τα λευκαπιδα ωριμαζουν τον Αυγουστο μαυριζουν μεσα πολυ
αρωματικα και γευστικοτατα
Τα φερναν παλια φορτωματα και τα'βραζαν και τα'καναν κομποστα
Τωρα λιγοι τα ξερουν
.
.
.
Οι Ταμπελες Μαγαζιων-Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
πριν απο τον πολεμο μεχρι....
Η Μαχαιρα το Μικρο Παρισι
[ετσι λεγονταν-πριν τον πολεμο]
.
.
στην Κατω Αγορα-με Πολιτικα Ζυμωματα
στην Κατω Αγορα-την ιδια μερα που ανεβηκε η ταμπελα πηγε ο χωροφυλακας και την
κατεβασε ως ...κουμουνιστικην
στην Κατω Αγορα
στην Κατω Αγορα
στην Πανω Αγορα-πριν τον πολεμο ειχε και μπιλιαρδο
-στην Πανω Αγορα-εκει που σημερα ειναι του Λιαμη
[πριν τον πολεμο-καηκε απο τους Ιταλους 9 Μαιου 1943 που καηκε το χωριο-
ειχε και μπιλιαρδο]
διπλα απο την εκκλησια ανατολικα-τωρα ειναι σπιτι
στην Πανω Αγορα-σημερα
.
.
.
πριν απο τον πολεμο μεχρι....
Η Μαχαιρα το Μικρο Παρισι
[ετσι λεγονταν-πριν τον πολεμο]
.
.
κατεβασε ως ...κουμουνιστικην
[πριν τον πολεμο-καηκε απο τους Ιταλους 9 Μαιου 1943 που καηκε το χωριο-
ειχε και μπιλιαρδο]
.
.
.
Κουλουρα με τυρι και μπαμιες-Μαχαιρα Ξηρομερου-χ.ν.κουβελης
Κουλουρα με τυρι και με γεμιση πολλων παραλλαγων
(Συνταγη)
-Ανοιγουμε φυλλο:
Αλευρι-νερο-λαδι-αλατι-ξιδι.
Στο αλευρι ριχνουμε νερο λιγο αλατι λαδι και ξιδι
ανακατευομαι το μιγμα και ανοιγουμε το φυλλο με κυλινδρικο
ξυλο
-Γεμιση:
(Οι ποσοτητες των υλικων αναλογα)ατομικη η' περισσοτερων ατομων.
Για την απλη κουλουρα:τυρι φετα,λιγο αλευρι,λιγο λαδι,λιγο γαλα,πιπερι,
μπαμιες,αυγο,λιγο ρυζι.
Για τις γεμισεις των παραλλαγων επιπλεον:
μελιτζανα,πιπερια,κολοκυθι,κοτοπουλο,κιμας,ζαμπον,λουκανικο,κλπ
-Εκτελεση συνταγης:
Λαδωνουμε το ταψι,βαζουμε το κατω φυλλο,πανω του απλωνουμε
τη γεμιση,απο πανω βαζουμε το αλλο ανοιγμενο φυλλο,κλεινουμε
τα.φυλλα,λαδωνουμε το πανω φυλλο.
Σε προζεσταμενο φουρνο βαζουμε το ταψι με τη κουλουρα,απο πανω
αλουμινοχαρτο,σε χαμηλη θερμοκρασια πρωτα να βρασει,μετα υψωνουμε
τη θερμοκρασια,βγαζουμε το αλουμινοχαρτο,μεχρι να ψηθει και να ροδο-
κοκκινισει,στο τελος λιωνουμε βιταμ και περιχυνουμε τη κουλουρα απο
πανω.
(Αν θελουμε βαζουμε απο πανω κασερι η' ενταμ να λιωσει)
-Και ειναι ετοιμη,τραγανιστη και ζεστη,να σερβιρισθει.
Τρωγεται και κρυα
.
.
.
..jpg)
Η μανα μου Μαρια και ο πατερας μου Νικος Κουβελης οταν αρραβωνιασθηκαν(1950)
.
.
[σ'ολες τις μαναδες του κοσμου]
η μανα μου Μαρια Κουβελη του Νικολαου[1924-11/9/2014]
στον παραδεισο των λουλουδιων της
[...τα τριανταφυλλα τις μαργαριτες τα κρινα τα γαρυφαλλα τις ορτενσιες...]
που τοσο πολυ αγαπουσε
''ο παραδεισος ειναι ενας κηπος με τριανταφυλλα κοκκινα κι ολα
τα χρωματα και τ'αγκαθια τους δεν σ'αγκυλωνουν
.
.
.JPG)
.JPG)
''αυτο Τουλα ειναι το λιρι του κοκκορα ,ετσι το λενε''
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
η μανα μου βλεπει τηλεοραση
.
.
.
Ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ [ΜΑΚΡΗΣ]-Ο ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΗΣ ΡΙΜΝΑΔΟΡΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ
ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1950-χ.ν.κουβελης
[απο διηγηση του Δημητριου[Τακη] Ζαρκαδουλα,74 χρονων]
ο Θεοφιλος ηταν απο τη Κεφαλονια στη Μαχαιρα ηταν[πρεπει να'ταν] πριν
το 1963,γιατι τοτε βγηκε η αγροτικη συνταξη [θεσπισθηκε να πληρωνε 20%
επι χαρτοσημου συνταξης]ο Θεοφιλος ειχε φυγει και ξαναρθε και επαιρνε
υπογραφες απ'αυτους που δουλεψε και απο προεδρους κοινοτητας για να
παρει συνταξη.
Στην εμφανιση ηταν ψηλος αδρα χαραχτηριστικα μεγαλος ανθρωπος ηταν,
ηληκιωμενος,μυτη μεγαλη,ματια [οχι γαλανα]καστανα,ξερακιανος κι ηταν
ανυπαντρος.Πριν ερθει στη Μαχαιρα γυρισε το Ξηρομερο.
Κι εγραψε το ποιημα:
Πανω στο Ξηρομερο
στα ομορφα χωρια
πολλα χρονακια περασα
με τη ζωη εργατη
Στη Μαχαιρα ενα διαστημα εμενε στο παραγκακι του Κωστα Ζαρκαδουλα δωρεαν,
ειχε και τζακι μεσα.Πιο μπροστα δεν ξερω που εμενε.
Τον επερναν για εργατη,ξελακωνε με κασμα τα χωραφια και ξερολιθιες εκανε και
αμπελια εσκαβε και δεν ηθελε να τον ενοχλεις γιατι εγραφε ποιηματα.
Ηταν ησυχος ανθρωποςενα κρασακι επινε και τον ταιζαν εκει που δουλεβε.
Σ'ολα τα μαγαζια πηγαινε.Στεκι ειχε το ραφειο του Κωστα Ζαρκαδουλα και το τσαγ-
καρικο του Κωστα Ρουκη που ηταν εκει διπλα.
Τον ηθελαν για παρεα,και ειδικα εκανε με τον Γιωργο Σκεβη ,αυτος ηταν καλατζης,
απο την Ηπειρο,κατατρεγμενος κι ειχε την οικογενεια του στο Σιδερουν Παραπετα-
σμα[Ανατολικο Μπλοκ].
Μια μερα ο Σκεβης επινε το κρασακι του στου Μακρυπιδη ,μπηκε κι ο Θεοφιλος
κι εκατσε μαζι του κι εγω,οταν τους ειδα,εβγαλα το ποιημα:
μεσ' της ταβερνας τη γωνια
ενας πονεμενος πινει
τον πονο που'χει στη καρδια
με το κρασι τον σβηνει
κι ενας που' ωρα τον κοιτα
χωρις μιλια να λεει
παει κοντα ακουμπα
κι αρχιναει κι αυτος να κλαιει
Ο Θεοφιλος εβγαζε ποιηματα [εκανε οπως εκαναν οι ριμναδοροι Κεφαλονιτες
σατυρικοι ποιητες]:
-Ηταν στο μαγαζι του Κιτα[Χρηστου] Στρατου ,εκει ηταν κι ο Βασιλης Καρελακης
ανθρωπος νοικοκυρης,ηταν και μυλωνας και συζητουσαν.
Ο Βασιλης Καρελακης ειχε το ιδιωμα οτι μιλουσε πολυ αργα.Αυτο ενοχλησε
τον Θεοφιλο και βγηκε στη πορτα κι ειπε το ποιημα:
Στου Κιτα Στρατου τρεξατε ν'ακουσετε λιγακι
την ευγλωττια τη πολυ του Τσιλια Καρελακη
Ο Τσιλιας Καρελακης ειναι πατηρ Τρομαρας
και γεωργος και μυλωνας και ρητωρ χαζιμαρας
-Στο ερειπιο του Λιαμη[μαγαζι που το εκαψαν οι Ιταλοι στις 9 Μαιου,το 1943]
οποιος εφτανε πηγαινε και κατουρουσε κι εχεζε.Ο Θεοφιλος ηταν στο μαγαζι
του Νικου Ματσαραγκα[Παπασταμου] και σηκωθηκε για να παει στο ερειπιο
να κανει κι αυτος κι ειπε το ποιημα:
Οποιος παει κι οτι κανει στη ψυχη του Μιλιου Λιαμη
παω κι εγω να κανω για τη Μιλινα τη Λιαμου
-Ηταν στο μαγαζι του Κστοφορου Σουρελη[Γκολφη]στη κατω Αγορα μαζεμενοι
και δεν ειχαν τι να πουν.
Κι ο Χρηστος Στρατος του ειπε:
-Θεοφιλε πες μας κανενα ποιμα.
Τον κεντιζε.
Και τοτε ο Θεοφιλος ειπε το ποιημα:
Ο Χρηστος Στρατος σαν περνα με αγκαζε τη Βουλα
και των αντρων σηκωνονται τα νταραβερια ουλα
Τοτε αυτος ειπε στο Θεοφιλο:
-Α.Οχι Θεοφιλε δεν ειπαμε κι ετσ'
Κι ο Θεοφιλος απαντησε:
-Α.για σενα δεν σ'αρεσνε.Αμα ειναι γι'αλλνους σ'αρεσνε.
-Στη παπαδια την Παπαχιλλεηνα δουλευε κι ειχε η παπαδια[που ηταν κρατημενη
λιγο,τσιγκουνα]τραχανα κι οταν ηταν να φανε του λεει η παπαδια:
-κρατα το πιατο ,εγω θα βανω Θεοφιλε μ' κι εσυ οποτε θελεις να μ'πεις σωνει
Αυτος δεν ειπε σωνει,τ'ν'αφ'νε να βανει,κυλησε ο τραχανας απ'το πιατο και
τοτε η παπαδια τ'λεει μ'αγαναχτηση:
-Αμ πες σωνει,κστιανε μ', και ζαραγκαλισε ο τραχανας ως το πατωμα.
-Για καποια εβγαλε το ποιημα:
[ενα κομματι στιχου]:
...και πρωτη κοπροκλεπτρια
-Για τον Χαριλαο Μποζωνη που ηταν τσαγκαρης στη Μπαμπινη εβγαλε το ποιημα:
Σημασια να μην δινεις
στον τσαγκαρη της Μπαμπινης
Τον Χαριλαο Μποζωνη
ουτε γαιδαρος τον σωνει
Οσες τον βλεπουν στα σωστα
Ξωντε απο πισω και μπροστα
-Ο Γιαννης Μπαλουφας[Τζακωστας] ηταν δραστηριος δουλευταρας,ανοιξε ενα
παντοπωλειο κι ειχε κι ενα καρο ,αγοραζε βελανιδι ,εμποριο,και καθε Τεταρτη
ερχονταν το καραβι απο τη Μυτιλινη του Σουρλαγκα,πηγαινε στον Αστακο,
πουλαε το βελανιδι και πηγαινε στα χοντρομαγαζα κι αγοραζε πραματα,
προιοντα,ζαχαρι,μπακαλιαρο,ρεγγες,φασολια,φακες,κλπ.
Μια μερα που ερχονταν γλυστρισε το καρο κι επεσε και σκορπισαν τα
πραματα στο κατηφορο και γυρω.Αυτο το γεγονος απο τον Θεοφιλο εγινε
ποιημα:
Τρεξατε βοηθησατε τον Γιαννη τον Τζακωστα
που ολα τα επαγγελματα τα εχει βαλει ποστα
Τουτη ειναι τρανη ζημια πολυ τρανη λαχταρα
πανε τα βαρελια το τυρι πανε και τα καρα
-Καποτε ο Θεοφιλος ητανε σ'ενα αφεντικο [Αγραμπελο η' Προδρομο] αυτος
ξελακωνε κι ενας Ντινος οργωνε.Τ'αφεντικο τους εφερε φαι,αλλα νερο δεν τους εφερε.
''Τραβατε στο πηγαδ' και βγαλτε φρεσκο νερο'' τους ειπε.
Αμα αποφαγαν κι ηθελαν να πγιουν ειπε ο Θεοφιλος στον Ντινο:
-Τραβα Ντινο να φερ'ς νερο
-Τραβα κι εσυ,του'λεγε κι ο Ντινος
στο τελος δεν πηγε κανενας και τοτε εβγαλε το ποιημα:
Και καθονταν σαν κοκοτια
κι αγναντευανε τα μποτια
ενα τερας κι ενα κτηνος
ο Θεοφιλος κι ο Ντινος
[αυτο το λενε και για τον Ντινο Καροτσερη[Τζαχρηστα]]
[Τα ποιηματα του Θεοφιλου δεν τους πειραζαν,τους αρεσαν,τα περιμενανε
με περιεργεια να γελασουν,τους διασκεδαζαν κι ηθελαν να βγαλει ενα ποιη-
μα και γι'αυτους]
-Ενα ποιημα περιπαιχτικο για τον Γιαννη Μπαρμπαρουση:
Μια κορη στην αυλη ουρει
και τον Γιαννακη καρτερει
Περιμενει για να λουσει
τον Γιαννακη Μπαρμπαρουση
Ο Θεοφιλος και ο Σκεβης του αγιου Γεωργιου που γιορταζε ο Γιωργος
Μακρης του μπαρμπα Γληγορη Μακρη[Εισαγγελεα] πηγαν στο σπιτι
του,μολις εφτασαν στη πορτα αντι να πουνε χρονια πολλα,καλημερα
ας πουμε,λεει ο Θεοφιλος:
Εμεις τα δυο καλα παιδια
σαστιζουμε ολο το ντουνια
ενα γαιδουρι απ'την Ηπειρο
και τ'αλλο απ'την Κεφαλονια
-Καποτε στα χωρια του Ξηρομερου που γυριζε,πριν ερθει στη Μαχαιρα,αρρωστησε
κι εβγαλε ποιημα:
Γιατροι και φαρμακοποιοι μου δειχνουνε τις πλατες
Θελουνε χρηματα πολλα να εχουν οι πελατες
Εταξε στον Αγιο[τον Αη Γερασιμο]να γινει καλα,εγινε καλα και πηγαινε καθε
χρονο στον Αγιο
-Εβγαλε και βιβλιαρακι με τα ποιηματα του ,μου το'δωσε ,αλλα δεν ξερω
που το'χω,τι το εκανα ,δεν μπορω να το βρω
-Καποτε ηταν στη Πενταλοφο[Μπολδοβιτσα],αριστερο χωριο,πηγε το βραδυ
κρυφα,τους ειπε:εχω βγαλει ποιημα για το ΕΑΜ αλλα να το διαβασετε νυχτα
στο σπιτι να μην βρω κανα μπελα.
Πηραν τα βιβλια τα πληρωσαν και πηγανε να τα διαβασουν.
Ο Θεοφιλος ηταν δεξιος και να τι διαβασαν οι αριστεροι:
Θα παρουμε την Πολι και την Αγια Σοφια
Με Στραταρχη τον Παπαγο και τον Παυλο Βασιλια
στο μεταξυ σηκωθηκε νυχτα κι εφυγε να μην τον δειρουν
.
[Ο Θεοφιλος ακολουθησε,σαν γνησιος κληρονομος,το Κεφαλονιτικο πνευμα
και το κωμικο στοιχειο,την λαικη παραδοση,ητανε απο τη φυση του ριμναδορος,
σατυρικος,πειραχτικος]
.
.
[απο διηγηση του Νικου.Π.Παπατρεχα 76 χρονων]
ηταν γερος,ξελακωνε με κασμα τα χωραφια απο κοντοπουρναρα,τα'βγαζε με
τις ριζες],φιλικια,αγραπιδια,
να μεγαλωσουν στο χωραφι,παρανομα,λιγοι βγαζαν αδεια απ'το δασαρχειο,
το 1954 περιπου [μου'πε η Πηνελοπη ]ξελακωσε τα Παλιαμπελα του Βασιλη
[Βετλαντζα]Κουβελη,πεθερου μου
Ελεγε[κι οχι εγραφε,γιατι τα'λεγε δεν τα'γραφε]ποιηματα
Αυτα τα δυο ειναι για τον Χρυσανθο[Τακη]Τοντο,φαινεται πως τ' αρεσε
και το επιδιωκε:
Ελα βρε Τοντο μια βραδυα
να πιουμε ενα βαρελι
κι αλλο κρασι ερχεται
περα απ'τον Τσαπαρελη
[Ο Τσαπαρελης ηταν ο Νασος]
Το αλλο για τον Τοντο ηταν απο το εξης περιστατικο:
Ο Τοντος ειχε καμμια 30 στρεμματα και δεν τα'δινε του Πλιακου για λιβαδι
κι ηρθαν σε συγκρουση να κανει το τσελιγκατο,μετα το'δωσε τα προβατα
μ'σακα και τα'φτιαξαν
Ρε Τοντο συ μας ελεγες
δεν παιρνεις λεφτα απ'τον Γιωργο Πλιακο
και τωρα τα καταφερες
να τρωτε σ'ενα πιατο
Ο Γιωργος Σκεβης ο καλατζης,που εκανε παρεα ο Θεοφιλος ηταν απο
το χωριο Λια Μπουργκανα,ειχε δυο αδερφια ανταρτες που σκοτωθηκαν
και τα δυο,ο ενας,ο Προκοπης,ηταν ταγματαρχης,αξιωματικος,δασκαλος
και σκοτωθηκε το 1949 εκει πανω στο Γραμμο και στη Βιτσι,
η οικογενεια του Σκεβη ηταν εξω,η γυναικα του μ'ενα μικρο παιδι το Γρηγορακη
ηταν στη Τσεχοσλοβακια,δυο η' τρια παιδια του στη Βουδαπεστη,και δυο η' μια
κοπελλες στη Μοσχα.
Καλατζης,ηταν μια ομαδα με τον Φωτη Καλατζη[Τσιγκο]απο τη Μπουργκανα
κι αυτος,μαζι με αλλους συγγενεις και φιλους
.
.
[ποιημα για τους επιτροπους της εκκλησιας]:
Οταν θα πας στην εκκλησια
θ'αγιασεις απ'τη κορφη ως τον πατο
απο τον αγιο τον παπα
κι απο τον Χρηστο Στρατο
κι αν δεν αγιασεις απ'τον παπα
κι απο τον Χρηστο Στρατο
θα παρεις ευχες απ'τον Μπαρλα
κι απο τον Μιλιο Λιαμη
κι αν δεν αγιασεις απ'αυτους
τοσο καλο και σωνει
θα παρεις μεγα αγιασμα
απο κεινον τον Μποζωνη
.
.
[περιπαιχτικα]
τα μπουφια της Αραχωβας
τα ορνια της Κλεισουρας
απο βραδυς ξεκινησαν
να φτασουν πριν να φεξει
στον Μπουρχα τον Αλεξη
.
.
Ειχα καποτε ακουσει
ενα Γιαννη Μπαρμπαρουση
που'χε ομορφη λιγουρα
και πανεμορφη καμπουρα
.
[ο Κωστας Τζακωστας[Μπαλουφας]Χατζατζαρης ηταν προεδρος του χω-
ριου και φαινεται[κατα τον Θεοφιλο]πως κουμαντο εκανε η ...γυναικα του]:
τι το κακο που παθαμε
μ'αυτο το Χαρο
να κυβερναει το χωριο
αυτη η Χατζατζαρου
.
.
Η Βουλα η πενταμορφη
το πιο γλυκο σου ταιρι
δεν ειπε στον Θεοφιλο
λιγο ψωμι να φερει
.
.
τρεις πιστικοι καθοντανε σ'ενα μαυρο λιθαρι
κοιτανε πισω τι να δουν τον Μιχα Καρκαντζουλη
που'ρχοντανε ζβαρνοντας το ποδαρι
Για σας ρε παιδια Καλως τον τον Μιχαλη
τον λογκο μας τον πηρανε αυτοι οι παλιογαιδαροι
Ο Τζογας οταν τ'ακουσε απ'τον Δαφνια τον λογγο
τα γρουνια απαρατησε κι ας πανε για τον Νατσα
Ο Σπυρο Μπουρχας ετρεχε σ'ολα τα δικαστηρια
για να συναξει τα χαρτια να βγει η απορια
κι οταν συναξαν τα χαρτια και βγηκε η απορια
οι πιστικοι σαν τ'ακουσαν γινηκανε θηρια
.
.
και ενα για τη Καλη[Στρατου] που ηταν μικρη κοπελα:
η Καλη καλη κοπελα
εκαντατησε σαπερα
βλαστημαει το χριστουλακι
θα το πω στο παπουλακι
.
.
στις αποκριες ο Θεοφιλος ειχε ντυθει παπας κι ο Νασος Τζακωστας
νυφη κι ελεε:
και συ νυφουλα μου να εισαι ευτυχισμενη
και παντα ν'αποκτησεις χιλια
σαν του μπαρμπα το Σουρελη
τα πρικοιλια
.
.
[απο διηγηση της Λαμπρινης [Λαμπρως]Τσιντζου[Πλιατσικα],83 χρονων
τοτε οι κοπελες και οι γυναικες πηγαιναν για πλυσιμο,να πλυνουν τα
ρουχα,στον Γερομπορο ,λιγο πιο πανω απ'το γεφυρι ηταν ενας λακκος,
[ενα βαραγκι]κι εκει πλεναμε
γυριζαμε απο το πλυσιμο και μας ειδε ο Θεοφιλος στο δρομο κι ειπε:
κοριτσια απο το πλυμα
σταφυλια απο το κλιμα
.
.
[απο διηγηση του Λευτερη Κουβελη.87 χρονων]
ο Θεοφιλος εβγαλε ενα ποιημα[σατυρικο]για τον παπα της Σκουρτους
ηταν απο την Μπαμπινη
οι Σκορτιανιτες εχουνε
χαρα μεγαλη σφοδρα
γιατι ειναι ο σβερκος του παπα
για να φυτεψεις σκορδα
τα χερια του τα ποδια του
τη κομη του το μουσι
αφοτου εγεννηθηκε
εχει για να τα λουσει
κι ενα ποιημα για τον Μπακια Σουρελη[Γκολφη] που ειχε καφενειο στου
Νασου Βοτση[της Κιρκης τωρα],ειχε καφενειο το 45,μετα εφυγε για Αγρινιο
σαν βαζει ο Μπακιας τα γυαλια
και σε κοιτα με χαρες
θελει να σε καταπιει
ολο με τις δεκαρες
ο Θεοφιλος ηταν απο το 45 μεχρι...δεν θυμαμαι μεχρι ποτε
ενα αλλο ποιημα,δεν το θυμαμαι καλα,για καποιον που επινε
κι επεσε,δεν θυμαμαι,τωρα,ποιος ηταν
επεσε,αιματα στο κεφαλι
μα βασταει ηρωικα το δολιο το μπουκαλι
ηταν ψηλος,ξερακιανος.ηταν ηλικιωμενος
οταν εσκαβε δεν σ'αφηνε να τον πλησιασεις γιατι τοτε εβγαζε ποιηματα.
ερχονταν στο καφενειο το δικο μου,πηγαινε και στου Κστοφορου Σουρελη
[Γκολφη]
τι καθεσε Χριστοφορε
και καμαρωνεις πια
το Σκραπα μαζι με τον Λασπια
[ο Σκραπας ηταν Αλβανος Δημητριος Ηλιας,ο Λασπιας ηταν ο Λιας[Κουβελης]]
εβγαλε ενα και για μενα και για το Χρηστο Σουρελη[Γκολφη]αλλα δεν
το θυμαμαι τωρα,θα το θυμηθω...
επαιρνε 8 δραχμες τη μερα ,δεν ξερω ποσο...
ο Γιωργο Πλιακος του'πε:να σ'δινω 40 και να σε ταιζω κι ολας;
κι ο Θεοφιλος του'πε:δεν θελω να με ταιζεις ,το φαγητο να μ'φερνεις θελω
για καποιους ειπε,δεν θυμαμαι ποιους...::
ενας ειναι σαν στραβοσουγιας
κι ο αλλος τρωει ακριδες
ηταν πολυ,ο ενας ηταν στραβοσουγιας, δηλαδη εγερνε,κι ο αλλος
ετρωε ακριδες,δηλαδη ηταν αδυνατος,πως τους λεγαν δεν ξερω...
η θεια μ' η Ρηνα τ'Καρελακη[του Θοδωρου Καρελακη γυναικα]ειχε τον Θεοφιλο
και φορτωνε,κκαι τον πιεζε κι ειπε ο Θεοφιλος:
μια γρια γρια καλη
που γαυγιζει σαν σκυλι
κι αυτη ειπε:οχι ετσι,δε το θελω
ηταν πολυ ,δεν το θυμαμαι,μεσες ακρες...
τον ειδα στο λεφορειο,ειχα τ'αλογα στη Ριζα,και μπηκα στο λεφορειο
να'ρθω στο χωριο,ητανε μεσα,με κοιταξε και μου'πε:δεν με γνωριζεις;
ο Θεοφιλος ειμαι.
καθονταν με μια γυναικα,μου'πε:η γυναικα μου.
δεν ξερω,παντρευφτκε;ποτε ηταν;ειχα γυρισει απο φανταρος[το 52],δεν ξερω ,δεν
θυμαμαι ποτε ηταν...
ητανε ο Βαγγελης Καρελακης ο Σπυρος Σουρελης [Γκολφης] κι ο Χρηστος
Κωτσοκβελης ητανε τοτε το 44; 43; δεν ξερω,επειδη βαργανε τσ'Γερμανους
ηθελε κι αυτος να παει και πηγανε ο Σπυρος κι αυτος,[στον Αχελωο]-
αλλα εκεινοι τσι καταλαβαν κι τσ'πηραν κνηγωντας κι δινε στα ποδαρια και
τοτε λεει για τον Βαγγελη:
κι ο Βαγγος ο παλλικαρας
πολλους ειχε σκοτωσει
και στην Αλυκη επροφτασε
στο πγιαδι να τρυπωσει
δωσ'μου ν'αλλαξω μανα μου
και μενα μη μου κρενεις
δωσ'μου αλλο σωβρακο
κι ετουτο μην το πλιενεις
και για τον Σπυρο ειπε:
κι ο Σπυρο Γκολφης ο σοφος
που'ταν σε ολα ατσιδα
ανοιξε τα ποδια του
και φευγει σαν ακριδα
[δηλαδη απδωντας]
για το Χρηστο ομως δεν το θμαμαι πως το'πε ,πως το'βγαλε
οι ανταρτες,ητανε ο Μπουρος,οι ανταρτες ητανε πολλοι,ο Καραμπεκιος
απ'τον Αητο,ο Παπαιωαννου ενας ηταν με τον Ζερβα[ΕΔΕΣ] ο αλλος με το
Κομουνιστικο Κομμα[ΕΑΜ],Αγρινιωτες αυτοι,δεν ξερω πως τσ'ελεγαν τα ονο-
ματα τ'ς,Παπαιωαννου Νικος ο ενας τον αλλο δεν ξερω,
ο Μπουρος σα κι ητανε απο δω απ' τ'Αγγελοκαστρο;η' απ' δω απ'τ'Σταμνα;
απ'τ'Σταμνα σα κι ητανε
ηταν το 41,οχι το 41,το 42,43,44 ηταν αυτο,ο Θεοφιλος πρεπ'να'τανε εδω,
αυτος εδω γυρζε η' μπορει να το'μαθε,δεν ξερω,παντως το'βγαλε αυτο.
ητανε,ητανε,πρεπ' να'τανε,κι απε τον ειχε ο Πλιακος,τον ειχανε αυτοι πο'σκαβε,
σκαφτιας ητανε αυτος,43,οχι 41 δεν ηταν ανταρτικο,42 .43 44 τοτες πρεπ'να'γινε,
δεν ξερω κι αν το'μαθε μετα,μπορει να το'μαθε κι μετα κι του'πε,αλλα τωρα το
θμυθκα.γιατι καθομαστανε με το Μολλα κι κατ'αστειεβαμε κι θμηθκα το Βαγγελη
.
.
ηταν κι ενα βλαχοπουλο,το'χαν κοντα οι Μπουρχαιοι[ο Σπυρο Μπουρχας]
ηταν κι ο Πανο Μπουρχας
εκει στη Ριζα στη Βλασουνα στη Τζαπουρνια.ηταν ενα φυλακιο,το'χαν οι Ιταλοι,
μ'ενα πυροβολειο και δεν περνουσαν πανω,οταν εφυγαν οι Ιταλοι,αφη-
σαν το κανονι,και περνουσαν,αυτο το βλαχοπουλο ειπε τοτε:
βρηκα τον μπαρμπα Πανο
που πας ορε παιδι;
αφου ολοι πανε πανω
ελεγε πολλα,αυτο θυμαμαι...
ενα ποιημα εβγαλε το βλαχοπουλο για ενα περιστατικο που εγινε,
ο Ταμπουρλανος ηταν ο Κωτσος Μπαρλας[Γκολφης],Μπριστουρας
ηταν ο Στρατος Καραγιαννης και ο Γιαννης ηταν ο Πανουργιας:
ο Ταμπουρλανος περασε με τον Μπριστουρα
απο του Γιαννη το μαντρι και πηραν την τσεκουρα
δεν σου'πα μπαρμπα Γιαννη στ'αγκαθια μην πατας
αλλ'αυτονε τον Μπριστουρα να τον κλωτσοπατας
το βλαχοπουλο ηταν το 40 μεχρι το 43
.
.
θυμαται,Νοεμβριος 2018,ο μπαρμπα Τακης Μπουρχας 78 χρονων ποιηματα του Θεοφιλου:
τοτε,αρχες '50,δεν φυλαγονταν τα λιβαδια απο τους πραταρεους,ο λογγος,Δαφνιας,
Ρογγια,Καμενα Παλιουργια,ο Κασαλης[Μιλιος Παπασταμος],Βασιλης Γκουμας ηθελαν
να φυλανε,κι ο Θεοφιλος εβγαλε το ποιημα:
ο Μιλιος τα'πε στο σκυλι
κι ο Γκουμας το τομαρι
εσυρνε τον προεδρο
για'να μικρο γαιδαρι
ο Μητρο Τζογας τ'ακουσε
απ'τη Δαφνια στη Λακκα
τα γρουνια απαρατησε
κι ας πανε για το Νατσα
[προεδρος του χωριου ηταν ο Πανος Παπατρεχας[Παλιοπανος],ο Μητρο Τζογας ηταν ο
Μητρακης Κουβελης,κι ο Νατσας ηταν ο Θοδωρακης Κουβελης Λασπιας που ηταν αγρο-
φυλακας]
καποτε κλεφτηκε η τσεκουρα απ'τη καλυβα του Γιαννη Πανουργια[πατερα της Βασιλικης
Δεδε],ενοχοι θεωρηθηκαν ο Κωστας Γκολφης Μπαρλας τ'Λακια [Θοδωρου] κι ο Στρατος
Καραγιαννης Μπρεστουρας,το Μπρεστουρας απο τον παππου του Στρατο Μπρεστουρα
Κουβελη απ'τη μερια της μανας του θεια Βγενας[Ευγενιας]
και γι'αυτο το περιστατικο ο Θεοφιλος εβγαλε ποιημα:
ο Κωστα Λακιας περασε
μαζι με τον Μπρεστουρα
απ'τη καλυβα τ'μπαρμπα Γιαννη
[τον βρηκε ο μπαρμπα Γιαννης κι ειπε]
ωρε Μπρεστουρα σου'πε
καμια τσεκουρα παρε με
[αυτο,μεχρι εκει,θυμονταν]
ο Ανδρεας Γκολφης θυμαται
Το παρακάτω είχε γράψει ο Θεόφιλος για την γιαγιά μου Ευδοξια[Δοξια],
Γεια σου βρε θεια Λευτερενα, αχόρταγη δουλευτρα,
της Μαχαιρας και της Σκουρτους έγινες κόπρο κλέφτρα
και κάθε μια από τις νύφες της
λέει στην προσευχή της, οποίος την αγαπάει,
ένα καπάκι κοπριά στον τάφο της να πάει.
.
.
.
η τσιγγανα Ελπιδα βασιλισσα των χρωματων-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Βασιλης Σαλεας το μεγαλο κλαρινο που μεγαλωσε στη Μαχαιρα με τη
Μαροτσο Βοτση της Βαρβαρας-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[''Εμεις εδω καναμε με τους τσιγγανους''-προφορικη διηγηση]-χ.ν.κουβελης
στη Μαχαιρα εδω πολυ περισσοτερο απο τ'αλλα γυρω χωρια ερχονταν και κατασκη-
νωναν τσιγγανοι-''καναμε με τους τσιγγανους''-οι φτωχοι με τους φτωχους κολλανε-
καναν τις σκηνες τα τσατουρια τους κατω στο μυλο τ'Λιαμη-θυμαμαι τα τσατουρια
τους πανω στο Γαλατα στην Αλυκη-ειχαν πολλα αλογα και καρα,οι γυναικες φορου-
σαν πολυχρωμα -παρδαλα- μακρια ρουχα,τα παιδια σε συνεχη κινηση μπερδευονταν
στα μακρια φουστανια τους,τα ζηλευαμε που δεν πηγαιναν σχολειο και συνεχεια
μιλαγαν-μια πολυφωνια παραξενη-''τσαλαχατιζονταν''- κι ειχαν πολλα ρουχα πολυχρωμα,μαντανιες,φλοκατες,παντελονια,πουκαμισα,σακκακια,φουστες,
ρομπες,σεντονια,απλωμενα πανω στα πουρναρια να λιαστουν-μαζευομασταν
εμεις τα παιδια εκει και τους βλεπαμε,δεν μας εδιωχναν που τους παρατηρου-
σαμε-επειτα δεν ξεχωριζαμε απ'αυτους -ουνα φατσα ουνα ρατσα νταλε κουαλε
-''ξυπολητα κι αντγα κι εμεις ημασταν''-εκει επλεκαν καλαθια,μεγαλα κοφινια,
καλαθες,κανιστρες και γυριζαν και τα πουλουσαν κι ελεγαν τη μοιρα σου-
''να σε πω τη μοιρα σου-να σε πω το ριζικο σου-να σου ριξω τα χαρτια-να σε πω το
φλυτζανι-το καφε'' τετοια σοφιζονταν και ζηταγαν απ'τα σπιτια απ'τις νοικοκυρες
και μαζευαν στο σακκουλι κομματια ψωμι,τυρι,οτι τους δινανε-οι γυναικες ειχαν
πολλα στολιδια ,βραχιολια στα χερια,κολλιεδια,πολλα κρεμουσαν στο λαιμο και
χρυσα δοντια-καποια τσιγγανα πολυ ομορφη η Ελπιδα τρελλανε τους ντοπιους
νεαρους-''μη με τυραννας και δωσ'μου ενα τοσο δα φιλακι''-καποτε τα τσιγγανα-
κια τσακωθηκαν και βριζανε το'να τ'αλλο-''ταμπουλε τι βλες σακανα χασμουκα τι
μπενια κε μιντζ'''-[οσους τσιγγανους ρωτησα για τη μεταφραση ...κοκκινιζαν]-ηταν
κι ο γυφτοΠετρος με την οικογενεια του [αυτη η Ελπιδα ηταν κορη του]-αυτος ηταν
σιδηρουργος-''γυφτος''-ειχε αμονι και φυσερο-εμενε στο παραγκακι του Ζαρκαδουλα-
αλλοι μενανε στου Χασαπη -στου Μποζωνη το μαγαζι-στου Καραμπερη-καποιοι
ηταν καλαντζιδες -γανωτζιδες-και μενανε εκει στα Καρλακεικα-οι κουμπαροι πιαναν
κουμπαριες στο χωριο βαφτιζαν και τους βαφτιζαν παιδια-εδω μεγαλωσε μικρο
παιδι στο κηπο των Βοτσεων το μεγαλυτερο κλαρινο που'βγαλε ποτε η Ελλαδα ο
ξακουστος Βασιλης Σαλεας[ο παλιος]-''ενας ηταν ο Σαλεας στην Ελλαδα βρε παιδια''
-μαζι με τη Μαροτσο βγηκε-μεγαλωσε-και ο Γιαννης Βασιλοπουλος ητανε εδω μικρος
-εδω εμεναν κι οι τσιγγανοι Χαλινοπουλοι απ' την Ηλεια και πουλουσαν αλογα για
ζευγαρι[μεγαλο εμποριο τοτε ,σαν να πουλουσαν τρακτερ σημερα],αρχοντοι-το βραδυ
μαζευονταν στα καφενεια κι επαιζαν μουσικη-τραγουδαγαν και γλενταγε ο κοσμος
-τωρα αλλαξαν οι καιροι δεν ερχονται τσιγγανοι να κατασκηνωσουν εδω -δεν γυριζουν
πια -χαθηκε η πολυχρωμια και η πολυφωνια απ'τη ζωη μας
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου