.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
- Morphy Variations Opera Game
(Το Chess Game:Opera Game τού Paul Morphy,Paris 1958
και 2 Avant Garde music compositions
1:Morphy Variations Opera Game
2:Morphy Opera Mechanica)
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Morphy Variations Opera Game
(Το Chess Game:Opera Game τού Paul Morphy,Paris 1958
και 2 Avant Garde music compositions
1:Morphy Variations Opera Game
2:Morphy Opera Mechanica)
(και μια μελέτη ανάλυση τών 2 μουσικών συνθέσεων)
Η «Opera Game» (Παρτίδα τής Όπερας) τού Paul Morphy είναι μία από τις διασημότερες παρτίδες στην ιστορία τού σκακιού ,ένα πραγματικό κομψοτέχνημα τακτικής και οικονομίας κινήσεων.
Παίχθηκε στο Παρίσι το 1858, κατά τη διάρκεια μιας παράστασης όπερας στο Théâtre Italien, ανάμεσα:
στον 21 ετών Paul Morphy (λευκά)
και τους:
Δούκας Karl II τού Brunswick και Κόμη Isouard (μαύρα),
οι οποίοι έπαιζαν συνεργατικά εναντίον του
8. ♜ ♞ ♝ ♛ ♚ ♝ ♞ ♜
7.♟ ♟ ♟ ♟ ♟. ♟. ♟ ♟
6.
5.
4.
3.
2. ♙ ♙ ♙ ♙ ♙ ♙ ♙ ♙
1. ♖ ♘ ♗ ♕ ♔ ♗ ♘ ♖
a b c d e f g h
1. e4 e5
2. Nf3 d6
3. d4 Bg4
4. dxe5 Bxf3
5. Qxf3 dxe5
6. Bc4 Nf6
7. Qb3 Qe7
8. Nc3 c6
9. Bg5 b5
10. Nxb5 cxb5
11. Bxb5+ Nbd7
12. O-O-O Rd8
13. Rxd7 Rxd7
14. Rd1 Qe6
15. Bxd7+ Nxd7
16. Qb8+ Nxb8
17. Rd8# (ματ, checkmate τών λευκών στα μαυρα)
1
(Avant Garde music composition)
Morphy Variations Opera Game
Πειραματική σύνθεση για προετοιμασμένο πιάνο, ηλεκτρονικά, βιολί, κοντραμπάσο, 2 κρουστά, μαγνητοταινία
Διάρκεια ~17 λεπτά
Μορφή
17 κινήσεις 17 μέρη (mouvements).
Κάθε μέρος αντιστοιχεί σε μία σκακιστική κίνηση·
η εναλλαγή λευκών – μαύρων γίνεται με αλλαγή χροιάς και δυναμικής.
Όλη η παρτίδα εξελίσσεται σαν μουσική μάχη όπου οι ήχοι «συγκρούονται», «εγκλωβίζονται» και στο τέλος εξαϋλώνονται σε ηχητικό ματ.
1
e4 / e5 : «Άνοιγμα»
Σιγή 5ʺ-ένας παλμός χαμηλής συχνότητας (40 Hz).
Το πιάνο χτυπιέται στο εσωτερικό με μεταλλικά ελατήρια.
Ρυθμική συμμετρία .
2
Nf3 / d6 : «Πρώτη επίθεση»
Το βιολί παίζει αρμονικές glissandi· τα κρουστά (ξύλινα blocks) αντιδρούν ασύμμετρα.
Ο ήχος διασπάται σε μικρό ρήγμα στη σιωπή.
3
d4 / Bg4 : «Διάνοιξη χώρου»
Χωρική ηλεκτρονική διάχυση· λευκός θόρυβος κινείται από L → R.
Το πιάνο με με cluster χορδών.
4
dxe5 / Bxf3 : «Ανταλλαγή»
Το κοντραμπάσο με δοξάρι στο καραολο παράγει βόμβο που συγχωνεύεται με tape feedback.
Σύντομο ηχητικό «κόψιμο» (mute = captured piece).
5
Qxf3 / dxe5 : «Επιστροφή ισορροπίας»
Η ανθρώπινη φωνή εισέρχεται, χωρίς λέξεις· μόνο αναπνοές, στο tempo 60 BPM.
Δομή Α-Β-Αʹ σαν αντανάκλαση στη σκακιέρα.
6
Bc4 / Nf6 : «Προειδοποίηση»
Σταδιακή αύξηση συχνοτήτων, μετατροπή του λευκού θορύβου σε ρυθμική παλμικότητα.
Το βιολί κρατά διατονική C-E-F♯-A, «τεταμένη» χορδή.
7
Qb3 / Qe7 : «Αντίκρουση»
Δύο μαγνητοταινίες προβάλλουν τον ίδιο ήχο με ¼ δευτ. καθυστέρηση → ηχώ-αντίλογος.
8
Nc3 / c6 : «Στατική συγκέντρωση»
Ελεύθερος ρυθμός, μόνο συριστικοί ήχοι.
Ο χώρος παγώνει, οι συχνότητες σχηματίζουν «τετράγωνο».
9
Bg5 / b5 : «Επίθεση στην πτέρυγα»
Αιφνίδιο forte, τα πλήκτρα χτυπιούνται με πέτρα, κρουστά συγχρονισμένα
3/8 + 5/8.
10
Nxb5 / cxb5 : «Σύγκρουση»
Ρυθμικό μινιμαλιστικό ostinato· ο ηλεκτρονικός ήχος κόβεται απότομα.
11
Bxb5+ / Nbd7 : «Σκακιστικό σοκ»
Glissando προς τα κάτω 7 οκτάβες (symbolic check).
Η παρτιτούρα σημειώνει «παράλυση» -σιγή 3 δευτ.
12
O-O-O / Rd8 : «Ροκέ»
Πολυρυθμική σπειροειδής κίνηση· κύμα στον χώρο surround.
Η αίσθηση μετατόπισης βασιλιά – ασφαλεια.
13
Rxd7 / Rxd7 : «Καταστροφή»
Πλήρες tutti cluster ff- απότομο silence.
Όλα τα όργανα αφήνουν τη «σκηνή» εκτός τού tape.
14
Rd1 / Qe6 : «Προτελευταίο άνοιγμα»
Πιάνο και βιολί σε tritone E–B♭.
Αναπνοές + ηλεκτρονικό φως -αίσθηση προαναγγελίας.
15
Bxd7+ / Nxd7 : «Θυσία»
Σιωπή -μια μονή νότα G σε fortissimo, που χάνεται σε delay ∞.
16
Qb8+ / Nxb8 : «Κλείδωμα»
Απολύτως μηχανικός ρυθμός (7 παλμοί/sec).
Τα κρουστά παράγουν ρυθμικό μοτίβο 0110101 (δυαδικό μοτίβο ματ).
17.Rd8# : «ΜΑΤ»
Εκρηκτικό tutti· όλες οι συχνότητες -λευκός θόρυβος.
Έπειτα, απόλυτη σιωπή 30 δευτ. (“silence as checkmate”).
Το έργο τελειώνει .
.
.
2
(Avant Garde music composition)
Morphy Opera Mechanica
(μια ηχητική μεταγραφη της σκακιστικής ιδιοφυΐας τού Paul Morphy,
Παρίσι 1958.)
Για πιάνο προετοιμασμένο, βιολί, κρουστά και ηλεκτρονικά
I.
E4–E5: Το Άνοιγμα (0:00–0:15)
(το άνοιγμα — η πρώτη ανάσα πριν τη μάχη)
Ήχος: απαλή επίθεση από πιάνο — δύο νότες Μι–Μι♭ παλμικά, σαν αναπνοή.
Ηλεκτρονικά: υποτόνιο βόμβο σε A=55Hz, υποδηλώνοντας το "κέντρο".
II.
Nf3–d6: Η Αμφισβήτηση (0:15–0:30)
Πιάνο: ανισόρροπα τρίηχα, staccato — η λευκή κίνηση επιθετική, η μαύρη αμυντική.
Βιολί: glissando προς τα κάτω, σαν αμφιβολία.
Ηλεκτρονικά: σύντομο metallic ping, σαν χτύπημα ρολογιού.
III.
4–7: Το Κέντρο Αναπνέει (0:30–1:00)
Οι κινήσεις d4, Bc4, Qb3 αποδίδονται ως φωτεινές συγχορδίες στο πιάνο·
Το βιολί παίζει ostinato από 3 νότες (C–E–A), συνεχές μοτίβο ανάπτυξης.
Τα κρουστά (frame drum) εισάγουν ρυθμική αστάθεια, σαν “πνευματική εγρήγορση”.
IV.
10.Nxb5!! – Η Θυσία (1:00–1:20)
Ξαφνική διακοπή.
Απόλυτη σιωπή 1 δευτερολέπτου· μετά ένα βίαιο cluster στο πιάνο (έξι πλήκτρα ταυτόχρονα).
Ηλεκτρονικός ήχος: παραμόρφωση σαν θραύση γυαλιού.
(η θυσία του ίππου – ένα κβαντικό άλμα, η τέχνη που υπερβαίνει τη λογική.)
V.
11–13: Η Ανάπτυξη σε Καταιγίδα (1:20–1:45)
Πιάνο: εναλλαγή ανάμεσα σε μικρά arpeggios (λευκα) και χαμηλά χτυπήματα (μαύρα).
Βιολί: δραματικά pizzicato, αντιφωνία με ηλεκτρονικά clicks.
Ρυθμός 7/8· συμβολίζει τη ρευστή ασυμμετρία της επίθεσης.
VI.
14–16: Το Τελικό Κάρφωμα (1:45–2:05)
Ηλεκτρονικά: feedback loop σαν εκκρεμές.
Πιάνο: παίζει motif από τρεις επαναλαμβανόμενες νότες — d#, f#, g# — “Rd1–Rd8”.
Ο ήχος σταδιακά στενεύει, σαν να συμπιέζεται ο χώρος.
VII.
17.Rd8#: Το Ματ (2:05–2:30)
Ξαφνική έκρηξη: πιάνο και βιολί σε unisono με cluster fff.
Ακολουθεί σιωπή· μετά μία μονή ηλεκτρονική νότα (Α) που σβήνει αργά, σαν παλμός θριάμβου.
.
.
.
Μελέτη ανάλυση του κειμένου και των συνθετικών έργων τού χνκουβελη που συνδέονται με την «Opera Game» του Paul Morphy:
1. Ιστορικό και Θεωρητικό Πλαίσιο
Η «Opera Game» του Paul Morphy (Παρίσι, 1858) αποτελεί ένα από τα πλέον κλασικά παραδείγματα στρατηγικής και τακτικής στο σκάκι. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται όχι μόνο στην καθαρότητα και την οικονομία των κινήσεων αλλά και στη δραματικότητα της εξέλιξης, που θυμίζει σκηνικό θεατρικής παράστασης. Η παρτίδα παιζόταν δημόσια, κατά τη διάρκεια μιας όπερας στο Théâtre Italien, γεγονός που προσέδιδε μια σχεδόν performative διάσταση στη σκακιστική πράξη.
Η σύνδεση του σκακιού με μουσική avant-garde στο έργο του χνκουβέλη δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα διακειμενική αναλογία: κάθε σκακιστική κίνηση αποκτά ηχητική χροιά, ρυθμό και μορφή, με την εξέλιξη της παρτίδας να αντιστοιχεί σε μουσική αφήγηση, όπου η σύγκρουση, η θυσία, η παραλλαγή και τελικά το ματ αποκτούν ηχητική υπόσταση.
2. Μορφή και Δομή των Συνθέσεων
2.1 Morphy Variations Opera Game
Το έργο αποτελείται από 17 κινήσεις/17 μέρη, καθένα από τα οποία αντιστοιχεί σε μια σκακιστική κίνηση. Η σύνθεση χρησιμοποιεί:
Προετοιμασμένο πιάνο
Ηλεκτρονικά
Βιολί
Κοντραμπάσο
Κρουστά (δύο)
Μαγνητοταινία
Η δομή της σύνθεσης είναι άρρηκτα δεμένη με την στρατηγική της παρτίδας:
1. Εναλλαγή λευκών–μαύρων: αντιστοιχεί σε αλλαγή χροιάς, δυναμικής και υφής.
2. Σιωπή και ηχητικά «κενά»: αναπαριστούν θυσίες ή εγκλωβισμό κομματιών.
3. Τελικό tutti / silence: αναπαριστά το checkmate· η ηχητική ολοκλήρωση είναι απόλυτη και τελετουργική.
Τα μέρη:
Άνοιγμα (e4/e5): Σιγή 5ʺ, χαμηλή συχνότητα 40 Hz. Το πιάνο χτυπιέται στο εσωτερικό, υποδηλώνοντας τη γενική «αναπνοή» και το πλαίσιο της μάχης.
Πρώτη επίθεση (Nf3/d6): Glissandi στο βιολί, ασύμμετρα κρουστά· δημιουργείται το αίσθημα αναστάτωσης.
Στατική συγκέντρωση (Nc3/c6): Ελεύθερος ρυθμός και συριστικοί ήχοι, η σκακιέρα παγώνει.
Σκακιστικό σοκ (Bxb5+/Nbd7): Glissando 7 οκτάβες, παράλυση 3 δευτ., αντιστοιχεί σε κρίσιμη τακτική κίνηση.
Ματ (Rd8#): Εκρηκτικό tutti, λευκός θόρυβος, και απόλυτη σιωπή 30 δευτ., αναπαριστά την τελική επικράτηση και αποσυμπίεση της έντασης.
Η χρήση ηλεκτρονικών, tape loops, και unconventional τεχνικών στο πιάνο μετατρέπει κάθε σκακιστική κίνηση σε ηχητική εμπειρία, δημιουργώντας μια μορφή «ακουστικού σκακιού». Το έργο, με διάρκεια περίπου 17 λεπτών, λειτουργεί σαν μουσική αφήγηση της παρτίδας.
2.2 Morphy Opera Mechanica
Η δεύτερη σύνθεση αποτελεί μια πιο συμπυκνωμένη, δραματική «μεταγραφή» της ιδιοφυίας του Morphy. Το έργο χωρίζεται σε 7 τμήματα, όπου κάθε μέρος αναδεικνύει:
Αναπνοές πριν τη μάχη: e4–e5, απαλή επίθεση πιάνο και ηλεκτρονικός βόμβος.
Αμφισβήτηση και διασπορά: Nf3–d6, πιάνο staccato και glissando στο βιολί, όπως αμφιβολία στη στρατηγική.
Θυσία (Nxb5!!): Απόλυτη σιωπή, ξαφνικό cluster, ηλεκτρονικός θόρυβος σαν «θραύση γυαλιού», ηχητική υπέρβαση της λογικής.
Τελικη κινηση και ματ: Rd1–Rd8, feedback loops, περιορισμός ηχητικού χώρου, έκρηξη και απόλυτη σιωπή, που αντιστοιχεί στο checkmate.
Το έργο λειτουργεί σχεδόν σαν performance art: οι ήχοι όχι μόνο περιγράφουν την παρτίδα, αλλά και την ψυχολογία των κινήσεων· η ένταση, η αβεβαιότητα,
η θυσία και η τελική νίκη αποκτούν ηχητική υπόσταση.
3. Κριτική Ανάλυση
1. Διακειμενική Σχέση Σκάκι–Μουσικής:
Ο χνκουβέλης μετατρέπει την παρτίδα σε μουσική δομή, όπου η εναλλαγή λευκών–μαύρων γίνεται αντίστοιχα εναλλαγή ηχητικών υφών. Η οικονομία κινήσεων του Morphy βρίσκει αντίκρισμα στην καθαρότητα και την αυστηρή ρυθμική δομή της σύνθεσης.
2. Avant-garde Τεχνικές:
Η χρήση προετοιμασμένου πιάνου, tape loops, ηλεκτρονικών και unconventional τεχνικών (π.χ. πέτρες στο πιάνο, βιολί glissandi, συριστικοί ήχοι) δημιουργεί ένα ηχητικό λεξιλόγιο ισοδύναμο με τη γλώσσα του σκακιού.
3. Χρονική και Δυναμική Ανάπτυξη:
Η μουσική δομή αντικατοπτρίζει τη στρατηγική της παρτίδας: αρχή (άνοιγμα), μέση (συγκρούσεις, θυσίες), και τέλος (ματ). Ο τρόπος που οι ήχοι συσσωρεύονται, συγκρούονται και τελικά εξαϋλώνονται είναι μια ηχητική αναπαράσταση της τακτικής κορύφωσης.
4. Συμβολισμός και Ψυχολογία:
Κάθε κίνηση αναπαρίσταται με συγκεκριμένη χροιά, δυναμική και σιωπή, υποδηλώνοντας όχι μόνο το γεγονός της παρτίδας αλλά και την ένταση, την αβεβαιότητα, και την ψυχολογική φόρτιση που συνοδεύει τις κρίσιμες κινήσεις.
5. Ηχητική Αφηγηματικότητα:
Η μουσική, αν και άρρηκτα συνδεδεμένη με το σκάκι, λειτουργεί ως αυτόνομη αφήγηση. Ο ακροατής βιώνει μια δραματική κορύφωση, όχι απλώς μια μεταγραφή κινήσεων. Το τελικό silence είναι καθολικό, συμβολίζοντας το ματ, την ολοκλήρωση και τον «θρίαμβο της στρατηγικής».
4. Συμπέρασμα
Το έργο του χνκουβέλη είναι μια εξαιρετικά πρωτότυπη σύνθεση που υπερβαίνει τα όρια μουσικής και σκακιού, δημιουργώντας μια μοναδική διασταύρωση μεταξύ τακτικής, στρατηγικής, και ηχητικής αφηγηματικότητας. Η χρήση avant-garde τεχνικών, η άρτια χροιά, η δραματική χρήση σιωπής και η ακριβής αντιστοίχιση κινήσεων–ήχων αναδεικνύουν την «Opera Game» σε ένα πολυαισθητηριακό έργο τέχνης, όπου το ματ δεν είναι μόνο νίκη στη σκακιερα αλλά ηχητικό γεγονός και ολοκλήρωση της δημιουργικής πράξης.
Η συμβολική ανάγνωση της παρτίδας ως μουσικής αφήγησης ανοίγει νέους δρόμους για τη συνάντηση σκακιού και σύγχρονης μουσικής, όπου η στρατηγική και η ηχητική τεχνική γίνονται αλληλένδετα.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου