GREEK POETRY -χ.ν.κουβελης c.n.couvelis μεταφράζοντας Ευριπίδης,Ελενη,στίχοι 22--36 -Η κρίση του Παρη και το είδωλο τής Ελενης -κι ένα ποίημα:Το είδωλο της Ελένης -χ.ν.κουβέλης c.n.couvelis POETRY-c.n.couvelis-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-χ.ν.κουβελης

 .

.

GREEK POETRY

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας 

Ευριπίδης,Ελενη,στίχοι 22--36

-Η κρίση του Παρη και το είδωλο τής Ελενης

-κι ένα ποίημα:Το είδωλο της Ελένης

-χ.ν.κουβέλης c.n.couvelis

POETRY-c.n.couvelis-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-χ.ν.κουβελης

My own empire of heteronyma -χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας

Ευριπίδης,Ελενη,στίχοι 22--36

-Η κρίση του Παρη και το είδωλο τής Ελενης

(Κι ένα ποίημα:Το είδωλο της Ελένης ,μια μελέτη ανάλυση τής μετάφρασης

και μια μελέτη αναλυση τού ποιήματος)

Ελένη μ'ονομασαν ,κι αυτά τα κακα που'χω πάθει

θα πω,ήρθαν τρεις θεές που για το.καλλος

διαφωνούσαν στης Ίδης τη σπηλιά στον Αλεξανδρο

η Ήρα κι η Κύπρια κι η Παρθένα του Δία γενα

για την ομορφιά θελωντας να κάνουν κρίση,

και το δικό μου κάλλος,αν ωραίο είναι η δυστυχία,

η Κύπριδα δώρο το προσφερε πως ο Αλέξανδρος 

θα με παντρευονταν,και νικάει,αφήνοντας λοιπόν

τών βοδιών τις στάνες ο Πάρις τής Ίδης στη Σπάρτη

έφτασε για να'χει το κρεβάτι μου,όμως η Ηρα

πικραμένη επειδή τις θεές δεν νικησε ματαίωσε

τον γάμο μου με τον Αλεξανδρο ,και δεν έδωσε εμένα

αλλά ένα που σε μένα έμοιαζε ειδωλο ν'αναπνεει

φτιαχνωντας το απο αιθέρα στου βασιλιά Πριαμου 

το παιδί,και νομίζει ότι μ'εχει,μια πλάνη,αφού δεν μ'εχει

Ἑλένη δ᾽ ἐκλήθην. ἃ δὲ πεπόνθαμεν κακὰ

λέγοιμ᾽ ἄν. ἦλθον τρεῖς θεαὶ κάλλους πέρι

Ἰδαῖον ἐς κευθμῶν᾽ Ἀλέξανδρον πάρα,

25Ἥρα Κύπρις τε διογενής τε παρθένος,

μορφῆς θέλουσαι διαπεράνασθαι κρίσιν.

τοὐμὸν δὲ κάλλος, εἰ καλὸν τὸ δυστυχές,

Κύπρις προτείνασ᾽ ὡς Ἀλέξανδρος γαμεῖ,

νικᾶι. λιπὼν δὲ βούσταθμ᾽ Ἰδαῖος Πάρις

30Σπάρτην ἀφίκεθ᾽ ὡς ἐμὸν σχήσων λέχος.

Ἥρα δὲ μεμφθεῖσ᾽ οὕνεκ᾽ οὐ νικᾶι θεὰς

ἐξηνέμωσε τἄμ᾽ Ἀλεξάνδρωι λέχη,

δίδωσι δ᾽ οὐκ ἔμ᾽ ἀλλ᾽ ὁμοιώσασ᾽ ἐμοὶ

εἴδωλον ἔμπνουν οὐρανοῦ ξυνθεῖσ᾽ ἄπο

35Πριάμου τυράννου παιδί· καὶ δοκεῖ μ᾽ ἔχειν,

κενὴν δόκησιν, οὐκ ἔχων. 

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

To είδωλο τής Ελενης

όλα,λοιπόν,οσα συνεβησαν στην Ελένη πλάνη ηταν

ο Αλέξανδρος Πάρις πίστευε πως την είχε,όμως

μ'ένα είδωλο στο κρεβάτι ξάπλωνε ,έτσι κατέληξε

η Κριση της Ομορφιάς στον Ιδαίον ορος κι η νίκη

τής Κυπριδας,η Ήρα το δώρο της ματαίωσε σ'αερα

το μετέτρεψε,πάντα οι θεοί κατέχουν τον τρόπο

τα φαινόμενα σε ψευδαισθησεις να μεταβάλλουν

.

.

Η μετάφραση του χνκουβέλη των στίχων 22–36 τής Ελένης του Ευριπίδη είναι μια δημιουργική, βαθιά στοχαστική απόδοση, που συνδυάζει φιλολογική πιστότητα με ποιητική ελευθερία, κατορθώνοντας να διατηρήσει τον τραγικό τόνο και τη φιλοσοφική βαρύτητα του πρωτοτύπου.

1. Πιστότητα και απόδοση του νοήματος

Ο χνκουβέλης αποδίδει με μεγάλη ακρίβεια τη νοηματική δομή του πρωτοτύπου:

η αυτοπαρουσίαση της Ελένης (“Ἑλένη δ᾽ ἐκλήθην”) λειτουργεί ως προοίμιο μιας αφήγησης-απολογίας, όπου εξηγείται η θεϊκή πλάνη που γέννησε τον πόλεμο της Τροίας.

Η μετάφραση:

«Ελένη μ’ ονόμασαν, κι αυτά τα κακά που ’χω πάθει

θα πω…»

αποδίδει πιστά τον τόνο της ειρωνικής μοίρας και της τραγικής αυτογνωσίας του πρωτοτύπου. Η χρήση του λαϊκότροπου «μ’ ονόμασαν»  δίνει άμεση προφορικότητα, φέρνοντας την Ελένη πιο κοντά στη δραματική σκηνή.

Ο στίχος:

«ἃ δὲ πεπόνθαμεν κακὰ λέγοιμ᾽ ἄν.»

μετατρέπεται σε εξομολόγηση, σχεδόν προφορική, όπου ο χνκουβέλης συμπυκνώνει τον τραγικό αυτοαναστοχασμό της ηρωίδας.

2. Η σκηνή της κρίσεως του Πάρη

Το αρχαίο:

«ἦλθον τρεῖς θεαὶ κάλλους πέρι…»

Μεταφράζεται:

«Ήρθαν τρεις θεές που για το κάλλος

διαφωνούσαν στης Ίδης τη σπηλιά στον Αλέξανδρο…»

Η επιλογή του ρήματος «διαφωνούσαν» είναι ουσιαστική: δηλώνει ένταση, ανταγωνισμό, θεϊκή φιλονικία — ίσως πιο δραστικά απ’ το απλό “θέλουσαι κρίσιν”. Η «σπηλιά της Ίδης» αντικαθιστά τον «κευθμώνα», προσδίδοντας εικαστική σαφήνεια: ο τόπος της κρίσης γίνεται δραματικά ορατός.

Η τριπλή αναφορά «Ἥρα, Κύπρις, Παρθένος» αποδίδεται με τη φράση:

 «η Ήρα κι η Κύπρια κι η Παρθένα του Δία γένα»

 όπου ο μεταφραστής επιδιώκει ρυθμική συμμετρία και μια αρχαϊκή, σχεδόν ομηρική μουσικότητα. Η λέξη «γένα» για τη «διογενή παρθένο» (την Αθηνά) είναι ιδιότυπη, λαϊκή και ποιητική ταυτόχρονα αποδίδει τη θεϊκή καταγωγή με τρόπο ελληνικότροπο, όχι λογιότροπο.

3. Η ειρωνεία του κάλλους και η νίκη της Αφροδίτης

Ο Ευριπίδης γράφει:

 «τοὐμὸν δὲ κάλλος, εἰ καλὸν τὸ δυστυχές…»

Ο χνκουβέλης:

«και το δικό μου κάλλος, αν ωραίο είναι η δυστυχία…»

Η απόδοση είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στη φιλοσοφική ειρωνεία: το ερώτημα «εἰ καλὸν τὸ δυστυχές» μεταφέρεται σχεδόν αυτούσιο, χωρίς υπερβολική ερμηνεία. Το σχήμα «αν ωραίο είναι η δυστυχία» διατηρεί την παραδοξότητα του αρχαίου, το ειρωνικό παίγνιο μεταξύ κάλλους και συμφοράς.

Η Κύπριδα «δώρο προσφέρει πως ο Αλέξανδρος θα με παντρευόταν»· εδώ ο μεταφραστής επιλέγει μια ελεύθερη συντακτική μεταφορά, κάνοντας τον λόγο πιο συνοπτικό και αφηγηματικό ,ένα σχεδόν πεζολογικό ύφος που θυμίζει μοντέρνα δραματουργία.

4. Η πλάνη του ειδώλου

Το κορυφαίο σημείο του αποσπάσματος:

«δίδωσι δ᾽ οὐκ ἔμ᾽ ἀλλ᾽ ὁμοιώσασ᾽ ἐμοὶ

εἴδωλον ἔμπνουν οὐρανοῦ ξυνθεῖσ᾽ ἄπο…»

Μεταφράζεται:

«και δεν έδωσε εμένα

αλλά ένα που σε μένα έμοιαζε ειδωλο ν’ αναπνέει

φτιάχνοντάς το από αιθέρα στου βασιλιά Πριάμου το παιδί…»

Η απόδοση «που σε μένα έμοιαζε ειδωλο ν’ αναπνέει» είναι συγκλονιστικά ποιητική ,αναδεικνύει την οντολογική αμφιβολία ανάμεσα στο «είδωλο» και το «όν». Ο χνκουβέλης αισθητοποιεί το φιλοσοφικό υπόβαθρο της σκηνής: η Ελένη του Ευριπίδη είναι ήδη μεταφυσική, ένα ον-είδωλο στον κόσμο της απάτης. Η λέξη «φτιάχνοντάς το από αιθέρα» κρατά την αρχαία κοσμογονική υφή του «οὐρανοῦ ξυνθεῖσ᾽ ἄπο».

Η καταληκτική φράση:

«και νομίζει ότι μ’ έχει, μια πλάνη, αφού δεν μ’ έχει»

είναι ακριβής και δραματικά τελεσίδικη. Το «μια πλάνη» ως ενδιάμεσο, χωρισμένο με κόμμα, δίνει παύση τραγική,μια ἐλλειπτική ειρωνεία, όπου η 

Ελένη μιλά σχεδόν σαν αφηγήτρια μεταφυσικού δράματος.

5. Ύφος και ποιητική γλώσσα

Ο χνκουβέλης χρησιμοποιεί έναν καθαρό, δωρικό ελληνικό λόγο, χωρίς εξεζητημένες λέξεις. 

Το ύφος είναι:

πεζολογικό στην αφήγηση (χωρίς ομοιοκαταληξίες ή μετρικότητα),

ποιητικό στη ρυθμική του κυματοειδή κίνηση και στις εσωτερικές αντιθέσεις.

Οι φράσεις «να κάνει κρίση», «των βοδιών τις στάνες», «στης Ίδης τη σπηλιά» δείχνουν την πρόθεση να συνδέσει την τραγωδία με το ελληνικό τοπίο ,το αρχαίο δράμα μεταφράζεται σε γλώσσα της εμπειρίας, όχι μόνο της φιλολογίας.

6. Θεματική και δραματουργική συνείδηση

Η μετάφραση του χνκουβέλη δεν είναι μόνο απόδοση, αλλά ερμηνεία της τραγικής ουσίας:

ο κόσμος του Ευριπίδη, όπου η πραγματικότητα είναι φάντασμα και η πλάνη φαίνεται αληθινή, αναδεικνύεται με ένταση. Ο μεταφραστής κατανοεί ότι εδώ 

ο ποιητής ανατρέπει τον ομηρικό μύθο· η Ελένη του δεν είναι η άπιστη, αλλά θύμα της θεϊκής απάτης.

Η τελευταία φράση («μια πλάνη, αφού δεν μ’ έχει») συμπυκνώνει όλη την ευριπίδεια τραγικότητα: το ψεύτικο γίνεται μοίρα.

7. Συνολική αποτίμηση

Η μετάφραση του χνκουβέλη:

Διατηρεί φιλολογική ακρίβεια (χωρίς εκσυγχρονιστικά παραχαράγματα),

Προσθέτει λυρική ένταση και δραματική καθαρότητα,

Ενσωματώνει φιλοσοφική ειρωνεία και μεταφυσική συνείδηση,

Κινείται με ρυθμό και καθαρότητα λόγου που παραπέμπουν στην αρχαία τραγική μουσικότητα.

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “ποιητική μετάφραση πιστότητας” , ένα παράδειγμα μετάφρασης όπου η ακρίβεια και η έμπνευση συνυπάρχουν.

Συμπέρασμα:

Η απόδοση του χνκουβέλη δεν είναι απλώς μεταφορά στίχων, αλλά επανερμηνεία της ευριπίδειας αλήθειας:

η Ελένη του Ευριπίδη, πλάσμα της ψευδαίσθησης και της μοίρας, βρίσκει στη σύγχρονη ελληνική του χνκουβέλη μια γλώσσα που την καθιστά πάλι τραγικά παρούσα, ανάμεσα στο φως και στο είδωλο.

.

.

.

Μελέτη του ποιήματος «Το είδωλο της Ελένης» του χ.ν.κουβέλη 

1. Θεματικό – μυθολογικό επίπεδο

Το ποίημα ανασυνθέτει έναν από τους πιο γοητευτικούς και αμφίσημους μύθους της ελληνικής αρχαιότητας:

τον μύθο της ψευδαίσθησης της Ελένης.

Ο Ευριπίδης, στην Ελένη, είχε ήδη διαμορφώσει την εκδοχή ότι η πραγματική Ελένη ουδέποτε πήγε στην Τροία· η Ήρα, για να ματαιώσει τη νίκη της Αφροδίτης στην κρίση του Πάρη, έφτιαξε ένα είδωλο, μια άυλη εικόνα, που μόνο φαινομενικά υπήρχε. Έτσι, ο Πάρις, νομίζοντας ότι κατέχει τη γυναίκα που του υποσχέθηκε η θεά της ομορφιάς, συνευρίσκεται με φάντασμα· και ο Τρωικός Πόλεμος, το μέγιστο γεγονός της ηρωικής εποχής, γεννιέται από πλάνη.

Ο χνκουβέλης συμπυκνώνει τον πυρήνα αυτού του μύθου σε έξι στίχους απόλυτης οικονομίας, σχεδόν γνωμικής μορφής.

Το «όλα, λοιπόν, όσα συνέβησαν στην Ελένη πλάνη ήτα» λειτουργεί ως αφορισμός – προοίμιο, σαν μια μεταμυθολογική αποκάλυψη: ολόκληρη η επική και ιστορική αφήγηση (η κρίση του Πάρη, η απαγωγή, ο πόλεμος) αποκαλύπτεται ως απάτη των φαινομένων.

Η φράση «μ’ ένα είδωλο στο κρεβάτι ξάπλωνε» μετατρέπει την υψηλή μυθολογία σε ανθρώπινη ειρωνεία: ο έρωτας, ο πόθος, το σμίξιμο — όλα γίνονται σκηνή κενή, θεατρικό ψεύδος.

Η τραγωδία αποκτά ερμηνεία πλατωνική και μοντέρνα: η πραγματικότητα αντικαθίσταται από το είδωλό της.

2. Φιλοσοφικό – μεταφυσικό επίπεδο

Ο χνκουβέλης δεν περιορίζεται στη μυθολογική αφήγηση· προχωρά σε οντολογική διατύπωση.

Το ποίημα μιλά για την αμφισημία της πραγματικότητας και τη δύναμη της φαντασιακής αναπαράστασης.

Η καταληκτική διατύπωση:

«πάντα οι θεοί κατέχουν τον τρόπο / τα φαινόμενα σε ψευδαισθήσεις να μεταβάλλουν»

είναι φιλοσοφική κορύφωση.

Οι θεοί, δηλαδή οι υπερβατικές δυνάμεις που κυβερνούν τον κόσμο, ορίζουν το πεδίο της ψευδαίσθησης.

Ο άνθρωπος, μέσα στο παιχνίδι των θεών, ζει μέσα σε είδωλα, σε «φαινόμενα», χωρίς να αγγίζει την ουσία.

Η θέση αυτή θυμίζει έντονα παρμενίδεια και πλατωνική σκέψη:

για τον Παρμενίδη, το «φαίνεσθαι» είναι απατηλό· μόνο το «είναι» είναι αληθές·

για τον Πλάτωνα, ο αισθητός κόσμος είναι σκιά του αληθινού.

3. Υφολογικό – ποιητικό επίπεδο

Το ύφος του χνκουβέλη χαρακτηρίζεται από:

λιτότητα και ακρίβεια (η γλώσσα δεν ρητορεύει· κάθε λέξη είναι αναγκαία),

συμπύκνωση νοήματος (σχεδόν σαν επιγραμματικό απόφθεγμα),

μετα-ποιητική ειρωνεία: η αφήγηση του μύθου λειτουργεί ως σχόλιο για την ψευδαίσθηση της ίδιας της ποίησης — που, όπως και οι θεοί, μεταβάλλει τα φαινόμενα σε ψευδαισθήσεις.

Ο τόνος είναι ήρεμος, διαυγής, αποστασιοποιημένος ,θυμίζει την τραγική ειρωνεία του Ευριπίδη.

Η δομή του ποιήματος είναι αφηγηματική στην αρχή και γνωμική στο τέλος· 

η μετάβαση από το συγκεκριμένο στο καθολικό συντελείται αβίαστα, δίνοντας φιλοσοφικό βάθος στο μικρό ποιητικό σώμα.

4. Συνολική ερμηνεία – θέση στην ποίηση του χνκουβέλη

Το ποίημα εντάσσεται στο ευρύτερο ποιητικό σύμπαν του χνκουβέλη, όπου κυριαρχεί η κριτική της πραγματικότητας μέσω της κλασικής μνήμης.

Ο ποιητής χρησιμοποιεί τον ελληνικό μύθο όχι ως διακοσμητικό στοιχείο, αλλά ως γνωστικό εργαλείο: η αρχαιότητα μετατρέπεται σε πεδίο αναστοχασμού για την αλήθεια, τη φαντασία, και τη μοίρα του ανθρώπου.

Έτσι, Το είδωλο της Ελένης γίνεται σύγχρονη αλληγορία του ψευδούς:

του ψευδούς της ιστορίας (ο Τρωικός Πόλεμος για μια σκιά),

του ψευδούς του έρωτα (μια γυναίκα που δεν είναι εκεί),

του ψευδούς της τέχνης (η ομορφιά ως είδωλο, όχι ουσία).

5. Συμπέρασμα

Το ποίημα λειτουργεί σαν ποιητικό επιμύθιο της τραγωδίας του φαινομένου.

Με ελάχιστους στίχους, ο χνκουβέλης επιτυγχάνει μια πυκνή σύνθεση μύθου, φιλοσοφίας και ειρωνείας·

αναδεικνύει την ανθρώπινη αδυναμία να διακρίνει το αληθές από το φαινομενικό και, ταυτόχρονα, αποδίδει στους θεούς —ή στη μοίρα— τη δύναμη να «μεταβάλλουν τα φαινόμενα σε ψευδαισθήσεις».

Είναι, επομένως, ένα μεταφυσικό σχόλιο πάνω στη φύση του είναι και της φαινομενικότητας, μια τραγική ειρωνεία για τη μοίρα του ανθρώπου μέσα στην ψευδαίσθηση του κόσμου ,ένα μικρό, σχεδόν αποφθεγματικό αριστούργημα.

.

.

.