GREEK POETRY -λογοι υπαρξης -χ.ν.κουβέλης c.n.couvelis POETRY-c.n.couvelis-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-χ.ν.κουβελης

 .

.

GREEK POETRY

-λογοι υπαρξης

-χ.ν.κουβέλης c.n.couvelis

POETRY-c.n.couvelis-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-χ.ν.κουβελης

The West-Eastern Divan Orchestra conducted by Daniel Barenboim performs  Beethoven's 9th Symphony at the Berlin Philharmonic.

https://youtu.be/HljSXSm6v9M?si=9t79XgbPwvOlOEIr

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

λογοι υπαρξης

(και μια μελέτη ανάλυση τού ποιήματος)

καμία πιο μεγάλη δικαιολογία ύπαρξης 

από το ν'ακουσεις την 9η Συμφωνία τού Μπετόβεν 

(1)

τοσο φως περισσεύει

από την αιωνιοτητα

στο τραπέζι, ένα ποτήρι με νερό.

η γυναίκα απέναντι ποτίζει τα λουλούδια

στις γλαστρες

το νερό στάζει απ’ τα φύλλα

μια σταγόνα, δυο σταγόνες

η ανάμνηση μου ο ήχος τους

το φως που πέφτει πάνω στο χερι σου

αυτό το λίγο χρειάζεται ο ανθρωπος

.

.

(2)

όλοι αφήνουν πίσω τους,

τη σιωπη

στο δωμάτιο τής μνήμης

εκεί όλα είναι ήσυχα

και δεν χρειάζεται εξήγηση

μερικές φορές σκέφτομαι τις φωτογραφίες

όπου ποζάρουν ν'αποφυγουν τη λήθη

περιμένοντας αιώνες

όταν όλα τελειώνουν

η νύχτα ήρθε ήσυχα

δεν ξεχωρίζουν πια οι ζωντανοί

απ' τους απόντες

η καρέκλα στη μορφη τού σώματος

που καθισε

και το φως σ'αμεροληπτη ισορροπια

να συνεχίζει να υπάρχει

ίσως η αιωνιότητα

να είναι ένα τίποτα

που θυμίζει τη ζωη

.

.

(3)

τίποτα δεν τελειώνει 

άυλα

όλα επιστρέφουν

στη σιωπή τους

σε μια αόρατη παύση

αναπνοής

εκεί σ'αυτή την απουσία

ολόκληρος ο κόσμος

δεν έχει ανάγκη να τον κοιτάξεις

για να υπαρξει

.

.

.

Η μελέτη ανάλυση του ποιήματος «Λόγοι ύπαρξης» του χ.ν. κουβέλη αποκαλύπτει ένα έργο στοχαστικής λιτότητας και υπαρξιακής διαύγειας, όπου η γλώσσα γίνεται φορέας μιας ήσυχης, σχεδόν μεταφυσικής παρατήρησης του Είναι. 

Ο ποιητής, με χαρακτηριστική νηφαλιότητα και δωρικό ύφος, διατυπώνει την αναζήτηση του «λόγου» για την ύπαρξη μέσα σε ένα πλαίσιο καθημερινότητας, φωτός, σιωπής και μουσικής.

I. Θεματική και φιλοσοφικός πυρήνας

Η εναρκτήρια φράση, «καμία πιο μεγάλη δικαιολογία ύπαρξης / από το ν’ ακούσεις την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν», αποτελεί δήλωση κοσμοθεωρίας.

Η τέχνη – και ειδικότερα η μουσική – τίθεται ως ύψιστη αιτιολόγηση της ανθρώπινης ύπαρξης, υπερβαίνοντας κάθε θεολογική ή οντολογική πρόταση. Η 9η Συμφωνία, έργο συμφιλίωσης, παγκόσμιας αδελφοσύνης και χαρμόσυνης υπέρβασης του πόνου, λειτουργεί ως κοσμική θεοφάνεια. Ο άνθρωπος δικαιώνει την ύπαρξή του όχι μέσω της πίστης ή της εξουσίας, αλλά μέσω της αισθητικής εμπειρίας — της εμπειρίας του Απόλυτου μέσα από τον ήχο.

Αυτή η «δικαιολογία ύπαρξης» εισάγει το ποιητικό τρίπτυχο που ακολουθεί (τρεις ενότητες), σαν τρεις στάσεις επίγνωσης του Είναι:

1. Το φως και η καθημερινή ευαισθησία.

2. Η μνήμη και η σιωπή της απώλειας.

3. Η υπέρβαση της μορφής και η είσοδος στην άυλη συνέχεια.

II. Πρώτη ενότητα – Το φως και το ελάχιστο

«τόσο φως περισσεύει

από την αιωνιότητα»

Ο χνκουβέλης ανοίγει με μια ποιητική μεταφυσική της απλότητας. Το φως, σύμβολο γνώσης και ύπαρξης (στον Ηράκλειτο) , δεν αποκαλύπτεται, αλλά “περισσεύει”. Υπάρχει πλεονάζον φως – δηλαδή, η ύπαρξη είναι ήδη υπερπλήρης, δεν χρειάζεται ερμηνεία.

Στη σκηνή που ακολουθεί, ένα ποτήρι νερό, μια γυναίκα που ποτίζει λουλούδια, 

η καθημερινότητα μετατρέπεται σε μεταφυσικό τοπίο. Το νερό, το φως, οι σταγόνες, λειτουργούν ως μεταφορές της συνέχειας και της μνήμης:

«μια σταγόνα, δυο σταγόνες / η ανάμνηση μου ο ήχος τους»

Η εμπειρία μετατίθεται από την όραση στον ήχο — όπως και στην αναφορά στη 9η Συμφωνία — υπενθυμίζοντας πως η ύπαρξη βιώνεται ακουστικά, ως ρυθμός, ως παλμός του χρόνου.

Η τελική φράση,

«το φως που πέφτει πάνω στο χέρι σου / αυτό το λίγο χρειάζεται ο άνθρωπος»,

συμπυκνώνει το ανθρωπιστικό ήθος του ποιήματος: το «λίγο» είναι αρκετό· το φως, η παρουσία, η τρυφερότητα, η εγγύτητα. Ο άνθρωπος δικαιώνεται στην καθημερινή χειρονομία του φωτός.

III. Δεύτερη ενότητα – Η μνήμη και η σιωπή

Η δεύτερη ενότητα μετατοπίζεται σε μείζονα υπαρξιακή ησυχία. Η φράση:

«όλοι αφήνουν πίσω τους, / τη σιωπή»

εγγράφει τον άνθρωπο μέσα στην απουσία του. Η σιωπή δεν είναι κενό· είναι το ίχνος του ζώντος μετά την παρουσία του. Το «δωμάτιο της μνήμης» λειτουργεί σαν μικρογραφία του ασυνειδήτου ή της αιωνιότητας· εκεί «όλα είναι ήσυχα / και δεν χρειάζεται εξήγηση».

Η σιωπή και η απλότητα λειτουργούν ως λύτρωση από τη λογοκρατία και τον πόνο της συνείδησης.

Οι «φωτογραφίες» που «ποζάρουν ν’ αποφύγουν τη λήθη» είναι μια σπαρακτική μεταφορά: ο άνθρωπος, γνωρίζοντας τη φθορά, αναζητεί την ακινησία της μνήμης, τη μορφή που θα αντισταθεί στο χρόνο.

Το ποίημα κορυφώνει εδώ τον στοχασμό του:

«δεν ξεχωρίζουν πια οι ζωντανοί / απ’ τους απόντες»

Η ζωή και ο θάνατος παύουν να είναι αντιθέσεις· συγχωνεύονται σε μια οντολογική συνέχεια φωτός και ύλης.

Το φως εδώ έχει «αμερόληπτη ισορροπία» — δεν κρίνει, δεν διαλέγει, απλώς υπάρχει. Και η τελευταία διατύπωση,

 «ίσως η αιωνιότητα / να είναι ένα τίποτα / που θυμίζει τη ζωή»,

είναι μια από τις πιο ώριμες υπαρξιακές φράσεις της σύγχρονης ελληνικής ποίησης. Η αιωνιότητα δεν είναι υπερβατικό Όλον· είναι το αποτύπωμα της ζωής που συνεχίζει να ηχεί — ένα «τίποτα» με μνήμη.

IV. Τρίτη ενότητα – Η επιστροφή στη σιωπή

Η τελική ενότητα λειτουργεί ως φιλοσοφικό επιμύθιο:

«τίποτα δεν τελειώνει

άυλα

όλα επιστρέφουν

στη σιωπή τους»

Η λέξη «άυλα» είναι το κλειδί: η ύπαρξη συνεχίζεται εκτός ύλης, ως ενέργεια, ήχος, φως — αναλογικά με τη μουσική αρχή του ποιήματος (η 9η Συμφωνία).

Η σιωπή εδώ δεν είναι θάνατος αλλά κύκλος: επιστροφή, ανάπαυση, λύτρωση.

Η «αόρατη παύση αναπνοής» θυμίζει μουσική σημειογραφία: το ποίημα ολοκληρώνεται σαν μουσική σύνθεση, επιστρέφοντας στον ρυθμό της ανάσας, στην «παύση» που κάνει τον ήχο δυνατό.

Η τελική φράση,

«δεν έχει ανάγκη να τον κοιτάξεις / για να υπάρξει»,

κλείνει το ποίημα με μια οντολογική αποδοχή: το Είναι υπάρχει ανεξάρτητα από την ανθρώπινη συνείδηση.

Πρόκειται για μια ποιητική του μη-ανθρωποκεντρισμού, όπου η ύπαρξη είναι αυτόφωτη, αυτάρκης — ο κόσμος υπάρχει γιατί υπάρχει, όχι γιατί τον αντιλαμβανόμαστε.

V. Υφολογική και μορφική ανάλυση

Το ύφος του χνκουβέλη εδώ είναι μινιμαλιστικό, απογυμνωμένο από ρητορική. 

Η σύνταξη λιτή, οι λέξεις καθημερινές, το ύφος στοχαστικό και χαμηλόφωνο.

Οι ενότητες χωρίζονται με τελείες και κενά, σαν παύσεις μουσικού μέτρου. Το ποίημα αναπνέει, δεν αναπτύσσεται ρητορικά· κάθε εικόνα είναι σημείο ανάπαυσης του νοήματος.

Η σχέση φωτός–σιωπής–ήχου είναι τριαδική δομή, όπως και η μορφή του ποιήματος. Ο χνκουβέλης συνθέτει ένα φιλοσοφικό τρίπτυχο, όπου το αισθητικό και το οντολογικό συμπίπτουν.

Το «να ακούσεις την 9η Συμφωνία» ως υπέρτατη εμπειρία του Είναι.

VI. Συμπέρασμα

Το ποίημα «Λόγοι ύπαρξης» αποτελεί ένα ύστερο ανθρωπιστικό στοχασμό για την αιτία και το νόημα της ύπαρξης μέσα στη σιωπή και το φως.

Η μουσική, το φως, το νερό και η σιωπή γίνονται μορφές του ίδιου αρχέγονου ρυθμού, όπου η ζωή και ο θάνατος παύουν να αντιπαρατίθενται.

Ο χνκουβέλης, με απλότητα και καθαρότητα, προσφέρει ένα μεταφυσικό ποίημα χωρίς μεταφυσική· ένα ποίημα που βρίσκει τον Θεό όχι στον ουρανό αλλά στο άγγιγμα του φωτός πάνω στο χέρι.

.

.

.