.
.
GREEK POETRY
- στερρά έπεα
-χ.ν.κουβέλης c.n.couvelis
POETRY-c.n.couvelis-ΠΟΙΗΜΑΤΑ-χ.ν.κουβελης
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
στερρά έπεα
(και μια μελέτη ανάλυση τού ποιήματος)
Δεσμώτης τήδε(δέσμιος,εκ δεω,δένω)
τροχιζω τις συλλαβές μα-χαι-ρι
ὣς ἄορ aor ομηρικό
να μην σφαγούν πάλι οι ίδιοι άνθρωποι
η ΕΛΣΤΑΤ μετράει από το 2010 ως το 2023
τη μετανάστευση:
πάνω από 450.000 νέοι έφυγαν.
Μαρτυρία από τη Θεσσαλονίκη, 2016:
«Στο χωριό έμειναν μόνο τα σπίτια.
Όλοι στο Λονδίνο δουλεύουν σερβιτόροι».
στις σπονδυλωσεις τού μαρξισμου
διασώζεται σημείωμα νοσηλεύτριας(1942):
«Σήμερα πέθαναν 34 παιδιά από αβιταμίνωση.
Το γάλα δεν έφτασε».
Μη συνηθίσετε ποτέ αυτό:
φωτογραφία Ερυθρού Σταυρού 13/9/1922,
μια γυναίκα στην προκυμαία τής Σμύρνης
κρατάει μια κούκλα παιδιού.
Αυτό απέμεινε.
Να μην το γράψει κανείς.
Ούτε η Ιστορία
να το ντύσει με κραυγές.
.
.
.
Μελέτη ανάλυση τού ποιήματος τού χνκουβελη:στερρά έπεα.
1. Τίτλος και προγραμματική λειτουργία
Ο τίτλος «στερρά έπεα» είναι συνειδητά ομηρικός.
Το «ἔπεα πτερόεντα» στον Όμηρο δηλώνει τα λόγια που «πετούν», αλλά το «στερρά» εδώ αντιστρέφει το νόημα: λόγια σταθερά, σκληρά, αμετακίνητα.
Πρόκειται για ποιητική δήλωση: το ποίημα δεν επιθυμεί να είναι λυρικό
αλλά μαρτυρία και αντιστάθμιση απέναντι στον ιστορικό πόνο.
Η επιλογή της αρχαϊκής βαρύτητας προϊδεάζει για ένα ελεγειακό-μαρτυρικό ύφος με κοινωνικό βάθος.
2. Η πρώτη στροφή: Η αυτο-τοποθέτηση του ποιητικού υποκειμένου
Δεσμώτης τήδε (δέσμιος, ἐκ δεω, δένω)
τροχίζω τις συλλαβές μα-χαι-ρι
ὣς ἄορ aor ὀμηρικό
Το 'δεσμιον' εδώ λειτουργεί σε δύο επίπεδα:
1. Ο ποιητής ως δεσμώτης του Λόγου
Δεμένος στον χώρο («τήδε»), δεσμευμένος να μαρτυρήσει.
Η ετυμολογική παρένθεση λειτουργεί ως εργαλειακή ενθύμηση: το ποίημα δεν αφήνει τον αναγνώστη να ξεχάσει το βάρος των λέξεων.
2. Ο ποιητής ως δεσμώτης της Ιστορίας
Η Ιστορία δεν αφήνει κανέναν να διαφύγει· δεσμώτης είναι όποιος γνωρίζει.
Το τροχισμένο «μα-χαι-ρι» με παύλες κάνει τις συλλαβές κοφτερές, και το «ὣς ἄορ» (ξίφος στον Όμηρο) ολοκληρώνει τη μεταφορά:
Οι λέξεις είναι όπλο, όχι για επίθεση, αλλά για αποτροπή επανάληψης της σφαγής.
3. Ο κοινωνικός άξονας – Μετανάστευση και δημογραφία
να μην σφαγούν πάλι οι ίδιοι άνθρωποι
η ΕΛΣΤΑΤ μετράει από το 2010 ως το 2023
τη μετανάστευση:
πάνω από 450.000 νέοι έφυγαν.
Η μετάβαση από τον ομηρικό τόνο στα επίσημα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ δημιουργεί ένα υβριδικό μοντάζ:
Αρχαϊκό → σύγχρονο
Μυθικό → ιστορικό
Ποίηση → τεκμηρίωση
Αυτό είναι χαρακτηριστικό hypercollage ποιητικής τεχνικής του χνκουβέλη:
το ποίημα λειτουργεί σαν αρχείο.
Η μετανάστευση παρουσιάζεται ως σύγχρονη σφαγή, όχι με αίμα αλλά με απώλεια κεφαλαίου, νιότης, ζωής, προοπτικής.
Η ποίηση εδώ ανυψώνεται σε κοινωνιολογικό σχόλιο.
4. Προφορική μαρτυρία – Η Θεσσαλονίκη του 2016
Μαρτυρία από τη Θεσσαλονίκη, 2016:
«Στο χωριό έμειναν μόνο τα σπίτια.
Όλοι στο Λονδίνο δουλεύουν σερβιτόροι».
Η ένταξη μιας συγκεκριμένης μαρτυρίας εντείνει την ιστορική αλήθεια.
Η απόσπαση αυτή λειτουργεί σαν μικρό ντοκουμέντο μέσα στο κυρίως ποίημα.
Ο χνκουβέλης χρησιμοποιεί την τεχνική του aesthetic factuality (αισθητική πραγματολογικότητα): η γνώση ότι η μαρτυρία είναι αυθεντική επηρεάζει τον τρόπο ανάγνωσης.
Η φράση «έμειναν μόνο τα σπίτια» κωδικοποιεί την ερήμωση και την απουσία.
5. Διακειμενικότητα με Μαρξισμό – Το «σημείωμα της νοσηλεύτριας» (1942)
στις σπονδυλωσεις τού μαρξισμου
διασώζεται σημείωμα νοσηλεύτριας (1942):
«Σήμερα πέθαναν 34 παιδιά από αβιταμίνωση.
Το γάλα δεν έφτασε».
Εδώ ο Κουβέλης συνδέει:
τη θεωρία (μαρξισμός)
με το αρχείο (σημείωμα 1942)
και το τραύμα (παιδική θνησιμότητα Κατοχής)
Η «σπονδύλωση» παραπέμπει σε δομική στήριξη· άρα:
ο πόνος και η ανάγκη είναι ο σκελετός της ιστορίας.
Η επιλογή του 1942, έτους φρίκης στην Αθήνα της Κατοχής, δημιουργεί καθρέφτη με το σήμερα:
η στέρηση επιστρέφει με άλλα ονόματα.
6. Η προειδοποίηση – Η άρνηση της συνήθειας
Μη συνηθίσετε ποτέ αυτό:
Η φράση λειτουργεί ως ηθική προσταγή.
Το ποίημα προειδοποιεί: ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι η φτώχεια ή
η σφαγή, αλλά η εξοικείωση με την απώλεια.
7. Η Σμύρνη (1922) – Το απόλυτο αρχειακό ίχνος
φωτογραφία Ερυθρού Σταυρού 13/9/1922,
μια γυναίκα στην προκυμαία τής Σμύρνης
κρατάει μια κούκλα παιδιού.
Αυτό απέμεινε.
Η Αναφορά στο 1922 λειτουργεί ως:
ιστορικός παρονομαστής του ελληνικού τραύματος
εικόνα-μήτρα της προσφυγικής συνθήκης
αρχετυπική στιγμή απώλειας
Η κούκλα είναι σύμβολο 'του παιδιού που χαθηκε', .
Η φορμαλιστική χρήση συγκεκριμένης ημερομηνίας και φωτογραφίας προσδίδει ντοκουμέντο-ποίηση (documentary poetry)..
8. Η μετα-ποιητική κορύφωση – Η απαγόρευση της γραφής
Να μην το γράψει κανείς.
Ούτε η Ιστορία
να το ντύσει με κραυγές.
Εδώ βρίσκεται η μεγαλύτερη ειρωνεία και το ύψιστο βάθος:
Το ποίημα γράφεται ενώ δηλώνει πως «δεν πρέπει να γραφτεί».
Γιατί;
1. Το τραύμα είναι ανείπωτο
Ο πόνος υπερβαίνει τον λόγο.
2. Η γραφή είναι πάντα ατελής
Καμία αφήγηση δεν χωρά την ανθρώπινη απώλεια.
3. Η Ιστορία “ντύνει” με ερμηνείες
Και ο ποιητής θέλει να αποφύγει την ηθική αισθητικοποίηση του πόνου.
Το τέλος είναι ένα ηθικό μανιφέστο.
9. Υφολογικά χαρακτηριστικά
εναλλαγή λυρισμού–αρχείου
υπερμοντάζ ιστορικών χρονικών (1922–1942–2010–2023)
ετυμολογικές παρενθέσεις ως σχόλιο για τη ρίζα του νοήματος
τεμαχισμένος ρυθμός (μα-χαι-ρι)
στιγμιαία δραματοποίηση μέσω παραθέσεων
λιτότητα, καθαρός λόγος, ελεγειακός τόνος
10. Θεματικοί άξονες
1. Ιστορική μνήμη και τραύμα
2. Μετανάστευση / απώλεια ανθρώπινου δυναμικού
3. Παιδική θνησιμότητα – Πείνα – Πόλεμος
4. Το αδύνατο της αναπαράστασης του πόνου
5. Η ευθύνη της ποίησης ως τεκμήριο
11. Συμπέρασμα
Το «στερρά έπεα» αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της υβριδικής ποιητικής του χνκουβέλη:
ποιητικό αρχείο, ιστορικό χρονικό, ηθικό ξυράφι και μετα-ποιητικό σχόλιο.
Το ποίημα αρθρώνει μια τριπλή πράξη:
1. Καταγραφή του πόνου
2. Άρνηση εξοικείωσης με την Ιστορία
3. Αποτροπή της λήθης
Με όπλο τη γλώσσα, ο ποιητής γίνεται «δεσμώτης» της ίδιας της ευθύνης του:
να υπάρξει, να θυμηθεί, να προειδοποιήσει.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου