.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
-Η fuga τού Van Gogh
- χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η fuga τού Van Gogh
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Φούγκα στο Κίτρινο Δωμάτιο τής Arl
Μεσημέρι στην Arl.Το φως έμπαινε από το παράθυρο με την ένταση,
οι κίτρινες επιφάνειες τού δωματίου να σπινθηροβολούν σαν λιωμένο μέταλλο. Ακούγονταν ο ήχος της πέννας πάνω στο χαρτι καθώς ο Johann Sebastian Bach, σκυμμένος πάνω από ένα ξύλινο γραφείο, σημείωνε τις νότες μιας φούγκας
Η παλέτα με τα πηχτά χρώματα ήταν πεταμένη πάνω στο κρεβάτι, και ο
Vincent van Gogh στεκόταν μπροστά από τον καμβά του, με το βλέμμα του να περιφέρεται από τα ηλιοτρόπια στο βάζο, στο παράθυρο, και έπειτα στον Bach.
-Ακούς, Johann; είπε,Αυτά τα ηλιοτρόπια δεν είναι λουλούδια. Είναι κραυγές.
Σαν τις νότες σου, μόνο που δεν τις καταλαβαίνει κανείς.
Ο Bach σήκωσε το βλέμμα του.
-Ό,τι δεν καταλαβαίνει κανείς,απάντησε, δεν σημαίνει ότι δεν μιλά αληθινά.
Εγώ ακούω τους ήχους σου, Vincent. Στο κίτρινο δωμάτιο σου.
Ο van Gogh πηγε το παράθυρο.Εξω στο δρόμο,στην Arl, η ζωή προχωρούσε αδιάφορη. Αλλά όχι εδώ. Εδώ, στο κίτρινο δωμάτιο, κάτι άλλο συνέβαινε.
Κάτι άχρονο.
-Έχει δύο μέρες να φανεί, είπε ξαφνικά, χαμηλόφωνα.
-Ποια;
-Η Sien. Είναι έγκυος. Την είχα δει να μιλά με τον Gauguin πριν φύγει.
Φοβάμαι,μην κάνει κακο στον εαυτό της.Ειναι αδύνατη,άρρωστη,είχε πυρετό.
Έχει τρεις να φανεί.Πεινάει,τι θα φάει;Πάει με άντρες.
Ο Bach σταμάτησε να γράφει. Άφησε την πέννα και πλησίασε τον πίνακα με τα ηλιοτρόπια. Τον παρατήρησε σιωπηλά.
-Κι εσύ δεν εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου, Vincent. Αυτό είναι πιο επικίνδυνο.
Πριν ο van Gogh απαντήσει, η πόρτα άνοιξε αθορυβα και μπήκε ο Dr. Gachet.
-Κύριοι, είπε με την επισημότητα ενός ανακριτή αλλά και με τον τόνο ενός παλιού γνώριμου. Είναι ώρα να μιλήσουμε για την κρίση σας, Vincent.
Ο van Gogh τον κοίταξε αλλόφρων. Έκανε μια κίνηση με το χέρι να κρύψει
τη πληγή από κομμένο δεξί του αυτί.
-Δεν είναι κρίση, γιατρέ. Είναι ο τρόπος που υπάρχω. Πονάω, άρα βλέπω.
Μετά τον καυγα ο Gauguin εφυγε, η Sien δεν έρχεται. Η πραγματικότητα καταρρέει.
Ο Gassett κάθισε ήρεμα στην καρέκλα απέναντί του.
-Κατά τον Heidegger, Vincent, η ύπαρξη αποκαλύπτεται στη στιγμή του αγχους. Εκεί που το Είναι μάς τραβά από τον κόσμο τών πραγμάτων και μας φέρνει αντιμέτωπους με το Τίποτα.
Ο Bach χαμογέλασε. Ίσως επειδή ήξερε ότι μέσα από την απόλυτη σιγή,
γεννιέται η μουσική.
-Κι εγώ γράφω φούγκες πάνω στο Τίποτα.,ειπε.Οι φωνές εισέρχονται η μία
μετά την άλλη, αλλά πάντα αναζητούν κάτι που δεν θα βρουν. Μια λύση που
δεν υπάρχει.
Ο van Gogh αρχισε να περπαταει γύρω από τον καμβά σαν αγρίμι.
-Αν το αγχος,είπε, είναι η αποκάλυψη, τότε γιατί πονά τόσο; Γιατί φτάνει
κανείς να κόψει το αυτί του για να ακουστεί;
Ο Dr. Gachetet πήρε στα χέρια του μια γραμμένη παρτιτούρα τού Bach:
- Ίσως,είπε,γιατί χωρίς την απώλεια, δεν θα αναγνωρίσεις ποτέ την
πληρότητα. Και χωρίς την τρέλα, δεν θα καταλάβεις ποτέ το οριο.
Σιωπη. Ο Bach στο γραφείο και άρχισε να γράφει ξανά. Η φούγκα
αναπτυσσόταν τώρα με ένταση. Σαν να συνομιλούσαν μεταξύ τους τέσσερις φωνές,ο Vincent, ο Gauguin, η Sien, ο ίδιος ο Θεός.
Και τότε ακούστηκε ένα χτύπημα στην πόρτα.
Ο van Gogh έμεινε ακίνητος. Η καρδιά του χτυπουσε δυνατα.
Η πόρτα άνοιξε. Μια γυναικεία φιγούρα, με κοιλιά στρογγυλή και μάτια γεμάτα ερημιά, στάθηκε στο ανοιγμα. Ήταν η Sien.
Δεν μίλησε. Μόνο έμεινε εκεί.Έτοιμη να καταρρεύσει.
Ο Bach έβαλε τελεία στη φούγκα του. Ήταν έτοιμη. Είχε όνομα:
Fuga in G minor: “Στο Κίτρινο Δωμάτιο τής Arl”
Ο van Gogh έτρεξε κοντά της και μετά είπε σιγανά, σαν να ήξερε ήδη την απάντηση:
-Είσαι αληθινή; Ή άλλο ένα έργο μου που δεν κατάλαβα;
Η Sien χαμογέλασε.
Ο Gachet δεν είπε τίποτα.
Ο Bach σηκώθηκε και έπαιξε τις πρώτες νότες στο πιανο
Και το κίτρινο δωμάτιο γέμισε με κίτρινο φως, tristesse μελαγχολια
και μουσική.
.
.
.
Η fuga τού Van Gogh
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Φούγκα τού Κίτρινου Χρονου
Το πρωινό φως από το παράθυρο τού κίτρινου δωματίου στην Arl.
Ο Johann Sebastian Bach, καθισμένος στο ξύλινο τραπέζι γράφει με πένα τις πρώτες νότες μιας νέας φούγκας πάνω στο κίτρινο χαρτί που του έδωσε ο Vincent van Gogh.
Ο αέρας μυρίζει πετρέλαιο από τη λάμπα.
-Δεν γράφω μουσική,λέει ο Bach για την ύπαρξη τού Θεού.Γραφω για την απουσία του.
Τα ηλιοτρόπια σου,συνεχίζει χωρίς να σηκώσει τα μάτια από τη παρτιτούρα. επαναλαμβάνονται, όπως τα θέματα σε μια φούγκα. Κι όμως, κάθε ένα λέει κάτι διαφορετικό.
Ο Van Gogh περπατά νευρικά πέρα δώθε στο δωματιο,μια παθιασμένη φωτιά καίει στα μάτια του. Έχει ζωγραφίσει τέσσερα ηλιοτρόπια από το πρωί. Κάθε ένα τού μοιάζει ανεπαρκές.
-Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει 'αρμονία',λέει,Ο Gauguin μού φώναζε πάλι για την τεχνική. Τον εκνευρίζει που τα λουλούδια μου δεν έχουν σκιά. Εμένα με τρομάζει που δεν έχουν σιωπή.
Ο Bach σηκώνει το κεφάλι. Χαμογελά ελαφρά.
-Η τέχνη,λέει, δεν οφειλει να σιωπά. Ούτε να φωνάζει. Οφείλει να είναι. Αλλά σε σένα, Vincent, τα χρώματα ουρλιάζουν. Ακόμη και το κίτρινο εδώ μέσα ουρλιάζει για νόημα. Ο Vincent κάθεται στη κατεκλα κάτω από την γιαπωνέζικη εσταμπα.
Ακουμπα με το χέρι του το το δεμένο δεξί του αυτι.
-Το έκοψα,λέει,σαν να μονολογει,γιατί ήθελα να σκοτώσω κάτι μέσα μου.
Όχι το σώμα μου.Γι’ αυτό το έκανα. Δεν το καταλαβαίνουν. Ούτε ο Gauguin, ούτε οι γιατροί.
Μεσα στο δωμάτιο μπήκε
χωρίς να τον προσέξουν
ο Dr. Gachet,στάθηκε όρθιος δίπλα στο παράθυρο.
Άρχισε να μιλάει.
-Ο Heidegger γράφει ότι ο άνθρωπος είναι 'Dasein', ένα Ον που στέκει μέσα στην ερώτηση για το Είναι. Εσύ, Vincent, έχεις σπάσει τον καθρέφτη του Είναι. Και αυτό σε κατακερματίζει. Η αγωνία σου δεν είναι ασθένεια. Είναι οντολογική κατάσταση.
-Και το αυτί;” λέει ειρωνικά ο Van Gogh, “είναι οντολογική παραφορά;
-Μήπως είναι μια απελπισμένη απόπειρα να ακουστείς;απαντά ο γιατρός.Ή να σωπάσεις τον πόνο με έναν πιο δυνατό πόνο.
Η κουβέντα διακόπτεται από έναν χτύπο στην πόρτα. Σιγή. Έπειτα, τίποτα.
Ο Van Gogh πετάγεται. Τρέχει στο παράθυρο. Κοιτάζει έξω.
-Οχι δεν είναι η Sien.. Η Sienn δεν εμφανίστηκε και σήμερα. Είναι η δεύτερη μέρα. Είναι έγκυος. Πού μπορεί να πήγε; Της είπα να μείνει εδώ, στο κίτρινο σπίτι. Το παιδί μπορεί να είναι δικό μου. Ή του Gauguin. Ή κανενός μας.”
Ο Bach σηκώνεται.
-Τελειωσα,λέει.
Στην παρτιτούρα του, τέσσερα θέματα εναλλάσσονται και στροβιλίζονται, όπως τέσσερις φωνές που συζητούν σε δωμάτιο κίτρινο, γεμάτο ανησυχία, χρώμα και αγωνία.
Παίζει τις πρώτες νότες στο μικρό μικρό πιανο από ξύλο καστανιάς.
-Η φούγκα είναι απάντηση στον Χρόνο, λέει.
Ο van Gogh απαντάει.
-Και τι γίνεται όταν ο χρόνος δεν ειναι χρονος;
Ο dr. Gachet ανάβει μια πίπα και κοιτάζει απ’ το παράθυρο.
.
.
.
Η fuga τού Van Gogh
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Φούγκα της θλίψης στο Κίτρινο Δωμάτιο
Το φως τής Αρλ μέσα από τις κουρτίνες στο Κίτρινου Δωματίου.
Ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ καθόταν στο τραπέζι. Έγραφε μια φούγκα σε σολ ελάσσονα,,παρατηρώντας το φως πανω στα ηλιοτρόπια .Εδώ, στο δωμάτιο τού Βαν Γκογκ, ανάμεσα στις στροβιλιζόμενες πινελιές του, η μουσική του έβρισκε ένα νέο είδος χώρου. Κάτι που δεν υπήρχε στη Λειψία ή στη Βαϊμάρη.
Ο Βίνσεντ στεκόταν πίσω του,Κρατούσε ένα πινέλο . Στην δεξιά τσέπη τού παντελονιού του είχε το περίστροφο.
-Ξέρεις, είπε τελικά, δεν είναι τα ηλιοτρόπια που με τρελαίνουν. Είναι η σκιά τους. Πάντα η σκιά.
Ο Μπαχ συνέχισε να σημειώνει τη μουσικη.
-Η σκιά είναι η αντίστιξη του φωτόςειπε. Όπως και η δεύτερη φωνή στη φούγκα. Χωρίς αυτή, όλα είναι επίπεδα.
Εκείνη τη στιγμή ο Βαν Γκογκ ένιωσε λύπη.
-Η Σιέν,είπε, είναι δυο μέρες εξαφανισμένη. Και είναι έγκυος.
Ο Μπαχ δεν ήξερε τι να πει. Αντί για απαντηση τού έδειξε τις νότες.
-Η φούγκα αυτή, είπε, είναι για σένα, Βίνσεντ. Είναι η σιωπή που ακούγεται μόνο αν την αντέχεις.
Κάθε φωνή ακολουθει την άλλη, σαν ψυχές σε πομπή.
Η πόρτα άνοιξε. Ο γιατρός Γκασέ μπήκε, φορώντας το γαλάζιο του σακάκι.
Ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που δεν μιλούσαν συχνά, αλλά όταν το έκαναν, ήταν για να πουν κάτι που θα ήθελες να ακούσεις.
-Ο Βαν Γκογκ υποφέρει, είπε αμέσως. Μα όχι από την ψυχή του. Η ψυχή του είναι πιο υγιής από πολλούς άλλους. Αυτό που τον πονάει είναι η απόσταση από το Είναι.
Ο Μπαχ τον κοίταξε,ψαμογελασε.
-Ο Χάιντεγκερ;ειπε
-Ακριβώς,συνέχισε ο γιατρος. Ο Βίνσεντ δεν ζωγραφίζει ηλιοτρόπια. Ζωγραφίζει τη δυνατότητα της παρουσίας τους μέσα στον χρόνο. Κι αυτό είναι ασύλληπτο για τον κοινό νου.
Ο Βαν Γκογκ αντεδρασε απότομα.
-Και το αυτί μου; Αυτό που έκοψα μετά τον καβγά με τον Γκωγκέν; Ήταν μέρος της ψυχής ή της παρουσίας μου;
Η σιωπή πύκνωσε.
Μόνο έξω, μακριά, από το βάθος τών σιτοχωραφων, ακούστηκε ένας πυροβολισμός.
Ο Βίνσεντ πάγωσε. Κοίταξε έξω.
-Κάποιος σκοτώθηκε», είπε.
Στο κίτρινο σιταροχώραφο.
Εκεί όπου η γη απορροφά τη μοναξιά.
Κανείς δεν μίλησε.
-La tristesse durera toujours,ψιθύρισε.
Η θλίψη θα διαρκεί για πάντα.
Αργότερα, το βράδυ, μπήκε στο μικρό δωμάτιο τής Ραχήλ,μ'αυτο το όνομα την ήξερε,,της πόρνης,που κάποτε του χαμογέλασε με τον τρόπο που μόνο οι αποτυχημένοι καταλαβαίνουν.
Στο κέντρο του δωματίου, μια γυάλα. Μέσα, ένα αυτί. Το δικό του.Στο οινόπνευμα, σαν κίτρινο ψάρι.
Η Ραχήλ τον κοίταξε απορημένη.
-Δεν ήρθα σαν πελάτης, τής είπε.
Ήρθα να δω το αυτί μου.
Η γυναίκα γέλασε.
-Είναι εκεί.
Έδειξε τη γυαλα
-Μπορεί ν’ ακούσει τη φούγκα που έγραψε σήμερα ο Μπαχ στο δωμάτιό μου;
ρώτησε
Η Ραχήλ δεν απάντησε. Στάθηκε μπροστά στο αυτί, σαν να περίμενε κι εκείνη ν’ ακούσει κάτι. Μια νότα, κάτι,μια απόδειξη ότι τίποτα δεν χάνεται αν αγαπηθεί αρκετά.
Κι έξω, στο σιταροχώραφο,
το φως του φεγγαριού άγγιζε το άψυχο σώμα ενός άγνωστου άντρα.
Ίσως ήταν ο ίδιος ο Βίνσεντ.
Ίσως απλώς κάποιος άλλος που δεν άντεξε τη θλίψη.
Αλλά στο Κίτρινο Δωμάτιο, η φούγκα ολοκληρωνόταν. Και κάθε φωνή της ήταν μια υπενθύμιση ότι ακόμα και στην παραφροσύνη υπάρχει τάξη. Ότι ακόμα και στο θάνατο υπάρχει μουσική.
Η θλίψη θα διαρκεί για πάντα αλλά και η φούγκα επίσης.
.
.
.
(Η fuga τού Van Gogh)
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η Φούγκα τής τρίτης φωνής στο Κίτρινο Δωμάτιο
Arl, 1889.
Το φως έμπαινε από το παράθυρο μέσα στο Κίτρινο Δωματιο .Όλα διαλυμένα στο φως,τα έπιπλα, οι τοίχοι,το σώμα τού Johann Sebastian Bach, που καθόταν στο τραπέζι με ένα τετράδιο μουσικής ανοιχτό μπροστά του.
Ο Vincent van Gogh στεκόταν πίσω του, τα μάτια του καρφωμένα στις κινήσεις της πένας του συνθέτη. Ο Bach, σοβαρός, δούλευε επάνω σε μια νέα φούγκα, αφιερωμένη,όπως τού είχε πει«στο κίτρινο».
-Το κίτρινο σου έχει μέσα φλόγα, Vincent,» είπε χωρίς να σταματήσει να γράφει.
Ο Vincent κάθισε στην καρέκλα απέναντί του. Το ένα του αυτί καλυμμένο με έναν επίδεσμο.
-Το δωμάτιο του είναι άδειο,λέει σαν να μονολογει ,Και η Sien είναι έγκυος, απροστάτευτη,και έχει δυο μέρες να φανεί. Ίσως πήγε στο ποτάμι, Ίσως….
Τρόμαξε με αυτό που σκεφτηκε.
Ο Bach δεν απάντησε. Μόνο έσκυψε πάνω στο χειρόγραφο. Μια δεύτερη φωνή έμπαινε τώρα στην φούγκα του, αντιστικτική. Ο Vincent τον παρατηρούσε
και ένιωθε τα χέρια του να τρέμουν.
Ένα χτύπημα στη πορτα , και μπήκε ο Dr. Gachet, κρατώντας ένα βιβλίο φιλοσοφίας.
-Η ύπαρξη, αγαπητέ μου Vincent, είπε καθώς κάθισε, δεν είναι ένα στατικό γεγονός. Είναι ένα γίγνεσθαι. Όπως λέει ο Heidegger, η ουσία του Dasein είναι η δυνατότητά του να κατανοεί το Είναι μέσα από την αγωνία.
Ο Van Gogh τον κοίταξε.
Ο Dr.Gachet συνεχισε -Ακριβώς. Όπως και το χρώμα σου.Εσύ δεν ζωγραφίζεις τον κόσμο. Τον αποκαλύπτεις.
Ο Bach σταμάτησε. Έβαλε την πένα κάτω και σηκώθηκε και είπε:
-Ο Vincent ζωγραφίζει φούγκες, γιατρέ. Με ήχους από ήλιο, φόβο και κραυγές. Το βλέπετε στο βλέμμα του. Στο κομμένο αυτί του.
Ο Van Gogh ανοιξε το συρτάρι τού τραπεζιου. Έβγαλε απο μέσα ένα περίστροφο και το ακούμπησε στο τραπέζι. Δεν κοίταξε κανέναν.
-Δεν ήρθατε εδώ για να με σώσετε. Ήρθατε για να δείτε την τελευταία πράξη. Αν τελειώνει με φούγκα ή με σιωπη.
Έξω, από μακριά, ακούστηκε ένας πυροβολισμός. Ο ήχος πέρασε μέσα από τους τοίχους.
Ο Vincent γύρισε το κεφάλι προς το παράθυρο.
-Κάποιος σκοτώθηκε στο κίτρινο σιταροχώραφο», είπε ήρεμα. La tristesse durera toujours.
Η σιωπή κρατησε πολύ ώρα.
Μετά σηκώθηκε και φόρεσε το παλτό του.
-Θα πάω να τη βρω.ειπε
Ο Bach τον κοίταξε με ένα είδος συμπονοιας και θλίψης. Ο Dr. Gachet δεν είπε τίποτα.
Τον ακολούθησε με το βλέμμα.
Λίγη ώρα αργότερα η πόρτα τού οίκου ανοχής έτριξε καθώς την άνοιξε. Η γυναικα τον κοίταξε με απορία.
-Δεν ήρθα σαν πελάτης σήμερα, τής είπε. Ήρθα να δω σε τι κατάσταση είναι… το κομμένο αυτί μου.
Προχώρησε προς το ράφι, εκεί που μέσα σε μια γυάλα με οινόπνευμα κολυμπούσε κάτι παράξενο ,σαν ένα κίτρινο ψάρι. Ήταν το αυτί του. Το κοιτούσε με δέος, σχεδόν με τρυφερότητα.
-Πρέπει να είναι ικανό να ακούσει τη φούγκα που έγραψε ο Bach σήμερα το μεσημέρι, στο Κίτρινο Δωμάτιό μου στην Arl. Εγώ,ίσως δεν μπορώ. Αλλά αυτόίσως μπορέσει.»
Στο Κίτρινο Δωμάτιο, η φούγκα τού Bach παρέμενε μισοτελειωμένη. Μια φωνή έλειπε. Η τρίτη. Η φωνή τού Vincent.
Ο ήλιος έδυε πίσω από ένα σιταροχώραφο, στο οποίο το κιτρινο χρώμα κυμάτιζε σαν μουσική.
Η λύπη κρατά για πάντα.
Αλλά κάποτε, μέσα σε μια νότα, ακούγεται ένα κίτρινο φως.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου