LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - χ.ν.κουβελης c.n.couvelis 15 μελέτες τού ποιήματος: ΣΥΝΑΞΑΡΙ [στον κυρ Αλεξανδρο Παπαδιαμαντη] - χ.ν.κουβελης c.n.couvelis ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis

 .

.

LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

-  χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

15 μελέτες τού ποιήματος:

ΣΥΝΑΞΑΡΙ

[στον κυρ Αλεξανδρο Παπαδιαμαντη]

- χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

15 μελέτες τού ποιήματος:

ΣΥΝΑΞΑΡΙ

[στον κυρ Αλεξανδρο Παπαδιαμαντη]

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Ο αλλαζων ανθρωπος ασκηθηκε για πολλα χρονια

Εψαλλε τα αναλλοιωτα και του φανερωθηκαν τα

κρυμμενα ,στις δε τοιχογραφιες μπορουσε να γρα-

φει:χειρ του ταπεινου δουλου Σου

Κυριος επιδιδει την ημεραν εκαστου εκαστω

εφτασε στην ελαχιστη παρατηρηση.

Ο δισκος του ηλιου ανεβαινε και κατεβαινε .

Ανυψωση.Ημερα.Νυχτα.Αποκαθηλωση.

Πορευεσθαι εν τω σμικρω , αυτο ει το Μεγιστον

Στην ερημια ,που βρισκονταν νηστεψε σαραντα

ημερες με λιγοστο νερο κι ελαχιστο ψωμι.Στο

τελος της νηστειας πηρε τα συνεργα του κι

εγλυψε σε μαρμαρινη πετρα μια σεβασμια

μορφη.Οταν με το θελημα του τελειωσε

εσκαψε στη γη λακκο και την εχωσε,απο πανω

φυτεψε κυπαρισσι.Περασαν οι χρονοι κι ηρθε

ο καιρος της πληρωμης .Ξεθαψε τη πετρα

και πηρε γαληνιος τη θεση της .

Μακαριζε τον ανδρα οτι αυτος οιδε.

Την Πρωτη Ημερα της Ανοιξης αναπαυθηκε .

Οσα ανθη και κρινα θα τον καλλωπισουν

ανθισαν.Κι ο δικαιος λογος του θα υψωθει

και θ'απλωθει ως η βελανιδια. Ποιος ειναι

αυτος ο ταπεινωμενος ανθρωπος ;

Κυριος ανταποδωσει υπερ ημων

Η ψυχη του μολυνθηκε στο κακο και το πονηρο

παρελαβε τη σαρκα του αδυνατη.Αναχωρησε

σ'αυτο τον τοπο να απεκδυθει αυτο το ασχημο

ενδυμα.Περασαν οι μερες δυσκολα κι οι νυχτες

δυσβασταχτες.Δεν υπεκυψε στον πειρασμο

κι αντεξε καλα .Οταν κοιμηθηκε απ'το χωμα

αναβλυσε μυρο κι ευωδια.

Εγεννηθη καινη η καρδια του στον απαντα αιωνα.

Αμην.

Σε τρεις ημερες βρηκαν διαμελισμενα τα υπο-

λειματα του.Μ'ακρα συντριβη και ταπεινωση

τα περισυνελλεξαν.Το ξυλο της αγριελιας

χρησιμοποιηθηκε για να χαραξουν το σχεδιο

στη γη.Δυο ορθογωνισμενες πετρες σ'επαφη

μεταξυ τους κι απο πανω μια τριτη να τις

πιανει και τις δυο.Ετσι συνεχισαν περιγραφο-

ντας και περικλειοντας με σφαιρικα τριγωνα

και ημισφαιρια τα ευρηματα.Στο τελος ανιστο-

ρησαν την αγιογραφια του ανασκολοπισθεντα

μαρτυρα.

Μνησθηναι το παραδειγμα

Ο ελαχιστος ξυπνησε απο το ονειρο .Αντικρισε

την αμυγδαλια ανθισμενη.''Νυν απολυεις τον

δουλον Σου , Κυριε '' κι εφυγε μετα το ονειρο.

Τετελεσται.

Ειδε το ξερο δεντρο και το ευλογησε .Την

ερχομενη ανοιξη ανθισε και καρπισε , στα

δε φυλλωματα του φιλοξενησε τα πουλια.

Κι εκεινος εφαγε απ' τον καρπο κι ευφραν-

θηκε , μοιρασε και στους φτωχους , στις

χηρες και στα ορφανα.

Πορευου κατα τα ρηματα Του

ΨΑ ' ,1

....Και εσται ως το ξυλον το πεφυτευμενον παρα

τας διεξοδους των υδατων ,ο  τον καρπον αυτου

δωσει εν καιρω αυτου και το φυλλον αυτου ουκ

απορρυησεται.

....εσκηνωσε κατω απ'την αγριελια και υπομονε-

τικα υμνογραφησε το απεριττο, το Υπερυμνητο

ΨΒ' , 2

....δραξασθε παιδειας , μη ποτε οργισθη Κυριος

και απολεισθε εξ οδου δικαιας

....Κατ'εκεινες τις ημερες εισεπλευσαν καραβια

στο λιμανι της μικρης πολιχνης , κουρσαροι

ακουστηκε.Οι ανθρωποι εντρομοι εγκατελειψαν

τις ασχολιες τους στη γη και στη θαλασσα

κι εψαξαν να βρουν καταφυγια στα σπηλαια.

Εκεινος ο μοναχος ανδρας τους συνδραμε

και τους φιλανθρωπισε τις ωρες εκεινες,

τους πονεσε σαν αδερφια.Οταν ο κινδυνος

περασε, με την απομακρυνση των κακο-

τροπων , επεστρεψαν στις ασχολιες τους ,

σε γη και θαλασσα , και δεν τον ξεχασαν.

ΨΓ' , 3

....και , υψων την κεφαλην κεφαλην μου ,φωνη μου

προς Κυριον εκεκραξα ,και επηκουσε μου εξ ορους

αγιου αυτου.

....Ενα ονειρο ειδε ο υπνωθεις και εξεγερθεις κατοπιν:

το Θεατρο ηταν τεραστιο , λαξευμενο εξ ολοκληρου

στο πετρωμα του βραχου ,στο δε κοιλον ξεχωρισε την

κορυφαια του χορου με τα χερια της υψωμενα σ'αργο-

συρτο θρηνο :Ωιμε!Αλι!και ξαφνικα απ ' τ' ακροτατο

σκαλι του αμφιθεατρου κυλησε η πετρινη κεφαλη

του παιδιου.Μαζευτηκαν παραυτα στην ορχηστρα

η μανα κι ο αγαπημενος μαθητης , περιλυπομενοι.

Θυμαται το μελος του μοιρολογιου:Που εδυ σου

το καλλος.

....Ενα ονειρο ,που ειδε ο υπνωθεις και εξεγερθεις

κατοπιν.

ΨΔ ', 4

....υιοι ανθρωπων , εως ποτε βαρυκαρδιοι ; ινα τι

αγαπατε ματαιοτητα και ζητειτε ψευδος;

....ελεγε στους προστρεχοντες σ'αυτον. Να το

κειμενο του:Το γιωτα του κυπαρισσιου ,το ταυ

της βελανιδιας και το μι της γλυκοριζας,μ'αυτα

επειτα σχηματιζονται οι λεξεις.''Στην αυτοκρατο-

ρια της βελανιδιας συμφυονταν σκορπισμενα τα

ευθυτενη κυπαρισσια και το χωμα αναμεμιγμενο

με την ηδυτητα της γλυκοριζας ''.Καιρος να δια-

βασουμε το Νοημα,το εμπροσθεν και το απωτερον.

ΨΕ ' , 5

....Κατα το πληθος των ασεβειων αυτων εξωσον

αυτους ,οτι παρεπικραναν σε , Κυριε , και ευφραν-

θρειησαν παντες οι ελπιζοντες επι σε

....Οι δολιες πραξεις και τα ανομηματα εφθειραν

την ψυχην του.Πριν ,Τωρα βαθεια μετανοησε και

ντραπηκε την αμαρτωλη ζωη του.Δεν ειναι για το

φοβο της αιωνιας τιμωριας ,αλλα η Αγαπη.Ειδε

το κομματι του καθαρου ουρανου στο μικρο παρα-

θυρο κι αναψε ευλαβικα το κερι να φωτισει.

Καταφυγη του αυτη η σταση . του δωθηκε

αυτη  η χαρη

ΨΣΤ', 6

....εκοπιασα εν τω στεναγμω μου , λουσω

καθ'΄εκαστην νυχτα την κλινη μου , εν

δακρυσιν μου την στρωμνην μου βρεξω

....εσυλλογισθει τους προκατοχους,ειδε να

κρεμουν τις προσωπιδες τους στα κλαδια

κι αργα υστερα ν 'αποσυροντε στη σκια.

Ο γεωργος , ο ποιμενων τα κτηνη ,

ο ψαρευων στη θαλασσα.

ΨΖ ', 7

....σωσον με εκ παντων των διωκοντων με και

ρυσαι με

....εκει τον συντροφευσαν τα αγια ρηματα των

πατερων .Οταν ανοσιουργηματα συνεβησαν

στον κοσμο δεν παρεμεινε αμετοχος και δεν

σταθηκε αδιαφορος .Εν τω μεσω των συναν-

θρωπων αγωνιστηκε και μαρτυρησε .Ποιος

θυμαται και μνημονευει τον συναθλητη μας

στην Αληθεια ;

ΨΗ ' , 8

....οτι οψομαι τους ουρανους,εργα των δακτυλων

σου ,σεληνην και αστερας,α συ εθεμελιωσας.

....Να ωφεμελισθει η ψυχη του απο την παρατηρη-

ση του απλου.Υψηλος στοχος του.Τα εργα και οι

ημερες του υπακουουν στο θελημα του. Η αγρια

ελια ανθιζει κι η χελωνα ζευγαρωνει μ'αμεμπτο

τροπο.Ας ειναι ευλογημενος ο τοκος.

Συναξαρι

............εδωσε τον ορισμο...........οριστε

............ρυθμικος κι αεικινητος

............κινησεις των

............ασταθων..........εμμονη!

....................διακοσια τετοια υλικα σωμα-

....................τα η ' μ' αλλα λογια : τα βα-

....................σικα ερωτηματα.............δεν

......[η'

......υπαρχει η υλη ; την εποχη των Κομνηνων

......και στους Αγιους Θεοδωρους του Μυστρα: ανδρο-

......γυνο εδωσε δωρο τον ορισμο

....................................''Παμεγγιστος''

.....................................πανω

.....................................σε κοκκινο α-

.....................................λογο

.....................................Μιχαηλ ; Γεωργιος ! Δημητριος ;

.....................................Ιωαννης Δαμασκηνος ! η πορνη τοξευ-

.....................................................................μενη απ ' τους

.....................................................................αναμαρτητους

.....................................................................εικονιζεται στην οψη

...............................................................της σεληνης

Συναξαρι Ι

....Σ' εκεινο τον τοπο οι λοφοι στο νοτο αφηναν

ανοιγμα προς τη θαλασσα ,Τα πρωινα του καλο-

καιριου ερχονταν ως εκει η θαλασσινη αυρα,

τ ' απογευματα εβλεπε τους ψαραδες να ριχνουν

οργιες διχτυα.Πως θα κοιμηθει μ' αυτες τις εικονες,

που ειδε ;δεν απορουσε , μηπωςβλαστημησει.Την

αλλη μερα θα κατεβαινε στη πολιτεια κι ισως , αν

στεκονταν τυχερος , να συναντουσε τον ελαχιστο

ανθρωπο , π ' αναζητουσε χρονια τωρα.Μεσα στη

χουφτα του πηρε χωμα,σ'αυτο εφτυσε,το επλασε

με τα χερια του , επειτα φυσηξε στο εσωτερικο

της μαζας τη φωνη του κι οταν τελειωσε το ειδε ,

γαληνιος , ν ' απομακρυνεται.Αυριο το μεσημερι

θα του'φερνε τα νεα του.Γλυκα,που πνεει τ' αερακι

στα φτερα των γλαρων , οπως στις σκεψεις του το

δωρισμενο ονομα.Η πολιτεια κατω καθως βυθι-

στηκε στο σκοταδι αναψε τα φωτα της ,ως εκει πανω

τον εφτανε ο πολυελαιος της. Αυριο ,το πολυ ως

το μεσημερι , τον περιμενε,να μεταφερει τα νεα του,

εστω και τα ελαχιστα δυνατα.

Συναξαρι

...............υμνησατε τον Κυριον . [ παρατεταγμενοι

στα χαραγματα οι αρχαγγελοι ] εξι η'εφτα εφιπποι:

...............ο Οδυσσεας εστησε

...............το κουπι ; ρωτησε

...............Λαλια , που λαλησε '' εκλαυσε δε

ο πατηρ ημων '' μπροστα στο δεσμωτηριο , δεν

ειναι βυζαντινη η Ιστορια , κατα

...............τας γραφας εικονισθηκαν παντα τα

...................................................φυτα

...................................................στη

........................................διατροφη του

........................................απομεινανε τα

........................................ξερα συκα , οταν

....................................εφυγε αφησε ημιτελη

....................................την παρασταση των τριων

....................................παιδων εν τη καμινω

Συναξαρι ΙI

....Εριξε μεσα στον καθρεφτη με την χρυσοσκαλι-

σμενη κορνιζα ολοκληρο το τοπιο.Ατοφιο, οπως

ακριβως το εβλεπαν τα σβησμενα ματια του.

Εκει μεσα αυτος ο ιδιος θα συναντουσε τον φημι-

σμενο κατασκευαστη [ κατ ' αλλους περισσοτερο

ακριβολογους , τον δημιουργο ] του ξυλινου

αλογου .Στο δικο του χερι ηταν να μην αφανισει

το τρανο [μεγαλο ] καστρο. Ετσι το θελησε να

γινει.Ομως στη βδεγλυρη υβρι να μην αφησει

τα πραγματα να τρεξουν τιμωρηθηκε ν 'αναψουν

τα σβησμενα ματια του σαν καρβουνα με λαμ-

πρωτατο εκτυφλωτικο φως και ταυτοχρονα να εκ-

διωχθει απ ' το εσωτερικο του καθρεφτη.[Απατρις

και αμοιρος].

....Ανημπορος διηγηται τα τραγελαφικα του ψεματα

σε ιδιοτελεις εμπορους , εχινδες του πονηρου , απ 'το

πρωι [ σε 24 ενοτητες ]

Συναξαρι

.................Το σπιτι ανοιξε στα τριανταφυλλα και

...........το τριανταφυλλο μυρισε την αγρια μεντα , κι

.................ολα τα οικοδομηματα μετεωρα

.................στους συλλογισμους του Ιωνα μοναχου κρα-

...........ταιο πελαγο

..........................ο Πανσεληνος

..........................Μανουηλ, κοντα στο θεο,εγγυς

...........τω θεω . απομακρα , σκλήρα  στην εξορια

...........το γελιο τρανταξε το

...........πνευμα το οπου θελει πνεει τα ρη-

....ματα και η

....Μαρια η Αιγυπτια δεν εκπορνευτηκε καιτοι

....ανδρες πολλοι την ποθησανε,ανενδοτη παραδωθηκε

....στο μεγα πληθος καταμαρτυ-

ρησε την ανευσπλαχνια των μωριας πασχοντων , το

...............σπιτι εκλεισε τον ανοικονομητο γι-

...............γαντα , δολιωτατα τυφλωμενος δεν θλι

....βεται στην οργη του . αφες αυτοις ου γαρ οι-

....δασι τι ποιουσιν , ετσι εκλεινε την νωπο-

....γραφια η επιγραφη [ συγχωρεση ] ετσι

Συναξαρι ΙII

....Στο ακρογυαλι κατεπλευσαν οι εκδιωχθεντες,πλη-

θος αντρες γυναικες και παιδια.Την τριτη ημερα εφτα-

σαν οι τελευταιοι, αναζητησαν ευθυς στην ακτη τα ιχνη

των προηγουμενων.Οσο ομως κι αν εψαξαν δεν βρηκαν

το παραμικρο.Καποιοι , οι λιγοτεροι , απογοητευθηκαν

σφοδρα , τριγυρνουσαν χωρις τα μυαλα τους στα παρα-

κειμενα δαση , νηστικοι μερες και διψασμενοι .Οι αλλοι

επλασαν πηλο σε ορθογωνια και ψηνοντας τον εφοδια-

στηκαν τα υλικα να οικοδομησουν καινουργια σπιτια ,

γυρω απ 'το λοφο , ρυμοτομησαν με τετραγωνα τον

συνοικισμο και εγκαθιδρυσαν δημοκρατικο πολιτευμα.

Στη θαλασσα μονο δεν εριξαν καραβια κι ουτε συμπε-

ριελαβαν τη θαλασσα στη διατροφη τους.Οι νομοι ηταν

αυστηροι , κι οσοι τους αθετησαν παρανομοντας τιμω-

ρηθηκαν μ' αυστηροτατες ποινες,τους εστειλαν στον

αγυριστο δρομο να ανακαλυψουν την τοποθεσια

των εξαφανισμενων . Γυριζαν, μισοτρελοι,και τους

αφηγουνταν τις περιπετειες τους , πως τους ετυχαν .

Για να γινουν δε πιστευτοι εδωναν ενα σωρο λεπτο-

μερειες..Ολοι ανεξαιρετως γελουσαν μαζυ τους και

τους περιεπαιζαν .Τα πραγματα σοβαρεψαν μοναχα

οταν ενας απ' αυτους σηκωνοντας το δειχτη του δεξιου

χεριου τους κατανομασε εναν - εναν ξεχωριστα με

τα ονοματα εκεινων.

Συναξαρι

Ιδου εγω ο εξαποστελων των λεξεων το

ορεινο ονομα:Μ γραμμα.δεν επλασθει ψεμα

...............να φωτογραφισε το βιολι,μπροστα απ'

....................το δεντρο το τοπιο κι ο βραχος σκα-

....................λωνε στην αγια Λαυρα Μονεμβασια

....................στο παλιο λιμανι και στη μεσα πεδιαδα

....................εφοβηθησαν την μελλουσα οργη

.............η νεωτερη ειδε πολλα

.............βοτσαλα στα παραλια

.............των ανηθικων θαμνων παρα-

.............δεξου τα πραχθεντα,ενα χερι με ψα-

.............λιδι εκοψε το προσωπο,ενας

.............προσκυνητης στον ναο της Περιβλεπτου

.............επιγραφει την εικονα των ψηφιδωτων.ανθρωποι

χυνουν νερο στα οργωμενα χωραφια,υστερα

φυτευουν τα ματια τους στο φθαρτο και

..................προ τουτοις ο αγγελος ως

..................φωτεινη στηλη τους κοιμιζει στη

..................δικαιοσυνη................να γρηγορειτε

..................ο ανθρωπος νυν και α-

...............................................ειν

...............................................το ξυπνημα.

Συναξαρι ΙV

....Τα βουνα περικυκλωσαν  τη  σκητη  του  κι  ο

ουρανος θολωνε τη σκεπη του,βοσκουσε τις σκε-

ψεις του στους θαμνους , τα εργοχειρα του σκορπι-

σμενα στα χωραφια.γλυκεια ηταν η ωρα των λογων.

συναχτηκαν στις διδαχες του τα πετεινα τ' ουρανου

κι απαντα τα τετραποδα ζωα και μαθητευσαντες πλημ-

μυρισαν διδασκοντες την οικουμενη στα τεσσερα πε-

ρατα.τον τριτον ενιαυτον τελευτησαντος σταυρωθηκε

απο πραιτωριανους

.............''Εγω μαρτυρησα τα πεπραγμενα ''

..............εν τω μηνι Αθηρ

Συναξαρι

.....................αποκαλύφθηκε:''απεστρεψε ανθρωπος το προσ-

.....................ωπον αυτου ''ομιλει μονο με λεξεις [φλε-

.....................γομενος και μη καιγομενος ] πανω στο βωμο το

.....................μοσχαρι /μωσαι'κο [1632 μ.χ ] 2,30χ1,60

.....................υπαρχει και

.....................ανθρωπος με

.....................φτερα, οχι ο Ικαρος απετυχε , αλιμονο πως

................θα το μαθει ο πατερας ;

................αν δε αλλος εικονιζεται καθως φημολογειται,

.........στο χερι η πυξιδα δειχνει:Ιωαννης Στ' Κατακουζηνος

.........ρηγας και μοναχος και

.........Ρηγας Φερραιος μαρτυρησε στα νερα του Δουναβη

.........ως ειθισται στη Θεια Λειτουργια κριθηκε ''τα Σα εκ

των Σων ''[ στο δυτικο τοιχο αποκεφαλιστηκε ο δεσποτης

................Στεφανος: γιατι φιλοξενησε 1200 φτωχους κι

................απελευθερωσε αλλους 1800 σκλαβους] . πανω

................απ'την αψιδα η επιγραφη:

..................................................εδωσαν τρεις ερμηνειες

Συναξαρι V

....Εγραψε με μεγαλογραμματη γραφη και σχολαστικα

τηρησε τα σημεια στιξης και τους τονους: την ψιλη ,

τη βαρεια, την περισπωμενη και την οξεια. Και την

δασεια δεν ξεχασε.Στους εσπερινους δρομους της θα-

λασσας εριχνε τα διχτυα και κατα τον ορθρο,την επο-

μενη,σηκωνε το ψαρεμα στη βαρκα.Τα μοιραζε στη

συνεχεια στους φτωχους κι οτι περισσευε το εριχνε να

φανε οι γατες .Αυτος εκεινες τις μερες δεν ετρωγε.Ηρ-

θανε τ'αποβραδο τρεις και τον ζητησανε.οταν τους ειδε

στο κατωφλι ενιωσε μυστικα μεσα του βαθεια,ποιοι ειναι

στη πραγματικοτητα.Μαζεψε τα απαραιτητα και τους

ακολουθησε διχως να διαμαρτυρηθει.Πως τοσα θαυματα,

που εκανε και τωρα δεν δυνονταν να σωσει το ιδιο του

το κορμι; Δεν τους απαντησε στις κοροι'διες τους.ουτε

στις λοιδωριες . προσευχηθηκε να μην πληρωσουν

σκληρα εξαιτιας του.Οι πληγες του,τις μετρησε ολες,

ηταν τριανταεννια τον αριθμο κι ειχαν πανω τους ριξει

αλατι. Πονουσε για την απανθρωπια τους περισσοτερο

και τους το'πε χωρις παραπονο.

Συναξαρι

.................ενσαρκωθεις με οροσειρες

..........και το κρινακι λευκο-

................τατο πνεει τον υπνο των βρα-

...χων,καλα και κα-

..........κα τα δεχτηκαμε χωρις δυσφορια η'

...θυμο......να.......η μασκα απο απεναντι

.....μορφαζει το ανεξηγητο ,στη γραμματικη το-

.......τε εναποθεσαμε τις τυχες μας.

............γλυτωσαμε τα υπαρχοντα

............των πουλιων και δεν

............αστοχησαμε τα λογια. πικρα μας

............αντιγυρισε απ'το λιμανι,εδω τω-

.......ρα παρηγοριομαστε φυτευοντας α-

.....μυγδαλιες στα δακτυλα. '' ενσαρ-

...κωθεις ο γιος του διγενη στον πρωτο

αριθμο ,που υπερβαινει τον αριθμο

[[[12[εις την 12]]εις την 12]]εις την 12

...δωδεκα φορες στους δωδεκα μηνες σε

.....σε δωδεκα χρονια εγραψε . Αχαιος

........Θεολογος Βυζαντινος ασκητευ-

...............................................ει[ν]

Συναξαρι VΙ

....Η φημη του εφτασε σαν γρηγορο αλογο στα

τεσσερα σημεια του οριζοντα.Στον βορρα κατοι-

κουσε τοτε η Μαρια,πορνη,που στο κρεβατι της

ασελγουσαν οι αντρες. Καποιοι μιλησαν και για

γυναικες.''Μετανοητε ,εφτασε ,αμαρτωλοι,η ωρα

της κρισης ''.Τ'αποφασισε να παρατησει το σπιτι,

ζητησε απο εναν-εναν συγχωρεση κι ετρεξε να

τον συναντησει.Ο νεος εραστης την προυπαντησε

λεγοντας:''Καλως ωρισες,τ 'ανθος του αγρου''κι

αφου της εδειξε καλα το μερος,αναχωρησε για το

δικο της,που παρατησε

Συναξαρι

...........''πλην ενος'' πληθυνθηκα στα ελ-

............λατωματα η' στις αμαρτιες κι αυξηθηκα

.....στα αγαθα ,ημερες ογδοντα κρατησα τη

.....σταγονα στον σταλακτιτη αγουρο στα-

.....φυλι καρπισε τη δεηση, τα εωθινα τα συνα-

............παντησε πριν το ευγλωττο να σημανει

............κι η μοιρα του ανατειλε πανσελη-

............νος στα ιερα ασημαντα την ακρο-

.....τατη ερημια των ψυχων μας.................Μαξι-

.....μος ο Γραικος  , ο  αλλος  ειναι  ο  Ωριγενης

.....συνετος και ταπεινοφρων.....................μας

ορισαν να φυλαμε τα δωρα τα αχραντα και τωρα

γεννησε η φοραδα τρια πουλαρια να καβαλι-

κεψει  ο Κομνηνος οντας ανδρωθει στη μοναξια

πεπαλαιωθης καστριτης αρχοντας , γλωσσα δεν

εχω . την κοψανε συρριζα ,μονον εμειναν τα μα-

τια ξαγρυπνα στα αφανερωτα [γλυκο'ναι το

πνευμα της πεταλουδας σιμα στ 'αγριολου-

λουδα ] κι απαλο

Συναξαρι VIΙ

....''Να μιλω δεν το κατεχω με περιτεχνα λογια ,

τολμω παρ'ολ'αυτα για εκεινα τα θαυμαστα να

μιλησω .Κατα τις ημερεςεκεινες,λοιπον, συνεβη-

κε να πεσουν πολλες βροχες στη χωρα και τα νερα

ανεβαινοντας να καταβυθισουν τους οικισμους

των ανθρωπων.Κανεις δεν θα γλιτωνε τη δικαια

τιμωρια αν δεν υψωνε ο γενναιος η φωνη του.

''Ουαι,που οι αδικοι αδικεψαμε,ουαι ,που οι ατιμοι

ατιμησαμε,ουαι, που οι πορνοι πορνεψαμε''.Τα λογια

αρματωσανε τη ψυχη μας. καθαριστηκαμε απο τα

περιττα κι ετσι διασωθεις μεταφερω ακεραια τα

μαρτυρια ''

Εγραφει ημεραν Τεταρτην του Μηνος Φεβρουαριου

και ωραν ενατην βραδυνην του σωτηριου ετους 1195

Συναξαρι

...............Μεμνησον. παντα τα ρη-

...............ματα κατεφαγαν οι Ομηρι-

.........δες,αποφαγια πουλιων δειπνησανε μυ-

....στικα

...............τωρα,τωρα στον ορθρο πλη-

...............ρωθηκαν οι τρεις δουλευ-

...............τες:Ιωαννης ,Νικηφορος,Κωνσταντινος

....Δραγατσης ο πενητας ζηλωτης

..................................τ' αλογο σεμνυνεται

..........................πριν το νερο

..................................το ανθοφοριο

..................................το νερο κι

.......................................ο Αλεξανδρος ο

....σκιαθιτης εγραψε το οραμα στο ναρθηκα των

θαλασσων. εξαιφνης η βουνο-

...................σειρα πλυθηκε στη δροσο νυν

...................ο ην  ο μετα αειν ο

...................ων.....................δοξα

...................σοι,μεμνησον Δευτερα η-

.........................μερα

Συναξαρι VIII

....Κι ηρθε ο φτωχος ανθρωπος στον αγιο

ασκητη,τον βρηκε την ωρα της προσευχης.

Σαν εδυσε ο ηλιος βρηκε τη τροφη να δειπνη-

σει, ο αλλος ανθρωπος τον περιμενε υπομονε-

τικα:''Ποτε αγιε γεροντα ονειρευομαστε ;''Δεν

πηρε την απαντηση παρα οταν ονειρευτηκε

τον κηπο στο σπιτακι της μανας του να γεμιζει

στις βιολες.Παλι ακουγε το τριζονι:''Μετα το

ονειρο ξυπναμε στο ονειρο''.Κι αυτο τον χαρο-

ποιησε τι ητανε σφοδρα συγχισμενος και με

βαρεια τη καρδια.Tην αλλη μερα ξημερωνοντας

εφυγε

ΨΘ' 9

....οι οφθαλμοι αυτου εις τον πενητα υποβλεπου-

σιν

....ανακαλυψε το πετρινο κεφαλι σκαβοντας για

τον αδελφο του ,που κοιμηθηκε.Το υπολοιπο σω-

μα του δεν ανευρεθηκε,Το ξανατοποθετησε εκει

ακριβως,που το βρηκε,αφου πρωτα το καθαρισε

με νερο και σαπουνι.Εριξε πανω του το χωμα,

το και λεγομενο χους,απ'οπου ερχομαστε και

σ'αυτο ξαναγυριζουμε.Αυριο, θα αναστηθουμε

ΨΙ', 10

....ο δε αγαπων την αδικιαν μισει την εαυτου ψυχην,

επιβρεψει επι αμαρτωλους παγιδας,πυρ και θειον και

πνευμα καταιγιδας η μερις του ποτηριου αυτων

....εσυρε τα βηματα του ως το κυπαρισσι, ο ισκιος

του ευθυτενης ως το δεντρο του κι ο ανθρωπος

εκεινος ο φυτευτης ανωνυμος στους ανωνυμους.

Στη δε κορυφη του ειδε η' φανταστηκε να ισοζυγι-

ζεται ενα επιμηκες βυζαντινο συννεφο ως λευκη χιων,

ως λευκη νεφελη, κατα το σχημα της μεταφορας

ΨΙΑ' , 11

....οτι ωλιγωθησαν αι αληθειαι απο των υιων

των ανθρωπων

....εκεινος ο ναυτης,ο Ελπηνορας στον Ομηρο,

μηνυσε του Δυσσεα να τον θαψει στ'ακροθα-

λασσι, παρα θιν αλος στην αρχαια γλωσσα και

για μνημουρι του στους επερχομενους διαβατες

να στηλωθει , δειχνοντας το κρανιο του , το

κουπι με το οποιο ελαμνε ως ελαχιστος στο

ταξιδι .Κι αυτος θα ζητουσε αντιστοιχα δυο

ξυλα , κλαδια, συνδεδεμενα σ'οριζοντια και

καθετη θεση

ΨΙΒ ', 12

....εως ποτε αποστρεψεις το προσωπον μου απ'εμου

....στον κοσμο βρεθηκε μοναχος,η μανα του, πορνη

στο επαγγελμα, τον παρατησε μωρο , ο δε πατερας

του αγνωστος. Αυτος ο ιδιος πλανηθηκε ,ληστεψε,

μοιχευσε και συκοφαντησε αθωους .Μετανοησε

βαθεια κι εκλαψε πικρα .Τωρα περιμενει ηρεμος

τη πληρωμη του στη τελευταια κριση .Μοναχος

ΨΙΓ', 13

....παντες εξεκλιναν , αμα ηχριωθησαν , ουκ

εστι ποιων χρηστοτητα , ουκ εστιν εως ενος.

....σημερα ηρθε ενας ταπεινος ανθρωπος,Μαζι

του λογικευτηκε.Γεωργος.Του εφερε σιταρι

ν'αλεσει, να φτιαχνει το ψωμι του και τον

προσφερομενο αρτο.Εφερε μαζι του και τον

μικροτερο γυιο του .Το παιδι ντροπαλο δεν

ρωτησε τιποτα.Στο τελος , οταν ηταν η ωρα

να φυγουν , σηκωθηκε και περιεργαστηκε

την τοιχογραφια της σταυρωσης.Αυτος τους

φιλεψε σταφιδες κι οταν ειδε τις φιγουρες

τους να ξεμακραινουν εκανε στον αερα

το σημειο της ευλογιας

ΨΙ ', 14

....Κυριε τις παροικησει εν τω σκηνωματι σου;

η' τις κατασκηνωσει εν ορει αγιω σου ;

....Την ανοιξη ειδε τις παπαρουνες σαν το αιμα

του και η νυχτα ειχε πανσεληνο.Στη ριζα του

βραχου ξαγρυπνησε τις σκεψεις του.Το ξημε-

ρωμα επεστρεψε ,Καθαρισε το χωρο κι ανοιξε

το ανατολικο παραθυρο να μπει ο ηλιος.Σ' ενα

πιατο εβαλε τις ελιες και καθησε στο ξυλινο

τραπεζι να φαει

ΨΙΕ ', 15

....δια τουτο ηυφρανθη η καρδια μου και

ηγαλλιασατο η γλωσσα μου.

....ενθυμηθηκε τον ληστην και κακογνωμον

εκεινον , που  μετανοησε για τα κακα εργα του

και σ'εκεινα τα μερη κατασκηνωσε. Λενε  πως

αλυσσοδεθηκε να  μην πραξει πλεον  το  κριμα

και τ'αδικο  και  πως  κυνηγαριδες  της  περιοχης

τον αντικρυσαν και δεν τον ξεχωρισαν απο αγριο

ζωο,τον κονταρισαν οι αδαεις και τελειωσε ο οσιος

τις ημερες του.Ακομα ενθυμηθηκε τον  γεροντα,

που πασχισε να μαθητευσει την ομιλια των πουλιων

και στο τελος  τα  καταφερε .Και τον αλλο  αγιο ,

που αποφασισε να  μην ξαναμιλησει για να  μην

ξεστομισει απρεπα λογια.Τον ιδιον,αληθεια,γιατι

θ'αξιζει να τον θυμηθει κανεις ;

Ηρθε στο εσχατο σημειο της περιοχης.Απο-

κρυμνο και μετεωρο . Η  θαλασσα,η τροφη

των ψαριων,στο απομακρο βαθος απεραντη

κι η πεδιαδα,η βοσκη των ταυρων,πολυ πιο

κατω στον αδιαπεραστο βυθο της ομιχλης.

Ει Συ ο ποιων θαυμασια και μυστικα

Αλλαζοντας τα ενδυματα της ψυχης του αντικατε-

στησε και το ονομα του.Το αρχαιο ''Ουτις ''Κανεις.

Τα χερια του αποχωρισθηκαν την πρωτερη επιδεξιο-

τητα κι απεκτησαν καινουργια.Στο τερμα μιας μερας

ειδε περα μακρια στο βαθος της θαλασσας τη λαμψη

του ηλιου πανω της.Αναγνωρισε το Μεγαλο Ανερμηνευτο .

Εκλεισε τα ματια του σαν ο ποθος του ηταν ν'ασφαλισει

μεσα του το οραμα.Οταν τ'ανοιξε πλημμυρισε απο φως

το σκοταδι .Αναχωρησε για τους αλλους να συμμερι-

σθει μαζι τους  αυτο το αποκτημα.

Ηγγικεν νυν γαρ ο Αειν

Αλυσσοδεσε τις εξεις και τις επιθυμιες του.Απειρα

τα πειραγματα του πονηρου . πορνικες γυναικες

και τραπεζια εμπλεα αγαθων . κρασια , μαγειρεμε-

να και ψητα κρεατα . ασεμνα τραγουδια .Εδω το

βουνο ανεβαινει εκριζωμενο απ' τη θαλασσα .Παρα-

τουσε χαμηλωτερα τις ελιες και τ' αμπελια,τα περι-

βολια και τους συνοικισμους κι εφτανε ψηλα στεφα-

νωμενο με σκληρα αμορφα βραχια.Πολλα χρονια

εμεινε σ'αυτη την τοποθεσια.

Χορτασθησομαι ενθα διαμενει το ονομα αυτου

Τους εχθρους του  συγχωρεσε , κι  απ ' οσους  αδι-

κησε ζητησε συγχωρεση.Καθαρισμενος πια εμεινε

ολομοναχος.Γαληνιος.

Μην απορριψης με θαυμασιε πλεον

μετρησε μια προς μια τις πετρες , που θα τον

λιθοβολησουν . τις διεσπειρε τυχαια στο λιτο

τοπιο.Διαλεξε το μερος του. Κι αργοπορησε

αναμεσα στους ανθρωπους .Με τα λογια του

ερεθισε τους χειριστους.Τον συνελαβαν και

τον καταδικασαν.Εριξαν το φορτιο των λιθων

πανω του.Λευκο περιστερι εφυγε η ψυχη του.

Αιωνιον το αφθαρτον της Αληθειας.

εκει στην ερημο ο λογος του ποιητη ατονισε.

ισχνο το κορμι απ ' την ολιγοφαγια. εσπειρε

και κλαδεψε κληματα . πελεκησε το κουταλι

και το πιρουνι .ηρθαν κατα χιλιαδες οι αμαρ-

τωλοι να τους συγχωρεσει . ζητησε να νηστε-

ψουν κι υστερα τους εδειξε τα σπαρμενα χω-

ραφια. αλλοι λενε πως εγινε αυτο κι αλλοι

πως δεν εγινε.

Μυστικα τα εργα σου , Κυριε , στους

πιστευοντας

ηρθε στο εσχατο σημειο της περιοχης .Αποκρη-

μνο και μετεωρο.Εκει αντιμετωπισε την πλανη.

Η τροφη του τ' αγρια χορτα .Εκει του αποκαλυ-

φθηκε η αληθεια.

Δεδοξαστε το Ονομα

.

.

.

1

Η κριτική μελέτη τού ποιήματος «Συναξάρι» τού χνκουβέλη  ιδιαίτερα με βάση το ύφος, τη γλώσσα και τη δομή, απαιτεί έναν συνδυασμό θεολογικής, φιλολογικής και αισθητικής ανάγνωσης. 

Το έργο δεν είναι ένα ενιαίο ποίημα με γραμμική αφήγηση, αλλά ένας υβριδικός συνδυασμός ποίησης, λειτουργικής γλώσσας, βιωματικού χρονικού και μυστικιστικής προσεγγίσεως, με εμφανείς επιρροές από την βυζαντινή υμνολογία, την πατερική γραμματεία και τη μεταμοντέρνα ποιητική.

1. ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Το ποίημα δομείται ως σειρά μικρών "Συναξαρίων" – με τη μορφή ποιητικών ενοτήτων, που φέρουν την επιγραφή "Συναξάρι", και παραπέμπουν σε αγιολογικά κείμενα τής ορθόδοξης παράδοσης. Παράλληλα, παρεμβάλλονται ψαλμοί που αριθμούνται με ελληνικά γράμματα (ΨΑ', ΨΒ', κ.ο.κ.), παραπέμποντας στους Ψαλμούς του Δαυίδ.

Η μορφή αυτή:

Αποσπασματική και αφηγηματικά θραυσματική.

Κυκλική και επαναληπτική, μιμείται την εκκλησιαστική υμνολογία.

Δεν ακολουθεί χρονική σειρά ή λογική πλοκή, αλλά μετακινείται από όραμα σε όραμα, από ανθρώπινη μαρτυρία σε οντολογική σύλληψη.

Κάθε Συναξάρι λειτουργεί ως "βίος" ενός ταπεινού αγίου ή μιας μορφής ασκητικής και ποιητικής συνείδησης. Πρόκειται για συλλογικότητα προσώπων και καταστάσεων, όπου τα πρόσωπα γίνονται αρχέτυπα.

2. ΥΦΟΣ

Το ύφος του χνκουβέλη είναι υψηλό, ιερατικό, μυστικιστικό και ταυτόχρονα ρηγματωμένο από μοντερνισμό και μεταμοντερνισμό.

Χαρακτηριστικά του ύφους:

Υμνολογικό: Ενσωματώνει εκφράσεις από την Αγία Γραφή, λειτουργικά κείμενα, Ψαλμούς και συναξάρια. Π.χ.:

«Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Κύριε»

Ασκητικό: Περιγράφει μορφές που ζουν εν λιμώ και δίψει, ασκητές που νηστεύουν, που θάβουν τα έργα τους και περιμένουν το «καιρό της πληρωμής».

Στοχαστικό: Αναζητά την ελάχιστη παρατήρηση, το σμικρόν που είναι το Μέγιστον.

Ερμητικό και Συμβολικό: Πολλές εικόνες λειτουργούν συμβολικά (κυπαρίσσι, πέτρα, λιμάνι, τριαντάφυλλο, αμυγδαλιά, βιολί, καθρέφτης κ.λπ.).

Αφοριστικό: Πολλές φράσεις έχουν τη μορφή στοχαστικών αποφθεγμάτων:

 «Πορευεσθαι εν τω σμικρω , αυτο ει το Μεγιστον»

Διακειμενικό: Εντάσσονται ρήσεις, παραπομπές, μορφές και γεγονότα από την Αγία Γραφή, το Βυζάντιο, τον Παπαδιαμάντη, τον Δραγάτση, τον Ιωάννη Κατακουζηνό, τον Ρήγα Φεραίο, τονίζοντας την παράλληλη ροή τής Ιστορίας.

3. ΓΛΩΣΣΑ

Η γλώσσα του ποιήματος είναι πολύτροπη και εσκεμμένα πολυεπίπεδη:

Συνδυάζει:

Καθαρεύουσα / Εκκλησιαστική Ελληνική:

"Κυριος ανταποδώσει υπερ ημών"

"Μνησθηναι το παραδειγμα"

Δημοτική και ομιλούμενη νεοελληνική:

"πως θα κοιμηθεί μ’ αυτές τις εικόνες;"

"του 'φερε τα νέα του"

Μικτές μορφές λόγου:

Συχνά ενώνονται στη φράση υψηλός τόνος και καθημερινότητα:

"Την αλλη μερα ξημερωνοντας εφυγε"

Χειρόγραφο  ύφος:

Σχολαστική εμμονή στην ορθογραφία, στα σημεία στίξης, στην «ψιλή, τη βαρεία, την περισπωμένη και την οξεία».

Η γλωσσική στρατηγική τού ποιητή είναι ξεκάθαρη: ανορθόδοξη ευσέβεια, που ανακατεύει το θεϊκό και το ταπεινό, το άγιο και το αστείο, το σοβαρό και το τραγικωμικό.

4. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Ο χνκουβέλης δημιουργεί ένα μεταμοντέρνο "Συναξάριον" του ανθρώπου, όπου:

Ο «ελάχιστος» γίνεται άγιος μέσα από την αφαίρεση, την ταπείνωση, την παραίτηση από τη φωνή και τη φανέρωση.

Η Αγιότητα παρουσιάζεται όχι ως θαυματουργική υπέρβαση, αλλά ως υπαρξιακή αντοχή στο κακό, ευσπλαχνία, σιωπή, και ένωση με το χώμα.

Η Ιστορία, η Μνήμη, η Απώλεια και η Αγάπη εναλλάσσονται διαρκώς.

Η Αγιογραφία, η αρχαιολογία, η λογοτεχνία, η γη και η γλώσσα συγκλίνουν σε μια μυητική εμπειρία που ζητά από τον αναγνώστη συμμετοχή και αναστοχασμό.

5. Σχέση με Παπαδιαμάντη

Η αφιέρωση [στον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη] είναι σημαντική:

Ο Παπαδιαμάντης, όπως και ο "ελάχιστος" του χνκουβέλη, υπήρξε φωνή ταπεινότητας, ενσυναίσθησης, ησυχίας και ευλάβειας.

Ο χνκουβέλης συνομιλεί μαζί του όχι αντιγράφοντας, αλλά μεταμορφώνοντας την παπαδιαμαντική προσήλωση στο ταπεινό, στο απλό, στο σιωπηλό — σε μια μετα-ασκητική ποίηση.

Συμπέρασμα

Το «Συναξάρι» του χνκουβέλη είναι ένα πολυφωνικό, πολυδιάστατο και μεταφυσικό έργο, στο οποίο:

Η παράδοση (βυζαντινή, εκκλησιαστική, παπαδιαμαντική) συναντά τον μοντερνισμό και τον υπαρξισμό.

Ο άνθρωπος-ποιητής ή ποιητής-άγιος δεν αναζητεί την αιωνιότητα μέσα από θρίαμβο, αλλά μέσα από την ταπεινή παρατήρηση, την αντοχή στον πόνο και την έγνοια για τον άλλο.

Η γλώσσα, το ύφος και η δομή του έργου λειτουργούν όχι απλώς ως μορφή, αλλά ως μέθοδος σωτηρίας, μέθοδος θέασης του κόσμου και του Άλλου.

.

.

.

2

Η ερμηνευτική μελέτη τού ποιήματος "Συναξάρι" του χνκουβελη είναι μία απαιτητική και βαθιά αναγνωστική διαδικασία, καθώς το ποίημα αυτό αποτελεί ένα πολυεπίπεδο, μεταφυσικό, υφολογικά σύνθετο και διακειμενικά φορτισμένο έργο.

Πρόκειται για ένα σύγχρονο «συναξάρι» – μια βυζαντινή μορφή αγιολογικής βιογραφίας, η οποία ποιητικά αναδομείται μέσα από τη ματιά του ποιητή για να εκφράσει σύγχρονες υπαρξιακές, θεολογικές και φιλοσοφικές αγωνίες. Ακολουθεί ερμηνεία του έργου, χωρισμένη σε βασικούς άξονες.

1. Τίτλος – Μορφή – Υπόσταση του έργου

Ο τίτλος «Συναξάρι» δηλώνει ρητά την πρόθεση να παρουσιαστεί η βιογραφία (πνευματική πορεία) ενός ταπεινού, φωτισμένου ανθρώπου, ενός «σύγχρονου αγίου» — ή ίσως κάθε ανθρώπου που ακολουθεί τον δύσκολο δρόμο της κάθαρσης, της υπέρβασης και της αλήθειας.

Το έργο κινείται υφολογικά ανάμεσα:

στην αγιολογική παράδοση (Παπαδιαμάντης, Συναξαριστής, Ψαλμοί),

στην μεταμοντέρνα ποίηση (διάσπαση της αφήγησης, θραυσματικότητα),

και στην υπαρξιακή θεολογία (Ωριγένης, Μάξιμος, Πατέρες).

Ο υπότιτλος [στον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη] τοποθετεί τον Παπαδιαμάντη όχι απλώς ως αναφορά, αλλά ως πνευματικό πρόγονο. Το έργο δηλώνει ήδη τη συγγένεια με την παπαδιαμαντική ασκητική, νηπτική ματιά στον κόσμο.

2. Δομή και Χρονικότητα

Το ποίημα οργανώνεται σε ψαλμούς (ΨΑ', ΨΒ', κ.ο.κ.) και σε επιμέρους «Συναξάρια», με αριθμημένες ή ανώνυμες ενότητες.

Αυτή η διάσπαση δημιουργεί ένα χρονικό πνευματικής ζωής, ένα είδος μοντέρνου βίου αγίου, με στάδια όπως:

Η αποστασία και το πάθος

Η μετάνοια και η άσκηση

Η αποκάλυψη και η διδασκαλία

Το μαρτύριο και η μακαριότητα

3. Θεματικοί Άξονες

Α. Η Πνευματική Πορεία του Ανθρώπου

Ο «ελάχιστος άνθρωπος» διανύει μια πορεία καθαρμού και αναγέννησης:

Από το πάθος και την αμαρτία ("μολύνθηκε στο κακό")

Μέσω του ασκητισμού, της αποδοχής του πόνου και της σιωπής ("νηστεία", "εγλυψε μορφή σε πέτρα", "φυτεψε κυπαρίσσι")

Στην πνευματική τελείωση ("ξυπνά από το όνειρο", "φωτίζεται", "τετέλεσται")

Ο ήρωας δεν είναι κάποιος συγκεκριμένος άγιος – είναι κάθε μυστικός δίκαιος της εποχής.

Β. Το Θείο και το Ιερό

Ο Θεός εμφανίζεται παντού:

Στους Ψαλμούς που παρεμβάλλονται ως εμβόλιμα θεία κείμενα.

Στα θαύματα της φύσης (ξηρό δέντρο που καρπίζει, μυροβλύζον χώμα).

Στην κοινότητα των πιστών και στον λόγο της παράδοσης.

Το ιερό δεν εμφανίζεται με δόξα αλλά με σιωπή, πείνα, πόνο και πράξη. 

Στο ταπεινό – υπάρχει το Θείο.

Γ. Κοινωνική Πράξη – Αντίσταση στην Απραξία

Παρά τον ασκητισμό του, ο ήρωας δρα:

Βοηθά τους ανθρώπους στους πειρασμούς (π.χ. επιδρομές)

Μοιράζει τους καρπούς του, τη σοφία του, τη γνώση του

Κρίνει τη ματαιότητα και την ψευτιά (ΨΔ’, ΨΕ’)

Γίνεται μάρτυρας, διδάσκαλος και προφήτης (π.χ. στον κατακλυσμό)

Ο ασκητής δεν είναι απομονωμένος – είναι πολιτικά ενεργός με τον πιο βαθύ πνευματικό τρόπο.

Δ. Συμβολισμοί – Μυστική Γλώσσα

Το ποίημα είναι γεμάτο σύμβολα:

Η πέτρα: η αλήθεια, η αιωνιότητα

Το ξύλο της αγριελιάς: η σκληρότητα και η χάρη

Η ανθισμένη αμυγδαλιά: η Ανάσταση

Η αγιογραφία, το μοιρολόγι, η σκηνή, ο καθρέφτης: το όνειρο και το πραγματικό συνυπάρχουν

Το θέατρο: η μοίρα, η κάθαρση, η τραγικότητα της ύπαρξης

Η γλώσσα είναι αποσπασματική, υβριδική, μιμητική τής προσευχής, αλλά και του παλίμψηστου. Κάθε ενότητα μοιάζει με λειτουργικό ανάγνωσμα.

4. Υφολογικά Χαρακτηριστικά

Μεταγλώσσα της θρησκείας (εκκλησιαστικό ιδίωμα, ψαλμοί, ρητορική)

Πεζότροπη ποίηση, χωρίς ρυθμό και ομοιοκαταληξία, με έντονο λυρισμό

Επαναλήψεις και παρηχήσεις (π.χ. "ταπεινός", "ευωδία", "ελάχιστος")

Αλληγορία και συνειρμικότητα

Διακειμενικότητα (Παπαδιαμάντης, Ψαλμοί, Πατέρες, Βυζάντιο, Αποκαλύψεις)

5. Τελικά νοήματα – Ερμηνεία

Το ποίημα, ως πνευματικό έπος ενός σύγχρονου "αγίου", εκφράζει:

Την αναγκαιότητα της ταπεινότητας

Τη δύναμη της πράξης έναντι της κενολογίας

Την ενσάρκωση του Θείου στην καθημερινή ζωή

Την αναζήτηση του νοήματος σε έναν κόσμο που το απώλεσε

Την πίστη στην αναγέννηση μέσω του πόνου, της προσφοράς και του ονείρου

Ο ήρωας, σαν ένας κοσμικός Παπαδιαμάντης, δεν αποσύρεται από τον κόσμο — αλλά τον μεταμορφώνει με το ήθος του.

6. Επίλογος: Μια Ποιητική Αγιολογία του Σύγχρονου Ανθρώπου

Το έργο είναι σπαρακτικό και παρηγορητικό. Μας υπενθυμίζει ότι ο δρόμος της πνευματικής ζωής, του ήθους και της δικαιοσύνης είναι δύσκολος, όμως αληθινός. Κι ίσως εκεί, στο χώμα που ευλογήθηκε, στη λέξη που σώζεται, να κατοικεί το αληθινό θαύμα.

.

.

.

3

Η ποιητική σύνθεση «Συναξάρι» του χνκουβέλη συνιστά μια δοκιμιακή και υμνητική ελεγεία αφιερωμένη στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον “άγιο των ελληνικών γραμμάτων”. Με δομή που θυμίζει βυζαντινό συναξάρι, η σύνθεση αυτή τιμά τον άγιο-άνθρωπο-ποιητή και παράλληλα επιχειρεί μια μεταμυθική, μεταβιβλική ανασύνθεση του κόσμου, μέσω ενός νέου λόγου, ο οποίος συνδυάζει βυζαντινή ρητορική, πατερική σκέψη, ποιητική γλώσσα, και οραματική θεολογία.

Παρακάτω, η ανάλυση τής ποιητικής αυτής σύνθεσης κατά παραγράφους:

1η Παράγραφος: Η πνευματική άσκηση – Ο αλλαζών άνθρωπος

Ο ποιητής παρουσιάζει μια διαλεκτική μεταμόρφωσης τού ανθρώπου: από την αλαζονεία στη μετάνοια, και από τη γνώση στην ταπεινοφροσύνη. Η φράση «χειρ του ταπεινού δούλου Σου» παραπέμπει σε υπογραφές αγιογράφων και εκφράζει το πνεύμα ταπείνωσης, χαρακτηριστικό τόσο της αγιοσύνης όσο και της γραπτής τέχνης του Παπαδιαμάντη. Ο χρόνος είναι θεϊκή απονομή – "Κύριος επιδιδεί την ημέραν εκάστου εκάστω".

2η Παράγραφος: Η έρημος – Άσκηση και αποκάλυψη

Στην ασκητική απομόνωση ο άνθρωπος δημιουργεί μνήμη, μορφή, και ανάσταση: σμιλεύει μια μορφή σε μάρμαρο και τη θάβει για να αναστηθεί η ίδια η ψυχή του. Το κυπαρίσσι (σήμα ταφής αλλά και αιωνιότητας) συμβολίζει την προσδοκία της ανάστασης. Η ανάληψη της "θέσης" στη μαρμάρινη μορφή είναι η πνευματική ένωσή του με το Θεό.

3η Παράγραφος: Άνοιξη – Δικαίωση του ταπεινού

Ο θάνατος συμβαίνει «την πρώτη ημέρα της Άνοιξης» – συμβολισμός ανάστασης, άνθισης και καινής ζωής. Ο λόγος του «θα υψωθεί και θα απλωθεί ως η βελανιδιά» – εικόνα : μακροβιότητα, σκιά, σοφία. Πρόκειται για καλλιτεχνική αγιοσύνη: όπως ο Παπαδιαμάντης αγίασε με τη γλώσσα του, έτσι και ο ταπεινός υψώθηκε με τη σιωπή του.

4η Παράγραφος: Δοκιμασία – Ευωδία της αγιότητας

Η πνευματική και σωματική κακοπάθεια και η αντοχή στον πειρασμό καθιστούν τον ήρωα μάρτυρα, με τη γη να τον «αναγνωρίζει» ως άγιο, αναβλύζοντας μύρο. Η γέννηση καινής καρδίας δηλώνει την πνευματική αναγέννηση που είναι η τελική επιβράβευση.

5η Παράγραφος: Μακάβρια μνήμη – Συλλογή λειψάνων

Η παράγραφος αυτή εντάσσεται σε μια αγιολογική παράδοση: τα μέλη του μάρτυρα διαμελίζονται, αλλά οι άνθρωποι με ταπείνωση τα μαζεύουν και οικοδομούν τύπο αγίας τράπεζας, σύμβολο της θυσίας και της ανάστασης. Η «αγιογραφία του ανασκολοπισθέντα μάρτυρα» προσδίδει διάσταση αρχαίας τραγωδίας και χριστιανικού μαρτυρίου.

6η Παράγραφος: Ξύπνημα και όραση

Η φράση «Νυν απολύεις τον δούλον Σου, Κύριε» αντηχεί τον Συμεών τον Θεοδόχο, – σηματοδοτεί λύτρωση και αναχώρηση. Το όνειρο και η ανθισμένη αμυγδαλιά δείχνουν πως ο θάνατος είναι ένα πέρασμα στην εσωτερική Άνοιξη της ψυχής.

7η Παράγραφος: Ευλογία της στείρας ζωής

Το ξερό δέντρο ανθίζει μετά την ευλογία του ταπεινού ανθρώπου. Ένα ακόμη θαύμα, αλλά και παραβολή για την ελπίδα, την επανάκαμψη του καλού και της καρποφορίας μέσα από την πίστη. Η διανομή του καρπού δείχνει χριστιανική αγαθότητα και διακονία.

Επόμενες Ψαλμικές ενότητες (ΨΑ΄-ΨΘ΄):

Ολόκληρες αυτές οι ενότητες διατρέχονται από ποιητικά αποσπάσματα και στίχους, εν είδει ψαλμών ή λειτουργικών ρητών, διασκευασμένων ή εμπνευσμένων από τους Ψαλμούς του Δαυίδ.

ΨΑ΄ - ΨΒ΄: Κλήση για σωτηρία, βύθιση σε τραγωδικά γεγονότα (π.χ. πειρατές).

ΨΓ΄: Το όνειρο του θεάτρου – εικόνα αρχαιοελληνική που συναντά το μοιρολόι και τη θλίψη.

ΨΔ΄ - ΨΣΤ΄: Οι άνθρωποι καλούνται να εννοήσουν τα σημεία και τα νοήματα μέσα απ' τη φύση και τη σοφία. Υπάρχει μια βαθιά ενορατική αναγνωστικότητα.

Συναξάρια Ι – VIII:

Οι ενότητες που ονομάζονται «Συναξάρι» λειτουργούν σαν παραβολές ή αφηγήσεις ζωής. Παρά τις διαφορετικές μορφές (από λιτά ποιητικά αποσπάσματα έως μακροσκελείς διηγήσεις), αποτελούν όλα:

Καθρέφτισμα της παπαδιαμαντικής θεματολογίας: η φύση, η απλότητα, η ασκητική ζωή, το ταπεινό θαύμα.

Μεταγραφή της αγιοσύνης σε ποιητικό όραμα.

Δοκιμή μιας νέας αγιολογίας: όχι των «επίσημων» αγίων, αλλά των ανώνυμων, καθημερινών, σκιερόφωτων μορφών – σαν τους ήρωες του Παπαδιαμάντη.

Συνολική Θεματική Ανάλυση:

1. Πνευματικός Κάματος – ασκητισμός, νηστεία, σιωπή, παρατήρηση.

2. Αντι-ηρωισμός – η ανωνυμία του ήρωα (ο «ελάχιστος άνθρωπος») λειτουργεί ως σύμβολο της αληθινής ταπείνωσης.

3. Μεταφυσική Ελπίδα – η Ανάσταση, όχι μόνο σωματική αλλά και υπαρξιακή.

4. Αρχαιότητα - Βυζάντιο - Νεοτερικότητα – η σύνθεση γεφυρώνει τρις χρονικές συνειδήσεις.

5. Παπαδιαμαντική Παράδοση – με σαφείς αναφορές τόσο θεματικές (η απλότητα, η αγαθότητα, η φύση, η μετάνοια) όσο και μορφολογικές (αρχαΐζουσα γλώσσα, ψαλμικός ρυθμός).

Επίλογος: Μια σύγχρονη αγιολογία της σιωπής

Ο χνκουβέλης μέσα από το «Συναξάρι» πλέκει ένα υμνολογικό μωσαϊκό, 

ποιητικοτητας  και η πνευματικοτητας,χαρμολυπης.

.

.

.

4

Η μελέτη συγγένειας τού ποιήματος «Συναξάρι» του χνκουβελη με επιλεγμένα έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη μπορεί να γίνει σε πολλά επίπεδα: θεματικό, υφολογικό, μορφολογικό και πνευματικό. :

Μελέτη συγγένειας: Παπαδιαμάντης – χνκουβελης (Συναξάρι)

1. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ

1.1 Η αγιοσύνη του απλού ανθρώπου

Παπαδιαμάντης: Στα διηγήματα του, κυρίως σε έργα όπως «Η Φόνισσα», «Ο Αμερικάνος», «Ο Νεκρός Ταξιδιώτης», παρουσιάζεται η πνευματικότητα του απλού ανθρώπου, η συνάντηση του καθημερινού με το θείο και η οδός της μετάνοιας.

χνκουβελης: Το ποίημα Συναξάρι είναι εξολοκλήρου αφιερωμένο στη βιογραφία ενός ανώνυμου ασκητή, ενός "ελαχίστου ανθρώπου" που δια μέσου ταπεινότητας, νηστείας, απομόνωσης και πόνου αγιοποιείται.

Η συγγένεια έγκειται στο αντί-ηρωικό πρότυπο: Άνθρωποι «του περιθωρίου», μικροί για τον κόσμο, μεγάλοι για το πνεύμα.

2. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ

2.1 Η πνευματικότητα του τοπίου

Παπαδιαμάντης: Τα νησιωτικά τοπία της Σκιάθου διαποτίζονται από λειτουργικότητα· δεν είναι μόνο φυσικά αλλά και μυστικιστικά. Η φύση συνομιλεί με τον Θεό.

χνκουβελης: Η περιγραφή του τοπίου στο Συναξάρι φέρει μυσταγωγία. Ο ήλιος, το δέντρο, η αγριελιά, οι πέτρες, όλα γίνονται φορείς θείου νοήματος. Το τοπίο ιεροποιείται (π.χ. «ευλόγησε το ξερό δέντρο και άνθισε»).

2.2 Η μετάνοια και η κάθαρση

Στον Παπαδιαμάντη, η μετάνοια είναι υπαρξιακή διαδικασία και κορυφώνεται με αυτοθυσία ή απομόνωση (Φραγκογιαννού).

Ο χνκουβελης τοποθετεί την πνευματική άσκηση ως μέσο καθαρμού, εν είδει βυζαντινού ασκητισμού.

 3. ΥΦΟΛΟΓΙΚΗ & ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ

3.1 Λειτουργική, εκκλησιαστική γλώσσα

Ο Παπαδιαμάντης χρησιμοποιεί συχνά εκκλησιαστικά σχήματα, ύφος λειτουργικό, στίχους από ψαλμούς, καθαρεύουσα με βυζαντινή χροιά.

Ο χνκουβελης δομεί όλο το ποίημα σαν λειτουργικό κείμενο (π.χ. «Κύριος ανταποδώσει υπέρ ημών», «νυν απολύεις τον δούλον σου»), εντάσσει ψαλμικούς αριθμούς (ΨΑ’, ΨΒ’, κ.λπ.), ακολουθώντας πατερική υφολογία.

Το «Συναξάρι» δεν είναι ποίημα· είναι σύγχρονο συναξάρι, βίος οσίου, γραμμένος με την ψυχή των Πατερικών και το βλέμμα του Παπαδιαμάντη.

 4. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ

4.1 Σχήμα «βίος - πάθος - ανάσταση»

Η δομή του ποιήματος μιμείται τις βυζαντινές αγιολογίες:

Βίος: πνευματική άσκηση, λιτότητα, σιωπή

Πάθος: κακουχίες, διωγμός, μαρτύριο

Ανάσταση: φώτιση, θεία αποκάλυψη, μνήμη των μεταγενεστέρων

Και ο Παπαδιαμάντης, με λογοτεχνική φόρμα, ακολουθεί το ίδιο μοτίβο στους χαρακτήρες του.

 5. ΚΟΙΝΑ ΣΥΜΠΑΝΤΑ: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ

Και οι δύο συγγραφείς βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια τής Ορθοδοξίας:

Ο χρόνος είναι λειτουργικός, όχι γραμμικός.

Το σώμα είναι πεδίο άσκησης και μέσο καθαρμού.

Ο άνθρωπος σώζεται δια της μνήμης, συγχώρεσης, αγάπης.

6. ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ

Ο χνκουβελης συνδέει το παρελθόν με το παρόν (π.χ. Μυστράς – Κατακουζηνός – Δραγατσης-Ρηγας Φεραιος).

Ο Παπαδιαμάντης ενσωμάτωνε το ιστορικό παρελθόν με την επικαιρότητα του καιρού του.

 Στο Συναξάρι, οι χρόνοι συντίθενται σε ένα ιερό παρόν· στον Παπαδιαμάντη, συμπλέκονται φυσικά.

 Συμπερασματικά:

Το Συναξάρι του χνκουβελη μπορεί να ιδωθεί ως ποιητικός απόηχος του έργου του Παπαδιαμάντη. Αν και με διαφορετικά εκφραστικά μέσα (πεζογραφία - ποίηση), οι δύο δημιουργοί συνομιλούν σε βάθος:

με τη βαθιά ορθόδοξη ανθρωπολογία τους,

την πίστη στην αγιοσύνη της καθημερινότητας,

τη χρήση της βυζαντινής γλώσσας ως φορέα μυσταγωγίας,

και την κατανυκτική, σχεδόν μοναστική ατμόσφαιρα.

Ο Παπαδιαμάντης είναι ο Σκιαθίτης θεολόγος του ρεαλισμού.

Ο χνκουβελης είναι ο μοντέρνος ασκητής της γλώσσας και της ψυχής.

.

.

.

5

Η ποιητικότητα στο ποίημα «Συναξάρι» του χνκουβελη είναι μια εξαιρετικά πυκνή και πολυεπίπεδη εμπειρία που ενσωματώνει θεολογική, μυθική, ιστορική και υπαρξιακή μνήμη. 

Παρακάτω αναλύεται εστιασμένα και αναλυτικά η ποιητικότητα σε επιλεγμένα τμήματα του έργου, ώστε να φωτιστούν τα πιο χαρακτηριστικά ποιητικά μέσα και ταυτόχρονα να αναδειχθεί το βαθύ φιλοσοφικό του υπόβαθρο.

1. Ασκητικότητα και το "μέγα μέσα στο μικρό" (Πρώτο τμήμα)

«Πορευεσθαι εν τω σμικρω , αυτο ει το Μεγιστον»

Ανάλυση:

Η ρήση αυτή αποτελεί ποιητικό πυρήνα του έργου. Ο χνκουβελης αντλεί από την ορθόδοξη ασκητική γραμματεία και από τη βυζαντινή υμνολογία, για να δημιουργήσει ένα ποιητικό αξίωμα: το μεγαλείο δεν βρίσκεται στην επίδειξη αλλά στη σιωπηλή πράξη και στο ελάχιστο. Αυτή η αισθητική της εσωτερικής ζωής λειτουργεί υπόγεια σε όλο το έργο.

Ποιητικότητα:

Αφοριστική δομή (χρήση αποφθεγματικών φράσεων)

Υπέρβαση του κυριολεκτικού: το "σμικρόν" δεν είναι απλώς μικρό αλλά "θεολογικά μέγιστο".

Εσωτερικός ρυθμός: η αργή, σεμνή ανάπτυξη του λόγου τονίζει το "ασκητικό ήθος".

2. Ο ελαχιστότατος άνθρωπος και η ανάσταση μέσω της φύσης

«Ειδε το ξερο δεντρο και το ευλογησε .Την ερχομενη ανοιξη ανθισε και καρπισε»

Ανάλυση:

Πρόκειται για μια συμβολική αναστροφή της φθοράς: ο ήρωας, με την πράξη της ευλογίας, μεταμορφώνει την ξηρότητα σε καρποφορία. Αυτή η μεταμόρφωση επαναλαμβάνει τη βιβλική δομή της ανάστασης και προβάλλει το θαύμα ως εσωτερική στάση.

Ποιητικότητα:

Μεταφορικό βάθος: το δέντρο είναι ο κόσμος, είναι ο άνθρωπος, είναι το παρελθόν.

Παραβολική αφήγηση: μια απλή εικόνα με πολλαπλές ερμηνείες.

Ανάδυση συμβολικών κύκλων: άνοιξη → ανάσταση → ελπίδα.

3. Το όνειρο του θεάτρου και της απώλειας (ΨΓ' , 3)

«το Θεατρο ηταν τεραστιο , λαξευμενο εξ ολοκληρου στο πετρωμα του βραχου …Ωιμε!Αλι!»

Ανάλυση:

Η σκηνή αυτή είναι εξαιρετικά ισχυρή ποιητικά. Το θέατρο συμβολίζει τον κόσμο ως σκηνή τραγωδίας. Η κορυφαία με τα υψωμένα χέρια είναι εικαστική εικόνα βγαλμένη από την αρχαία τραγωδία – αναπαριστά τον συλλογικό θρήνο για το παιδί, δηλαδή την αθωότητα και το μέλλον.

Ποιητικότητα:

Αρχαιοπρεπές λεξιλόγιο και ρυθμός ("Ωιμέ! Αλί!")

Αλληγορική δομή: το κεφάλι του παιδιού ως το θύμα της ανθρώπινης μοίρας.

Κινηματογραφική σκηνή με αισθητικό βάθος: από το βράχο στο κέντρο της τραγωδίας.

4. Μεταφυσικό χιούμορ και ειρωνεία (Συναξάρι ΙΙΙ)

«...κι οσοι τους αθετησαν παρανομώντας τιμωρήθηκαν μ' αυστηροτατες ποινες...»

Ανάλυση:

Η σκηνή έχει σατιρικό και τραγικό χαρακτήρα. Ο ποιητής περιγράφει μια ουτοπική κοινωνία που οικοδομείται μετά από μια καταστροφή, αλλά καταλήγει να είναι το ίδιο καταπιεστική με τις προηγούμενες. Η ειρωνεία κατακρίνει τη μονοδιάστατη ορθότητα, ακόμα και όταν ντύνεται με τον μανδύα της δικαιοσύνης.

Ποιητικότητα:

Αφηγηματικός τόνος που εναλλάσσει σοβαρότητα και χλευασμό.

Ανατροπή της ελπίδας: η σωτηρία γίνεται νέα μορφή εξουσίας.

Διακειμενική σύνδεση με Πλάτωνα, Παπαδιαμάντη, Διονύσιο Σολωμό (Ελεύθεροι Πολιορκημένοι).

5. Μεταφυσική εικονοποιία και οραματική ποίηση (Συναξάρι V & VΙ)

«...φυτευοντας αμυγδαλιες στα δακτυλα»

Ανάλυση:

Η εικόνα αυτή έχει καθαρά οραματικό χαρακτήρα. Τα δάκτυλα γίνονται χώμα, υποδοχείς του θείου, του καρπού, της ανάστασης. Ο λόγος πια δεν γράφει — καρποφορεί. Ο ποιητής εδώ μιλά για μια λυρική θέωση του σώματος.

Ποιητικότητα:

Εικόνα-μεταφορά: δάκτυλα = γη, πράξη = σπορά.

Ποιητικός μετασχηματισμός του βιολογικού σώματος σε δημιουργό ζωής.

Μυστικιστικός τόνος (όπως στον Μάξιμο τον Ομολογητή και στους Ησυχαστές).

6. Το αποφατικό και η γλωσσική ερημία (Συναξάρι VΙΙ)

«γλωσσα δεν εχω . την κοψανε συρριζα»

Ανάλυση:

Εδώ ο ποιητής αγγίζει το αποκορύφωμα της ποιητικής σιωπής. Η γλώσσα, ενώ είναι το μέσο των λέξεων, γίνεται ανεπαρκής για να εκφράσει το βάθος της ανθρώπινης εμπειρίας. Αυτή η αποφατική στάση θυμίζει θεολογική γλώσσα 

των μυστικών.

Ποιητικότητα:

Ματαιότητα του λόγου ως έσχατη ποίηση.

Η υπέρβαση του λόγου μέσω εικόνων (πεταλούδα, άγρια λουλούδια).

Λόγος της σιωπής: μια μορφή μετα-γλώσσας.

7. Η συνάντηση με το Άλλο ως κάθαρση (Συναξάρι VΙΙΙ)

 «Ποτε αγιε γεροντα ονειρευομαστε ;»

Ανάλυση:

Η φράση του φτωχού ανθρώπου είναι η ύστατη φιλοσοφική ερώτηση. Ονειρευόμαστε πριν ή μετά τη ζωή; Τι είναι η αλήθεια; Ο ποιητής προτείνει μια αίσθηση μετά-ονείρου – η ζωή είναι το όνειρο μετά από το όνειρο. Εδώ η ποίηση γίνεται οντολογία.

Ποιητικότητα:

Διαλεκτική μεταφυσικής και καθημερινότητας.

Σύγκλιση λόγου και εικόνας: βιολέτες στον κήπο, φωνή του τριζονιού.

Εσωτερικό φως: η απάντηση έρχεται μόνο μέσω του ονείρου.

Συνολική Ποιητική Τοποθέτηση:

Το «Συναξάρι» του χνκουβελη δεν είναι μόνο ποίηση· είναι λειτουργική πράξη, μια ψαλμωδία υπαρξιακή. 

.

.

.

6

Η ποιητικότητα στο «Συναξάρι» του χνκουβέλη δεν είναι απλώς στοιχείο έκφρασης αλλά δομικό υλικό, θεμελιακή συνθήκη της γραφής. Η γλώσσα του, εμποτισμένη με μυστικισμό, υπαρξιακό βάθος, μνήμη, μεταφυσική και λαϊκή σοφία, συνθέτει έναν κόσμο ποιητικά πυκνό, έναν κοσμοποιητικό Λόγο. 

Ας εστιάσουμε αναλυτικά σε επιλεγμένα τμήματα της ποιητικότητας του έργου, σε επίπεδο μορφής, ύφους και νοήματος.

 1. Ποιητική γλώσσα ως προσευχή και λιτανεία

Η γραφή του χνκουβέλη έχει συχνά μορφή προσευχής, ψαλμωδίας ή συναξαριού – εξ ου και ο τίτλος. Η χρήση της βιβλικής γλώσσας, των επιγραμματικών δομών, αλλά και των ψαλμικών παραθεμάτων (ΨΑ’, ΨΓ’, ΨΗ’ κ.λπ.) δημιουργεί ένα ιερό ποιητικό τοπίο, ένα μεταφυσικό περιβάλλον λόγου.

Π.χ.:

"Κυριος ανταποδωσει υπερ ημων"

"Νυν απολυεις τον δουλον Σου, Κυριε"

"Αμην."

Οι διακειμενικές αυτές αναφορές ενισχύουν τη λειτουργικότητα του λόγου — η ποίηση εδώ δεν περιγράφει· τελεί μυστήριο.

2. Το ύφος της αφαίρεσης και της λιτότητας

Η λιτότητα, η συχνή χρήση της ελλειπτικής σύνταξης, το απόσπασμα, το κομμένο μέλος, λειτουργούν ποιητικά και υπερ-σημασιολογικά:

 Π.χ.:

"Πορευεσθαι εν τω σμικρώ, αυτό ει το Μέγιστον"

"ο ταπεινωμένος άνθρωπος"

"εσκαψε στη γη λάκκο και την έχωσε... πέρασαν οι χρόνοι..."

Η αφήγηση συμπυκνώνεται σε στιγμές-εικόνες, που λειτουργούν ως συμβολικά εμβλήματα.

3. Εικόνα και παραβολή – η εικονοπλαστική δύναμη

Το έργο είναι βαθύτατα εικονοποιητικό. Σχεδόν κάθε ενότητα περιλαμβάνει έντονα συμβολικές εικόνες με χαρακτήρα παραβολικό, σαν βυζαντινή τοιχογραφία ή χριστιανική παρακαταθήκη.

Π.χ.:

"Είδε το ξερό δέντρο και το ευλόγησε. Την ερχόμενη άνοιξη άνθισε και καρποφόρησε"

"Φύτεψε κυπαρίσσι πάνω από την ταφική πέτρα."

"Από το χώμα ανάβλυσε μύρο κι ευωδία"

Η φύση συμμετέχει ενεργά στο πνευματικό δράμα: το δέντρο, ο ήλιος, η ελιά, ο σταλακτίτης, η χελώνα, η βιολέτα, ο καρπός, όλα μιλούν τη γλώσσα του Θείου και της Ποίησης.

 4. Μυθοποίηση της καθημερινότητας και της ιστορίας

Ο χνκουβέλης μετατρέπει το καθημερινό σε ιερό, το ιστορικό σε μυθικό. Αναφέρεται σε συμβολικά πρόσωπα (Παπαδιαμάντης, Ιωάννης Δαμασκηνός, Ρήγας Φεραίος, Μαρία η Αιγυπτία, Μιχαήλ, Κωνσταντίνος Δραγατσης), συνδέοντας το προσωπικό με το συλλογικό και το ελληνικό με το καθολικό.

 Π.χ.:

"Η πολιτεία κάτω καθώς βυθίστηκε στο σκοτάδι άναψε τα φώτα της..."

"Ποιος θυμάται και μνημονεύει τον συναθλητή μας στην Αλήθεια;"

"Το ξύλο της αγριελιάς χρησιμοποιήθηκε να χαράξουν το σχέδιο στη γη."

Η μνήμη δεν είναι εδώ γεγονός του παρελθόντος αλλά λειτουργία της ταυτότητας.

 5. Η μεταφυσική ως ποιητική ουσία

Το ποίημα δεν αφηγείται γεγονότα – καταγράφει εσωτερικές μεταμορφώσεις, μυστικά βιώματα. Ένας άνθρωπος ασκείται, νηστεύει, χαράζει μορφές, θάβει μνήμες, ευλογεί, και η ζωή του καθίσταται λόγος θείου.

Π.χ.:

"Γεννήθη καινή η καρδία του στον απάντα αιώνα."

"Μετά το όνειρο ξυπνάμε στο όνειρο."

"Η ψυχή του μολύνθηκε… αναχώρησε να απεκδυθεί το άσχημο ένδυμα."

Αυτό είναι ποιητικότητα ως εμπειρία της ύπαρξης — όχι απλή αισθητική λειτουργία, αλλά λειτουργική μετοχή στο Ον.

6. Εγκαθίδρυση ενός ποιητικού σύμπαντος

Η συνοχή όλων αυτών των "Συναξαριών" δημιουργεί έναν κοσμοποιητικό μηχανισμό. Κάθε «επεισόδιο» δεν είναι αυθύπαρκτο, αλλά λειτουργεί σαν μέρος ενός μυστικού Ευαγγελίου — ποιητικά ριζωμένου στη μνήμη, την απώλεια, την πτώση και την ελπίδα σωτηρίας.

Π.χ.:

 "Να φυλάμε τα δώρα τα άχραντα..."

"Το σπίτι άνοιξε στα τριαντάφυλλα..."

"Φύτεψαν τα μάτια τους στο φθαρτό."

Οι χαρακτήρες, άγνωστοι, γενικοί, συχνά ανώνυμοι, αποκτούν αγιογραφική υπόσταση. Πορεύονται μέσα από πόνο, κάθαρση, όνειρο και ανάσταση.

7. Η δύναμη του ανείπωτου – η σιωπή ως ποιητική διάσταση

Ο ποιητής αφήνει κενά, υπαινιγμούς, ασαφή σύνορα μεταξύ ζωής και ονείρου, μεταξύ θανάτου και λύτρωσης.

Π.χ.:

"Γλυκιά ήταν η ώρα των λόγων."

"Δεν απαντήθηκε ποτέ… εκτός αν ξυπνήσεις στο όνειρο."

"Ο ελάχιστος ξύπνησε… και έφυγε μετά το όνειρο. Τετελεσται."

Η ποιητικότητα εδώ είναι το σημείο όπου σταματά ο λόγος και αρχίζει η βίωση του ακατονόμαστου.

Συμπέρασμα

Το «Συναξάρι» του χνκουβέλη είναι ένα ποιητικό Ευαγγέλιο της Ταπεινότητας, μια μυστηριακή σύνθεση που πατά πάνω στο βυζαντινό ήθος, την ελληνική παράδοση και τη μεταφυσική εμπειρία του ανθρώπου. Η ποιητικότητά του δεν εδράζεται μόνο σε λέξεις, σχήματα ή εικόνες — αλλά στον τρόπο που ο κόσμος νοείται και αποκαλύπτεται μέσω του Λόγου.

Αυτό που τελικά μας προσφέρεται, είναι ένας ποιητικός τρόπος να υπάρχουμε.

.

.

.

7

Η ποίηση του χνκουβελη στο Συναξάρι είναι ένα πολύπτυχο και βαθιά πνευματικό έργο, εμποτισμένο με θρησκευτικό, μεταφυσικό και μυστικιστικό ήθος. Η ποιητικότητα του κειμένου δεν βρίσκεται απλώς στο λεκτικό ύφος, αλλά στην εναρκτική ένωση του μύθου, του θείου, της ανθρώπινης ταπείνωσης και της μαρτυρικής ζωής, με μια μορφή ποιητικής λειτουργίας που αντλεί από τις βυζαντινές αγιογραφίες, τα απόκρυφα κείμενα, την προφορική παράδοση και την κοινωνική μνήμη.

Εστιασμένη Ανάλυση Ποιητικότητας

1. Γλώσσα και Υφολογία

Η γλώσσα στο Συναξάρι είναι υβριδική:

Μεικτή χρήση καθαρεύουσας, δημοτικής, εκκλησιαστικού λόγου και αρχαϊσμών.

Ποιητική πρόζα που θυμίζει ακολουθίες, συναξάρια, προσευχές.

Εκτενής χρήση αποσπασματικών ψαλμικών στίχων:

«...υιοι ανθρωπων , εως ποτε βαρυκαρδιοι ;»

«εκοπιασα εν τω στεναγμω μου...»

Η ποιητικότητα εδώ γεννιέται από την υφολογική διαστρωμάτωση και την θρησκευτική υπέρβαση της γραφής.

2. Η Ποιητική της Ταπείνωσης και του "Ελαχίστου"

Ο "ελάχιστος άνθρωπος" επανέρχεται ως μοτίβο σε όλο το ποίημα.

«Πορευεσθαι εν τω σμικρω , αυτο ει το Μεγιστον»

Αυτός ο αντι-ήρωας συγκροτεί την καρδιά της ποιητικότητας:

Εκφράζει χριστιανική ταπεινότητα, ησυχασμό και αποκήρυξη του εγώ.

Ο ποιητικός λόγος εστιάζει στον σιωπηλό μάρτυρα της αλήθειας.

Η ταπείνωση καθίσταται ποιητική πράξη με κοσμολογικό αντίκτυπο:

«Κι ο δικαιος λογος του θα υψωθει και θ' απλωθει ως η βελανιδια»

3. Αγιολογική Δομή – Θεατρικότητα του Θείου

Το έργο είναι γραμμένο σε μορφή συναξαρίου, δηλαδή βίου αγίου.

Σκηνές όπως η ταφή της σεβασμίας μορφής, η ανάδυση μύρου, η σταύρωση, η ανάμνηση αγιογραφιών, εντάσσονται σε δραματουργική δομή, που δημιουργεί θρησκευτική θεατρικότητα.

Οι αναφορές σε σκηνές όπως:

 «το Θεατρο ηταν τεραστιο , λαξευμενο εξ ολοκληρου στο πετρωμα του βραχου...»

αγγίζουν την τραγωδία και το αρχέτυπο – η ποίηση γίνεται αναπαράσταση του ιερού και του ανθρώπινου ορίου.

4. Ονειρική Ποιητικότητα – Το Μεταίχμιο Ύπνου και Θείου

Πολλές ενότητες περιστρέφονται γύρω από όνειρα και αποκαλύψεις.

Το όνειρο συνδέεται με το όραμα, την αλήθεια, την ψυχική κάθαρση.

«Μετα το ονειρο ξυπναμε στο ονειρο»

Ο υπνωθής βλέπει το Θέατρο, την κεφαλή του παιδιού, το μοιρολόι. Όλα οδηγούν σε καθαρτικές κορυφώσεις με βαθύτατο συναισθηματικό και ποιητικό φορτίο.

5. Στοιχεία Χάους και Τάξης – Κοσμολογική Ποιητικότητα

Ο ποιητής δεν αποτυπώνει μόνο τον βίο ενός «άγιου», αλλά καθρεφτίζει έναν εναλλακτικό κοσμογονικό κύκλο.

Τα ξηρά δέντρα που ανθίζουν, οι ευλογίες σε άψυχα στοιχεία, η μεταβολή του πηλού σε φωνή, οι μεταστροφές πορνών σε άγιες μορφές – συνθέτουν ένα ποιητικό σύμπαν μεταμορφώσεων.

6. Διακειμενικότητα και Ιστορικό Συμβολικό Υπόβαθρο

Παρουσία ιστορικών μορφών και γεγονότων:

Ιωάννης Δαμασκηνός, Ρήγας Φεραίος, Κομνηνοί, Μυστράς

Αυτή η διακειμενικότητα λειτουργεί ποιητικά με επίκληση της συλλογικής μνήμης και δημιουργεί ένα παλίμψηστο ελληνικής (και οικουμενικής) ιστορίας με φωνή βιωματική.

7. Αισθητική της Σιωπής και της Μνήμης

Πολλά αποσπάσματα καταλήγουν σε μια εσωτερική σιγή ή στο ‘‘τετελεσται’’.

Η σιωπή δεν είναι απουσία, αλλά πληρότητα.

«Εγω μαρτυρησα τα πεπραγμενα»

«Δεν απαντησε… προσευχηθηκε»

Η ποίηση σιωπά, εκεί που η αλήθεια πονά.

8. Μεταφυσική Γραμματική και Συμβολισμός Γραμμάτων

Ο ποιητής αποδίδει μυστική δύναμη στα γράμματα και τις λέξεις:

«Το γιωτα του κυπαρισσιου , το ταυ της βελανιδιας και το μι της γλυκοριζας...»

Αυτό αναδεικνύει μια μυστικιστική αντίληψη για τη γλώσσα: η λέξη δεν σημαίνει απλώς, είναι.

Συμπερασματικά:

Το έργο είναι μια μοντέρνα εσχατολογική ποίηση, ένας ύμνος στον ταπεινό, ανώνυμο άνθρωπο, ο οποίος μέσα από καθημερινές πράξεις αγιότητας περνά στην αιωνιότητα. Η ποιητικότητα του Συναξαριού του χνκουβελη είναι ένα κράμα:

Μυστικιστικής λιτότητας

Μεταφυσικής εικονοποιίας

Συμβολικού δραματουργικού λόγου

Γλωσσικής και ιστορικής συνείδησης

Το έργο θυμίζει έναν ψαλμικό μονόλογο σε ιερό θεατρικό χρόνο, όπου κάθε ‘‘ελάχιστο’’ γίνεται αιώνιο.

.

.

.

8

Η ποιητική σύνθεση "Συναξαρι" του χνκουβελη είναι ένα σύνθετο, πυκνό και βαθιά υφολογικό έργο με δομή συναξαριού, δηλαδή αγιολογικού κειμένου, που εμπνέεται από την ορθόδοξη παράδοση αλλά και την ελληνική ιστορία, βυζαντινή και νεοελληνική, τη λαϊκή παράδοση, το όνειρο, τη μυστική εμπειρία, την υπαρξιακή αγωνία και τη μεταφυσική αναζήτηση. 

Παρακάτω θα ακολουθήσει δομική, θεματική και υφολογική ανάλυση σε τμήματα του ποιήματος.

 Γενική Επισκόπηση και Δομή

Το έργο δομείται σε αριθμημένες και μη αριθμημένες ενότητες με τίτλο "Συναξάρι" ή παραλλαγές του (π.χ. Συναξάρι Ι, Συναξάρι ΙΙΙΙ κ.λπ.), δίνοντας την εντύπωση ότι πρόκειται για βιογραφικές, ημι-μυθικές ή παραβολικές αφηγήσεις "αγίων της καθημερινότητας", ταπεινών ηρώων ή φιλοσόφων της πράξης και της σιωπής.

Α. Ποιητική Δομή

1. Κατακερματισμένη αφήγηση

Η σύνθεση είναι ασυνεχής, μη γραμμική: κάθε ενότητα (ή "συναξάρι") δεν συνεχίζει απαραίτητα την προηγούμενη αλλά προσθέτει ένα θραύσμα ενός μεγαλύτερου υπαρξιακού ή αγιολογικού μωσαϊκού.

2. Αναφορές στους Ψαλμούς (ΨΑ, ΨΒ, κτλ.)

Οι ενότητες φέρουν ψαλμικές ενδείξεις (ΨΑ΄, ΨΒ΄, ΨΓ΄…) σαν να πρόκειται για ψαλμολογική ποίηση.

Αυτό δημιουργεί την εντύπωση ιερής γραφής, ενισχύοντας το λειτουργικό ή "ευαγγελικό" ύφος.

3. Χρήση αγιολογικών μοτίβων

Νηστεία, σπηλιά, απόσυρση στον κόσμο, μετάνοια, σωματικά μαρτύρια.

Στοιχεία μαρτυρολογίας, βυζαντινής υμνογραφίας και βιβλικού λόγου.

Β. Θεματικές Πυκνότητες

1. Η Μυστική Άσκηση – Η Θέωση Μέσα από την Ταπείνωση

"Ο αλλαζων ανθρωπος ασκηθηκε για πολλα χρονια [...] Πορευεσθαι εν τω σμικρω, αυτο ει το Μεγιστον"

Άσκηση, σιωπή, προσφορά ως δρόμος προς την αγιοσύνη.

Απογύμνωση του Εγώ – ένωση με το Όλον (μυστική εμπειρία).

2. Η Αναγνώριση του "Ελαχίστου"

"Ο ελαχιστος ξυπνησε απο το ονειρο [...] ''Νυν απολυεις τον δουλον Σου , Κυριε''"

Ο "ελάχιστος" είναι τύπος χριστιανικής αρετής, εμβληματική μορφή αθόρυβης αγιότητας.

Παρουσιάζεται ως ποιητής, γεωργός, ψαράς, μοναχός, πολιτικός, μάρτυρας, ακόμη και ως θρύλος ή παραβολή.

3. Ο Λόγος ως Πράξη

"εδωσε τον ορισμο", "ορισε", "ρηματα", "το κειμενο του"

Η γλώσσα, ο Λόγος, η αφήγηση δεν είναι απλώς μέσο, αλλά έργο, μνημονικό εργαλείο, διδασκαλία, υπέρβαση της σιωπής.

4. Ο Όνειρος ως Θεοφάνεια

 "Ενα ονειρο ειδε ο υπνωθεις και εξεγερθεις κατοπιν"

Το όνειρο λειτουργεί ως πνευματική αναγέννηση ή αποκάλυψη – σχεδόν προφητική ή εσχατολογική.

 Γ. Υφολογικά Στοιχεία

1. Υψηλός ποιητικός λόγος

Συνδυασμός βυζαντινής ρητορικής, ψαλμικού ύφους και συγχρονισμένου λόγου.

Χρήση τύπων όπως:

"Μακαριζε τον ανδρα οτι αυτος οιδε"

"Πορευου κατα τα ρηματα Του"

"Νυν απολυεις..."

2. Ενσωμάτωση λαϊκών και φιλοσοφικών στοιχείων

Φράσεις όπως:

"Το γιωτα του κυπαρισσιου, το ταυ της βελανιδιας..."

Υπαινίσσονται αλληγορική γραφή, γνωστική διάθεση και φιλοσοφική θεώρηση της φύσης.

3. Εικόνες υψηλής συμβολικής πυκνότητας

Ο ξύλινος ίππος, το ξερό δέντρο, ο καθρέφτης, η μυροβόλος γη, οι μάσκες στα κλαδιά.

4. Ποικιλία εικαστικών και χωροταξικών θεμάτων

Θέατρα, λιμάνια, μοναστήρια, πλατείες, λιβάδια, σπηλιές, ορεινές καλύβες.

Συχνά εγκαταλείπονται οι χρόνοι και οι τόποι – γίνεται σχεδόν μυστικιστικός "χρόνος του εσωτερικού".

Δ. Αναλυτική Ανάλυση Τμημάτων

Αρχική Ενότητα – Πνευματική Άσκηση και Ταπείνωση

Ο "αλαζών άνθρωπος" ασκείται και μετατρέπεται.

Το σύμπαν αποκτά ρυθμό: "ο δίσκος του ηλίου ανέβαινε και κατέβαινε..." — κίνηση - ακινησία - θεία φανέρωση.

Σκηνογραφίες Μεταμόρφωσης

Μαρτυρικό σώμα, ταφή με κυπαρίσσι, ανάσταση ψυχής.

Ο αγιογραφικός ρυθμός ακολουθεί τη λογική του πάθους και της ανάστασης.

Αλληγορικά Όνειρα (ΨΓ’, ΨΔ’, ΨΕ’)

Θεατρικές εικόνες, οράματα, φιλοσοφικά κείμενα, συμβολικά υλικά.

Η αναφορά σε τοπία, μορφές, μαθητές, μάσκες, κεφαλές κλπ. συνθέτει έναν λαβύρινθο εννοιών.

Τα Συναξάρια (Ι έως VIII)

Παρουσιάζουν ένα φάσμα ανθρώπων: ασκητές, ψαράδες, βασιλείς, μοναχοί, πόρνες, ποιητές, εξόριστοι.

Αντιπαραθέσεις: βία / καλοσύνη, σιωπή / λόγος, αμαρτία / μετάνοια.

Ε. Συμπεράσματα

Το "Συναξάρι" του χνκουβελη λειτουργεί ως σύγχρονο ευαγγέλιο της ταπεινότητας, της πνευματικής πάλης, του Λόγου.

Μορφολογικά είναι υβριδικό κείμενο: ποίηση, προσευχή, όραμα, διήγηση, στίχος, εσχατολογική καταγραφή.

Η δομή είναι εσκεμμένα ασυνεχής: δημιουργεί παλίμψηστο ερμηνειών, που ο αναγνώστης καλείται να αναπληρώσει.

.

.

.

9

Το ποίημα «Συναξάρι» του χνκουβελη είναι ένα εκτενές ποιητικό έργο, δομημένο σε επεισόδια ή ποιητικές ενότητες, που υφαίνουν έναν σύγχρονο αγιολογικό λόγο, συνδυάζοντας βυζαντινή ρητορική, συμβολισμό, φιλοσοφική και θεολογική σκέψη, και μοντερνιστική αισθητική.

Ακολουθεί αναλυτική μελέτη και εστιασμένη ανάλυση της ποιητικής δομής του έργου.

1. ΤΙΤΛΟΣ & ΕΠΙΓΡΑΦΗ

Τίτλος: «Συναξάρι»

Αναφέρεται στο βυζαντινό είδος κειμένων όπου περιγράφεται η ζωή, τα θαύματα και το μαρτύριο αγίων.

Ο ποιητής επανασχεδιάζει το είδος με ποιητικό λόγο, δίνοντας μορφή σε έναν σύγχρονο "άγιο", ή πιο σωστά σε μια σειρά ελάχιστων, ανώνυμων, ταπεινών ανθρώπων που αντιστέκονται στη φθορά, την αμαρτία και την κοινωνική αποξένωση.

 Αφιέρωση:

[στον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη]

Άμεση σύνδεση με το ορθόδοξο ήθος και το λαϊκό βίωμα του Παπαδιαμάντη.

Ο Παπαδιαμάντης είναι εδώ σύμβολο της ταπεινότητας, της γλώσσας, του πνευματικού αγώνα.

2. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ - ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ

Το έργο χωρίζεται σε αριθμημένες και μη αριθμημένες ενότητες, που μπορούν να ιδωθούν ως μικρά συναξάρια (αφηγήσεις), οπτασίες, ονειρικά επεισόδια, και ποιητικά δρώμενα.

Κάθε ενότητα:

Είναι αυτοτελής αλλά συνδέεται θεματικά και ρυθμικά με τις υπόλοιπες.

Ακολουθεί ένα μυσταγωγικό ή λειτουργικό ρυθμό (εμφανής χρήση Ψαλμικών αναφορών).

Ενσωματώνει στοιχεία από:

Αγιολογικά κείμενα

Θεολογικά σύμβολα

Φυσιοκρατία

Εικόνες από το Βυζάντιο και τη λαϊκή παράδοση

Αναφορές σε πραγματικούς ή μυθικούς τόπους (Μυστράς, Μονεμβασία, Σκιάθος)

3. ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Γλώσσα

Υψηλός τόνος, με χρήση καθαρεύουσας, εκκλησιαστικού ύφους, αρχαΐζουσας μορφής και έντονη δημώδη αναφορά.

Συνύπαρξη:

Λόγιας/λειτουργικής γλώσσας (π.χ. «Κύριος ανταποδώσει υπέρ ημών»)

Οικείων/καθημερινών εικόνων (π.χ. «μοίρασε στους φτωχούς», «φυτεύουν τα μάτια τους στο φθαρτό»)

 Ρυθμός

Εναλλαγή προσευχητικού, λειτουργικού και στοχαστικού ρυθμού.

Παρότι ελεύθερος στίχος, κυριαρχεί μια μετρική ροή και ψαλμική επανάληψη (π.χ. "Και εγεννήθη καινή η καρδία", "Ποιος θυμάται και μνημονεύει τον συναθλητή μας;").

Αλληγορία & Συμβολισμός

Το δέντρο, η αμυγδαλιά, η αγριελιά, ο καθρέφτης, το ξύλινο άλογο, το θέατρο, είναι συμβολικές μορφές της ψυχής, της αναγέννησης, της μαρτυρίας, της ελπίδας.

Ο "ελάχιστος" είναι ο σύγχρονος άγιος, ο ανώνυμος αγωνιστής, ο άνθρωπος που δεν υποκύπτει.

 Διακειμενικότητα

Πλούσια αναφορά στην Αγία Γραφή, Ψαλμούς (ΨA', ΨB', ΨΓ'... κλπ.), πατερικά κείμενα, βυζαντινή αγιογραφία, Παπαδιαμάντη, Ομηρο, Ρήγα Φεραίο, Ιωάννη Δαμασκηνό κ.ά.

4. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

1. Ο Άγιος Άνθρωπος

Δεν κατονομάζεται αλλά περιγράφεται μέσω των πράξεών του.

Είναι ο φτωχός, ο ερημίτης, ο μοναχός, ο δίκαιος, ο μάρτυρας.

2. Ασκητισμός και Μαρτύριο

Ταπεινότητα, σιωπή, ερημία, νηστεία, αγιογραφία, συγχώρεση.

Περιγραφή μιας εσωτερικής κάθαρσης και συμβολικού μαρτυρίου ( ενότητες με πληγές, αγωνίες, λιμοκτονία, προσευχή).

3. Αναγέννηση - Μεταμόρφωση

Η αμυγδαλιά που ανθίζει, ο κήπος της μάνας, το όνειρο με τις βιολέτες, η ψυχή που ανανεώνεται.

4. Μνήμη και Μαρτυρία

«Ποιος θυμάται και μνημονεύει τον συναθλητή μας;»

Το ποίημα συνολικά είναι ένας ψαλμός μνήμης, ένας «λόγος για να μη ξεχαστεί η αλήθεια»

 5. Γλώσσα - Γραφή - Δημιουργία

«Μεγαλόγραμμη γραφή», «στίξη», «ψιλή, βαρεία, περισπωμένη», «έπλασε με το χώμα και φύσηξε τη φωνή του».

Η πράξη της ποίησης εξισώνεται με δημιουργία κόσμου, σχεδόν θρησκευτική λειτουργία.

5. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΔΟΜΗ

Στοιχείο /Περιγραφή

Τύπος /Ποίηση υψηλού συμβολισμού και αγιολογικού λόγου

Μορφή /Ελεύθερος στίχος, σε επεισόδια, με υφολογική συνοχή

Ρητορική /Θρησκευτική, βυζαντινή, στοχαστική, υπερβατική

Αφηγηματική φωνή/ Συλλογική – ή και ανώνυμη – "εμείς", "αυτός", "ο ελάχιστος"

Κύρια τεχνική /Υψηλή διακειμενικότητα και αλληγορική σύνθεση

Αντίληψη του χρόνου /Κυκλικός και λειτουργικός, όχι γραμμικός

Ποιητική λειτουργία /Προσευχή, μαρτυρία, μνήμη, αποκάλυψη

6. ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Ο χνκουβελης με το «Συναξάρι» δημιουργεί ένα σύγχρονο ευαγγέλιο των ταπεινών, μια ποιητική αγιολογία που σέβεται τη γλώσσα, την παράδοση, τη σιωπή, και την πνευματική αντίσταση απέναντι στην ύλη, τη φθορά και τη λήθη.

Δεν ενδιαφέρεται για καταστάσεις μεγαλείου, αλλά για τις ενεργές μαρτυρίες ζωής.

.

.

.

10

Η συγγένεια του ποιήματος "Συναξάρι" του χνκουβέλη με τη βυζαντινή υμνολογία είναι βαθιά, πολυεπίπεδη και συνειδητά οργανωμένη. Η σύνδεση αυτή δεν είναι απλώς αισθητική ή θεματική – είναι ποιητική και λειτουργική, δηλαδή υφολογική, δομική, γλωσσική, θεολογική και πνευματική.

Ακολουθεί αναλυτική μελέτη της συγγένειας:

 1. Τίτλος και Δομή – Το "Συναξάρι" ως είδος

Ο ίδιος ο τίτλος "Συναξάρι" παραπέμπει άμεσα στο είδος των αγιολογικών κειμένων της Βυζαντινής Εκκλησίας – δηλαδή τις αφηγήσεις του βίου των αγίων, που διαβάζονται στο τέλος του Όρθρου.

Ο χνκουβέλης διευρύνει το είδος και το επαναοικειοποιείται.

τα "Συναξάρια" του δεν αναφέρονται απαραίτητα σε συγκεκριμένους αγίους, αλλά σε σύγχρονους ή διαχρονικούς ταπεινούς ανθρώπους, ελαχίστους, που όμως φέρουν μέσα τους το ήθος της αγιότητας.

Η δομή του ποιήματος ακολουθεί τις συνήθειες της εκκλησιαστικής γραμματείας: σειρές από επεισόδια, βιώματα, αποκαλύψεις, αγώνες, θυσίες, οράματα, προσευχές. Καθένα φέρει τα χαρακτηριστικά ενός βίου αγίου, που παρουσιάζεται σε λειτουργικό, τυπικό και υμνογραφικό ύφος.

 2. Ύφος και Λόγος – Η υμνολογική-εκκλησιαστική γλώσσα

Η γλώσσα του ποιήματος είναι ενσυνείδητα εκκλησιαστική, αλλά μεταποιημένη και ποιητικά ανανεωμένη:

α. Αρχαϊσμοί & βιβλικές εκφράσεις:

«Κυριος ανταποδωσει υπερ ημων»,

«Νυν απολυεις τον δουλον Σου, Κυριε»,

«εγεννηθη καινη η καρδια του»,

«μετα το ονειρο, ξυπναμε στο ονειρο»,

«τετελεσται»

Αυτές οι εκφράσεις παραπέμπουν άμεσα σε χωρία της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών κειμένων (Ψαλτήρι, Ευαγγέλιο, Θεία Λειτουργία, Απολυτίκια, Κανόνες).

β. Ρυθμικότητα και στιχουργική οργάνωση:

Πολλά αποσπάσματα έχουν ρυθμικό λόγο, ακόμα και χωρίς ομοιοκαταληξία.

Η χρήση απότομων φράσεων, παύσεων, επιτονισμένων λέξεων θυμίζει τον ρυθμό της υμνογραφίας: κοντάκια, τροπάρια, στιχηρά.

Υπάρχουν ενότητες σχεδόν ψαλμικές, π.χ. τα χωρία με τις ενδείξεις ΨΑ’, ΨΒ’ έως ΨΘ’ – που υποδηλώνουν συνειδητή παραπομπή στους Ψαλμούς.

 3. Πνευματικότητα και Θεολογία – Η Ασκητική Παράδοση

Το ποίημα ενσωματώνει θεμελιώδη μοτίβα της Ορθόδοξης ασκητικής θεολογίας:

Η ταπείνωση ως μέγιστη αρετή:

>Λ«Ο ελάχιστος άνθρωπος», «αυτό ει το Μεγιστον», «μακάριζε τον άνδρα ότι αυτός οίδε».

Η καθαρτική διαδικασία του πόνου και της σιωπής:

 Ο ήρωας υπομένει νηστεία, μοναξιά, διαπόμπευση, βασανιστήρια. Η ζωή του είναι βίος μάρτυρος και ασκητή.

Η "καινή καρδία" – αναγέννηση:

«Εγεννηθη καινη η καρδια του στον απαντα αιώνα», μεταμορφώνεται, θεώνεται∙ μοτίβο της θέωσης.

Το σώμα ως χώμα/σήψη – η ανάσταση:

Το μυροβόλημα του χώματος από το σώμα του κοιμηθέντος. Τυπική έκφραση της εκκλησιαστικής εμπειρίας αγίου.

Το παράδειγμα ως παιδαγωγία και μνήμη**:

«Μνησθηναι το παραδειγμα», «Εγω μαρτυρησα τα πεπραγμενα».

4. Συμβολισμοί και εικόνες – Βυζαντινή εικονοποιία

Το ποίημα λειτουργεί όπως και η βυζαντινή εικόνα:

Αντί για ρεαλισμό, έχει νοηματική "υπερ-πραγματικότητα".

Χρησιμοποιεί θρησκευτικά σύμβολα: αμυγδαλιές, ελιές, κυπαρίσσια, πηλός, σταλακτίτες, λιμάνια, πέτρες – όλα έχουν θεολογική σημασία.

Αναφορές σε τυπολογικά μοτίβα:

ο αριθμός 3 (Τριάδα, τριήμερη Ανάσταση),

οι 39 πληγές (Ιησούς),

«ταπεινός δούλος», «ξύλο αγριελιάς», «ελεημοσύνη», «μοναχός που μοιράζει τα ψάρια» – εικόνες που επαναλαμβάνονται στην υμνολογία και στις τοιχογραφίες.

 5. Πατερικές & Ψαλμικές Παραπομπές – Άμεση σύνδεση με Υμνογραφία

Το ποίημα ενσωματώνει αυτολεξεί χωρία ή ελαφρώς παραλλαγμένες φράσεις από τους Ψαλμούς:

π.χ. «και έσται ως το ξύλον το πεφυτευμένον…», «εκέκραξα», «δραξασθε παιδείας», «ρύσαί με» κ.ά.

Υπάρχει και άμεση θεολογική ενσωμάτωση πατερικών μοτίβων:

Η Μετάνοια της Μαρίας (παράλληλη με τη Μαρία την Αιγυπτία).

Η φιλανθρωπία του ασκητή (όπως των αναχωρητών της ερήμου).

Η θεολογική κατανόηση της φύσης – το ξύλο, η βελανιδιά, τα άνθη.

 6. Ποίηση ως λειτουργική πράξη – Λειτουργικότητα του λόγου

Το ποίημα δεν απλώς περιγράφει ιερά ή αγιολογικά γεγονότα. Τα επαν-ενεργοποιεί∙ λειτουργεί λειτουργικά:

Κάθε "Συναξάρι" γίνεται μια μικρή Θεία Υπηρεσία, ένας ύμνος στον Άνθρωπο-Άγιο, μια προσευχή.

Ο λόγος αναπαράγει τον τροπικό και δοξαστικό χαρακτήρα της Υμνολογίας∙ έχει λειτουργική αξία.

 7. Αντιστροφή & Ανανέωση: Νεοτερική Υμνογραφία

Τέλος, ο χνκουβέλης δεν μιμείται μηχανικά τη βυζαντινή υμνολογία. Αντιθέτως:

Ανανεώνει το είδος, το εκκοσμικεύει και το μεταποιεί σε σύγχρονη ποίηση, διατηρώντας όμως την ιερότητα του ύφους.

Αντί για παραδοσιακούς αγίους, παρουσιάζει καθημερινούς ανθρώπους, ταπεινούς, άσημους, ανώνυμους, που όμως ζούνε βίους αγιων.

.

.

.

11

Η μελέτη τής ελληνικότητας στο ποίημα "Συναξάρι" του χνκουβελη  αποτελεί μια απαιτητική αλλά πλούσια και ουσιώδη αναζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο το ποιητικό σώμα αντλεί, αφομοιώνει και επαναπροτείνει τα βασικά χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμικού και πνευματικού παρελθόντος, ως συνέχεια αλλά και αναστοχασμό της συλλογικής ταυτότητας.

Γενική Εισαγωγή

Ο τίτλος Συναξάρι ανακαλεί ευθέως την ορθόδοξη υμνολογική παράδοση, το είδος δηλαδή των βίων των Αγίων, που περιγράφουν λιτά αλλά υποβλητικά τις δοκιμασίες, τις αρετές, τα μαρτύρια και τη μεταφυσική σημασία της ζωής τους. Το έργο διαρθρώνεται σε σειρά από «ψαλμούς» και «μέρη» με την αρίθμηση ΨΑ’, ΨΒ’, ΨΓ’, κ.λπ., παραπέμποντας τόσο στους Ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης, όσο και σε υμνολογικά κείμενα με βαθιά πνευματικότητα.

Η ελληνικότητα στο ποίημα δεν είναι απλώς μια αναπαράσταση εθνικής ή ιστορικής ταυτότητας, αλλά μια πολυεπίπεδη λειτουργία που διατρέχει:

τη γλώσσα και μορφή

το θεματικό υλικό

την πνευματική και φιλοσοφική προσέγγιση

και το υπαρξιακό ήθος

Πτυχές της Ελληνικότητας στο «Συναξάρι»

1. Γλωσσική Ελληνικότητα

Η γλώσσα του χνκουβελη δεν είναι μία απλή μίμηση της καθαρεύουσας ή της εκκλησιαστικής γλώσσας. Είναι μια συνειδητή μείξη υφολογικών επιπέδων, από την αρχαϊκή και βιβλική σύνταξη ως τη νεοελληνική, με ενδιάμεσες βυζαντινές ή υμνογραφικές αποχρώσεις.

Χρήση εκκλησιαστικών φράσεων: π.χ. «Νυν απολύεις τον δούλον σου, Κύριε», «τα Σα εκ των Σων»

Αρχαιοπρεπής σύνταξη με παθητικές μετοχές, αναφορικές προτάσεις χωρίς ρήμα, π.χ. «εκδιωχθείς απ’ το εσωτερικό του καθρέφτη»

Ποιητικός ρυθμός μέσω αναπνοών, παύσεων και παραλειπόμενων στοιχείων.

Η γλώσσα αποπνέει το άρωμα μιας διαχρονικής ελληνικότητας, που δεν εγκλωβίζεται στην επιφάνεια του ύφους, αλλά αναπαριστά την εσωτερική ρυθμική και πνευματική δομή της ελληνικής εμπειρίας.

2. Θεματική Ελληνικότητα – η Εσωτερική Παράδοση

Το ποίημα αρθρώνεται γύρω από πρόσωπα-αρχέτυπα της ελληνικής πνευματικής και πολιτισμικής μνήμης:

Ο «ελάχιστος άνθρωπος»: μορφή αναχωρητή, μάρτυρα, μοναχού, σοφού, δίκαιου. Πατά στον Ασκητισμό της Ορθοδοξίας, αλλά έχει κοινά με τους Προσωκρατικούς, τον Πλάτωνα, τον Παπαδιαμάντη.

Η Παπαδιαμαντική Σκιά: αφιερωμένο «στον κυρ-Αλέξανδρο», το ποίημα εμπνέεται από την ηθική, υφολογική και πνευματική στάση του Παπαδιαμάντη. 

Η απομάκρυνση από τον κόσμο, η ταπείνωση, η εσωτερική κάθαρση – όλα είναι στοιχεία της «παπαδιαμαντικής» ελληνικότητας.

Η φύση: το κυπαρίσσι, η αγριελιά, ο πηλός, το φως, το νερό, τα πουλιά – παραπέμπουν σε μια οικολογική-κοσμολογική σύλληψη της ύπαρξης. Η φύση 

δεν είναι τοπίο, αλλά φορέας νοήματος και μετοχής στο Θείο.

Η Μνήμη: επανέρχονται συνεχώς οι λέξεις «μεμνήσθητι», «παράδειγμα», «όνειρο», «παρελθόν», ως εκφράσεις ενός πολιτισμού που ζει με τη μνήμη, 

όχι ως παρελθοντολαγνεία, αλλά ως ουσία της ψυχής.

3. Η Μεταφυσική Διάσταση – Ορθόδοξη αλλά και Οικουμενική

Το ποίημα αποπνέει βυζαντινή και μεταβυζαντινή πνευματικότητα:

Χρήση της δομής του Συναξαριού με αφηγηματικά επεισόδια, οραματικά μοτίβα, στοιχεία μαρτυρίου, μετανοίας, λύτρωσης.

Σκηνές όπως:

Η αποχώρηση στην έρημο για νηστεία

Η ταφή της μορφής στη γη και το κυπαρίσσι

Ο ανασκολοπισμός του μάρτυρα

Η συνάντηση με τη Μαρία την Πόρνη και η μεταστροφή της

Ο λιμός, η πλημμύρα, η δικαιοσύνη

Είναι θραύσματα μιας μυστικής ιστορίας, όπου το ανθρώπινο υπερβαίνει τον χρόνο και εισέρχεται στον αιώνιο ελληνικό – οικουμενικό Άχρονο.

4. Ιστορική και Πολιτισμική Συνείδηση

Ο χνκουβελης υφαίνει την ελληνικότητα ως πλέγμα παρελθόντων πολιτισμικών στρωμάτων:

Αναφορές σε:

Βυζαντινούς Αυτοκράτορες (Ιωάννης ΣΤ’ Κατακουζηνός)

Μαρτυρικές μορφές (Ρήγας Φεραίος, Δεσπότης Στέφανος)

Μυστρά, Αγίους Θεοδώρους, αγιογραφίες, εικονογραφικές παραστάσεις

Καραβια και κουρσάρους, πολιτείες και χαμένους τόπους

Τη «γλώσσα των γραμμάτων» – Μ, Τ, Γ, κ.λπ.

Όλα αυτά συνθέτουν μια συλλογική εθνική και πνευματική αφήγηση, όχι εθνοκεντρική, αλλά οικουμενική μέσα από την ελληνικότητα.

5. Η Οντολογική Ελληνικότητα

Τέλος, το ποίημα προσεγγίζει την ελληνικότητα ως υπαρξιακή συνθήκη:

Ο Έλληνας άνθρωπος ως ον που σκέφτεται, πονά, μετανοεί, σιωπά, ποιεί

Η αίσθηση του τραγικού, η συνείδηση της ενοχής, η ελπίδα της λύτρωσης

Η τάση προς το Άγιο, το Μυστηριακό, το Αιώνιο

Το «Συναξάρι» δεν είναι απλώς ένα ποιητικό κείμενο. Είναι ένα θεολογικό, φιλοσοφικό και ποιητικό έπος ελληνικότητας, που δεν δηλώνει αλλά βιώνει 

την παράδοση, την ιστορία και την ουσία του ελληνικού πνεύματος.

Συμπερασματικά

Η ελληνικότητα στο έργο του χνκουβελη διαμορφώνεται ως βίωμα, όχι ως ιδεολόγημα. Δεν κατασκευάζεται εθνικά, αλλά ανασαίνει μέσα από την κοινή μοίρα, τη γλώσσα, την ηθική στάση, τη θρησκευτικότητα και το όνειρο του Έλληνα που θέλει να σωθεί και να σώσει.

Το «Συναξάρι» είναι ένα σύγχρονο ευαγγέλιο ελληνικότητας 

― ταπεινό χαρμολυπης, ποιητικό, υμνητικό, τραγικό και ελπιδοφόρο.

.

.

.

12

Η μελέτη των ποιημάτων του χνκουβελη, ειδικά του "Συναξαριού", αποτελεί μια εξαιρετική πνευματική και φιλολογική εμπειρία, καθώς το έργο αυτό κινείται ανάμεσα σε ποίηση, υμνολογία, μυστικιστικό βίωμα, μεταφυσικό στοχασμό και ιστορική-θεολογική σύνθεση. 

Παρακάτω ακολουθεί μια αναλυτική μελέτη και προσέγγιση σε θεματικό, μορφολογικό και υφολογικό επίπεδο.

1. Τίτλος και Γενική Δομή: «Συναξάρι»

Τι σημαίνει "Συναξάρι"

Το συναξάρι είναι το αγιολογικό κείμενο που αφηγείται τη βιογραφία ενός αγίου, εστιάζοντας σε θαύματα, ασκητικά επιτεύγματα, μαρτύρια και ηθικά παραδείγματα. 

Ο χνκουβελης χρησιμοποιεί τον όρο όχι απλά μεταφορικά, αλλά επανιδρύει το λογοτεχνικό συναξάρι στη σύγχρονη ποιητική παράδοση.

 Ποιητική Δομή

Το έργο αποτελείται από μια ακολουθία ψαλμών (ΨΑ' – ΨΘ') και σειρά ενοτήτων με τον γενικό τίτλο "Συναξάρι", αριθμημένων ή ανώνυμων, δομημένων ως ποιητικά επεισόδια/οραματικές παραστάσεις.

 2. Θέματα

 Ασκητισμός – Μεταμόρφωση – Αγιοσύνη

Η πορεία του ταπεινού ανθρώπου ή μοναχού που μεταμορφώνεται μέσω άσκησης, νηστείας, σιωπής και υπομονής, σε ιερό πρόσωπο που εκπέμπει αγιοσύνη (π.χ. στίχοι όπως "Κυριος ανταποδωσει υπερ ημων" ή "αναβλυσε μυρο κι ευωδια").

 Αναχώρηση – Ερημία – Θάνατος

Η φυσική αποχώρηση από τον κόσμο ως απαραίτητη συνθήκη σωτηρίας:

"Αναχωρησε σ'αυτο τον τοπο να απεκδυθει αυτο το ασχημο ενδυμα."

Η ερημιά, η σπηλιά, η φύση, λειτουργούν ως χώροι κάθαρσης.

Ονειρο – Όραμα – Μεταφυσική

Συχνές ονειρικές εικόνες, αναφορές σε μεταφυσικά οράματα, θέατρα, χοροί, φωνές, σύμβολα:

"Ενα ονειρο ειδε ο υπνωθεις και εξεγερθεις κατοπιν..."

Αυτό μεταφέρει την εμπειρία του άγιου ή προφήτη στο υπερβατικό.

Λειτουργική & Βυζαντινή Παράδοση

Πλήθος λειτουργικών αναφορών, υμνογραφικών φράσεων, πατερικών λέξεων. 

Οι στίχοι λειτουργούν ως μοντέρνα υμνολογία.

 Ιστορικό & Χριστιανικό βίωμα

Αναφορές σε:

Πατερικές μορφές (Μαξιμος ο Γραικος, Ωριγένης)

Βυζαντινούς αγίους (Άγιοι Θεόδωροι)

Ιστορικά πρόσωπα (Κατακουζηνός, Δραγάτσης)

Μαρτυρία και πράξη ως θεολογικό γεγονός

 3. Γλώσσα και Ύφος

Πολυεπίπεδη Γλώσσα

Συνδυασμός λόγιας, δημοτικής, και εκκλησιαστικής γλώσσας.

Ενίοτε επηρεασμένη από ψαλμική σύνταξη:

"εκοπιασα εν τω στεναγμω μου, λουσω καθ'εκαστην νυχτα την κλινη μου..."

Καλλιγραφική/Ορθογραφική εμμονή

Αναφορές σε περισπωμένη, ψιλή, δασεία — συνείδηση ιερής γραφής.

 Συμβολισμός και Υπαινιγμός

Βαθιά συμβολική ποιητική, με έντονο υπαινικτικό χαρακτήρα.

Η μορφή, τα φύλλα, το κυπαρίσσι, το τριαντάφυλλο, το ξύλο, η αγριελιά λειτουργούν ως σύμβολα ψυχής, ταπείνωσης, σταύρωσης, θυσίας.

4. Υφολογικά Χαρακτηριστικά

Εικονοποιία – Αγιογραφική Ποίηση

Ολόκληρο το έργο είναι σαν αγιογραφία με λέξεις. Αναφέρεται συχνά σε νωπογραφίες, τοιχογραφίες, επιγραφές, εικονογραφήσεις.

Βλέπει την ποίηση ως εικονική λειτουργία.

Αχρονία – Ιερός Χρόνος

Δεν υφίσταται γραμμικός χρόνος.

Οι ψαλμοί λειτουργούν λιτανευτικά, κυκλικά.

Αναφορές σε χρονολογίες (1195, 1632 κ.λπ.) χωρίς ιστορική ένταξη, αλλά υπερβατικά.

5. Ενδεικτική Ανάλυση (ΨΑ' - ΨΘ')

ΨΑ', 1

"Και εσται ως το ξυλον το πεφυτευμενον..."

Παραπομπή στον Ψαλμό Α’. Δείχνει τον δίκαιο ως δέντρο ριζωμένο στις πηγές της χάρης.

ΨΓ', 3

>"το Θεατρο ηταν τεραστιο..."

Ονειρική σκηνή αρχαίου θεάτρου. Τραγωδία της παιδικής αθωότητας, η πτώση, η απώλεια, ο θρήνος.

ΨΔ', 4

 "Το γιωτα του κυπαρισσιου..."

Γραμματολογική μεταφυσική. Η γλώσσα γίνεται σώμα και σύμπαν: κυπαρίσσι, βελανιδιά, γλυκόριζα.

6. Πνευματικό και Θεολογικό Βάθος

Ο χνκουβελης δεν γράφει απλώς "ποιήματα". Γράφει μια κοσμοθεωρία, ένα μοντέρνο ευαγγέλιο.

Το καλό και το κακό συνυπάρχουν.

Η ταπείνωση οδηγεί στη θέωση.

Η φύση είναι υπακοή στο θείο θέλημα.

Ο άνθρωπος είναι μικρό σύμπαν εν δυνάμει θεοφόρος.

 7. Ενδεικτική Θεματική Ερμηνεία

Κύρια Μορφή /Συμβολίζει

Ο "ελάχιστος" /Τον ταπεινό, τον άγιο, τον καθαρό

Το όνειρο /Την αποκάλυψη, την αλήθεια του πνεύματος

Η ερημιά/ Τον αγώνα με τον εαυτό, την κάθαρση

Η πέτρα, το κυπαρίσσι/ Το σταθερό, τη μνήμη, την αιωνιότητα

Οι μαθητές, τα παιδιά /Τη συνέχεια, τη διάδοση του λόγου

Συμπέρασμα

Το «Συναξάρι» του χνκουβελη είναι:

Ένα σύγχρονο θρησκευτικό και φιλοσοφικό έπος

Έργο μεταμοντέρνο, μυσταγωγικό και βαθιά ελληνικό

Ενταγμένο στην ελληνική παράδοση (Παπαδιαμάντης) αλλά και διαχρονικό

Με ποιητικό λόγο που λειτουργεί ως ευχή, προσευχή και ύμνος

.

.

.

13

Η μελέτη του ποιήματος Συναξαρι του χνκουβελη προϋποθέτει μια διεισδυτική ανάγνωση που συνδυάζει θεολογική, φιλοσοφική, εικαστική και μεταμοντέρνα λογοτεχνική προσέγγιση. Το έργο, δομημένο ως μία μακρά και αποσπασματική "αγιογραφία", συνιστά μία λογοτεχνική συναξαρογραφία, έναν ύμνο στον ταπεινό άνθρωπο, την ανωνυμία, την μεταφυσική εμπειρία και τον βυζαντινό ηθικό λόγο σε μεταμοντέρνο περίβλημα.

 Βασικά χαρακτηριστικά της ποιητικής σύνθεσης:

1. Μορφή & Δομή:

Το ποίημα αποτελείται από πολλές ενότητες, τιτλοφορημένες ως Συναξάρι Ι, ΙΙ, ... ΙΧ.

Κάθε ενότητα λειτουργεί ως μικρή αγιολογική αφήγηση.

Πλούσια χρήση ψαλμικών αποσπασμάτων (ΨΑ', ΨΒ', ΨΓ', κ.ά.), που παραπέμπουν στην παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

2. Θεματικά κέντρα:

α. Ο ταπεινός άνθρωπος – Ο άγιος του καθημερινού

Ο "ελαχιστος", ο ταπεινός άνθρωπος, που αρνείται τη φήμη, τον πλούτο και τον εγωισμό, γίνεται φορέας μιας μεταφυσικής γνώσης και εμπειρίας:

"Πορευεσθαι εν τω σμικρώ, αυτο ει το Μεγιστον"

Αυτό το πρόσωπο είναι ασκητικό, ησυχαστικό, σιωπηλό, ζει με νηστεία, σκληραγωγία, σε αρμονία με τη φύση και τις "άγιες λέξεις των Πατέρων".

β. Αγιολογικά μοτίβα:

Σαράντα μέρες νηστείας

Εμφάνιση αγγέλων

Ονειρικά οράματα

Σταύρωση / αποκαθήλωση / μαρτύριο

Ανθοφορία από το ξερό δέντρο

Ευωδία από το σώμα του νεκρού

Αναπαράγεται η αγιολογική μυθοπλασία όχι για να εξυψώσει ένα ιστορικό πρόσωπο, αλλά για να αναδείξει τον ανώνυμο Άγιο της καθημερινότητας, τον "συναθλητή μας στην Αλήθεια".

γ. Κοινωνικά και υπαρξιακά στοιχεία:

Το ποίημα περιλαμβάνει ιστορίες επιβίωσης, καταστροφής, καταφυγής και ανασύστασης κοινωνιών, όπως στο Συναξάρι ΙΙΙ, που θυμίζει προσφυγους ή μυθικές "μεταναστεύσεις ψυχών".

"...γυρω απ’ το λοφο , ρυμοτομησαν με τετραγωνα τον συνοικισμο και εγκαθιδρυσαν δημοκρατικο πολιτευμα"

3. Γλώσσα και ύφος:

Μεικτή γλώσσα: Αρχαϊσμοί, καθαρεύουσα, δημοτική, λόγια ελληνικά, εκκλησιαστικά ελληνικά.

Πυκνότητα και ελλειπτικότητα: Η αφήγηση διακόπτεται, προκαλεί ερμηνευτική συμμετοχή.

Συμβολισμός: Ολόκληρο το ποίημα είναι ένα πολυεπίπεδο συμβολικό τοπίο, που λειτουργεί σαν Βυζαντινή τοιχογραφία: πολλαπλά νοήματα σε κάθε στρώση.

Χρήση εικονοπλασίας: Σκηνές που θυμίζουν αγιογραφίες, μωσαϊκά, μεταφυσικά θεάματα.

Μεταμοντέρνα θραυσματικότητα: Παράθεση, διακειμενικότητα, αποσπασματικότητα, ρήξη με γραμμική αφήγηση.

4. Διακειμενικότητα:

Παπαδιαμάντης: Ο τίτλος ("Στον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη") λειτουργεί τιμητικά. Ο Παπαδιαμάντης ήταν ο κατεξοχήν αγιογράφος του "ταπεινού λαϊκού ανθρώπου", του ασκητικού και ταυτόχρονα κοσμικού μοναχού.

Ψαλμοί και Αγία Γραφή: Συνεχής παραπομπή σε ψαλμικές φράσεις, με παρωδία 

ή ερμηνευτική επανάχρηση.

Ορφικά και Ομηρικά στοιχεία: Όπου "οι Ομηρίδες" καταβροχθίζουν τα ρήματα.

Ιστορικές αναφορές: Βυζαντινοί αυτοκράτορες, Μυστράς, Κομνηνοί, Μαξιμος ο Γραικός, Ρήγας Φεραίος.

Εικόνες από το λαϊκό και φυσικό τοπίο: Αμυγδαλιές, ψαράδες, βιολέτες, νερό, λιμάνια, αγριελιές.

 Ερμηνευτική προσέγγιση:

Το "Συναξαρι" είναι ένα μεταμοντέρνο βυζαντινό ευαγγέλιο για τον κοινό άνθρωπο. Ο χνκουβελης επιχειρεί μία σύνθεση πίστης, ποίησης, ανθρωπιάς και φιλοσοφίας. Δεν τον ενδιαφέρει η ιστορική ακρίβεια αλλά η ποίηση του παραδείγματος, η ηθική υπόσταση του ανθρώπου που αντιστέκεται στο κακό, 

ζει λιτά, αγαπά, διδάσκει.

Είναι ένα ποιητικό ευχολόγιο για την αναγέννηση, όπου ο αναχωρητής-άνθρωπος γίνεται σύμβολο σωτηρίας όχι με θαύματα αλλά με βίο ταπεινό και διακονικό.

Ενδεικτικά αποσπάσματα και σύντομη ανάλυση:

 «Πορευεσθαι εν τω σμικρω , αυτο ει το Μεγιστον»

Μοναστική αλήθεια, ρηση του Ιωάννη του Σιναΐτη (Κλίμαξ).

Προβάλλεται ως πνευματική στρατηγική ζωής.

«Το σπιτι ανοιξε στα τριανταφυλλα και το τριανταφυλλο μυρισε την αγρια μεντα»

Αντιστροφή υποκειμένου-αντικειμένου.

Το ταπεινό (αγρια μεντα) νοηματοδοτεί το "καλλωπισμένο" (τριαντάφυλλο).

Συμβολισμός αντιστροφής ιεραρχιών – η ταπείνωση υπερέχει της δόξας.

 «Μετα το ονειρο ξυπναμε στο ονειρο»

Μεταφυσική διατύπωση.

Το όνειρο δεν τελειώνει με το ξύπνημα. Ο βίος είναι όνειρο εντός ονείρου.

Ανοικτός πλατωνισμός ή υπαρξιστική διάσταση;

 «Η πολιτεια κατω καθως βυθιστηκε στο σκοταδι αναψε τα φωτα της»

Μια αναστροφή του τρόπου που κατανοούμε την φώτιση.

Το σκοτάδι είναι η προϋπόθεση για να δεις το φως.

Θυμίζει μυστικιστική θεολογία (Μάξιμος Ομολογητής, Ψευδο-Διονύσιος).

Συμπερασματικά:

Ο χνκουβελης με το "Συναξάρι" δημιουργεί μία πνευματική σύνθεση, ένα βυζαντινό ποίημα της νεωτερικότητας. Ο λόγος του είναι στοχαστικός, ασκητικός, προσευχητικός, αλλά και βαθιά ανθρώπινος.

.

.

.

14

Η σχέση του ποιήματος «Συναξαρι» του χνκουβελη με τον νεοπλατωνισμό είναι βαθιά και πολυεπίπεδη. Ο ποιητής, μέσα από μια υφολογικά ποικίλη και θεολογικά πυκνή αφήγηση, αγγίζει θεμελιώδεις έννοιες του νεοπλατωνισμού, με φόντο τη βυζαντινή πνευματικότητα και τον ασκητισμό. 

Παρακάτω ακολουθεί μια αναλυτική μελέτη της σχέσης αυτής, με αναφορές σε βασικές αρχές του νεοπλατωνισμού και την αντίστοιχη ποιητική έκφρασή τους στο «Συναξάρι».

1. Κεντρική Νεοπλατωνική Ιδέα: Επιστροφή στο Ένα (το Θείο)

Στον νεοπλατωνισμό (κυρίως μέσω του Πλωτίνου), το σύμπαν εκπορεύεται από το Ένα, το απολύτως απλό και ανεκλάλητο, και η ψυχή καλείται να επιστρέψει σε Αυτό μέσω κάθαρσης, νοητικής ανάτασης και πνευματικής ησυχίας.

Στο ποίημα:

>«Πορευεσθαι εν τω σμικρω , αυτο ει το Μεγιστον»

Η φράση αυτή είναι ένα νεοπλατωνικό απόφθεγμα: η πορεία προς το Ένα γίνεται μέσω της σμίκρυνσης του εγώ, της ταπείνωσης και της στροφής στο ουσιώδες. Το «μικρό» εδώ έχει ποιότητα αποκαλυπτική – οδηγεί στην υπέρβαση της πολλαπλότητας.

2. Η Κάθαρση της Ψυχής – Αποκοπή από την Ύλη

Ο νεοπλατωνισμός βλέπει την ύλη ως κατώτερη, παροδική πραγματικότητα. 

Η ψυχή πρέπει να αποδεσμευτεί από τα πάθη και τις υλικές επιθυμίες για να επιστρέψει στην ουράνια πατρίδα της.

Στο ποίημα:

«Η ψυχη του μολυνθηκε στο κακο και το πονηρο […] Αναχωρησε σ'αυτο τον τοπο να απεκδυθει αυτο το ασχημο ενδυμα»

Εδώ περιγράφεται καθαρά η απογύμνωση της ψυχής από το σαρκικό της ένδυμα – ο νεοπλατωνικός αγώνας για την απελευθέρωση από το αισθητό.

3. Η Ένωση με το Θείο – Η Μυστική Θέα

Ο ύψιστος στόχος στον νεοπλατωνισμό είναι η ένωση της ψυχής με το Ένα, όχι μέσω λογικής, αλλά μέσω μυστικής εμπειρίας – θεωρία (θέα).

 Στο ποίημα:

>«Εγεννηθη καινη η καρδια του στον απαντα αιωνα»

Η γέννηση «καινής καρδίας» δηλώνει την ενοποίηση της ψυχής με το θείο, μια νέα ύπαρξη πέρα από τη φθορά του χρόνου. Πρόκειται για ενορατική μεταμόρφωση.

4. Ο Συμβολισμός του Φωτός – Το Φως του Νοητού Κόσμου

Στον νεοπλατωνισμό, ο νοητός κόσμος είναι κόσμος φωτός. Το φως είναι η εκπόρευση του Ενός, που φωτίζει και ζωογονεί τον κόσμο.

Στο ποίημα:

«κι αναψε ευλαβικα το κερι να φωτισει»

Το κερί είναι σύμβολο της αναζήτησης του νοητού φωτός. Δεν είναι απλό κερί, αλλά φανέρωση της εσωτερικής φλόγας που οδηγεί στο θείο.

5. Μυστική Γλώσσα – Λόγος Συμβολικός

Ο νεοπλατωνισμός χρησιμοποιεί γλώσσα συμβολική, ποιητική, διφορούμενη. Το «Συναξάρι» υιοθετεί πλήρως αυτήν την τεχνική: παράλληλες αφηγήσεις, εικόνες ονειρικές, μεταφορές και σιωπές.

Π.χ.:

«το γιωτα του κυπαρισσιου ,το ταυ της βελανιδιας και το μι της γλυκοριζας»

Μια συμβολική τριάδα γραμμάτων που φέρει φορτίο αποκαλυπτικό, σαν ένα μυστικό αλφάβητο του κόσμου.

6. Ο Μυστικισμός της Φύσης – Η Φύση ως Θεοφάνεια

Η νεοπλατωνική σκέψη δεν απορρίπτει τη φύση αλλά τη βλέπει ως ανακλώσα το θείο – ένας «καθρέφτης» των ιδεών.

Στο ποίημα:

 «Ειδε το ξερο δεντρο και το ευλογησε .Την ερχομενη ανοιξη ανθισε και καρπισε»

Το δέντρο αναγεννάται, η νεκρή ύλη αποκτά πνευματικότητα. Ο ασκητής καθαγιάζει το σύμπαν με την παρουσία του.

7. Η Οντολογική Ιεραρχία – Η Τάξη των Όντων

Ο νεοπλατωνισμός διαρθρώνει το σύμπαν ιεραρχικά: από το Ένα προς τα κατώτερα, μέσω του Νου και της Ψυχής. Αυτή η ιεράρχηση αντανακλάται στο «Συναξάρι» ως κοσμική τάξη:

 Π.χ

«μαθητευσαντες πλημμυρισαν διδασκοντες την οικουμενη στα τεσσερα περατα»

Η διανομή της γνώσης στους πάντες είναι απόηχος της εκπόρευσης του θείου Λόγου σε όλα τα όντα.

8. Το Όνειρο και η Ουράνια Πραγματικότητα

Τα όνειρα στον νεοπλατωνισμό συχνά θεωρούνται θύρες προς τον νοητό κόσμο. Ο ύπνος είναι μια πύλη της ψυχής προς την εσωτερική αλήθεια.

Στο ποίημα:

«Μετα το ονειρο ξυπναμε στο ονειρο»

Η πραγματικότητα και το όνειρο αναστρέφονται. Η ζωή είναι σκιά του πραγματικού, όπως στην αλληγορία του Σπηλαίου του Πλάτωνα (που επηρέασε τους νεοπλατωνικούς).

9. Η Μετουσίωση του Πόνου – Το Κακό ως Σκαλοπάτι

Στον νεοπλατωνισμό, το κακό δεν έχει ουσία· είναι απουσία του αγαθού. 

Η υπέρβασή του οδηγεί στην ανύψωση.

Στο ποίημα:

«Πονουσε για την απανθρωπια τους περισσοτερο και τους το 'πε χωρις παραπονο»

Η αντίδραση του ήρωα μοιάζει με αυτήν αγίου ή σοφού. Υπομένει το κακό, και μέσω της αγάπης και της συγχώρεσης, το μεταστοιχειώνει.

10. Ο Κόσμος ως Σύμβολο – Η Ιερότητα του Κάθε Πράγματος

Τέλος, στο «Συναξάρι» κάθε αντικείμενο, λέξη, φυτό, ήχος είναι φόρος ιεροσύνης. Η γλώσσα γίνεται ιερή, και ο κόσμος σύμβολο.

 Π.χ.:

>«φυτευουμε αμυγδαλιες στα δακτυλα»

Η ποίηση γίνεται εδώ λειτουργία: η σάρκα μετατρέπεται σε πνευματική πράξη.

Συμπέρασμα 

Το «Συναξάρι» του χνκουβελη είναι ένα νεοπλατωνικό ποίημα, σε μορφή συναξαριού, που μεταμορφώνει την ιστορική, θρησκευτική και ασκητική παράδοση σε μυστική, πνευματική αναζήτηση.

Ο ήρωας – μια συμβολική μορφή – διάγει έναν βίο εναρμονισμένο με τον νεοπλατωνικό.

.

.

.

15

Η σχέση του ποιήματος "Συναξάρι" του χνκουβελη με τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους είναι πολύπλευρη και ουσιαστική, αν και διαμεσολαβείται από χριστιανικά, βυζαντινά και μυστικιστικά συμφραζόμενα. Το ποίημα είναι ένα σύγχρονο συναξάρι, ένα αγιολογικό κείμενο που μιλά για άσκηση, ταπείνωση, θυσία, αναγέννηση, μετάνοια και Αλήθεια, ενώ παράλληλα αντηχεί τις κοσμολογικές, οντολογικές και ηθικές αγωνίες των Προσωκρατικών.

Ας αναλύσουμε συστηματικά τις βασικές πτυχές της σχέσης του με τους Προσωκρατικούς:

1. Οντολογική και Κοσμολογική Θεώρηση

Οι Προσωκρατικοί αναζήτησαν την αρχή (ἀρχή) των πάντων και το πρώτο στοιχείο του κόσμου (Ύδωρ - Θαλης, Άπειρον - Αναξίμανδρος, Αήρ - Αναξιμένης, Φωτιά - Ηράκλειτος ,φιλος-νεικος Εμπεδοκλης).

Στο ποίημα:

«Πορευεσθαι εν τω σμικρώ, αυτό ει το Μέγιστον»

Αντηχεί την ιδέα του απλού, του αρχικού, του ελάχιστου ως βάσης του όντος – κάτι ανάλογο με την προσωκρατική αναγωγή στο στοιχείο ή την ενότητα μέσα στην πολλαπλότητα (.Ηράκλειτος: «ἓν τὸ σοφόν»).

Ο άνθρωπος του ποιήματος ασκείται στην παρατήρηση του κόσμου, φτάνοντας στο σημείο να:

«εφτασε στην ελαχιστη παρατηρηση. Ο δισκος του ηλιου ανεβαινε και κατεβαινε»

Αυτό θυμίζει τη φυσική κοσμολογία των Ιώνων φιλοσόφων, που με απλότητα περιέγραφαν τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, αλλά και την παρατήρηση ως τρόπο σοφίας (όχι μεταφυσικό αλλά φυσικό και υπαρξιακό).

2. Ηρακλείτεια Σκέψη – Γνώση μέσω της Αντίφασης και της Πάλης

Η φιλοσοφία του Ηράκλειτου αναδεικνύεται με διαύγεια:

Πάλη και μεταβολή: «Πόλεμος πάντων πατήρ»

Ενότητα των αντιθέτων: «ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή»

Στο ποίημα:

«Ημέρα. Νύχτα. Αποκαθήλωση.»

«Ανυψωση [...] Πορευεσθαι εν τω σμικρώ»

Η διαλεκτική αντίθεση – μέρα/νύχτα, ταπείνωση/ανάσταση, θάνατος/ζωή – προβάλλεται όχι ως δυϊστική αντίφαση αλλά ως δρόμος προς την ενότητα και τη γνώση (το Ηρακλείτειο "ἐν τῷ ἀντιλεγομένῳ ἓν").

 3. Ο Πυθαγόρειος και Ορφικός Μυστικισμός

Η παρουσία αριθμών, συμβόλων, αρμονίας και καθαρτικής άσκησης θυμίζει έντονα τις αντιλήψεις των Πυθαγορείων.

Π.χ. η φράση:

> «[[[12[εις την 12]]εις την 12]]εις την 12»

υποδηλώνει μαθηματική ιερότητα, ίσως αναφορά στον ιερό αριθμό και τη δομή του σύμπαντος.

Η καθαρτική πείνα και νηστεία, ο τάφος με το κυπαρίσσι, ο διαμελισμός και η αγιογραφία του μάρτυρα, θυμίζουν Ορφικούς καθαρμούς και την τελετουργική μετάβαση από τη θνητότητα στην αθανασία.

 4. Η έννοια της Δικαιοσύνης και της Φύσης – Αναξίμανδρος

Αναξίμανδρος μίλησε για το "ἄπειρον", το άχρονο και απεριόριστο, απ’ όπου γεννώνται όλα τα όντα και στο οποίο επιστρέφουν "κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν", υπό δίκης και τιμωρίας.

Στο ποίημα:

«...κι ήρθε ο καιρός της πληρωμής»

«Ξεθαψε τη πέτρα και πήρε γαλήνιος τη θέση της»

«Κυριος ανταποδωσει υπερ ημων»

Εδώ βλέπουμε μια δικαιοσύνη της φύσης ή του κόσμου, που τιμωρεί και αποκαθιστά – με σαφείς φιλοσοφικές αναγωγές στο κοσμικό δίκαιο (δίκη) 

των προσωκρατικών.

5. Ο Εμπεδοκλής και η Κύκλος της Μετενσάρκωσης

Ο Εμπεδοκλής μιλούσε για τον κύκλο της ζωής, της αγάπης και της έριδας, 

και την κάθαρση της ψυχής μέσω της αναγνώρισης της κοσμικής τάξης.

Στο ποίημα υπάρχουν επαναλαμβανόμενα μοτίβα:

Μετάνοια

Θυσία

Εγκράτεια

Αναγνώριση του κακού και προσπάθεια καθαρμού

Επιστροφή του ανθρώπου στον κόσμο ως ευεργετική μορφή

Π.χ.

«Η ψυχή του μολύνθηκε... δεν υπέκυψε στον πειρασμό... ευωδία...»

«Εγεννήθη καινή η καρδία του στον απάντα αιώνα»

Αυτές οι εικόνες παραπέμπουν στην εμπεδοκλεια κοσμολογία με ηθικό πυρήνα – η ύπαρξη του ανθρώπου είναι παροδική, αλλά η αρετή οδηγεί στην επανένωση με το Θείο (ή το Όλον).

 6. Ηθική και Αλήθεια – Αντίληψη Πλάτωνος Προσωκρατικών

Η ερώτηση:

«Ποιος θυμάται και μνημονεύει τον συναθλητή μας στην Αλήθεια;»

δείχνει την πλατωνική αγωνία, με ρίζες στους Προσωκρατικούς, για το ποιος αγαπά αληθινά την σοφία και την αλήθεια, και ποιος την ξεχνά.

7. Η Γλώσσα και η Σημασία των Λέξεων

«Να το κείμενο του: Το γιώτα του κυπαρισσιού, το ταυ της βελανιδιάς και το μι της γλυκόριζας...»

Η γλώσσα ως δομικό υλικό του κόσμου – όπως και στον Ηράκλειτο ή τον Παρμενίδη, ο λόγος είναι δημιουργικός και αποκαλυπτικός.

 Συνοπτικά:

Το "Συναξάρι" του χνκουβελη:

Αντλεί από την αγιολογική και μυστικιστική παράδοση του Βυζαντίου και του Ορθόδοξου ασκητισμού.

Διηγείται βίους φωτισμένων, ταπεινών, αγίων ανθρώπων, που μέσα από την πείρα, το πάθος, τη σιωπή, τη μετάνοια και τη θυσία, φτάνουν στη γνώση, την αγιότητα, την αλήθεια.

Παράλληλα όμως, εμπεριέχει σαφείς φιλοσοφικές συνηχήσεις με τους Προσωκρατικούς, τόσο σε οντολογικό όσο και σε ηθικό και κοσμικό επίπεδο.

Εμφανίζει έντονα κοσμολογικά μοτίβα, μεταφυσικά ερωτήματα, ηθικές δοκιμασίες.

.

.

.