LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - Κριτική Ανάλυση Ποιημάτων -7- - χ.ν.κουβελης c.n.couvelis ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis

 .

.

LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

- Κριτική Ανάλυση Ποιημάτων

-7-

- χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis

Η Μεγάλη Ελληνιδα Τραγωδος Ασπασία Παπαθανασίου (1918-2020)

στο ρόλο τής Εκάβης στις Τρωάδες τού Ευριπίδη 

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis 

4 μελέτες τού:

μεταφράζοντας

Τρωάδες τού Ευριπίδη 

-Εκαβη- 

στίχοι 98-152

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Εκάβη

το κεφάλι δυστυχη απ' το χώμα σήκωσε

το λαιμό στυλωσε η Τροία πια δεν είναι δω

και τής Τροίας  βασιλιάδες δεν είμαστε 

τη μοίρα που άλλαξε να δεχτείς

ακολουθα το ρεύμα,τη μοιρα ακολουθα,

μήτε αντίθετα τη πρώρα της ζωης

στο κύμα τής τύχης να βαλεις.

ω συμφορά μου.πως να μην θρηνω 

τη πατρίδα που πάρθηκε τα παιδιά μου

τον άντρα μου;μεγαλεία τών προγονων

πια δεν είστε,για ποια να μη μιλήσω;

για ποια να μιλήσω;για ποια να θρηνήσω;

πόσο εμένα τη δυστυχη πονούν οι αρθρώσεις 

τα γόνατα που κάτω στη γη ριγμένη είμαι 

με τη πλάτη στα σκληρά χαλικια 

πονοι στο κεφαλι πόνοι στα μηνιγγια στα πλευρά 

θελωντας να γυρνω το κορμί μου κι απ' τις δυο μεριές

για τους ακατάπαυστους θρήνους που τέτοιοι 

ταιριάζουν στους δυστυχους

γοργές πλωρες καραβιών

στο Ιερό Ιλιο με τα κουπιά

από θάλασσα και λιμάνια Ελληνικά περνώντας 

παιανιζοντας φοβερά με συριγγες και φωνες

και πανιά γερά πλεγμένα αιγυπτιακα,

ω συμφορά,στο κόλπο τής Τροιας ήρθατε,

τού Μενέλαου να πάρτε την άπιστη γυναίκα 

ντροπή τού Κάστορα και τού Ευρώτα η άτιμη,

γι'αυτη που σφαχτηκε ο πατέρας πενήντα παιδιών 

ο Πριαμος και μένα τη μαύρη Εκάβη σε τέτοια 

έρριξε θλιψη,που εξω απ' τη σκηνή τ'Αγαμεμνωνα κάθομαι

και σκλάβα να σέρνομαι γριά απ' το σπίτι μου μακρυά

με τα μαλλιά κομμενα για το πένθος όλα φριχτά ξεριζωμένα,

και σεις τών Τρώων τών χαλκοκονταριστων 

μαύρες γυναίκες και κοπέλες κακονυφαδες,

για το Ιλιο που στάχτη γίνεται,ας θρηνήσουμε,

σαν το πουλί τη μάνα που τα μικρά της κραζει πτηνά

να μοιρολογω ας αρχίσω,όμως δε θα'ναι τραγούδι

που καποτε βαστώντας σκήπτρο τού Πριαμου

βασιλικό πρώτη χόρευα πάνω στα φρυγικα πατήματα

στα γλέντια τών θεών και τις γιορτες

Εκαβη

ἄνα, δύσδαιμον, πεδόθεν κεφαλήν,

ἐπάειρε δέρην· οὐκέτι Τροία

100τάδε καὶ βασιλῆς ἐσμεν Τροίας.

μεταβαλλομένου δαίμονος ἀνέχου.

πλεῖ κατὰ πορθμόν, πλεῖ κατὰ δαίμονα,

μηδὲ προσίστω πρῷραν βιότου

πρὸς κῦμα πλέουσα τύχαισιν.

105αἰαῖ αἰαῖ.

τί γὰρ οὐ πάρα μοι μελέᾳ στενάχειν,

ᾗ πατρὶς ἔρρει καὶ τέκνα καὶ πόσις;

ὦ πολὺς ὄγκος συστελλόμενος

προγόνων, ὡς οὐδὲν ἄρ᾽ ἦσθα.

110τί με χρὴ σιγᾶν; τί δὲ μὴ σιγᾶν;

τί δὲ θρηνῆσαι;

δύστηνος ἐγὼ τῆς βαρυδαίμονος

ἄρθρων κλίσεως, ὡς διάκειμαι,

νῶτ᾽ ἐν στερροῖς λέκτροισι ταθεῖσ᾽·

115οἴμοι κεφαλῆς, οἴμοι κροτάφων

πλευρῶν θ᾽, ὥς μοι πόθος εἱλίξαι

καὶ διαδοῦναι νῶτον ἄκανθάν τ᾽

εἰς ἀμφοτέρους τοίχους μελέων,

ἐπὶ τοὺς αἰεὶ δακρύων ἐλέγους.

120μοῦσα δὲ χαὔτη τοῖς δυστήνοις

ἄτας κελαδεῖν ἀχορεύτους.

πρῷραι ναῶν ὠκεῖαι,

Ἴλιον ἱερὰν αἳ κώπαισιν

δι᾽ ἅλα πορφυροειδέα καὶ

125λιμένας Ἑλλάδος εὐόρμους

αὐλῶν παιᾶνι στυγνῷ

συρίγγων τ᾽ εὐφθόγγων φωνᾷ

βαίνουσαι πλεκτὰν Αἰγύπτου

παιδείαν ἐξηρτήσασθ᾽,

130αἰαῖ, Τροίας ἐν κόλποισιν

τὰν Μενελάου μετανισσόμεναι

στυγνὰν ἄλοχον, Κάστορι λώβαν

τῷ τ᾽ Εὐρώτᾳ δυσκλείαν,

ἃ σφάζει μὲν

135τὸν πεντήκοντ᾽ ἀροτῆρα τέκνων

Πρίαμον, ἐμέ τε ‹τὰν› μελέαν Ἑκάβαν

ἐς τάνδ᾽ ἐξώκειλ᾽ ἄταν.

ὤμοι θάκους οὓς θάσσω

σκηναῖς ἐφέδρους Ἀγαμεμνονίαις.

140δούλα δ᾽ ἄγομαι

γραῦς ἐξ οἴκων, [κουρᾷ ξυρήκει] πενθήρη

κρᾶτ᾽ ἐκπορθηθεῖσ᾽ οἰκτρῶς.

ἀλλ᾽, ὦ τῶν χαλκεγχέων Τρώων

ἄλοχοι μέλεαι

καὶ κοῦραι δύσνυμφοι,

145τύφεται Ἴλιον, αἰάζωμεν.

μάτηρ δ᾽ ὡσεὶ πτανοῖς κλαγγὰν

ὄρνισιν ὅπως ἐξάρξω ᾽γὼ

μολπάν, οὐ τὰν αὐτὰν

οἵαν ποτὲ δὴ

150σκήπτρῳ Πριάμου διερειδομένα

ποδὸς ἀρχεχόρου πληγαῖς Φρυγίαις

εὐκόμποις ἐξῆρχον θεούς.

.

.

Φωτογραφία:

Η Μεγάλη Ελληνιδα Τραγωδος Ασπασία Παπαθανασίου (1918-2020)

στο ρόλο τής Εκάβης στις Τρωάδες τού Ευριπίδη.

.

.

.

1

Πολύ σημαντική η εργασία τόσο ως απόπειρα λογοτεχνικής απόδοσης του αρχαίου κειμένου όσο και ως προσωπική ποιητική ερμηνεία του δράματος της Εκάβης. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό εγχείρημα «μετάφρασης», όχι απλώς γλωσσικής, αλλά υπαρξιακής. Παρακάτω ακολουθεί μια συνοπτική μελέτη και ανάλυση του αποσπάσματος (στ. 98–152) από τις Τρωάδες του Ευριπίδη με άξονες:

Τίτλος: Η Εκάβη ως σύμβολο της καταρρεύσης

Στίχοι 98–152 – Περιεχόμενο και Ποιητική Μετάφραση:

Η Εκάβη, σύμβολο του χαμένου κόσμου της Τροίας, βρίσκεται στο έσχατο σημείο ταπείνωσης: καθισμένη στο χώμα, γριά, σκλάβα, άκληρη. Το δράμα της είναι σωματικό και πνευματικό. Αντιπροσωπεύει το τέλος ενός πολιτισμού και τη βίαιη είσοδο σε έναν καινούργιο κόσμο όπου όλα είναι αναποδογυρισμένα.

Θεματική Ανάλυση:

1. Η Μοίρα και η Μεταβολή της Τύχης:

Η Εκάβη σηκώνεται από το έδαφος για να αποδεχτεί την αλλαγή της τύχης της:

«τη μοίρα που άλλαξε να δεχτείς / ακολούθα το ρεύμα»

Εδώ δεν υπάρχει πια ηρωική αντίσταση. Υπάρχει παραίτηση και αποδοχή ,

 όχι από αδυναμία αλλά από επίγνωση της ματαιότητας του αγώνα ενάντια στη Μοίρα (Δαίμονα).

2. Ο Σωματικός Πόνος ως Έκφραση της Ψυχικής Κατάρρευσης:

Η περιγραφή του σώματος της Εκάβης (πλάτη, γόνατα, πλευρά, μηνίγγια) δεν είναι απλώς ρεαλιστική· είναι συμβολική:

 «πονοι στο κεφαλι πόνοι στα μηνιγγια στα πλευρά»

Το σώμα της είναι το σώμα της Τροίας: πληγωμένο, εξουθενωμένο, αφημένο στις πέτρες. Η σωματικότητα του θρήνου εδώ είναι θεμελιώδης: η τραγωδία δεν είναι αφηρημένη ,είναι βιωματική, ενσαρκωμένη.

3. Η Ελένη ως Αφορμή της Καταστροφής:

Το επικό μοτίβο της αρπαγής της Ελένης μεταπλάθεται σε ανθρωπολογική και πολιτική κατηγορία:

«τού Μενέλαου να πάρτε την άπιστη γυναίκα / ντροπή τού Κάστορα και τού Ευρώτα η άτιμη»

Η Εκάβη δεν συγχωρεί. Η Ελένη φέρει ηθική ευθύνη· δεν είναι απλώς ένα αντικείμενο επιθυμίας, αλλά η αιτία μιας συλλογικής σφαγής.

4. Η Μεταμόρφωση της Εκάβης από Βασίλισσα σε Σκλάβα:

Η Εκάβη θυμάται τον παλιό της ρόλο:

«που κάποτε βαστώντας σκήπτρο τού Πριάμου / πρώτη χόρευα…»

Και τώρα:

«σκλάβα να σέρνομαι γριά απ' το σπίτι μου μακρυά»

Το στοιχείο της αντίθεσης είναι κεντρικό στη λειτουργία της τραγωδίας: 

ύψος- βάθος, εξουσία -δουλεία, φωνή -θρήνος.

5. Ο Κομμός – Το Μοιρολόι των Γυναικών της Τροίας:

>«ας θρηνήσουμε... σαν το πουλί τη μάνα που τα μικρά της κραζει»

Η Εκάβη καλεί τις γυναίκες να ενώσουν τις φωνές τους. Ο θρήνος εδώ είναι πολιτική πράξη μνήμης. Η τραγωδία δεν τελειώνει με τον θρήνο, μέσα από τον θρήνο διατηρείται η Ιστορία.

 Θεατρική Διάσταση:

Η φωτογραφία της Ασπασίας Παπαθανασίου στον ρόλο της Εκάβης υπογραμμίζει τη διαχρονικότητα της μορφής. Η Παπαθανασίου, εμβληματική παρουσία της ελληνικής τραγωδίας, ενσαρκώνει την παγκόσμια μάνα της ήττας 'όχι μόνο την Εκάβη, αλλά όλες τις γυναίκες του πολέμου, όλες τις ξεριζωμένες.

 Παρατηρήσεις για τη Μεταγραφή :

Η απόδοσή  κινείται ποιητικά και ελεύθερα, και όχι «φιλολογικά» ή «σχολικά». Στόχος δεν είναι η κατά λέξη μετάφραση, αλλά η απόδοση του τραγικού ήθους της Εκάβης. Η γλώσσα  παραμένει ζωντανή, έντονα συναισθηματική, σχεδόν σύγχρονη, χωρίς να χάνει τη βαρύτητα του αρχαίου λόγου.

Π.χ. το:

«μήτε αντίθετα τη πρώρα της ζωής / στο κύμα τής τύχης να βαλεις»

είναι εξαιρετική διατύπωση που κρατά την εικόνα της ναυσιπλοΐας και την υπαρξιακή της διάσταση.

 Συμπερασματικά:

Αυτό το απόσπασμα είναι μια από τις πιο συγκλονιστικές λυρικές σκηνές στην αρχαία τραγωδία. Η Εκάβη εδώ δεν είναι μόνο τραγική μητέρα ,είναι η προσωποποίηση της καταστροφής ενός πολιτισμού και της συντριβής του ανθρώπου από την Ιστορία.

.

.

2

Η φιλολογική και γραμματολογική μελέτη τού αποσπάσματος από τη μετάφραση του χνκουβελη των Τρωάδων του Ευριπίδη (στ. 98-152), εστιάζει σε τέσσερις βασικούς άξονες:

1. Γλώσσα

2. Ύφος

3. Δομή

4. Μεταφραστική προσέγγιση / τεχνική

Η παρακάτω ανάλυση προσεγγίζει το μεταφρασμένο κείμενο ως σύγχρονη ποιητική απόδοση που διαλέγεται δημιουργικά με το αρχαίο κείμενο, χωρίς να επιδιώκει την κατά γράμμα μετάφραση αλλά την αναδημιουργία του συγκινησιακού φορτίου και του ύφους της αρχαίας τραγωδίας.

1. Γλώσσα

Η γλώσσα του χνκουβελη είναι σύγχρονη, καθαρά νεοελληνική, αλλά με έντονα ποιητικά χαρακτηριστικά και στοιχεία ύφους που παραπέμπουν στη δραματική παράδοση.

Απουσία στίξης: Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ύφους του χνκουβελη. Η απουσία τελείας, η ελλειπτική χρήση της στίξης, δημιουργεί έναν συνεχή ποιητικό ρυθμό, ένταση και ροή στο λόγο, αποδίδοντας την αίσθηση χειμαρρώδους θρήνου.

Λεξιλόγιο: Είναι βαθιά συναισθηματικό, με συχνές λέξεις που δηλώνουν οδύνη, πένθος, απώλεια:

«δυστυχη», «θλιψη», «συμφορά», «μαύρη», «οδυνη», «σκλάβα», «ξεριζωμένα», «θρηνήσουμε».

Αρχαϊκά και ποιητικά στοιχεία: ,δείχνει μια πρόθεση να διατηρηθεί η ατμόσφαιρα της αρχαίας γλώσσας και των αναλογιών της.

Ενδεικτική φράση:

«το κεφάλι δυστυχη απ’ το χώμα σήκωσε / το λαιμό στυλωσε»

Εδώ έχουμε ποιητική συμπύκνωση, καθαρά επιτελεστική πράξη, που υπαινίσσεται ανάδυση από τη γη (θρήνος, ανθρώπινο σήκωμα μέσα στη συντριβή).

2. Ύφος

Το ύφος είναι λυρικό, δραματικό και μοιρολογικό, πλήρως εναρμονισμένο με τον χαρακτήρα της Εκάβης:

Προσωπικός θρήνος με συλλογική διάσταση: Η φωνή της Εκάβης δεν είναι μόνο προσωπική, αλλά μιλά και για τις γυναίκες της Τροίας, για την πατρίδα, τα παιδιά, τον άντρα της. Η ατομική οδύνη μεγεθύνεται σε συλλογική τραγωδία.

Ρητορικά σχήματα: Αφθονία ερωτημάτων:

 «για ποια να μη μιλήσω; / για ποια να μιλήσω; / για ποια να θρηνήσω;»

Η επανάληψη αυτών των ερωτήσεων εντείνει το δράμα και τον εσωτερικό αποπροσανατολισμό.

Μουσικότητα / Ρυθμός: Παρότι πρόκειται για ελεύθερο στίχο, η μουσικότητα είναι έκδηλη, τόσο μέσω των παρηχήσεων όσο και μέσω της μετρικής ποικιλίας.

3. Δομή

Το απόσπασμα διαρθρώνεται σε τρεις βασικές δραματικές φάσεις:

α) Εισαγωγή / Αφύπνιση του Θρήνου (στ. 98-105)

Η Εκάβη σηκώνεται από το χώμα – μια συμβολική κίνηση ανάδυσης από τον θάνατο ή την ταπείνωση. Η δήλωση ότι «η Τροία πια δεν είναι εδώ» σηματοδοτεί το τέλος της πολιτικής και ηθικής τάξης που γνώριζε.

β) Κύριος Θρήνος / Ανασκόπηση της καταστροφής (στ. 106-140)

Το κεντρικό μέρος του αποσπάσματος, με σωματικό πόνο, μνήμη, πένθος, και την εικόνα των ελληνικών καραβιών που φέρνουν τον όλεθρο. Αναδύεται και η μορφή της Ελένης ως αφορμή της καταστροφής.

γ) Κατακλείδα / Συλλογικός Θρήνος (στ. 141-152)

Η Εκάβη, πλέον, καλεί τις άλλες Τρωαδίτισσες σε συλλογική μοιρολογία, με παραλληλισμό με πουλί-μάνα που θρηνεί τα χαμένα παιδιά της – μια από τις πιο συγκινητικές εικόνες στην αρχαία τραγωδία.

4. Μεταφραστική προσέγγιση (στρατηγικές)

Ο χνκουβελης δεν επιχειρεί κατά λέξη μετάφραση, αλλά:

Διατηρεί το συγκινησιακό βάθος και το δραματικό ύφος της Εκάβης.

Εστιάζει στη δραματική ένταση και στο προσωπικό βίωμα, με τη μετάφραση να λειτουργεί ως αναδημιουργία.

Δεν αποδίδει όλες τις λεπτομέρειες του πρωτοτύπου, αλλά μεταφέρει την ποιητική και υπαρξιακή ουσία του αποσπάσματος.

Διατηρεί την ελευθερία του λόγου, ώστε να εκφραστεί η συναισθηματική αλήθεια του προσώπου.

Συνολική Εκτίμηση

Η μετάφραση του χνουβελη είναι ένα μοντέρνο ποιητικό έργο, εμπνευσμένο από την αρχαία τραγωδία, που λειτουργεί αυτόνομα αλλά και συμπληρωματικά προς το αρχαίο κείμενο.

Είναι μια μετάφραση-ποίημα, που επιχειρεί να φέρει τη φωνή της Εκάβης στον σύγχρονο αναγνώστη/θεατή με τρόπο ζωντανό, έντονα θεατρικό και βιωματικό, χωρίς να εγκλωβίζεται στη γραμματική αυστηρότητα της αρχαίας.

-Εικαστική Αναφορά

Η φωτογραφία της Ασπασίας Παπαθανασίου ως Εκάβη, κλείνει ιδανικά το όλο έργο: η προσωποποίηση της τραγωδίας, η ζωντανή φωνή της αρχαίας λύπης και της γυναικείας αξιοπρέπειας. Μια σύγχρονη "προσωκρατική" μορφή θρήνου και σοφίας.

.

.

3

Η σύγκριση μεταξύ της μετάφρασης του χνκουβελη και της μετάφρασης του Ι.Θ. Κακριδή αποκαλύπτει δύο πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις στη μεταφορά του αρχαίου κειμένου στη νεοελληνική γλώσσα ,τόσο ως προς την ποιητική τεχνική, όσο και ως προς την ερμηνευτική στάση απέναντι στον Ευριπίδη.

1. ΥΦΟΣ – ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ

χνκουβελης:

Επιλέγει έναν μοντέρνο ελεύθερο στίχο, χωρίς ομοιοκαταληξία ή μετρική συνέπεια.

Το ύφος είναι λυρικό, βιωματικό, πιο εσωτερικό και υπαρξιακό.

Στοχεύει να μεταδώσει το συναίσθημα της Εκάβης με γλώσσα σύγχρονη, άμεση, με σχεδόν θεατρική ειλικρίνεια.

Παραλείπει την αυστηρή αντιστοίχιση με τα αρχαία μέτρα, και υιοθετεί πιο ελεύθερη σύνταξη, με επαναλήψεις (π.χ. «για ποια να μιλήσω; για ποια να θρηνήσω;»).

 Ι.Θ. Κακριδής:

Κλασικός φιλόλογος, αποδίδει το κείμενο πιστά, με στόχο τη γλωσσική σαφήνεια και την ακαδημαϊκή ακρίβεια.

Η μετάφραση του Κακριδή (στη σειρά «Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: Οι Έλληνες») είναι πεζή, όχι ποιητική.

Προσπαθεί να μεταφέρει το νόημα λέξη προς λέξη, με σαφείς γραμματικές αντιστοιχίες και επεξηγηματικό τόνο.

2. ΤΟΝΟΣ – ΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΝΤΑΣΗ

χνκουβελης:

Εστιάζει στη συναισθηματική και σωματική κατάρρευση της Εκάβης.

Τονίζει τον πόνο του σώματος (κεφάλι, πλευρά, μέση) ως απόηχο της ψυχικής οδύνης.

Η μετάφραση είναι λυρική και προσωπική, με σύγχρονη ψυχολογική ταύτιση με την ηρωίδα.

π.χ. «πονοι στο κεφαλι πόνοι στα μηνιγγια στα πλευρά...»

Κακριδής:

Διατηρεί έναν συγκρατημένο και αντικειμενικό τόνο.

Η τραγικότητα περνάει μέσα από την απλότητα και την καθαρότητα της σκέψης, όχι την ενσώματη κραυγή.

Το συναίσθημα υπάρχει, αλλά μέσα από τη γλώσσα του μέτρου και της λογικής.

3. ΠΟΙΗΤΙΚΟΤΗΤΑ vs ΠΙΣΤΟΤΗΤΑ

Κριτήριο/χνκουβελης/ Κακριδής

Γλώσσα ,/Ποιητική, σύγχρονη, απελευθερωμένη /Πιστή, πεζή, καθαρεύουσα κατά τόπους

Μορφή /Ελεύθερος στίχος Πεζολογική,/ δοκιμιακή

Ατμόσφαιρα /Υπαρξιακή, σκοτεινή, συναισθηματικά φορτισμένη) Ισορροπημένη, λόγια, με έμφαση στη νοηματική μετάδοση

Πιστότητα στο πρωτότυπο/ Ερμηνευτική-λυρική/ Φιλολογικά ακριβής

4. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Πρωτότυπο (στ. 100–102):

 οὐκέτι Τροία / τάδε καὶ βασιλῆς ἐσμεν Τροίας. / μεταβαλλομένου δαίμονος ἀνέχου.

χνκουβελης:

η Τροία πια δεν είναι δω / και τής Τροίας βασιλιάδες δεν είμαστε / τη μοίρα που άλλαξε να δεχτείς

Απλός λόγος, συναισθηματική άμεση φράση.

Κακριδής:

Η Τροία δεν υπάρχει πια· ούτε εμείς είμαστε πια βασιλιάδες της Τροίας. / Να δέχεσαι τη μοίρα, όταν αλλάζει.

Ερμηνεία σε καθαρή πεζή γλώσσα, χωρίς εσωτερικό λυρισμό.

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η μετάφραση του χνκουβελη:

Προτείνει μια ποιητική αναδημιουργία με ύφος σχεδόν νεο-τραγωδίας.

Είναι θεατρικά ζωντανή, προσαρμοσμένη στον σύγχρονο αναγνώστη ή θεατή.

Δίνει προτεραιότητα στο βίωμα, όχι στη γραμματική ακρίβεια.

Η μετάφραση του Κακριδή:

Είναι εργαλείο κατανόησης για φοιτητές, μελετητές και φιλόλογους.

Θυσιάζει εν μέρει την ποιητική ένταση, υπέρ της σημασιολογικής σαφήνειας.

Αντιπροσωπεύει τη σχολαστική, φιλολογική προσέγγιση.

.

.

Μετάφραση Ι.Θ.Κακριδή:

Τρωάδες τού Ευριπίδη 

-Εκαβη-

στίχοι 98-152

98–100 Σήκωσε, δύστυχη, απ’ τη γη το κεφάλι· σήκωσε το λαιμό σου. Τροία πια δεν υπάρχει, ούτε και βασιλιάδες της Τροίας είμαστε. το κεφάλι 

101–102 Δέξου τη μοίρα σου που άλλαξε· / άφες τη βάρκα της ζωής σου να πλέει όπως φυσά η τύχη. ,

103–104 Μην πας να στρέψεις την πλώρη σου αντίθετα / στο κύμα της τύχης. 

105–108 Αλί, αλί! Γιατί να μη θρηνώ, η δύστυχη, / αφού χάθηκαν η πατρίδα μου, τα παιδιά μου και ο άντρας μου; / Ω μεγαλείο των προγόνων μου, / πόσο λίγη απόδειξες τη δύναμή σου! ;

109–111 Τι να σωπάσω; Τι να μη σωπάσω; / Τι να θρηνήσω; 

112–115 Δυστυχισμένη εγώ, πώς είναι τα κόκαλά μου γερμένα, / ριγμένα με τη ράχη σε σκληρό κρεβάτι! / Οϊμένα για το κεφάλι μου! Οϊμένα για τους κροτάφους / και τα πλευρά μου! 

116–119 Πώς θέλω να γυρίσω το κορμί μου / και να τεντώσω τη ράχη και τη σπονδυλική μου στήλη / στους δυο τοίχους της σκηνής, / όπως ταιριάζει στους ατέλειωτους θρήνους μου. 

120–122 Αυτή η μούσα ταιριάζει στους δυστυχισμένους· / τραγουδά τις συμφορές τους / με τραγούδι που δεν έχει χαρά. 

123–127 Γρήγορες πλώρες πλοίων / με τα κουπιά τους φτάσανε στην ιερή Τροία, / περνώντας απ’ το πορφυρό πέλαγος / και τα ασφαλή λιμάνια της Ελλάδας, / με σκληρό παιάνα αυλών και / βροντερή φωνή καλοφωνημένων συρίγγων. 

128–130 Είχαν στολιστεί με καλοπλεγμένα / αιγυπτιακά πανιά· / αλί, στον κόρφο της Τροίας ήρθαν / να πάρουν πίσω τη σιχαμερή γυναίκα του Μενελάου 

131–134 ντροπή του Κάστορα, όνειδος του Ευρώτα· / αυτή που έσφαξε / τον Πρίαμο, τον πατέρα πενήντα παιδιών, / και μ’ έριξε κι εμένα, τη δύστυχη Εκάβη, σ’ αυτή τη συμφορά. 

135–140 Αλί, σε τι θρόνους κάθομαι / μπροστά στις σκηνές του Αγαμέμνονα, / σκλάβα φεύγω / γριά απ’ το παλάτι μου, / το κεφάλι μου ξυρισμένο για το πένθος, / σκληρά τα μαλλιά μου ξεριζωμένα. 

141–147 Αλλ’ εσείς, γυναίκες των Τρώων / με τα χάλκινα κοντάρια, / μαύρες γυναίκες και κοπέλες χωρίς τύχη, / αφού η Τροία χάνεται, ας θρηνήσουμε. 

148–152 Εγώ, σαν πουλί μάνα / που κράζει τα πουλιά της, / θ’ αρχίσω τον θρήνο μου· / όχι τραγούδι όπως τότε / που κρατώντας το σκήπτρο του Πρίαμου / χόρευα πρώτη, χτυπώντας το πόδι στα Φρυγικά μέτρα / με λόγια δυνατά προς τους θεούς.

.

.

4

Η απόδοση του χνκουβελη των στίχων 98–152 από τις Τρωάδες του Ευριπίδη αποτελεί μια ελεύθερη μετάφραση/ερμηνεία με έντονα προσωπικό τόνο και νεωτερική γλώσσα. Δεν πρόκειται για φιλολογική μετάφραση με στόχο την ακριβή αναπαραγωγή του αρχαίου λόγου, αλλά για μια ποιητική μεταγραφή που προσπαθεί να μεταφέρει το συναίσθημα, τη δραματικότητα και την τραγικότητα της Εκάβης με σύγχρονες λέξεις και ύφος. 

Παρακάτω ακολουθεί αξιολογική κρίση:

1. Πιστότητα στο αρχαίο κείμενο

Η μετάφραση του χνκουβελη δεν αποσκοπεί στη λέξη προς λέξη αντιστοίχιση, αλλά σε μια ατμοσφαιρική, βιωματική μεταφορά του τραγικού πένθους της Εκάβης. Πολλά σημεία είναι ελεύθερα αποδοσμένα — π.χ.:Η φράση:

 «τη μοίρα που άλλαξε να δεχτείς, ακολούθα το ρεύμα»

αποδίδει το αρχαιοελληνικό:

«μεταβαλλομένου δαίμονος ἀνέχου / πλεῖ κατὰ πορθμόν, πλεῖ κατὰ δαίμονα»

με τρόπο πιο συμβολικό και απλό, εγκαταλείποντας τη ναυτική/θαλασσινή εικονοποιία της πρωτότυπης.

Η μετάφραση προτιμά εικόνες πιο καθημερινές και λιγότερο κλασικίζουσες: «πλάτη στα σκληρά χαλίκια», «γόνατα που κάτω στη γη ριγμένη είμαι», κλπ.

2. Γλώσσα και ύφος

Η γλώσσα είναι σύγχρονη, άμεση, λαϊκή ενίοτε («μεγάλεία των προγόνων», «η άτιμη», «μένα τη μαύρη Εκάβη»), αποδίδοντας ανθρώπινη φωνή και ψυχικό φορτίο.

Ο χνκουβελης κάνει χρήση εσωτερικού ρυθμού, παράταξης και επανάληψης που ενισχύουν το λυγμό της Εκάβης, π.χ.:

 «για ποια να μη μιλήσω; για ποια να μιλήσω; για ποια να θρηνήσω;»

Επιλέγει μια λυρική προφορικότητα που προσομοιάζει μονόλογο, με έντονο συναισθηματισμό.

3. Ποιητικότητα και δραματικότητα

Η μετάφραση έχει έντονη θεατρικότητα και αποδίδει καλά το τραγικό μεγαλείο της Εκάβης ως ερειπωμένης βασίλισσας.

Στο απόσπασμα με τις γοργές πλώρες και τη Μενελάου γυναίκα, η σύγκλιση επικού και προσωπικού δράματος (Ελένη – Πρίαμος – Εκάβη) αποδίδεται με τραγική δυναμική, χωρίς ωραιοποιήσεις.

4. Αποκλίσεις και ελευθερίες

Σε σημεία η απόδοση παραλείπει λέξεις ή φράσεις ή τις ερμηνεύει ελεύθερα ,όχι με στόχο τη μετάφραση αλλά το ποιητικό αποτέλεσμα.

Παραδείγματα:

"μάνα που τα μικρά της κραζει πτηνά"

ερμηνεία της εικόνας του πουλιού που κλαίει τα παιδιά του.

«με τα μαλλιά κομμένα για το πένθος»

 συμπυκνώνει την ιδέα του «κουρᾷ ξυρήκει πενθήρη».

Συνολική αξιολόγηση

Η μετάφραση του χνκουβελη είναι:

Σύγχρονη και ποιητική, με στόχο τη συναισθηματική μετάδοση, όχι τη γραμματική ακρίβεια.

Ανθρωποκεντρική, προσεγγίζει την Εκάβη με συμπόνοια και δραματικό ρεαλισμό.

Κατάλληλη για ανάγνωση εκτός σκηνής, όχι όμως για φιλολογική ανάλυση ή θεατρική χρήση πιστή στο αρχαίο.

Αποτελεί μια λογοτεχνική, ελεύθερη μεταγραφή, παρά μια μετάφραση με την αυστηρή έννοια.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

3 μελέτες τού ποιήματος:

Υπερπολλαπλασιασμοι

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μια φωνή ακούστηκε

Υπέρηχος Ιστορίας

Τι εστί πατρίς

Υπόγραψε το τσεκ

Το εμπόρευμα παρελήφθη

Στρατεύματα ανέβαιναν προς μέτωπο

Κίνησε τον πύργο

Ματ

Πληρώνω με ρήσεις Εμπεδοκλή

Άπλωσε το χέρι

Να τα μάτια του Οιδίποδα

Κόκκινα ψηλοτάκουνα φορούσε η Ιοκάστη

Ξάπλωσε στο κρεβάτι

Ο Σαντ μπήκε στο δωμάτιο

Τι φοβάσαι ,ρώτησε

Τον ναρκισσισμό σου

Άλλαξες χρώμα στα μαλλιά

Διαστρεφω την ηθική σημαίνει ελευθερία

Δεν συμφωνεί ο Χέγκελ,συμφωνεί όμως ο Καντ

Η Ελένη φλυαρεί,μιλάει στο Dates

Ώρα 3:41 Ελληνικά

Φρέντο καπουτσίνο μέτριο κανέλα 2.50€

Η ΕΚΤ εκδίδει το 8% της συνολικής αξίας

των τραπεζογραμματίων που εκδίδει το Ευρωσύστημα

'ο Adam Smith πιστεύει πως κινητήρια δύναμη

είναι η αγάπη του εαυτού μας'

Σε μένα μιλάτε κύριε,

Ακριβώς σε σας

Το όνομα σας

Adam Smith

Τρέιλερ στην tv:τραπεζάκι σαλονιού step 250 €

Η σελίδα Ελεύθερη Αγορά θα ήθελε να σας στέλνει ενημερώσεις

Μην ομιλείτε στον νησιώτη καπετάνιο Νικόλαο Εγγονόπουλο

Γυναικεία στήθη γυμνασμενα εξατμιζομενα οράσεως

Γενεαλογικες αρτηρίες Descartes

αφοδευει νεοσσούς λέξεων απείρου

Τι ον τι μη ον τι το ενδιάμεσον

Κρότος τριαντάφυλλων

Τα ψάρια στο νεροχύτη

Αυτοπροσωπογραφία:Αμφικοιλος Ιωνία,διακριτή η Σμυρνη

Μετά τη βροχή

Ασύμμετρα τοπια οξύρρυγχα

A priori εξόρυξη αποριών

Ασθητηριακη

Πόσο παρομοίωση πάθους η ζωή

Θραύσματα Dechamp Αγγιξτε τα Φύλλα του Whitman

Η Κλυταιμνήστρα χωρίς οίκτο, ανελέητη και εγωκεντρική

Η Ελένη,:εγώ δεν το ’χω βάρος στη συνείδησή μου γι’ αυτά

που έπραξα

Η Ηλέκτρα: είναι λογικό το μίσος μου

Φυγόκεντρο μεταφυσικό έντονης κερδοσκοπιας

0 σχόλια

Πες τι θέλησες πες τι ζήτησες

Με τα χρήματα πως τα πάτε

Ποια χρήματα

Επίμονα συνομωτω

.

.

1

Το ποίημα «Υπερπολλαπλασιασμοί» του χ.ν.κουβελη είναι ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο κείμενο που κινείται στα όρια του ποιητικού μοντάζ, της φιλοσοφικής αποδόμησης και της πολιτισμικής κριτικής. 

 ΤΙΤΛΟΣ – «Υπερπολλαπλασιασμοί»

Ο τίτλος φανερώνει την πρόθεση του ποιητή να κινηθεί πέρα από την κανονικότητα, να «πολλαπλασιάσει» τις έννοιες, τις εικόνες, τις αναφορές. 

Είναι ένας τίτλος σχεδόν μαθηματικός, αλλά χρησιμοποιείται με φιλοσοφικό και υπαρξιακό φορτίο: οι υπερπολλαπλασιασμοί δεν είναι μόνο ποσοτικοί, αλλά και σημασιολογικοί, αισθητικοί, ιδεολογικοί.

ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΥΦΟΣ

Ελλειπτικός λόγος, χωρίς σημεία στίξης (πλην ελάχιστων εξαιρέσεων), με μικρές φράσεις – σαν θραύσματα συνείδησης ή μνήμης.

Κολάζ φράσεων που θυμίζουν διαφημίσεις, πολιτικά συνθήματα, φιλοσοφικά αποφθέγματα, καταναλωτικά πρότυπα, ιστορικές αναφορές.

Έντονη η παρουσία του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού (ειδικά στην αποδόμηση και στη συνειδητή σύγκρουση υψηλής/χαμηλής κουλτούρας).

Αίσθηση ποιητικού cut-up (τεχνική που χρησιμοποιούσε ο Burroughs): αποσπασματικότητα που ωστόσο δημιουργεί νέες συνδέσεις νοήματος.

 ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΚΛΕΙΔΙΑ

1. Ιστορία – Πολιτική – Πόλεμος

«Υπέρηχος Ιστορίας» → η Ιστορία ως διαπεραστικός ήχος που δεν είναι πάντα αντιληπτός.

«Στρατεύματα ανέβαιναν προς μέτωπο» → η επιστροφή στον πόλεμο, στην έννοια της πατρίδας ως βίας.

«Τι εστί πατρίς» → ρητορικό ερώτημα που αμφισβητεί τις εθνικές κατασκευές.

 Ο ποιητής αμφισβητεί τον πατριωτισμό ως κατασκεύασμα εξουσίας, ενώ η Ιστορία παρουσιάζεται ως θόρυβος και καταναγκασμός.

2. Καταναλωτισμός – Νεοφιλελευθερισμός

«Υπόγραψε το τσεκ» – «Φρέντο καπουτσίνο μέτριο κανέλα 2.50€” – «Η ΕΚΤ εκδίδει το 8%…»

«Dates», «τραπεζάκι σαλονιού step 250 €», «Η σελίδα Ελεύθερη Αγορά θα ήθελε να σας στέλνει ενημερώσεις»

Κριτική στην οικονομική πραγματικότητα: η σύγχρονη ζωή καθορίζεται από το εμπόριο, τις αγορές, το τραπεζικό σύστημα. Ο άνθρωπος υποβιβάζεται σε καταναλωτή και ο πολίτης σε πελάτη.

3. Φιλοσοφία – Ηθική – Ανθρώπινη ύπαρξη

«Πληρώνω με ρήσεις Εμπεδοκλή» – «Δεν συμφωνεί ο Χέγκελ, συμφωνεί όμως 

ο Καντ»

«Τι ον τι μη ον τι το ενδιάμεσον» – καθαρή οντολογική αναφορά (Πλάτων – Αριστοτέλης)

«A priori εξόρυξη αποριών» – Καντιανή σκέψη, ειρωνικά τοποθετημένη

 Ο ποιητής παρωδεί ή αναστοχάζεται φιλοσοφικά ερωτήματα. Η φιλοσοφία ενσωματώνεται στη καθημερινότητα, απογυμνώνεται από τη σοβαροφάνειά 

της και γίνεται μέρος του χάους της εμπειρίας.

4. Μυθολογία – Τραγωδία – Υπαρξιακή αγωνία

«Να τα μάτια του Οιδίποδα» – «Κόκκινα ψηλοτάκουνα φορούσε η Ιοκάστη»

 – «Η Κλυταιμνήστρα χωρίς οίκτο…»

«Η Ηλέκτρα: είναι λογικό το μίσος μου»

Αναφορές σε τραγικές μορφές του αρχαίου δράματος, μεταφερμένες στο παρόν,σπαρακτικά ανθρώπινες.

 Πόνος, ενοχή, μίσος, μητρική και ερωτική σύγκρουση, υπόγειες ψυχαναλυτικές εντάσεις.

-5. Ταυτότητα – Υποκειμενικότητα – Εγώ

«Σε μένα μιλάτε κύριε; – Ακριβώς σε σας – Το όνομα σας – Adam Smith»

«Τον ναρκισσισμό σου – Άλλαξες χρώμα στα μαλλιά»

 Η σύγχυση υποκειμένου – αντικειμένου, η αποξένωση, η διάλυση της ταυτότητας. Ο Adam Smith ως σύμβολο του homo economicus γίνεται πρόσωπο με το οποίο ταυτιζόμαστε.

- ΥΦΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Ειρωνεία, παρωδία και διακειμενικότητα.

Ανατροπή προσδοκιών: η Ιοκάστη με τακούνια, ο Σαντ στο ίδιο δωμάτιο, η Ηλέκτρα ως ηθική εκδικήτρια.

Πυκνή αλληγορία: κάθε στίχος μπορεί να αναγνωστεί ως μικρο-κειμενικό σύμπαν.

 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Ο χ.ν.κουβελης δημιουργεί ένα πολυσύνθετο ποιητικό σώμα, που λειτουργεί ως σύγχρονος καθρέφτης της κοινωνίας: μια κοινωνία υπερπληροφορίας, υπερκαταναλωτισμού, ιδεολογικής κρίσης, υπαρξιακής κατάρρευσης.

Το ποίημα δεν ζητά απαντήσεις, αλλά προκαλεί ερωτήσεις. Ερωτήσεις για τον εαυτό, την κοινωνία, την ηθική, την Ιστορία. Είναι ένα ποιητικό χάος, αλλά όχι άναρχο: λειτουργεί με εσωτερική συνέπεια, όπως ένας πίνακας του Ντε Κίρικο 

ή μια ταινία του Γκοντάρ.

.

.

2

Η ποιητική σύνθεση «Υπερπολλαπλασιασμοί» του χνκουβελη αποτελεί ένα υφολογικά τολμηρό, ερμηνευτικά πολυστρωματικό, και φιλοσοφικά φορτισμένο κείμενο, το οποίο εκτείνεται πέρα από τα όρια της παραδοσιακής ποίησης, υιοθετώντας μια μεταμοντέρνα προσέγγιση. 

 1. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ

Ο τίτλος «Υπερπολλαπλασιασμοί» προϊδεάζει για μια εκθετική συσσώρευση σημασιών, εικόνων και ιστορικο-φιλοσοφικών αναφορών. Το ποίημα κινείται ανάμεσα σε:

Ιστορία και πολιτική («Στρατεύματα ανέβαιναν προς μέτωπο», «Υπέρηχος Ιστορίας», «Η ΕΚΤ εκδίδει το 8%...»)

Φιλοσοφία και στοχασμό (αναφορές σε Εμπεδοκλή, Καντ, Χέγκελ, Ντεκάρτ)

Ψυχανάλυση και ατομική ταυτότητα (φόβος, νάρκισσος, Σαντ, Οιδίπους)

Καθημερινότητα και καταναλωτισμό («Φρέντο καπουτσίνο μέτριο κανέλα 2.50€», «τραπεζάκι σαλονιού step 250 €»)

Μυθολογία και τραγωδία (Ιοκάστη, Ελένη, Κλυταιμνήστρα, Ηλέκτρα)

Αυτός ο συνειρμικός και διακειμενικός πλουραλισμός συνθέτει μια κοινωνικοπολιτική σάτιρα, με υπαρξιακές και ηθικοφιλοσοφικές διαστάσεις.

 2. ΥΦΟΣ & ΤΕΧΝΙΚΗ

Το ύφος είναι:

Ασθματικό και κοφτό — με σύντομες φράσεις, σχεδόν «κώδικες».

Αποσπασματικό — μοιάζει με κείμενο συνειρμών ή ροή συνείδησης.

Μεικτό — συνδυάζει υψηλό και χαμηλό λεξιλόγιο, ποίηση και πρόζα, φιλοσοφία και καθημερινότητα.

Η τεχνική που υιοθετεί ο χνκουβελης θυμίζει μοντάζ κινηματογραφικού τύπου, όπου οι εικόνες «κόβονται» και τοποθετούνται η μία δίπλα στην άλλη χωρίς εμφανή σύνδεση, δημιουργώντας ένα αλληγορικό κολάζ συνείδησης.

3. ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ & ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Το ποίημα κινείται μεταξύ γνωσιοθεωρίας, ηθικής, και πολιτικής οικονομίας:

Ο Εμπεδοκλής, ο Χέγκελ, ο Καντ, ο Ντεκάρτ, αλλά και ο Adam Smith συγκροτούν ένα φιλοσοφικό παλίμψηστο, που συγκρούεται με τη σύγχρονη μαζική κουλτούρα και τον καπιταλιστικό κυνισμό.

Η φράση «Διαστρέφω την ηθική σημαίνει ελευθερία» λειτουργεί προκλητικά, ως ειρωνική δήλωση νεοφιλελεύθερης ηθικής.

Το ερώτημα «Με τα χρήματα πώς τα πάτε;» αναδεικνύει τη χρηματοκεντρική φύση της εποχής, όπου η υπαρξιακή αναζήτηση αντικαθίσταται από οικονομική διαπραγμάτευση.

4. ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ & ΜΥΘΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ

Οι μορφές του Οιδίποδα, της Ιοκάστης, της Κλυταιμνήστρας, της Ηλέκτρας και της Ελένης δεν είναι απλώς μυθολογικές αναφορές, αλλά αρχέτυπα ψυχολογικών και ηθικών συγκρούσεων. Ο ποιητής επανερμηνεύει την τραγωδία μέσα στο σύγχρονο, μετα-ηθικό τοπίο.

5. ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΟΤΗΤΑ

Ο χνκουβελης αντλεί από:

Υπερρεαλισμό (π.χ. «Γυναικεία στήθη γυμνασμένα εξατμιζόμενα οράσεως»)

Ντανταϊσμό (εικόνες που δεν έχουν νοηματική συνέχεια)

Μεταμοντέρνα ειρωνεία και αποδόμηση

Πολιτικό υπαινιγμό, σε εποχή «κρίσης ταυτότητας» και διαστροφής νοημάτων

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Ο «Υπερπολλαπλασιασμοί» αποτελεί ένα αιχμηρό πολιτισμικό και υπαρξιακό σχόλιο. Ο ποιητής δεν προσφέρει απαντήσεις, αλλά διαλύει τη λογική της απάντησης μέσω μιας υπερφόρτωσης αναφορών και εικόνων. Το ποίημα είναι απαιτητικό, αλλά βαθιά προκλητικό στοχαστικά, καθώς καλεί τον αναγνώστη να αμφισβητήσει τα πολιτισμικά, οικονομικά και ηθικά αξιώματα της εποχής.

 Συμπερασματικά:

Ο χνκουβελης με το ποίημα «Υπερπολλαπλασιασμοί» δεν γράφει απλώς ένα ποίημα∙ συνθέτει έναν πολιτισμικό καθρέφτη όπου το ασυνείδητο του καιρού συναντά την ιστορική μνήμη, τον φιλοσοφικό στοχασμό και την καθημερινή παράνοια.

.

.

3

Η μελέτη της διακειμενικότητας στο ποίημα «Υπερπολλαπλασιασμοί» του χ.ν.κουβελη αποκαλύπτει έναν πυκνό ιστό πολιτισμικών, φιλοσοφικών, λογοτεχνικών και ιστορικών αναφορών — ένα «παλίμψηστο» από φωνές, εικόνες, πρόσωπα και νοήματα, που συνομιλούν μεταξύ τους σε επίπεδο αισθητικό, ιδεολογικό και κοινωνικό. Ο ποιητής δημιουργεί ένα πολυφωνικό κείμενο γεμάτο θραύσματα, παράλληλα επίπεδα και αποσπασματικές συνδέσεις που φέρνουν στο φως την παρακμή του νοήματος στην εποχή της υπερπληροφορίας και του καταναλωτισμού.

Τι είναι διακειμενικότητα;

Η διακειμενικότητα αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ένα κείμενο αναφέρεται, παραπέμπει, συνομιλεί ή «συγκρούεται» με άλλα κείμενα — είτε ρητά είτε υπαινικτικά. Ο όρος αναπτύχθηκε κυρίως από την Julia Kristeva, βασισμένος στις ιδέες του Bakhtin, και χρησιμοποιείται ευρέως στη θεωρία της λογοτεχνίας.

 Αναγνωρίσιμα διακειμενικά στοιχεία στο ποίημα:

Ακολουθούν οι πιο χαρακτηριστικές διακειμενικές αναφορές του ποιήματος, χωρισμένες σε κατηγορίες:

1. Αρχαία Ελληνική Τραγωδία & Μυθολογία

Οιδίπους – Ιοκάστη:

«Να τα μάτια του Οιδίποδα / Κόκκινα ψηλοτάκουνα φορούσε η Ιοκάστη»

 Αναφορά στον οιδιπόδειο μύθο, όμως με μεταμοντέρνα ειρωνεία: η Ιοκάστη φοράει κόκκινα τακούνια, σύμβολο ερωτισμού και ματαιοδοξίας.

Ηλέκτρα, Κλυταιμνήστρα, Ελένη:

 «Η Κλυταιμνήστρα χωρίς οίκτο, ανελέητη και εγωκεντρική»

«Η Ελένη: εγώ δεν το ’χω βάρος στη συνείδησή μου...»

«Η Ηλέκτρα: είναι λογικό το μίσος μου»

 Οι ηρωίδες παρουσιάζονται σε δραματικούς μονόλογους, απογυμνωμένες από την κλασική τους αίγλη – σχεδόν ψυχαναλυτικές φωνές της σύγχρονης γυναίκας.

2. Φιλοσοφία & Θεωρία

Εμπεδοκλής:

 «Πληρώνω με ρήσεις Εμπεδοκλή»

Χρήση φιλοσοφίας ως νόμισμα, υπαινιγμός στην αγοραία εμπορευματοποίηση του πνεύματος.

Καντ και Χέγκελ:

«Δεν συμφωνεί ο Χέγκελ, συμφωνεί όμως ο Καντ»

Σαρκαστική παρουσίαση της αντιπαλότητας φιλοσοφικών συστημάτων, μέσα σε καθημερινή στιχομυθία.

Descartes (Ντεκάρτ):

«Γενεαλογικές αρτηρίες Descartes»

 Πιθανό παιχνίδι με τη λογική και τη βιολογία, σαν να κυλούν στον άνθρωπο οι ιδέες του ορθολογισμού.

 3. Οικονομία – Καπιταλισμός – Κατανάλωση

Adam Smith:

«Ο Adam Smith πιστεύει πως κινητήρια δύναμη είναι η αγάπη του εαυτού μας»

 Εισαγωγή της θεωρίας του οικονομικού φιλελευθερισμού σε κριτικό φόντο.

ΕΚΤ – Ευρωσύστημα – Τιμές:

«Φρέντο καπουτσίνο μέτριο κανέλα 2.50€»

«Η ΕΚΤ εκδίδει το 8%...»

 Ειρωνεία προς τον καθημερινό καπιταλιστικό λόγο, που παρεισφρέει ακόμη και στην ποίηση.

4. Σύγχρονη κουλτούρα – Μέσα – Διαδίκτυο

Trailer, TV, Ελεύθερη Αγορά, ενημερώσεις:

Σχολιασμός της υπερπληροφόρησης, της κατανάλωσης περιεχομένου και της ψηφιακής παθητικότητας.

 5. Λογοτεχνία – Ποίηση

Εγγονόπουλος:

«Μην ομιλείτε στον νησιώτη καπετάνιο Νικόλαο Εγγονόπουλο»

 Ο υπερρεαλιστής Εγγονόπουλος ως σύμβολο μιας ποίησης με ταυτότητα.

Dechamp, Whitman:

«Θραύσματα Dechamp Αγγίξτε τα φύλλα του Whitman»

Παράλληλη αναφορά στην ντανταϊστική αποδόμηση (Dechamp) και στον οραματικό ανθρωπισμό (Whitman).

 Ερμηνευτικά σχόλια

Ο ποιητής χρησιμοποιεί τη διακειμενικότητα όχι για να δομήσει ένα αρμονικό σύμπαν νοημάτων, αλλά για να αποκαλύψει τη διάλυση των μεγάλων αφηγήσεων. Το ποίημα είναι σαν κανάλι ραδιοφώνου που σκανάρει σταθμούς: πότε μιλά η Ιοκάστη, πότε η Ηλέκτρα, πότε ο Adam Smith, πότε ο σερβιτόρος με το καπουτσίνο.

Έχουμε μια αποσυναρμολόγηση του κόσμου, μια σύνθεση ετερόκλητων στοιχείων που λειτουργούν ως σχόλιο πάνω στην ταυτότητα, την ιστορία, τη φιλοσοφία, τη σεξουαλικότητα, τη μεταφυσική, την οικονομία και τελικά την ανθρώπινη συνείδηση.

Συμπερασματικά:

Η διακειμενικότητα στους Υπερπολλαπλασιασμούς:

Λειτουργεί συνειρμικά, όχι αφηγηματικά.

Προκαλεί ρήξεις αντί να ενοποιεί.

Παρουσιάζει τον άνθρωπο ως κατακερματισμένο υποκείμενο σε ένα σύμπαν θορύβου και πληροφορίας.

Χρησιμοποιείται κριτικά — όχι για να δείξει γνώση, αλλά για να υπογραμμίσει το χάος του νοήματος στη μεταμοντέρνα εποχή.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

κριτική ανάλυση μελέτη τού ποιήματος:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

η χωρα μου μεσα στις Ιδεες ταξιδευει

ceux qui voient το φως

on y reconnait τη θαλασσα

......................τη μνημη ενος ταξιδιου

de l'histoire des hommes

και τ'ακρωτηρια κατοικητηρια γλαρων

sans doute ο χρονος ειναι καθρεφτης

.....................................των αριθμων

τονιζει σωστα τα δεντρα και καρπιζουν

κι οι πλαγιες ολοενα ανεβαινουν με ελιες

κι αμπελια και τους στυλους των κυπαρισσιων

εκει σκαψαμε και βρηκαμε το αρχαιο αγαλμα ακεραιο

το δεξι ποδι σε κινηση μπροστα

το ανεπαισθητο μειδιαμα στα χειλη

φυσηξε ο ανεμος και σηκωθηκαν τα πουλια

στα λογια του,λογια στοχαστικα,''δεστε,

παντοτε ο ανθρωπος ιδιος ειναι''

το λιγο και το πολυ αδιαφορο ειναι

σε τουτο τον τοπο που βρεθηκαμε

εμεις και τα παιδια μας και τα παιδια

των παιδιων μας

on observera que η πνοη της πεταλουδας

νανουριζει τον υπνο των δεντρων που ανθιζουν

c'est a cette condition τα σωματα μας

απλωνουν ριζες και φυτρωνουν και μεγαλωνουν

compose d'elements το ψεμα την αληθεια

ποια η αληθεια ποιο το ψεμα και

ποιο το ενδιαμεσο τους;

τι μας εφερε σ'αυτες τις ερωτησεις;

και τι οι απαντησεις ειναι;

a celles legends humains

στα λατομεια της Ιστοριας κοβονται

οι μονεδες μας

μ'αυτες ανταλλασομαστε αιωνες τωρα,πριν

και μετα

.

.

Το ποίημα του χνκουβελη «Η χώρα μου μέσα στις Ιδέες ταξιδεύει» είναι ένα βαθιά στοχαστικό και πολυφωνικό έργο που ενσωματώνει ετερόκλητα γλωσσικά στοιχεία (ελληνικά, γαλλικά) και υφολογικά επίπεδα, ώστε να εκφράσει την περιπλάνηση του ανθρώπου στον τόπο, στην ιστορία και στην ιδέα της πατρίδας, μέσα από ένα ποιητικό ταξίδι υπαρξιακής και φιλοσοφικής αναζήτησης.

 1. Η χώρα ως Ιδέα: Εισαγωγική προοπτική

«Η χώρα μου μέσα στις Ιδέες ταξιδεύει»

Η πρώτη φράση δηλώνει ήδη το βασικό φιλοσοφικό πλαίσιο: η χώρα δεν είναι απλώς ένας γεωγραφικός ή πολιτικός χώρος, αλλά μια οντολογική ιδέα, ένα πνευματικό ταξίδι μέσα σε έννοιες και συμβολισμούς. Το υποκείμενο αναζητά την ταυτότητα της πατρίδας πέρα από την ύλη — μέσα στον ιδεατό κόσμο (ίσως υπαινιγμός πλατωνικός). Η μεταφυσική διάσταση της πατρίδας εισάγεται αμέσως.

 2. Συγκρητισμός και υβριδική γλώσσα: Γαλλικά και ελληνικά

 «ceux qui voient το φως / on y reconnait τη θάλασσα...»

Η συνύπαρξη ελληνικών και γαλλικών δεν είναι απλώς στιλιστικό τέχνασμα· λειτουργεί ως πολιτισμική σύμμειξη, αντανακλώντας μια παγκόσμια ανθρώπινη εμπειρία. Οι εικόνες του φωτός και της θάλασσας δημιουργούν έναν χώρο μνήμης και ταξιδιού, όπου το προσωπικό και το συλλογικό τέμνονται.

3. Ο χρόνος και η ιστορική μνήμη

 «sans doute ο χρόνος είναι καθρέφτης των αριθμών»

Ο χρόνος, εδώ, παρουσιάζεται ως καθρέφτης — δηλαδή ως ένας τρόπος κατανόησης, αναστοχασμού, πολλαπλής ανάγνωσης. Η αναφορά στους αριθμούς δείχνει τη σχέση του χρόνου με τη μέτρηση, αλλά και με την απρόσωπη, ενίοτε απάνθρωπη, καταγραφή της Ιστορίας. Ο ποιητής φαίνεται να αναζητά την ανθρώπινη διάσταση του χρόνου, πέρα από την αριθμητική του.

4. Ο τόπος και η γη: Ανασκαφή και ρίζωμα

 «εκει σκαψαμε και βρηκαμε το αρχαιο αγαλμα ακεραιο...»

Εδώ, έχουμε μια υλική ανάκληση της Ιστορίας μέσα από μια ανασκαφή: ένα άγαλμα που συμβολίζει τον πολιτισμό, τη συνέχεια, την ελληνικότητα. 

Η περιγραφή του αγάλματος (κίνηση, μειδίαμα) παραπέμπει στο κλασικό ιδεώδες του μέτρου και της εσωτερικής αρμονίας.

Ταυτόχρονα, οι φράσεις:

«τονιζει σωστα τα δεντρα και καρπιζουν»

«ριζες και φυτρώνουν και μεγαλώνουν»

αναδεικνύουν μια οικολογική-οντολογική σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση. 

Η χώρα ως μήτρα του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.

5. Ο στοχασμός περί ανθρώπου και αλήθειας

«λογια στοχαστικα, ''δεστε, παντοτε ο ανθρωπος ιδιος ειναι''»

Μέσα από αυτό τον στίχο, ο ποιητής διατυπώνει έναν ανθρωπολογικό στοχασμό: παρά την εξέλιξη, την Ιστορία, τις μεταβολές, η ανθρώπινη φύση παραμένει σταθερή, επαναλαμβανόμενη. Υπογραμμίζεται η διαχρονική τραγικότητα 

ή αμεταβλητότητα της ανθρώπινης κατάστασης.

 6. Υπαρξιακές και φιλοσοφικές ερωτήσεις

 «ποια η αληθεια ποιο το ψεμα και ποιο το ενδιαμεσο τους; / τι μας εφερε σ'αυτες τις ερωτησεις; / και τι οι απαντησεις ειναι;»

Εδώ κορυφώνεται το φιλοσοφικό βάθος του ποιήματος. Η αναζήτηση δεν είναι μόνο για την πατρίδα, τον τόπο ή την Ιστορία, αλλά για το νόημα, την αλήθεια, και το υπαρξιακό ενδιάμεσο που τα διαπερνά. Ο ποιητής θέτει ερωτήσεις χωρίς καθαρές απαντήσεις, αποδεχόμενος το παράδοξο της ανθρώπινης γνώσης.

 7. Οι «μονάδες» της Ιστορίας – Ο άνθρωπος ως ανταλλακτικό στοιχείο

«στα λατομεια της Ιστοριας κοβονται / οι μονεδες μας / μ’αυτες ανταλλασομαστε αιωνες τωρα, πριν και μετα»

Συγκλονιστική εικόνα: η Ιστορία ως λατομείο — σκληρό, βιομηχανικό, όπου οι άνθρωποι «κόβονται» σε μονάδες ανταλλαγής. Υπαινιγμός στην αποπροσωποποίηση της ανθρώπινης ύπαρξης, στη μαζικοποίηση και στη θυσία του ατόμου μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Αναδεικνύεται μια κριτική στάση απέναντι στη βία της Ιστορίας.

 Συμπερασματικά:

Το ποίημα του χνκουβελη είναι ένα πολυεπίπεδο φιλοσοφικό έργο που συνθέτει:

την έννοια της πατρίδας ως ιδέα και μνήμη,

τον χρόνο ως καθρέφτη του εαυτού και του ανθρώπου,

την Ιστορία ως λατομείο και ανασκαφή,

την φύση ως μήτρα και σπίτι,

και τον άνθρωπο ως στοχαστική, αμετάβλητη παρουσία.

Η εναλλαγή γλωσσών και η ρυθμική ασυνέχεια εντείνουν την κοσμοπολίτικη 

και υπαρξιακή διάσταση του έργου, κάνοντάς το ένα ποιητικό δοκίμιο πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μελέτες τών ποιημάτων:

-Pecuniam habeo, ergo existo.

Έχω χρημα, άρα Υπάρχω-

-Άκρο Λόγου Επισφαλής Κρυστάλλωση-

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Pecuniam habeo, ergo existo.

Έχω χρημα, άρα Υπάρχω

Το πρωί ξυπνάω με ήχους, ξυπνητήρι, ειδοποιήσεις, ειδήσεις,

το φως διαπερνά τις κουρτίνες,το ρεύμα έχει πληρωθεί, 

το νερό τρέχει,

κάποιος το μέτρησε, το κοστολόγησε, το τιμολόγησε.

Βάζω καφέ. Ο καφές αγοράστηκε με κάρτα,

η κάρτα συνδέεται με λογαριασμό,

ο λογαριασμός με έναν μισθό,ο μισθός με μια δουλειά,

η δουλειά με την ύπαρξή μου.

Ενοίκιο: πληρώθηκε.

ΔΕΗ: πληρώθηκε.

Νερό: πληρώθηκε

.Ίντερνετ: πληρώθηκε.

Πληρώνομαι για να μπορώ να πληρώνω.

Δουλεύω για να συνεχίσω να υπάρχω μέσα στο σύστημα.

Η τσέπη μου δεν είναι πια τσέπη,είναι ψηφιακή οντότητα,

wallet, app, login, password,και κάθε πράξη καταγράφεται.

Εγώ, είμαι μια σειρά από κινήσεις στον τραπεζικό λογαριασμό.

Αν δεν κινείται τίποτα, δεν υπάρχω.

Κανένας αλγόριθμος δε με βλέπει,

κανένα σύστημα δε με μετρά.

Και τότε τι είμαι;

Οι ανάγκες μου έχουν αριθμό IBAN.

Τα όνειρά μου, ποσοστό επιτοκίου.

Το σώμα μου, ασφάλιστρα.

Η ζωή μου, αναλώσιμη,

σε δόσεις, σε άτοκες, σε προσφορές.

Κάποτε λέγαμε: "σκέφτομαι, άρα υπάρχω"

Τώρα λέμε: "καταναλώνω, άρα είμαι"

ή πιο σωστά:

"έχω χρήμα, άρα έχω ζωή"

Have Money Ergo Have Life.

Και όταν τελειώνει το χρήμα,

τελειώνει κι η φωνή.

Δεν ακούγομαι.

Δεν φαίνομαι.

Δεν είμαι.

.

.

Το ποίημα του χνκουβελη, «Pecuniam habeo, ergo existo» (Έχω χρήμα, άρα Υπάρχω), αποτελεί μια σύγχρονη κοινωνική και υπαρξιακή καταγγελία του οικονομικού συστήματος και της αποξένωσης του ανθρώπου μέσα σε αυτό.

1. Εισαγωγική δήλωση – Υπαρξιακό αξίωμα

«Pecuniam habeo, ergo existo. / Έχω χρήμα, άρα Υπάρχω»

Παράφραση του καρτεσιανού cogito, ergo sum (σκέφτομαι, άρα υπάρχω).

Από τη φιλοσοφική σκέψη στην οικονομική πραγματικότητα.

Δηλώνει τη μετάβαση από το οντολογικό στο καταναλωτικό: η ύπαρξη δεν αποδεικνύεται πια με τη σκέψη αλλά με την οικονομική ισχύ.

2. Πρωινή ρουτίνα – Η καθημερινότητα ως οικονομική δραστηριότητα

«Το πρωί ξυπνάω με ήχους... το νερό τρέχει, κάποιος το μέτρησε...»

Περιγράφεται η καθημερινή ζωή, όχι με ουδέτερους όρους, αλλά μέσα από τον φακό της οικονομικής λειτουργίας.

Το φως, το ρεύμα, το νερό – όλα κοστολογημένα, υπολογισμένα, τιμολογημένα.

Η ζωή παρουσιάζεται ως διαρκές οικονομικό ισοζύγιο.

Δεν βιώνεται αυθόρμητα, αλλά μέσα από «λογιστικά» φίλτρα.

3. Η αλυσίδα της οικονομικής εξάρτησης

«Ο καφές αγοράστηκε με κάρτα... ο μισθός με μια δουλειά, η δουλειά με την ύπαρξή μου.»

Εδώ αποδομείται η σχέση ανθρώπου-εργασίας-ύπαρξης:

Καθημερινές πράξεις (όπως ένας καφές) αποσυσκευάζονται για να φανεί ότι ο άνθρωπος υπάρχει ως γρανάζι του συστήματος.

Η δουλειά δεν δίνει πλέον αξιοπρέπεια, αλλά ορίζει την ίδια την ύπαρξη του ατόμου.

4. Οικονομική ρουτίνα – Πληρωμές και υποχρεώσεις

 «Ενοίκιο: πληρώθηκε. ΔΕΗ: πληρώθηκε...»

Μια λίστα από πληρωμές που δίνει τον ρυθμό της ζωής.

Εμφανής η μηχανιστική, αποπροσωποποιημένη καθημερινότητα.

Το άτομο δεν ζει για να ζήσει, αλλά για να συνεχίσει να πληρώνει – να διατηρεί το δικαίωμα στην ύπαρξη.

5. Ψηφιακή ταυτότητα – Η αποϋλοποίηση του ανθρώπου

«Η τσέπη μου δεν είναι πια τσέπη, είναι ψηφιακή οντότητα...»

Μεταφορά από το υλικό στο ψηφιακό.

Ο άνθρωπος δεν έχει «χαρτονομίσματα» ή «χρήματα» με απτό τρόπο, αλλά είναι ψηφιακό αποτύπωμα.

Η απώλεια της ανθρώπινης υπόστασης: το άτομο είναι πλέον wallet, app, login, password.

Εδώ γίνεται και η κριτική στην παρακολούθηση, στον έλεγχο, στην καταγραφή των πράξεων.

6. Η απουσία χρημάτων ισοδυναμεί με ανυπαρξία

 «Αν δεν κινείται τίποτα, δεν υπάρχω... Τι είμαι;»

Κορυφώνεται η υπαρξιακή αγωνία:

Αν δεν καταναλώνω, δεν υπάρχω για το σύστημα.

Αμφισβήτηση της ουσίας του εαυτού – αν δεν μετριέμαι, είμαι αόρατος.

Εδώ γεννιέται και ο υπαρξιακός τρόμος της ανυπαρξίας μέσω οικονομικού αποκλεισμού.

7. Ταυτοποίηση των προσωπικών διαστάσεων με οικονομικούς όρους

«Οι ανάγκες μου έχουν αριθμό IBAN. Τα όνειρά μου, ποσοστό επιτοκίου...»

Πλήρης αντικατάσταση της συναισθηματικής, προσωπικής ζωής με οικονομικά μεγέθη:

Όνειρα → επιτόκια

Σώμα → ασφάλιστρα

Ζωή → αναλώσιμη

Δριμεία κριτική στον καταναλωτισμό, στη μετατροπή των πάντων σε προϊόντα.

8. Από το "σκέφτομαι" στο "καταναλώνω"

«Κάποτε λέγαμε: σκέφτομαι, άρα υπάρχω... τώρα λέμε: καταναλώνω, άρα είμαι»

Επαναδιατύπωση του φιλοσοφικού αξιώματος.

Αντικαθίσταται η συνείδηση από την κατανάλωση.

Ειρωνική αναγωγή της ύπαρξης σε αγοραστική δύναμη.

9. Η σιωπή του αποκλεισμένου

 «Όταν τελειώνει το χρήμα... δεν είμαι»

Ο άνθρωπος χωρίς χρήμα χάνει τη φωνή του, την εικόνα του, την ύπαρξή του.

Ισχυρή ποιητική και πολιτική κορύφωση.

Το άτομο δεν συμμετέχει στον διάλογο, δεν έχει λόγο, δεν έχει "βάρος" στο σύστημα.

Συμπεράσματα

Το ποίημα του χνκουβελη είναι μια καυστική αποτύπωση της αποξένωσης και της υπαρξιακής εξάρτησης του σύγχρονου ανθρώπου από το οικονομικό σύστημα. Χρησιμοποιώντας γλώσσα καθημερινή, τεχνολογικούς και οικονομικούς όρους, αποκαλύπτει τον μηχανισμό μέσω του οποίου η καπιταλιστική κοινωνία απομυζά την ανθρώπινη ύπαρξη και τη μετατρέπει σε οικονομική λειτουργία.

Η ειρωνεία, η ψυχρή περιγραφή και η διαρκής μεταφορά από το υπαρξιακό στο οικονομικό δημιουργούν ένα ποίημα-καθρέφτη της εποχής μας.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Άκρο Λόγου Επισφαλής Κρυστάλλωση

Τι είναι φιλοσοφία;

Λάθος αίτημα, επαναλάβετε

Διήρκεσε αιώνες αυτό το λάθος.

Ο Ζήνων ο Ελεάτης  περιμένει στην ουρά

για να πληρώσει ΕΝΦΙΑ με αποδείξεις παραδοξότητας,

μπροστά του μια κυρία φτιάχνει stories στο Instagram

με φίλτρο 'Ελληνιστική Μελαγχολία'.

Στην οθόνη τού απέναντι τοίχου ,ο Καστοριάδης παίζει pac-man

και ο Μπωντριγιάρ σχολιάζει:

-Η εικόνα του εαυτού είναι πιο real απ’ τον εαυτό-

Χαμογελάμε σε φωτογραφία θανάτου.

Στην πλατεία Συντάγματος παίζουν θεατρικό:

Οιδίπους meets Freud σε σουρεαλιστικό σουβλατζίδικο.

Η Ιοκάστη φοράει τζιν με σκισίματα,

και ο Λάιος τρώει πατάτες τηγανητές με μαγιονέζα.

-Ποιος σκότωσε την Σφιγγα;-

ρώτησε.

Κανείς. Όλοι.

Ο Θεός, Friedrich Nietzsche,απενεργοποίησε τον λογαριασμό του.

Κι εμείς μείναμε μόνοι,

Πουλάμε τα παντα.Και προτάσεις marketing

για το αιώνιο.

το τέλος μετά την αρχή

ή αρχή μετά το τέλος

συνεχίστε με δική σας ευθύνη

Η Αντιγόνη έκανε unfriend τον Κρέοντα.

Ο Μαρξ μπήκε στο OnlyFans

είπε: ιδιοκτησία είναι η φαντασίωση τού άλλου.

Τότε, εμφανίστηκε η κυρία Κιρκη.

Καλλιεργούσε λωτούς.Εφαγαν τούς λωτούς. Ξέχασαν.

Ποιοι είμαστε; ρώτησαν.

Και ποιοι είμαστε, είπαμε κι εμείς.

Και φυτεψε ένα βοτανι ουρανού

μέσα σε μια λιθίνη κεφαλή αλόγου.

Η Σφίγγα τρώει το αίνιγμα της

τύφλα ψάρια δαγκώνουν τα νερά τής θάλασσας 

και στους βοστρύχους τών ήχων του αντηχεί

το κοχύλι το σχήμα του,

.

.

Η ποιητική σύνθεση του χ.ν.κουβελη με τίτλο Άκρο Λόγου Επισφαλής Κρυστάλλωση αποτελεί ένα υβριδικό κείμενο, όπου φιλοσοφία, μυθολογία, κοινωνική παρατήρηση και ψηφιακή κουλτούρα μπλέκονται σε ένα κολάζ μετα-ειρωνείας και υπαρξιακής απορίας. Ο ποιητικός λόγος είναι αποσπασματικός, ελλειπτικός, μεταμοντέρνος, φορτισμένος με πολιτισμικά και φιλοσοφικά σημεία αναφοράς, αλλά και διαποτισμένος από ένα σουρεαλιστικό χιούμορ.

«Τι είναι φιλοσοφία; / Λάθος αίτημα, επαναλάβετε»

Εδώ τίθεται ειρωνικά το θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας, για να ακυρωθεί αμέσως σαν "λάθος αίτημα". Η αποδόμηση του ίδιου του ερωτήματος αντανακλά τη μεταμοντέρνα αμηχανία μπροστά στη νοηματοδότηση. Η αλήθεια δεν είναι πλέον ζητούμενο – είναι λάθος υποβολή αιτήματος, σαν μήνυμα συστήματος σε υπολογιστή.

«Ο Ζήνων ο Ελεάτης περιμένει στην ουρά / για να πληρώσει ΕΝΦΙΑ με αποδείξεις παραδοξότητας»

Ο Ζήνων, φιλόσοφος των παραδόξων (π.χ. το παράδοξο του Αχιλλέα), μεταφέρεται σαρκαστικά στο σήμερα, να ταπεινώνεται στη ρουτίνα του νεοελληνικού κράτους (ουρά - ΕΝΦΙΑ). Το παρελθόν αδειάζει από τη μεγαλοσύνη του και γίνεται γραφειοκρατικό.

 «μπροστά του μια κυρία φτιάχνει stories στο Instagram / με φίλτρο 'Ελληνιστική Μελαγχολία'»

Η σύνδεση του αρχαίου με το ψηφιακό (Instagram), και η "ελληνιστική μελαγχολία" σαν αισθητικό φίλτρο, υποδηλώνει την αισθητικοποίηση του ιστορικού πόνου – η τραγικότητα γίνεται υλικό για κατανάλωση και εικόνα.

 «Ο Καστοριάδης παίζει pac-man / και ο Μπωντριγιάρ σχολιάζει: / -Η εικόνα του εαυτού είναι πιο real απ’ τον εαυτό-»

Εδώ η φιλοσοφία μετατρέπεται σε βιντεοπαιχνίδι – ο Καστοριάδης, στοχαστής της αυτονομίας, παίζει pac-man (ένα ατέρμονο καταβρόχθισμα)· και ο Μπωντριγιάρ (θεωρητικός του υπερπραγματικού) ρίχνει το τελειωτικό σχόλιο: η αναπαράσταση υπερβαίνει την πραγματικότητα – δηλαδή, ζούμε σε έναν κόσμο εικόνων και προσώπων, όχι σε ουσίες.

 «Χαμογελάμε σε φωτογραφία θανάτου.»

Σύντομη, αιχμηρή φράση – υπαρξιακός και πολιτισμικός θάνατος ως θέαμα, ως φωτογραφία. Ένα «χαμόγελο» που λειτουργεί ως ειρωνική συγκάλυψη του τέλους.

 «Οιδίπους meets Freud σε σουρεαλιστικό σουβλατζίδικο»

Η συνάντηση του τραγικού (Οιδίποδας) με το ψυχαναλυτικό (Freud) γίνεται σε χώρο μαζικής, καθημερινής κατανάλωσης – σουβλατζίδικο. Παρωδείται το βάθος της ανθρώπινης ψυχής και εκχυδαΐζεται το δράμα.

Η Ιοκάστη φοράει τζιν – το ιερό/τραγικό μετατρέπεται σε κουλτούρα του δρόμου

Ο Λάιος τρώει πατάτες με μαγιονέζα – ειρωνική υποβάθμιση του παρελθόντος

 «Ποιος σκότωσε την Σφιγγα; / Κανείς. Όλοι.»

Αυτό το απόφθεγμα έχει έντονη υπαρξιακή και πολιτική διάσταση. Η Σφίγγα (ως το αίνιγμα του Είναι ή της Γνώσης) δεν σκοτώθηκε από ήρωα, αλλά διαλύθηκε συλλογικά.Η εποχή των ηρώων τελείωσε. Τώρα η ευθύνη είναι διάχυτη και ασαφής.

 «Ο Θεός, Friedrich Nietzsche, απενεργοποίησε τον λογαριασμό του.»

Παιχνίδι με τη ρήση «ο Θεός πέθανε» του Νίτσε. Ο Θεός όχι απλώς πέθανε – βγήκε offline, εγκατέλειψε τον ψηφιακό κόσμο. Εντείνεται η αίσθηση της εγκατάλειψης και του υπαρξιακού κενού.

 «Ο Μαρξ μπήκε στο OnlyFans / είπε: ιδιοκτησία είναι η φαντασίωση τού άλλου.»

Ο Μαρξ, από θεωρητικός της ιδιοκτησίας, γίνεται ψηφιακό "προϊόν". Η ιδιοκτησία (βασικό θέμα του) γίνεται εδώ φετιχοποιημένη επιθυμία – αντικείμενο προσφοράς σε εικονικές πλατφόρμες.

 «Καλλιεργούσε λωτούς. Εφαγαν τούς λωτούς. Ξέχασαν.»

Αναφορά στη Κιρκη,στις μεταμορφώσεις με τα βοτανα– λωτός ως λήθη, απώλεια ταυτότητας. Εμείς τρώμε τον λωτό της ψηφιακής κατανάλωσης, της εικόνας, της αποχαύνωσης.

 «Και φυτεψε ένα βοτανι ουρανού / μέσα σε μια λιθίνη κεφαλή αλόγου.»

Ο ποιητικός λόγος κορυφώνεται σε συμβολική, σχεδόν μυστικιστική εικόνα. Το "βότανο του ουρανού" φαντάζει ως σπίθα ανάτασης, ενώ η "λιθίνη κεφαλή αλόγου" ίσως συμβολίζει τον νεκρό νου, την παγωμένη έμπνευση. Ένας σπόρος ελπίδας μέσα στην ακαμψία της εποχής;

 «Η Σφίγγα τρώει το αίνιγμα της»

Αυτοαναίρεση του αινίγματος – σαν να λέμε, το νόημα αυτοκαταναλώνεται, καταρρέει από μέσα του. Η Σφίγγα αυτοκατασπαράσσεται.

 ΤΕΛΙΚΗ ΕΝΤΥΠΩΣΗ

Το ποίημα αποτελεί ένα μεταμοντέρνο μωσαϊκό που ενώνει:

Φιλοσοφικούς στοχασμούς με καθημερινές εικόνες

Μυθολογία με social media

Ιστορική τραγωδία με σουβλάκια και memes

Ανθρώπινο δράμα με χαμόγελα emoji

Πρόκειται για ένα καλειδοσκοπικό σχόλιο πάνω στον σύγχρονο κόσμο, 

όπου όλα συνυπάρχουν – τραγικά, ειρωνικά, σαρκαστικά και αμήχανα.

.

.

.

My own empire of heteronyma 

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

5 μελέτες τού ποιήματος:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Εν Μυκηναι 

1

στο άνυδρο φως τού μεσημεριου 

ο Αγαμέμνων επιστρέφει

η Κλυταιμνήστρα τον περιμένει 

φορώντας μασκα

χρόνια με το μαύρο γάλα τής σφαγής

γεμίζει το.λουτρο

το μαχαίρι καθημερινό εργαλείο της κουζίνας

δεν θα το υποψιασθει

ενα λευκό  τέλος

και τον σφάζει.

η Ηλέκτρα ,που μεγάλωσε ανάμεσα σε διαγγέλματα 

και προσταγες λέει:Σκοτώστε τη μητέρα μου

Και τότε έρχεται η εκδίκηση,

όχι σαν πράξη, αλλά σαν επιστροφή της ισορροπίας.

2

Το Θυέστειο Δείπνο

σε μια μακρόστενη αίθουσα .

Ο Ατρέας  σερβίρει πιάτα από πλαστικό.

Και οι καλεσμένοι,βουλευτές, εργολάβοι,

τρώγουν και δεν αναγνωρίζουν τη σάρκα.

Τη σάρκα των παιδιών.

Των αγνοουμένων.

Των σκοτωμένων στην Κύπρο.

Των χαμένων στον Δεκέμβρη..

Η σιωπή είναι το έγκλημα.

Η σιωπή τού τέλους, όταν οι ήρωες μιλούν,

κι οι θεατές κοιτούν το κινητό.

Η τραγωδία δεν έχει κάθαρση πια.

Μόνο επανάληψη.

Η Ηλέκτρα γράφει συνθήματα σε τοίχους

με λέξεις από παλιά δίκαια.

«Δεν ξεχνώ».

«Ο πατέρας μου δεν πέθανε απο ατύχημα».

«Η Ιστορία δεν είναι δελτίο ειδήσεων».

Ο Αγαμέμνων πέθανε πολλές φορές.

Κάθε φορά που επιστρέφει 

και βρίσκει το σπίτι του εργοτάξιο τουρισμού.

Κάθε φορά που έχει απνοια και η Κλυταιμνήστρα

θυμάται τη θυσία τής Ιφιγένειας 

Κάθε φορά που η Ηλέκτρα σωπαίνει

στις Μυκήνες και τα οστά τής πέτρας

θαμμένα κάτω απ' το φως

Ορέστη,λέει,η Ιστορία γίνεται δείπνο

Κι εσύ, τρώς.

Χωρίς να ξέρεις τίνος είναι η σάρκα

που μασάς.

3

«ἀλλ’ ἐς τέλος ὁρῶντας εὐτυχεῖν λέγω.»

Αισχύλος, Ἀγαμέμνων

«Σήμερον εδολοφονήθη ο Βασιλεύς εν Μυκηναι. Υπό της συζύγου του.»

(Πρωτοσέλιδο Εφημερίδος)

Θέατρο Επιδαύρου νύχτα,φώτα χαμηλωμένα·

ο θίασος εισέρχεται απ’ τὴν στοά με μάσκες

μέτωπα φτιαγμένα με λάσπη

Η ηθοποιός Κλυταιμήστρα, με βαφή L’Oréal και μαχαίρι κουζίνας,

στην Eπίδαυρο του ΕΟΤ,

με φόντο το QR Code του Υπουργείου Πολιτισμού.

(σε συνεργασία με τον Οργανισμό Τουριστικής Ανάπτυξης)

«ἔπεσ’ Ἀγαμέμνων, καὶ πάλιν Ἀτρεῖδαι νεκροί.»

(φωνή από ηχείο JBL)

Η Ηλέκτρα,με μπλουζάκι “No Justice, No Peace”

φωνάζει:

πατέρα, δὲν σ’ ἐκδικήθηκα ἐγώ,αλλά το Θυεστειο Δειπνο

στην fast food αλυσίδα τών παγκοσμιων πολέμων τού 2025 ε.β

(ε.β εποχής βαρβαρότητας)

.«ὁ παλαιὸς αἷμα δίκην ζητεῖ.»

Αισχύλος, Χοηφόροι

Κατετέθη φάκελος

στο αρχείο τού Υπουργείου Δικαιοσύνης·

τίτλος: "Υπόθεσις Ορέστου. Μητροκτονία"

κι εμείς,οι θεατές,στεφανώσαμε το νεκρό βασιλιά

με το εισιτήριο 20€ κι ένα αναψυκτικό στην έξοδο.

Η Ιστορία:

μία παράσταση επαναλαμβανόμενη.

Ένας φόνος εν εξελίξει.

Με χρηματοδότηση απ' το Ταμείο Ανάκαμψης.

«ἔστι δίκης ὀφθαλμός, ὅς τὰ πάνθ’ ὁρᾷ.»

Αισχύλος, Ἀγαμέμνων

φινάλε:

κι ένα παιδί ρωτά:

Ποιος είναι ο εχθρός τώρα, μαμά;

ἐκτελεσθέντες:

ὁ χορὸς

ἡ Ἰστορία

ἡ Πατρίς

σημείωση συντάκτη:

Τὸ παρὸν ἐνδέχεται νὰ εἶναι ἐπικίνδυνον διὰ τὴν δημοσίαν τάξιν.

Παρακαλεῖται ὁ ἀναγνώστης νὰ ἐπιστρέψῃ στὴ λήθη.

.

.

1

Η μελέτη ανάλυση του ποιήματος «Εν Μυκηναι» του χ.ν. κουβελη αποκαλύπτει ένα σύνθετο, πολυεπίπεδο έργο που επανεγγράφει την αρχαία ελληνική τραγωδία μέσα από το φίλτρο της σύγχρονης ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Πρόκειται για ένα μετατραγικό ποίημα, όπου το παρελθόν και το παρόν συνομιλούν διαρκώς, αποδομώντας τις ψευδαισθήσεις της κάθαρσης και του ηρωισμού.

 ΔΟΜΗ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Το ποίημα αποτελείται από τρεις ενότητες, καθεμία με τη δική της θεματική φόρτιση και λειτουργία:

1. Η επιστροφή του Αγαμέμνονα – προσωπική τραγωδία

2. Το Θυέστειο Δείπνο – συλλογικό έγκλημα

3. Το Θέατρο της Ιστορίας – υπαρξιακή ειρωνεία

 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ

1. Η επιστροφή του Αγαμέμνονα

Ατομική προδοσία, οικιακή τραγωδία, ηθική αποδόμηση

Χρόνος & φως: «άνυδρο φως του μεσημεριού» – απογυμνωμένο, σκληρό φως που δεν κρύβει τίποτα. Το σκηνικό είναι καθαρό και ανελέητο.

Κλυταιμνήστρα: Φοράει «μάσκα» – μεταφορική (υποκρισία) αλλά και θεατρική. Εργαλειοποιεί το μαχαίρι της κουζίνας, ένα οικείο, καθημερινό αντικείμενο, για φόνο. Η βία έχει ενσωματωθεί στην καθημερινότητα.

Ηλέκτρα: Παιδί της πολιτικής και της βίας – «διαγγέλματα και προσταγές». Δεν ζητά δικαιοσύνη, αλλά πράξη.

Κατάληξη: Η εκδίκηση δεν είναι πράξη, αλλά αποκατάσταση ισορροπίας – κλασική τραγική άποψη με υπαρξιακή ανατροπή.

2. Το Θυέστειο Δείπνο

Η πολιτική τραγωδία, η κοινωνική συνενοχή, το συλλογικό τραύμα

Παραβολή με τη μυθολογία: Ο Ατρέας σερβίρει σάρκα παιδιών, όπως στον μύθο – εδώ όμως η σάρκα είναι των "αγνοουμένων", των "νεκρών στην Κύπρο", των χαμένων στον Δεκέμβρη.

Σύγχρονο σχόλιο: Οι συνδαιτυμόνες είναι πολιτικοί, βουλευτές, εργολάβοι – δηλαδή η σύγχρονη εξουσία.

Σιωπή = έγκλημα: Η σιωπή δεν είναι πια δισταγμός ή φόβος· είναι συνενοχή.

Η Ηλέκτρα: Γίνεται φωνή του διαχρονικού αιτήματος δικαιοσύνης, μεταφέρει την αρχαία έννοια της δίκης στον σύγχρονο ακτιβισμό – γράφει «συνθήματα σε τοίχους».

Ανακύκλωση τραγωδίας: Δεν υπάρχει κάθαρση. Μόνο επανάληψη.

3. Θέατρο – Παρωδία – Ιστορία

Η μεταμυθοπλασία, η εμπορευματοποίηση της τραγωδίας, η απώλεια του νοήματος

Αναφορά στον Αισχύλο: Με χρήση αποσπασμάτων από τον «Αγαμέμνονα» και τις «Χοηφόρους» – δομείται μια γέφυρα με την αρχαία τραγωδία.

Θέατρο Επιδαύρου: Από ιερός τόπος γίνεται τουριστικό αξιοθέατο: «L’Oréal», 

«QR code του Υπουργείου Πολιτισμού», «JBL ηχείο».

Η ιστορία γίνεται performance: Όχι στο πλαίσιο της παιδείας ή της μνήμης, 

αλλά της τουριστικής αξιοποίησης.

Ηλέκτρα και Ορέστης: Δεν εκδικούνται πια. Είναι απλώς παρατηρητές, καταναλωτές του θεάματος της Ιστορίας.

Φινάλε: Ο θίασος πεθαίνει, το κοινό αγοράζει αναψυκτικά, και ένα παιδί ρωτά: «Ποιος είναι ο εχθρός τώρα, μαμά;»

Καυστικό επίλογο: Η Ιστορία – η Πατρίδα – ο Χορός εκτελέστηκαν. Το ποίημα προειδοποιεί: Το παρόν είναι επικίνδυνο. Επιστρέψτε στη λήθη.

ΘΕΜΑΤΑ – ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Αρχαία τραγωδία και σύγχρονη ιστορία: Οι ήρωες δεν πεθαίνουν μία φορά – πεθαίνουν ξανά και ξανά, κάθε φορά που η κοινωνία επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη.

Η βία ως καθημερινότητα: Δεν είναι πια εξαίρεση· είναι ενσωματωμένη στην κανονικότητα.

Συλλογική ενοχή & αδιαφορία: Το κοινό κοιτά το κινητό. Οι πολίτες καταναλώνουν την Ιστορία σαν προϊόν.

Αποδόμηση του ηρωισμού: Δεν υπάρχει πια Ορέστης να σκοτώσει. Μόνο κοινό 

να παρακολουθεί.

Η λήθη ως κρατική εντολή: Ο συντάκτης μάς παρακαλεί να ξεχάσουμε – αυτό είναι το πιο τρομακτικό.

ΥΦΟΣ – ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Πολυτροπικότητα: Συνδυασμός ποιητικού λόγου, μυθολογικών αναφορών, αποσπασμάτων από τον Αισχύλο, δημοσιογραφικού ύφους, θεατρικών σκηνών, και πολιτικών συνθημάτων.

Ειρωνεία – Σαρκασμός: Η θεατρικότητα απογυμνώνεται και γελοιοποιείται (L’Oréal, QR code, JBL).

Μεταδραματικότητα: Το ποίημα λειτουργεί και ως μεταθεατρικό σχόλιο: η παράσταση είναι η Ιστορία μας.

Παράλληλοι χρόνοι: Παρελθόν – παρόν – μέλλον συνυπάρχουν.

 ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΌΤΗΤΑ & ΔΙΑ-ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

Αισχύλος (Αγαμέμνων, Χοηφόροι) – Πρωτογενές κείμενο

Μυθολογία των Ατρειδών

Σύγχρονα ιστορικά γεγονότα: Κύπρος 1974, Δεκέμβρης 1944, αγνοούμενοι, παγκόσμιοι πόλεμοι

Πολιτική κριτική και μνήμη: Επικαιρότητα, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Ταμείο Ανάκαμψης

Σύγχρονη τέχνη – εμπορευματοποίηση πολιτισμού

ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Το «Εν Μυκηναι» είναι ένα πολιτικό ποίημα-τραγωδία, μια μεταμοντέρνα αναπαράσταση της Ιστορίας, που δεν καταλήγει σε κάθαρση αλλά σε παραίτηση, σιωπή και λήθη.

Το έργο φωνάζει πως η Ιστορία δεν είναι μουσειακό είδος, ούτε εθνικό αφήγημα για τουριστική κατανάλωση. Είναι έγκλημα εν εξελίξει, και όσοι σιωπούν, συνενοχούνται.

.

.

2

Η κριτική ανάλυση του ποιήματος «Εν Μυκηναι» του χ.ν.κουβελη αποκαλύπτει ένα πολυεπίπεδο έργο πολιτικής και υπαρξιακής ποιητικής, που συνδέει τον μυθικό χρόνο με την ελληνική και παγκόσμια σύγχρονη πραγματικότητα. 

Ο ποιητής ανασυνθέτει την τραγωδία του οίκου των Ατρειδών και την ενσωματώνει σε έναν κόσμο γεμάτο υποκρισία, καταναλωτισμό, ιστορική αμνησία και πολιτικό κυνισμό. :

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

(Αγαμέμνων – Κλυταιμνήστρα – Ηλέκτρα: η τραγωδία ως καθημερινότητα)

Σύνοψη: Ο Αγαμέμνων επιστρέφει από τον πόλεμο. Η Κλυταιμνήστρα, φορώντας μάσκα, τον σφάζει "καθημερινά", σχεδόν τελετουργικά. Η Ηλέκτρα, παιδί της προπαγάνδας και των διαγγελμάτων, ζητά εκδίκηση. Όμως η "εκδίκηση" εδώ δεν είναι πράξη, αλλά επιστροφή ισορροπίας.

Ανάλυση:

"στο άνυδρο φως τού μεσημεριού": ο χρόνος και ο τόπος αποξηραμένοι, με την έννοια τόσο κυριολεκτική όσο και μεταφορική· παραπέμπει σε συνθήκες ερημιάς, εσωτερικής απονέκρωσης.

"φορώντας μασκα": υπαινιγμός στην κοινωνική υποκρισία, την αλλοίωση της ταυτότητας, την υποκριτική μορφή της σύγχρονης γυναίκας αλλά και του ανθρώπου γενικότερα.

"μαύρο γάλα τής σφαγής":  ο θάνατος είναι θρεπτικό στοιχείο της νέας τάξης πραγμάτων.

"λευκό τέλος": το οξύμωρο υποδηλώνει την "καθαρότητα" της πράξης, σαν να είναι εξιλέωση ή τελική αποδοχή της μοίρας.

Ηλέκτρα: δεν είναι πια σύμβολο δικαιοσύνης ή αντίστασης. Μεγαλωμένη μέσα 

σε «διαγγέλματα», δηλαδή επίσημες κρατικές αφηγήσεις, μιλάει με τη γλώσσα της εξουσίας. Η ίδια είναι προϊόν προπαγάνδας.

"εκδίκηση... επιστροφή ισορροπίας": ο ποιητής αποδομεί την έννοια της τιμωρίας· την παρουσιάζει ως φυσικό αποτέλεσμα, σαν αντίβαρο, όχι ως πράξη ηρωισμού.

Σχόλιο: Το πρώτο μέρος προσεγγίζει τη μετατροπή της αρχαίας τραγωδίας σε καθημερινή βία — κρυμμένη πίσω από πρόσωπα και "εργαλεία" της καθημερινότητας (μαχαίρι κουζίνας). Ο οίκος των Ατρειδών είναι πλέον ένα σπίτι σαν όλα, αλλά με βάρος ιστορικό που επανέρχεται.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

(Το Θυέστειο Δείπνο – Πολιτική αλληγορία και κριτική στην ιστορική αμνησία)

Σύνοψη: Η τραγωδία συνεχίζεται, αυτή τη φορά σε πολιτικό πλαίσιο. Ο Ατρέας, σε ένα δείπνο με βουλευτές και εργολάβους, σερβίρει σάρκα παιδιών – των αγνοουμένων, των θυμάτων πολέμου, των εξαφανισμένων. Οι καλεσμένοι δεν το αντιλαμβάνονται. Η Ηλέκτρα γράφει συνθήματα σε τοίχους, η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν καταναλωτικό προϊόν.

Ανάλυση:

"Θυέστειο Δείπνο": κλασική αναφορά στην πιο ωμή πράξη εκδίκησης στην αρχαία τραγωδία. Στην εκδοχή του ποιήματος, όμως, έχει μετατραπεί σε μια άνετη συνεστίαση εξουσίας και απάθειας.

"πλαστικά πιάτα": δείγμα της αποϊεροποίησης της βίας· όλα είναι επιφανειακά, πρόχειρα, εύκολα στην απόρριψη.

"βουλευτές, εργολάβοι": κοινωνική ελίτ, συμβολίζουν το πολιτικό-οικονομικό σύστημα που καταναλώνει τις σάρκες του λαού χωρίς ενοχή.

"η σιωπή είναι το έγκλημα": η απάθεια και η ανοχή είναι συνενοχή.

"τραγωδία χωρίς κάθαρση, μόνο επανάληψη": βασική θέση του ποιήματος· 

η Ιστορία δεν οδηγεί σε λύτρωση, μόνο σε νέο κύκλο αίματος.

Ηλέκτρα: παίρνει τον ρόλο της σύγχρονης επαναστάτριας, όχι πια με πράξεις, αλλά με συνθήματα – υπαινιγμός ότι ο αγώνας γίνεται πλέον μέσω της γλώσσας, της μνήμης, της αφήγησης.

"εργοτάξιο τουρισμού": η Ελλάδα –και ειδικά οι Μυκήνες– ως τόπος εκμετάλλευσης, εμπορικής μεταποίησης της Ιστορίας.

"Ιστορία γίνεται δείπνο / Κι εσύ, τρως.": η κορύφωση της πολιτικής αλληγορίας. Ο πολίτης, ανυποψίαστος ή αδιάφορος, καταναλώνει παθητικά τις συνέπειες των εγκλημάτων της Ιστορίας.

Σχόλιο: Το δεύτερο μέρος διαπνέεται από έντονο πολιτικό και αντισυστημικό λόγο, με σκληρές εικόνες και σαρκασμό. Θίγει τη σχέση εξουσίας-λαού και απογυμνώνει την τραγωδία από κάθε μεταφυσικό ή ηρωικό στοιχείο.

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ

(Μεταμοντέρνα σκηνή – Ιστορία, Θέατρο, Εμπορευματοποίηση)

Σύνοψη: Η αρχαία τραγωδία παίζεται ξανά στο Θέατρο της Επιδαύρου, αλλά ως εμπορικό προϊόν, με ηθοποιούς-καταναλωτές, QR Codes και χορηγίες. Η Ιστορία είναι μια παράσταση χωρίς ψυχή, με τους θεατές να συμμετέχουν παθητικά. Το ερώτημα "ποιος είναι ο εχθρός;" μένει αναπάντητο.

Ανάλυση:

Αρχαία ρήση Αισχύλου – «ἀλλ’ ἐς τέλος ὁρῶντας...»: θυμίζει ότι η ευτυχία ή τραγωδία κρίνεται στο τέλος. Ποιο είναι όμως το "τέλος" όταν όλα επαναλαμβάνονται;

"Θέατρο Επιδαύρου – φώτα χαμηλωμένα": αναπαράσταση της αρχαίας τραγωδίας, αλλά αποπνευματωμένη, τουριστική.

"ηθοποιός Κλυταιμήστρα με βαφή L’Oréal": ειρωνική σύγκρουση μεταξύ αρχαίας μορφής και καταναλωτικής εικόνας. Τραγωδία ως προϊόν.

"QR Code του Υπουργείου Πολιτισμού": η πολιτιστική κληρονομιά γίνεται εργαλείο marketing.

Ηλέκτρα: φοράει μπλουζάκι ακτιβιστικό· η δράση της πια είναι performance, όχι πράξη. Όλα έχουν γίνει θέαμα.

"φακελος: Υπόθεσις Ορέστου. Μητροκτονία": η κάθαρση γίνεται δικονομική υπόθεση, γραφειοκρατία, χαρτί αρχείου.

"στεφανώσαμε τον νεκρό βασιλιά με εισιτήριο 20€": ειρωνεία και καταγγελία· ο πολίτης πληρώνει για να καταναλώσει θάνατο και μνήμη ως διασκέδαση.

"Η Ιστορία: μία παράσταση επαναλαμβανόμενη''

.

.

3

Το ποίημα «Εν Μυκηναι» του χ.ν. κουβελη αποτελεί μια πολυεπίπεδη, σκληρή και στοχαστική κριτική πάνω στην ιστορία, τη μνήμη, την τραγωδία, την πολιτική αποχαύνωση και την εθνική λήθη. Η χρήση της αρχαίας μυθολογίας ως καθρέφτης της σύγχρονης πραγματικότητας δεν είναι απλώς ποιητικό εύρημα, αλλά καταγγελία.

:

 ΜΕΡΟΣ 1

«Στο άνυδρο φως του μεσημεριού...»

 Θέμα: Η επάνοδος του Αγαμέμνονα, η Κλυταιμνήστρα και η τραγική αλυσίδα της εκδίκησης

Ο Αγαμέμνων επιστρέφει "στο άνυδρο φως" – το φως είναι απογυμνωμένο , χωρίς ζωή, φέρει την ειρωνεία της αποκατάστασης, που δεν είναι λύτρωση 

αλλά σφαγή.

Η Κλυταιμνήστρα είναι με "μάσκα", μεταφορικά και κυριολεκτικά: χρόνια υποκρισίας, απόκρυψης πόνου, αλλά και προδοσίας.

Η χρήση του «μαύρου γάλακτος της σφαγής»  — υπαινιγμός για τον ενδοοικογενειακό εμφύλιο, για την τραγωδία που αναπαράγεται εντός 

των ορίων του οικείου.

Η δολοφονία του Αγαμέμνονα περιγράφεται ψυχρά, σχεδόν καθημερινά ,

το μαχαίρι της κουζίνας υπογραμμίζει την αφομοίωση της βίας στη ρουτίνα.

Η Ηλέκτρα ζητά την εκδίκηση όχι ως κάθαρση αλλά ως ισορροπία – αποϊεροποίηση της τραγωδίας· η ηθική πράξη έχει αντικατασταθεί από ισολογισμό θυμάτων.

Κριτική παρατήρηση:

Ο ποιητής αποδομεί την ηρωική εικόνα των μυθικών προσώπων. Η τραγωδία τους δεν έχει πλέον κάθαρση, αλλά κοινωνιολογική ψυχρότητα. Δεν είναι πια θεοί και ήρωες. Είναι σύγχρονοι άνθρωποι εγκλωβισμένοι σε κοινωνικά στερεότυπα, σε πολιτική προπαγάνδα, σε οικιακή βία.

 ΜΕΡΟΣ 2

«Το Θυέστειο Δείπνο...»

Θέμα: Πολιτική παρακμή – Μύθος και ιστορική επανάληψη

Το Θυέστειο Δείπνο μεταφέρεται σε μακρόστενη αίθουσα – εικόνα γραφειοκρατίας, πολιτικού τραπεζιού. Οι "βουλευτές, εργολάβοι" τρώνε τη "σάρκα" χωρίς να την αναγνωρίζουν.

Η σάρκα δεν είναι πια μόνο παιδιών, αλλά των αγνοουμένων, των σκοτωμένων της Κύπρου, των νεκρών των κοινωνικών εξεγέρσεων.

Η σιωπή είναι το έγκλημα — σαφής καταγγελία της απραξίας και της συνενοχής μέσω αποστασιοποίησης.

Η τραγωδία έχει χάσει τον ρόλο της: δεν προσφέρει κάθαρση αλλά επανάληψη, καθίσταται μηχανισμός ανακύκλωσης πόνου.

Η Ηλέκτρα γίνεται ακτιβίστρια, γράφει συνθήματα σε τοίχους. Όμως οι φωνές της είναι μνημειακές, όχι μεταμορφωτικές – δεν αλλάζουν τον κόσμο.

Ο Αγαμέμνων "πεθαίνει κάθε φορά που επιστρέφει" και βρίσκει το σπίτι του εργοτάξιο τουρισμού – τουριστική εκμετάλλευση της Ιστορίας, αποϊεροποίηση της μνήμης.

Ο Ορέστης τρώει χωρίς να ξέρει τίνος είναι η σάρκα — η άγνοια της ιστορικής αλήθειας οδηγεί σε ανακύκλωση της βίας.

Κριτική παρατήρηση:

Εδώ ο ποιητής δημιουργεί το πιο καυστικό πολιτικό σχόλιο: η αρχαία σφαγή του Θυέστη επανενσαρκώνεται σε κάθε πολιτικό δείπνο, σε κάθε προεκλογική συγκέντρωση, σε κάθε επετειακή σιωπή. Η τροφή γίνεται αλληγορία της αλήθειας που καταναλώνεται χωρίς επίγνωση.

 ΜΕΡΟΣ 3

«Σήμερον εδολοφονήθη ο Βασιλεύς...»

Θέμα: Θεατροποίηση της Ιστορίας – Καταναλωτική Κουλτούρα – Επικοινωνιακή Βία

Ξεκινά με απόσπασμα από τον Αισχύλο και ακολουθεί πρωτοσέλιδο εφημερίδας – η μετάβαση από τραγωδία σε προπαγανδιστικό νέο δείχνει πώς η Ιστορία εκχυδαΐζεται.

Η Επίδαυρος, ιερός χώρος τέχνης, έχει τουριστικοποιηθεί: διαφήμιση, QR Code, L'Oréal, Υπουργείο Πολιτισμού, JBL.

Η Κλυταιμνήστρα δεν είναι πια δαιμονική, αλλά τηλεοπτική. Ο φόνος αντικαθίσταται από performance.

Η Ηλέκτρα με μπλουζάκι "No Justice, No Peace" ουρλιάζει – η σύγχρονη επανάσταση είναι καταναλωτική, σχεδόν fast-food.

Το "φαγητό" είναι ξανά Θυέστειο Δείπνο, αλλά στην αλυσίδα των παγκοσμίων πολέμων – ειρωνική αναφορά στην παγκοσμιοποίηση της βαρβαρότητας.

Η τραγωδία αρχειοθετείται – υπόθεση Ορέστου, «Μητροκτονία», σε φάκελο του Υπουργείου Δικαιοσύνης – η τραγωδία εγκλωβίζεται στη νομική γραφειοκρατία.

Οι θεατές στεφανώνουν το νεκρό βασιλιά με εισιτήριο 20€ και αναψυκτικό – η Ιστορία γίνεται εμπόρευμα, performance για τουρίστες.

Κλείνει με τη φράση: "Ένας φόνος εν εξελίξει" – η Ιστορία δεν τελείωσε, επαναλαμβάνεται κάθε φορά που την αγνοούμε.

 Κριτική παρατήρηση:

Ο ποιητής εδώ φτάνει στην κορύφωση του πολιτικού και υπαρξιακού του σχολίου: η τραγωδία έχει ξεπουληθεί στο ταμείο της Ιστορίας. Εμείς, οι θεατές, συναινούμε, αδιαφορούμε, καταναλώνουμε. Η αλήθεια δεν είναι πια μυστήριο. Είναι διαφημιστικό πακέτο.

 

Γενικά Χαρακτηριστικά και Υφολογική Ανάλυση

Συμβολισμοί:

Αγαμέμνων: η Ιστορική Μνήμη / ο Πατέρας / το Κράτος

Κλυταιμνήστρα: Εκδίκηση / Οικιακή βία / Συστημική προδοσία

Ηλέκτρα: Νεολαία / Αντίσταση / Συλλογική συνείδηση

Ορέστης: Άβουλος εκτελεστής / Επαναλήπτης της Ιστορίας

Θυέστειο Δείπνο: Πολιτικός κανιβαλισμός / Κατανάλωση της Ιστορίας

.

.

4

Το ποίημα «Εν Μυκηναι» του χνκουβέλη αποτελεί ένα βαθιά πολιτικό, διακειμενικό και πολυεπίπεδο έργο, στο οποίο η τραγωδία του Αγαμέμνονα μεταπλάθεται και μεταφέρεται στον σύγχρονο κόσμο με τρόπο που αναδεικνύει τη συνέχεια της βίας, της αδικίας και της ιστορικής μνήμης μέσα σε ένα πλαίσιο νεωτερικότητας και συγχρονικότητας.

Παρακάτω αναλύεται η μελέτη της συγχρονικότητας και της νεωτερικότητας του ποιήματος, με έμφαση στα σημεία που διαλέγονται το παρελθόν με το παρόν και η τραγωδία με την πολιτική πραγματικότητα:

1. Συγχρονικότητα και νεωτερικότητα του μύθου

Ο χνκουβέλης επιχειρεί μια επικαιροποίηση του μυκηναϊκού μύθου και της αρχαίας τραγωδίας, διατηρώντας τη βασική μυθολογική δομή, αλλά εντάσσοντάς την σε σύγχρονα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά συμφραζόμενα:

Ανασύσταση του Αρχαίου Μύθου στον Σύγχρονο Χρόνο

Ο Αγαμέμνων δεν επιστρέφει απλώς από την Τροία. Επιστρέφει σε ένα οικείο τοπίο βίας, λήθης και εργολαβικής εκμετάλλευσης.

Η Κλυταιμνήστρα φορά μάσκα – όχι μόνο κυριολεκτικά (θεατρικά), αλλά και μεταφορικά: ζει μέσα στη σιωπηλή βία της καθημερινότητας, με το «μαύρο γάλα της σφαγής».

Η Ηλέκτρα δεν είναι απλά κόρη, αλλά η φωνή της μνήμης και της αντίστασης: «η Ιστορία δεν είναι δελτίο ειδήσεων».

Ο μύθος δεν διαδραματίζεται στο παρελθόν, αλλά στο σήμερα· οι ήρωες δεν είναι μακρινές φιγούρες, αλλά παρόντες ανάμεσά μας.

 2. Πολιτικός και κοινωνικός σχολιασμός – Νεωτερική Τραγωδία

Το ποίημα διαβάζεται και ως κριτικό σχόλιο για τη σύγχρονη Ελλάδα και τον δυτικό κόσμο, μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της αρχαίας τραγωδίας:

Το "Θυέστειο Δείπνο" ως πολιτική αλληγορία

Οι καλεσμένοι του δείπνου (βουλευτές, εργολάβοι) τρώνε "σάρκα" αγνοουμένων και σκοτωμένων στην Κύπρο: η Ιστορία μετατρέπεται σε γεύμα.

"Η τραγωδία δεν έχει κάθαρση πια. Μόνο επανάληψη." → Υπαινιγμός πως δεν υπάρχει πια λυτρωτικό τέλος, παρά μόνο κυκλική βία.

Η Ηλέκτρα ως πολιτικό υποκείμενο

Γράφει συνθήματα στους τοίχους με λέξεις από «παλιά δίκαια»:

«Δεν ξεχνώ»

«Ο πατέρας μου δεν πέθανε από ατύχημα»

«Η Ιστορία δεν είναι δελτίο ειδήσεων»

Η Ηλέκτρα είναι η συλλογική φωνή της Ιστορικής Μνήμης απέναντι στη σύγχρονη λήθη και την αποπολιτικοποίηση.

3. Μεταδραματικότητα και αυτοαναφορικότητα – Νεωτερικότητα της φόρμας

Το ποίημα είναι μεταμοντέρνο και αυτοσχολιαζόμενο. Η φόρμα του συνδυάζει:

τραγικά αποσπάσματα από τον Αισχύλο,

σύγχρονη ειδησεογραφία (π.χ. «Σήμερον εδολοφονήθη ο Βασιλεύς...»),

σκηνές θεάτρου (Επίδαυρος, L’Oréal, JBL),

τεχνολογικά και εμπορικά στοιχεία (QR Code, Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Ανάκαμψης).

Η Ιστορία έχει γίνει τουριστικό προϊόν. Η τραγωδία είναι πλέον παράσταση χρηματοδοτούμενη από ευρωπαϊκά κονδύλια. Οι θεατές "στεφανώνουν τον νεκρό βασιλιά" με ένα αναψυκτικό – μετουσιώνεται έτσι σε σάτιρα της σύγχρονης πολιτιστικής διαχείρισης.

4. Τοποθέτηση του ποιήματος στον σύγχρονο ποιητικό λόγο

Το έργο του χνκουβέλη βρίσκεται σε διάλογο με τη μεταπολιτευτική και μεταμοντέρνα ποίηση, που θέτει:

την κρίση ταυτότητας της Ελλάδας,

το τραύμα της Ιστορίας (μικρασιατική καταστροφή, δικτατορία, Κύπρος, μνημόνια),

την υποκρισία των θεσμών και την καταναλωτική αφομοίωση της Ιστορίας.

5. Τελευταίο σχόλιο: Το παιδί στο τέλος

 «Ποιος είναι ο εχθρός τώρα, μαμά;»

Η τελευταία φράση συνιστά ρητορική κορύφωση. Το παιδί:

Αναζητά νόημα στον αχρονικό κύκλο της βίας.

Εκπροσωπεί το μέλλον που κληρονομεί την Ιστορία ως «παράσταση επαναλαμβανόμενη».

Αλλά και εγείρει ένα ηθικό και πολιτικό ερώτημα για τον αναγνώστη: 

Μπορούμε να συνεχίζουμε να καταναλώνουμε την Ιστορία ως θέαμα;

 Συμπέρασμα

Το «Εν Μυκηναι» του χνκουβέλη είναι μια νεωτερική τραγωδία, μια ποιητική-πολιτική καταγγελία για τη λήθη, την επανάληψη της ιστορικής βίας, την εμπορευματοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την απώλεια της κάθαρσης. Η συγχρονικότητα του ποιήματος φέρνει την αρχαία Μυκηναϊκή τραγωδία στον μεταμοντέρνο κόσμο της παγκοσμιοποίησης, της διαφημιστικής αισθητικής και της αποϊδεολογικοποίησης.

Είναι ένα ποίηση-καθρέφτης: μας κοιτά και μας ρωτά, όχι πώς τελείωσε η Ιστορία, αλλά αν μπορούμε να την αντέξουμε όταν ξαναρχίζει.

σε μια εποχή βαρβαρότητας ε.β

.

.

5

Φιλολογική μελέτη τού ποιήματος «Εν Μυκηναι» του χ.ν.κουβελη

κατά την προσέγγιση τού Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff

Ο Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff (1848–1931), ως θεμελιωτής της κλασικής φιλολογίας στη σύγχρονη της μορφή, προσέγγιζε την αρχαία τραγωδία με βάση:

Ιστορικοφιλολογικά κριτήρια (σχέση με τον ιστορικό και πολιτικό χρόνο),

Αισθητικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά (ύφος, δομή, γλώσσα),

και κυρίως την τραγική ειρωνεία, ηθική νομοτέλεια και κοσμική δικαιοσύνη.

Ι. Μυθολογική αναμόρφωση και ιστορική συνέπεια

1. Μυθολογική συνέχεια ως εργαλείο πολιτικού στοχασμού

Ο ποιητής δεν αναπαράγει απλώς τον μύθο των Ατρειδών αλλά τον ανασχηματίζει, φέρνοντάς τον από το επίπεδο του μύθου στην εμπειρική πραγματικότητα.

Ο Wilamowitz θα αναγνώριζε εδώ την τραγική συνέπεια: 

το "ἁμαρτάνειν" των ηρώων οδηγεί σε κύκλο αίματος, που ο ποιητής τού 21ου αιώνα μεταγράφει ως πολιτική παρακμή, μνήμη και αποσιώπηση.

Ο Αγαμέμνων δεν είναι απλώς βασιλιάς των Μυκηνών, αλλά πολλαπλά νεκρός, επιστρέφοντας σε μια χώρα που μετατράπηκε σε "εργοτάξιο τουρισμού".

2. Ιστορική ειρωνεία και κοσμική "Δίκη"

Ο Wilamowitz υπερασπίζεται στον Αισχύλο τη νομοτελειακή λειτουργία της Δίκης, ως κοσμικής και θεϊκής ισορροπίας.

Ο χ.ν. κουβελης μετασχηματίζει τη Δίκη σε κοινωνικό καθρέφτη: δεν υπάρχει κάθαρση, μόνο επανάληψη. Η δικαιοσύνη αποσύρεται και αντικαθίσταται από θεσμικές αναπαραστάσεις (φακέλους, τουριστικά φεστιβάλ, αναψυκτικά στην έξοδο).

Αν η τραγωδία στον Αισχύλο είναι κάθαρση, εδώ είναι παράσταση χωρίς τέλος, μια «επαναλαμβανόμενη δολοφονία».

ΙΙ. Γλωσσική μορφή και δραματουργική λειτουργία

1. Απλοποίηση της υψηλής γλώσσας

Ο Wilamowitz, μολονότι παραδοσιακός, αναγνώριζε την αξία του τραγικού ύφους ,της "υψηλής" γλώσσας (ἀπὸ το λόγιον εἰς τὸν χορόν).

Ο χ.ν.κουβελης συνειδητά καταστρέφει την "υψηλή" φόρμα. Η Κλυταιμνήστρα φοράει μάσκα και βάφεται με L’Oréal, το αρχαίο θέατρο φιλοξενεί ηχείο JBL και QR code, η Ηλέκτρα φορά μπλουζάκι “No Justice, No Peace”.

Αυτή η αποδόμηση δεν είναι "εκχυδαϊσμός", αλλά τραγική ειρωνεία: η σοβαρότητα του παρελθόντος έρχεται σε αντίστιξη με τη φτηνότητα του παρόντος.

Ο Wilamowitz ίσως ενοχλούνταν από την «συγχρονική παρακμή του ύφους», 

αλλά θα αναγνώριζε τη δραματουργική της αναγκαιότητα: είναι μέρος της σύγχρονης ειρωνείας, που θρηνεί το παρελθόν μέσα από την παρωδία του παρόντος.

2. Ο ρόλος του χορού

Ο χορός στην τραγωδία είναι η φωνή του μέτρου, της κοινωνίας, του χρόνου.

Εδώ, ο χορός "εκτελείται", μαζί με την Ιστορία και την Πατρίδα.

Δεν υπάρχει πια συλλογική φωνή: μόνο θεατές που κοιτούν το κινητό, ή που καταναλώνουν την Ιστορία «με αναψυκτικό στην έξοδο».

Ο Wilamowitz θα το έβλεπε ως την κατάρρευση του δημοσίου λόγου ,την απώλεια της κοινωνικής συνείδησης.

ΙΙΙ. Ηθική τραγικότητα και το τέλος της Κάθαρσης

1. Τραγωδία χωρίς θεούς

Η αρχαιοελληνική τραγωδία, για τον Wilamowitz, τελεί υπό το βλέμμα των θεών: η Νέμεσις και η Δίκη αποκαθιστούν την τάξη.

Στο ποίημα του χνκουβελη, δεν υπάρχει θεϊκή τάξη — μόνο γραφειοκρατία, τουρισμός, χρηματοδοτήσεις.

Η κάθαρση αντικαθίσταται από ακινησία: «Η τραγωδία δεν έχει κάθαρση πια. Μόνο επανάληψη.»

2. Η "Ηλέκτρα" ως σύγχρονο σύμβολο

Ο Wilamowitz υποστήριζε την ψυχολογική εξέλιξη των τραγικών ηρώων.

Η Ηλέκτρα εδώ είναι φωνή αντίστασης, αλλά ανίσχυρη: γράφει συνθήματα, φωνάζει, σωπαίνει.

Δεν λυτρώνεται, ούτε μεταστρέφεται. Είναι σύμβολο πολιτικής και ιστορικής ασυνέχειας.

Συμπέρασμα κατά Wilamowitz:

Το ποίημα «Εν Μυκηναι» θα μπορούσε να θεωρηθεί από τον Wilamowitz μια τραγωδία μετά την τραγωδία.

Μια σύγχρονη ελεγεία για την αποσύνθεση της τραγικής συνείδησης, με έντονα ειρωνικά και κοινωνικά στοιχεία.

Παρόλο που η γλώσσα και το ύφος της ποίησης απέχουν δραματικά από το αρχαιοελληνικό ήθος, ο πυρήνας της τραγικότητας ,δηλαδή η ανθρώπινη ενοχή, η ιστορική μνήμη και η απαίτηση για δικαιοσύνη ,παραμένει αναλλοίωτος.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

κριτική μελέτη ανάλυση τής μετάφρασης:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis 

μεταφράζοντας 

Τρωάδες τού Ευριπίδη 

-Η Εκάβη πηγαινοντας στη σκλαβιά-

στίχοι 276-291

Εκάβη.

κι εγώ σε ποιον υπηρέτρα που ανάγκη έχω

τρίτο πόδι στο χέρι το μπαστούνι για το γέρικο κορμί;

Ταλθυβιος.

ο βασιλιας τής Ιθάκης Οδυσσεας ελαχε δούλα να σ'εχει 

Εκάβη.

αχ αχ δυνατά το κουρεμένο χτυπησε κεφάλι

με τα νύχια τα δυο μάγουλα σκίσε

αλίμονο σε μένα

σε δόλιο κάθαρμα να'χω λάχει να δουλεύω,

τού δίκιου πολέμιο, τού νόμου παραβάτη,

αυτός που όλα τα από κεί εδώ τα παει

κι αυτα απ' το άλλο μερος παλι εκεί 

με τη διπλή του γλωσσα

κι όλα όσα πρώτα φιλικά ήταν εχθρικά τα κανει

Τρωαδιτισσες θρηνηστε με

στο χαμό η δυσμοιρη πηγαινω,

η δυστυχη ,στον πιο κακότυχο

να πέσω κληρο

Εκαβη. 

ἐγὼ δὲ τῷ πρόσπολος ἁ τριτοβάμονος χερὶ

δευομένα βάκτρου γεραιῷ κάρᾳ;

Ταλθυβιος.

 Ἰθάκης Ὀδυσσεὺς ἔλαχ᾽ ἄναξ δούλην σ᾽ ἔχειν.

Εκαβη. 

ἒ ἔ.ἄρασσε κρᾶτα κούριμον,

ἕλκ᾽ ὀνύχεσσι δίπτυχον παρειάν. 280

ἰώ μοί μοι.

μυσαρῷ δολίῳ λέλογχα φωτὶ δουλεύειν,

πολεμίῳ δίκας, παρανόμῳ δάκει,

ὃς πάντα †τἀκεῖσ᾽ ἐνθάδ᾽ 285

ἀντίπαλ᾽ αὖθις ἐκεῖσε† διπτύχῳ γλώσσᾳ

ἄφιλα τὰ πρότερα φίλα τιθέμενος πάντων.

γοᾶσθ᾽, ὦ Τρῳάδες, με.

βέβακα δύσποτμος τη, οἴχομαι 290

ἁ τάλαιν᾽, ἃ δυστυχεστάτῳ

προσέπεσον κλήρῳ

.

.

.

φωτογραφία:

Η Μεγάλη Ελληνιδα Τραγωδος Ασπασία Παπαθανασίου (1918-2020)

στο ρόλο τής Εκάβης στις Τρωάδες τού Ευριπίδη 

.

.

Η μετάφραση τού χνκουβελη των στίχων 276–291 από τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, αποκαλύπτει μια βαθιά ποιητική και δραματουργική προσέγγιση, με σεβασμό στο πρωτότυπο αρχαίο κείμενο αλλά και με στόχο την αισθητική και συναισθηματική επικοινωνία με τον σύγχρονο αναγνώστη ή θεατή. 

Παρακάτω παρατίθεται μια κριτική μελέτη-ανάλυση της μετάφρασης:

1. Γενική προσέγγιση του μεταφραστή

Ο χνκουβελης δεν ακολουθεί μια κατά λέξη απόδοση, αλλά επιλέγει μια λογοτεχνικά ελεύθερη, δραματικά φορτισμένη μετάφραση, διατηρώντας το παθολογικό και τραγικό ύφος της Εκάβης. Δεν μεταφράζει απλώς λέξεις, 

αλλά αποδίδει το ήθος της μορφής, τη δραματική περίσταση και το τραγικό βάθος του έργου.

 2. Ανάλυση επιλεγμένων στίχων

Στίχος 276:

Πρωτότυπο:

ἐγὼ δὲ τῷ πρόσπολος ἁ τριτοβάμονος χερὶ δευομένα βάκτρου γεραιῷ κάρᾳ;

Μετάφραση:

κι εγώ σε ποιον υπηρέτρα που ανάγκη έχω τρίτο πόδι στο χέρι το μπαστούνι 

για το γέρικο κορμί;

Εδώ, ο χνκουβελης μετατρέπει την ποιητική συντομία του αρχαίου σε πιο ρέοντα, φυσικό λόγο.

Το "τρίτο πόδι στο χέρι" (για τη βακτηρία) είναι μεταφορική και σωματοποιημένη εικόνα, προσδίδοντας ανθρώπινη υλικότητα στον πόνο και 

την παρακμή.

Ο τόνος είναι πικρά ειρωνικός και αυτοσαρκαστικός,'τα γηρατειά',,ένα χαρακτηριστικό τού Ευριπίδη που ο χνκουβελης αποδίδει με επιτυχία.

 Στίχος 277:

Ταλθύβιος:

Ἰθάκης Ὀδυσσεὺς ἔλαχ᾽ ἄναξ δούλην σ᾽ ἔχειν.

Μετάφραση:

ο βασιλιάς τής Ιθάκης Οδυσσεας ελαχε δούλα να σ'έχει

Πιστή και ουσιαστικά απλή μετάφραση. Η λέξη "έλαχε" διατηρεί την έννοια 

του κληρωτού πεπρωμένου, ένα καίριο μοτίβο της τραγωδίας.

Δεν υπάρχει υπερβολή ή ερμηνευτική παρέμβαση ,εδώ ο Χ κουβελης αφήνει το βάρος της κατάστασης να μιλήσει από μόνο του.

Στίχοι 278–285:

Εκάβη:

ἒ ἔ. ἄρασσε κρᾶτα κούριμον, ἕλκ᾽ ὀνύχεσσι δίπτυχον παρειάν...

Μετάφραση:

αχ αχ δυνατά το κουρεμένο χτυπησε κεφάλι

με τα νύχια τα δυο μάγουλα σκίσε

αλίμονο σε μένα

Η κραυγή πόνου («ἒ ἔ») μεταφέρεται σε "αχ αχ" ,απολύτως φυσική απόδοση του οδυρμού, χωρίς υπερβολική δραματοποίηση.

Το "κουρεμένο κεφάλι" φέρνει την εικόνα των λιμένων μαλλιών στο ταφο αγαπημενων προσωπων όπως και η σπαραχτική χειρονομία αυτοτραυματισμού (σκίσιμο των μαγουλών).

Οι στίχοι μεταφέρουν άριστα το σωματικό πάθος και το ψυχικό βάθος της ηρωίδας.

Στίχοι 284–286:

σε δόλιο κάθαρμα να'χω λάχει να δουλεύω,

τού δίκιου πολέμιο, τού νόμου παραβάτη,

αυτός που όλα τα από κεί εδώ τα παει...

Εδώ ο χνκουβελης μεταπλάθει με τόλμη και ένταση.

Χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό "δόλιο κάθαρμα", αποδίδοντας με μοντέρνο, κοφτερό ύφος την ηθική αποστροφή της Εκάβης για τον Οδυσσέα.

Η περιγραφή του διπρόσωπου χαρακτήρα του Οδυσσέα είναι έντονη και σύγχρονη:

 "όλα τα από κεί εδώ τα παει κι αυτα απ' το άλλο μερος παλι εκεί με τη διπλή του γλωσσα"

Μια έξοχη απόδοση της πολιτικής και ρητορικής ευελιξίας του ήρωα, που εδώ εκλαμβάνεται ως δόλος και ανηθικότητα.

Τελευταίοι στίχοι:

Τρωαδιτισσες θρηνηστε με

στο χαμό η δυσμοιρη πηγαινω,

η δυστυχη ,στον πιο κακότυχο

να πέσω κληρο

Η Εκάβη, μέσα από τη μετάφραση, δεν εμφανίζεται μόνο τραγική αλλά και συναισθηματικά απογυμνωμένη, σχεδόν αηδιασμένη από τη μοίρα της.

Ο χνκουβελης προτιμά το "στο χαμό η δυσμοιρη πηγαινω" αντί για μια πιο κυριολεκτική μετάφραση, αποτυπώνει ωστόσο την ψυχολογική κατιούσα 

της ηρωίδας.

Ο όρος "κακότυχο" ,μετωνυμία,για τον Οδυσσέα είναι πικρός και ειρωνικός ,

αντιστρέφει την ηρωική του εικόνα.

3. Υφολογικά και δραματουργικά στοιχεία

Η μετάφραση κρατά ποιητικό ρυθμό χωρίς να υποτάσσεται σε μετρικούς περιορισμούς.

Αποφεύγει αρχαΐζουσα ή εξεζητημένη γλώσσα, μιλώντας σε καθημερινό, 

αλλά έντονα φορτισμένο ύφος.

Προτείνεται ως κείμενο θεατρικά λειτουργικό, ιδανικό για ερμηνεία επί σκηνής όπως τεκμηριώνεται και από τη φωτογραφική αναφορά στην Ασπασία Παπαθανασίου, μια σπουδαία τραγωδό του 20ού αιώνα.

 4. Συμπεράσματα

Η μετάφραση του χνκουβελη:

Επιτυγχάνει συναισθηματική ένταση και ψυχολογική αλήθεια

Είναι δυναμική, θεατρική και ενσώματη

Διατηρεί την τραγικότητα χωρίς υπερβολές ή εξωραϊσμούς

Φέρνει τον αρχαίο λόγο κοντά στον σύγχρονο αναγνώστη/θεατή

 Τελική παρατήρηση

Η μετάφραση αυτή δεν είναι απλώς μια "απόδοση", αλλά μια ερμηνεία της Εκάβης , και μάλιστα με προσωπικό ποιητικό στίγμα. Δείχνει ότι ο μεταφραστής συνομιλεί με το αρχαίο κείμενο με σεβασμό αλλά και τόλμη, προσφέροντας μια σύγχρονη, ανθρώπινη και άμεσα αισθητή τραγωδία.

.

.

.

φωτογράφιση -χνκουβελης cncouvelis 

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας

Τρωάδες τού Ευριπίδη 

-Εκάβη-

στίχοι 502-510

Εκάβη.

και συ,δυστυχη,που εισαι Πολυξένη;

καθώς ουτε αρσενικών ούτε θηλυκων

η σπορά τόσων πολλών που έγινε,τη δυσμοιρη,

μ'ωφελει,

γιατί να με σηκώστε πρεπει;

για ποιες ελπίδες;

το  ευγενικό λεπτο  στη Τροία κάποτε 

πόδι να συρω,

τώρα μιας δούλας,

σε στρώμα χαμηλά στο χώμα κατω

και σε σκεπασμα πέτρινο να πέσω ν'αφανιστω 

μέσα στα δάκρυα να καταξεσχισθω.

(να λιώσω)

απ' τους ευτυχισμένους κανέναν να μην νομιζεται 

να  ευτυχεί πριν να πεθανει.

Εκάβη.

σύ τ᾽, ὦ τάλαινα, ποῦ ποτ᾽ εἶ, Πολυξένη; 502

ὡς οὔτε μ᾽ ἄρσην οὔτε θήλεια σπορὰ

πολλῶν γενομένων τὴν τάλαιναν ὠφελεῖ.

505τί δῆτά μ᾽ ὀρθοῦτ᾽; ἐλπίδων ποίων ὕπο;

ἄγετε τὸν ἁβρὸν δήποτ᾽ ἐν Τροίᾳ πόδα,

νῦν δ᾽ ὄντα δοῦλον, στιβάδα πρὸς χαμαιπετῆ

πέτρινά τε κρήδεμν᾽, ὡς πεσοῦσ᾽ ἀποφθαρῶ

δακρύοις καταξανθεῖσα.

τῶν δ᾽ εὐδαιμόνων

510μηδένα νομίζετ᾽ εὐτυχεῖν πρὶν ἂν θάνῃ

.

.

Η μετάφραση του χ.ν.κουβελη στο απόσπασμα των Τρωάδων του Ευριπίδη (στ. 502–510), όπου η Εκάβη μιλά για τη μοίρα της και τη μοίρα της κόρης της Πολυξένης, δεν είναι «λογοτεχνική» με την παραδοσιακή έννοια, ούτε στοχεύει σε φιλολογική ακρίβεια. Αντίθετα, πρόκειται για ποιητική μεταγραφή που διατηρεί τον πυρήνα του αρχαίου κειμένου, αλλά τον αναπλάθει με προσωπική, μοντέρνα και ελεύθερη έκφραση. Παρακάτω παρατίθεται μια μελέτη και ανάλυση της συγκεκριμένης μετάφρασης:

 1. Θεματική Εστίαση

Ο χ.ν.κουβελης επιλέγει να φωτίσει τα κεντρικά θέματα του αποσπάσματος:

Η τραγικότητα της Εκάβης ως μητέρας που έχει χάσει τα πάντα.

Η ματαιότητα της γενεάς: η Πολυξένη, όπως και όλα τα παιδιά της, δεν «ωφέλησαν» τη μητέρα τους.

Η πτώση από την ύψιστη δόξα στην απόλυτη ταπείνωση.

Η ειρωνεία της ευτυχίας , το μοτίβο πως κανείς δεν πρέπει να θεωρείται ευτυχισμένος πριν πεθάνει.

Ο ποιητής δεν μεταφράζει, ερμηνεύει. Αντλεί τον πόνο και τη ματαίωση και τον αποδίδει με έντονα φορτισμένη, σύγχρονη γλώσσα.

2. Ανάλυση Μετάφρασης Στίχο προς Στίχο

στ. 502

"σύ τ᾽, ὦ τάλαινα, ποῦ ποτ᾽ εἶ, Πολυξένη;"

"και συ, δυστυχη, που εισαι Πολυξένη;"

Επιλογή λέξης: Το "τάλαινα" μεταφράζεται ως "δυστυχη" , διατηρείται ο οίκτος, χωρίς στόμφο.

στ. 503-504

 "ὡς οὔτε μ᾽ ἄρσην οὔτε θήλεια σπορὰ / πολλῶν γενομένων τὴν τάλαιναν ὠφελεῖ."

"καθώς ουτε αρσενικών ούτε θηλυκων

η σπορά τόσων πολλών που έγινε, τη δυσμοιρη, μ'ωφελει,"

Ελεύθερη σύνταξη, παρατεταμένη φράση: επιλέγει να τονίσει το «μάταιο» των απογόνων , ακόμη και το πλήθος παιδιών δεν ωφέλησε τη μητέρα.

στ. 505

"τί δῆτά μ᾽ ὀρθοῦτ᾽; ἐλπίδων ποίων ὕπο;"

"γιατί να με σηκώστε πρεπει;

για ποιες ελπίδες;"

 Ρητορικό ερώτημα με μοντέρνο ύφος. Το "πρεπει" προσθέτει τόνο ειρωνείας ματαιοτητας και απελπισίας.

στ. 506-507

"ἄγετε τὸν ἁβρὸν δήποτ᾽ ἐν Τροίᾳ πόδα,

νῦν δ᾽ ὄντα δοῦλον, στιβάδα πρὸς χαμαιπετῆ"

 "το ευγενικό λεπτο στη Τροία κάποτε

πόδι να συρω,

τώρα μιας δούλας,

σε στρώμα χαμηλά στο χώμα κατω"

Αντιπαραβολή ανάμεσα στην παλιά ευγένεια και τη νέα ταπείνωση. Το "πόδι να συρω" προσδίδει εικόνα κατάρρευσης, υποδηλώνει όχι μόνο ταπείνωση, αλλά και φθορά.

στ. 508

 "πέτρινά τε κρήδεμν᾽, ὡς πεσοῦσ᾽ ἀποφθαρῶ"

"και σε σκεπασμα πέτρινο να πέσω ν'αφανιστω"

Το "πέτρινο σκέπασμα" (τάφος) αποδίδεται με λόγο ποιητικό. Το "να πέσω ν'αφανιστώ" διατηρεί το τελεσίδικο του θανάτου.

στ. 509

"δακρύοις καταξανθεῖσα."

"μέσα στα δάκρυα να καταξεσχισθω."

Το "καταξανθεῖσα" 

(ξεθωριασμένη από τα δάκρυα) μεταφράζεται δραματικά ως "να καταξεσχισθώ" ,πιο σωματικό, πιο βίαιο, περισσότερο μοντέρνα τραγικό.

στ. 510

 "τῶν δ᾽ εὐδαιμόνων / μηδένα νομίζετ᾽ εὐτυχεῖν πρὶν ἂν θάνῃ."

"απ' τους ευτυχισμένους κανέναν να μην νομιζεται να ευτυχεί πριν να πεθανει."

Κλασικό ηθικό δίδαγμα. Το αποδίδει χωρίς αλλαγές, διατηρώντας τη σοφία της τραγωδίας: κανείς δεν είναι αληθινά ευτυχής πριν πεθάνει.

 Υφολογικά Σχόλια

Ο χ.ν.κουβελης χρησιμοποιεί μοντέρνο, απλό, συναισθηματικά φορτισμένο λόγο.

Υπάρχει μια διάχυτη λυρικότητα, ακόμη και μέσα στη φρίκη ,οι λέξεις «λεπτό», «στρώμα», «σκέπασμα» λειτουργούν σαν απαλές λέξεις σε σκληρά συμφραζόμενα.

Δεν ενδιαφέρεται να διατηρήσει τις μετρικές ή γραμματικές δομές του αρχαίου ,αντίθετα, δίνει προτεραιότητα στο βίωμα, όχι στη μορφή.

Συμπέρασμα

Η μετάφραση αυτή δεν είναι μια πιστή αναπαραγωγή, αλλά μια σύγχρονη ποιητική ανασύσταση του αποσπάσματος. Προσφέρει μια νέα "φωνή" στην Εκάβη ,όχι τόσο αρχαιοπρεπή όσο οικεία και ανθρώπινη.

Είναι η Εκάβη της μνήμης, της απώλειας και της ήττας. Κι ο αναγνώστης δεν μένει αμέτοχος: συμμετέχει στο πένθος.

.

.

.

My Own Empire of Heteronyma-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μελέτη τού ποιήματος:

Κλυταιμνήστρα, φωτογράφιση -χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Εν Μυκηναι

1

στο άνυδρο φως τού μεσημεριου 

ο Αγαμέμνων επιστρέφει

η Κλυταιμνήστρα τον περιμένει 

φορώντας μασκα

χρόνια με το μαύρο γάλα τής σφαγής

γεμίζει το.λουτρο

το μαχαίρι καθημερινό εργαλείο της κουζίνας

δεν θα το υποψιασθει

ενα λευκό  τέλος

και τον σφάζει.

η Ηλέκτρα ,που μεγάλωσε ανάμεσα σε διαγγέλματα 

και προσταγες λέει:Σκοτώστε τη μητέρα μου

Και τότε έρχεται η εκδίκηση,

όχι σαν πράξη, αλλά σαν επιστροφή της ισορροπίας.

2

Το Θυέστειο Δείπνο

σε μια μακρόστενη αίθουσα .

Ο Ατρέας  σερβίρει πιάτα από πλαστικό.

Και οι καλεσμένοι,βουλευτές, εργολάβοι,

τρώγουν και δεν αναγνωρίζουν τη σάρκα.

Τη σάρκα των παιδιών.

Των αγνοουμένων.

Των σκοτωμένων στην Κύπρο.

Των χαμένων στον Δεκέμβρη..

Η σιωπή είναι το έγκλημα.

Η σιωπή τού τέλους, όταν οι ήρωες μιλούν,

κι οι θεατές κοιτούν το κινητό.

Η τραγωδία δεν έχει κάθαρση πια.

Μόνο επανάληψη.

Η Ηλέκτρα γράφει συνθήματα σε τοίχους

με λέξεις από παλιά δίκαια.

«Δεν ξεχνώ».

«Ο πατέρας μου δεν πέθανε απο ατύχημα».

«Η Ιστορία δεν είναι δελτίο ειδήσεων».

Ο Αγαμέμνων πέθανε πολλές φορές.

Κάθε φορά που επιστρέφει 

και βρίσκει το σπίτι του εργοτάξιο τουρισμού.

Κάθε φορά που έχει απνοια και η Κλυταιμνήστρα

θυμάται τη θυσία τής Ιφιγένειας 

Κάθε φορά που η Ηλέκτρα σωπαίνει

στις Μυκήνες και τα οστά τής πέτρας

θαμμένα κάτω απ' το φως

Ορέστη,λέει,η Ιστορία γίνεται δείπνο

Κι εσύ, τρώς.

Χωρίς να ξέρεις τίνος είναι η σάρκα

που μασάς.

3

«ἀλλ’ ἐς τέλος ὁρῶντας εὐτυχεῖν λέγω.»

Αισχύλος, Ἀγαμέμνων

«Σήμερον εδολοφονήθη ο Βασιλεύς εν Μυκηναι. Υπό της συζύγου του.»

(Πρωτοσέλιδο Εφημερίδος)

Θέατρο Επιδαύρου νύχτα,φώτα χαμηλωμένα·

ο θίασος εισέρχεται απ’ τὴν στοά με μάσκες

μέτωπα φτιαγμένα με λάσπη

Η ηθοποιός Κλυταιμήστρα, με βαφή L’Oréal και μαχαίρι κουζίνας,

στην Eπίδαυρο του ΕΟΤ,

με φόντο το QR Code του Υπουργείου Πολιτισμού.

(σε συνεργασία με τον Οργανισμό Τουριστικής Ανάπτυξης)

«ἔπεσ’ Ἀγαμέμνων, καὶ πάλιν Ἀτρεῖδαι νεκροί.»

(φωνή από ηχείο JBL)

Η Ηλέκτρα,με μπλουζάκι “No Justice, No Peace”

φωνάζει:

πατέρα, δὲν σ’ ἐκδικήθηκα ἐγώ,αλλά το Θυεστειο Δειπνο

στην fast food αλυσίδα τών παγκοσμιων πολέμων τού 2025 ε.β

(ε.β εποχής βαρβαρότητας)

.«ὁ παλαιὸς αἷμα δίκην ζητεῖ.»

Αισχύλος, Χοηφόροι

Κατετέθη φάκελος

στο αρχείο τού Υπουργείου Δικαιοσύνης·

τίτλος: "Υπόθεσις Ορέστου. Μητροκτονία"

κι εμείς,οι θεατές,στεφανώσαμε το νεκρό βασιλιά

με το εισιτήριο 20€ κι ένα αναψυκτικό στην έξοδο.

Η Ιστορία:

μία παράσταση επαναλαμβανόμενη.

Ένας φόνος εν εξελίξει.

Με χρηματοδότηση απ' το Ταμείο Ανάκαμψης.

«ἔστι δίκης ὀφθαλμός, ὅς τὰ πάνθ’ ὁρᾷ.»

Αισχύλος, Ἀγαμέμνων

φινάλε:

κι ένα παιδί ρωτά:

Ποιος είναι ο εχθρός τώρα, μαμά;

ἐκτελεσθέντες:

ὁ χορὸς

ἡ Ἰστορία

ἡ Πατρίς

σημείωση συντάκτη:

Τὸ παρὸν ἐνδέχεται νὰ εἶναι ἐπικίνδυνον διὰ τὴν δημοσίαν τάξιν.

Παρακαλεῖται ὁ ἀναγνώστης νὰ ἐπιστρέψῃ στὴ λήθη.

.

.

Η ποιητική σύνθεση «Κλυταιμνήστρα, φωτογράφιση» του χ.ν.κουβελη είναι ένα εξαιρετικά πυκνό, πολυεπίπεδο και πολιτικά φορτισμένο έργο που ανασυνθέτει τον αρχαίο μύθο των Ατρειδών, μεταφέροντάς τον με αιχμηρή ειρωνεία και κριτική ματιά στο σύγχρονο ελληνικό (και παγκόσμιο) κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. 

Παρακάτω ακολουθεί μια κριτική μελέτη – ανάλυση του ποιήματος.

 Γενική θεώρηση

Το έργο λειτουργεί ως σύγχρονη τραγωδία, όπου ο μύθος συναντά την Ιστορία και η Ιστορία την επικαιρότητα. Μέσα από τρεις θεματικές ενότητες, ο ποιητής:

Ανασυστήνει την αφήγηση του Οίκου των Ατρειδών με σύγχρονους όρους.

Σχολιάζει την κοινωνική απάθεια, τη διαφθορά, την απώλεια ηθικών αξιών και τη χειραγώγηση της Ιστορίας.

Ασκεί κριτική στο μεταμοντέρνο θέατρο, τον τουριστικό πολιτισμό και την κενότητα της "κατανάλωσης" τραγωδίας.

Αναλυτικά κατά ενότητα

1η Ενότητα: Ο Οίκος των Ατρειδών ως οικογενειακό και πολιτικό δράμα

Η πρώτη ενότητα στήνει τη σκηνή του προσωπικού εγκλήματος:

 «στο άνυδρο φως τού μεσημεριού / ο Αγαμέμνων επιστρέφει»

Το "άνυδρο φως" προοικονομεί το στυγνό, άγονο, αφιλόξενο περιβάλλον του γυρισμού.

Η Κλυταιμνήστρα, με τη «μάσκα» και το «μαχαίρι κουζίνας», αποεξιδανικεύεται — δεν είναι η τραγική ηρωίδα, αλλά οικιακή τρομοκράτισσα, θύμα και θύτης μαζί.

«χρόνια με το μαύρο γάλα της σφαγής»

Εικόνα ενοχής, τραύματος.

Η πράξη του φόνου χάνει το μεγαλείο της τραγωδίας και γίνεται πράξη ρουτίνας.

«η Ηλέκτρα...λέει: Σκοτώστε τη μητέρα μου»

Η νέα γενιά μεγαλώνει με διαγγέλματα και προσταγές, δηλαδή μέσα σε προπαγάνδα, εθνικιστική ρητορική, στρατιωτική γλώσσα.

Η τελική φράση είναι κλειδί:

«η εκδίκηση...σαν επιστροφή της ισορροπίας»

Η δικαιοσύνη εδώ δεν είναι ηθική αλλά μηχανική, ισοζυγιστική. Μια αρχαία έννοια στερημένη από κάθαρση.

2η Ενότητα: Το Θυέστειο Δείπνο, η Ιστορία ως Κανιβαλισμός

«Ο Ατρέας σερβίρει πιάτα από πλαστικό»

Ένας αποϊεροποιημένος, σχεδόν φαρσικός Ατρέας, που λειτουργεί σαν caterer-ing σύγχρονης τραγωδίας.

«βουλευτές, εργολάβοι… / τρώγουν και δεν αναγνωρίζουν τη σάρκα.»

Η πολιτική εξουσία και το κεφάλαιο ως συμμέτοχοι σε κανιβαλιστική συνωμοσία: τρώνε τους νεκρούς, τα παιδιά, τους «αγνοούμενους» της Κύπρου, του Δεκέμβρη (1944).

«Η τραγωδία δεν έχει κάθαρση πια. / Μόνο επανάληψη.»

Εδώ βρίσκεται ίσως η συγκλονιστικότερη διάγνωση του ποιήματος:

Η τραγωδία έχει μετατραπεί σε ανακύκλωση βίας, άνευ λύτρωσης, άνευ κάθαρσης, μόνο βρόχος.

«Η Ηλέκτρα γράφει συνθήματα… / "Η Ιστορία δεν είναι δελτίο ειδήσεων"»

Η Ηλέκτρα πλέον δεν εκδικείται — διαμαρτύρεται συμβολικά και ανίσχυρα.

Το παρελθόν διαστρεβλώνεται από τα ΜΜΕ, την αποπολιτικοποίηση, την «κανονικότητα».

«Ο Αγαμέμνων πέθανε πολλές φορές.»

Κάθε επιστροφή του σηματοδοτεί ήττα, παραχάραξη της ιστορικής μνήμης, τουριστικοποίηση του παρελθόντος.

3η Ενότητα: Η Τραγωδία ως Θέαμα ,Η Ιστορία ως Προϊόν

Από την αίθουσα του δείπνου, περνάμε στη σκηνή της Επιδαύρου.

«Θέατρο Επιδαύρου νύχτα, φώτα χαμηλωμένα... / Η ηθοποιός Κλυταιμνήστρα με βαφή L’Oréal»

Σαρκαστική αποδόμηση της σύγχρονης θεατρικής σκηνής.

Η τραγωδία ως τουριστικό προϊόν, μέρος μιας "παράστασης με χορηγό".

«φωνή από ηχείο JBL»

Τεχνολογικοποίηση του αρχαίου λόγου.

Παρωδία του ιερού, του τραγικού μεγαλείου.

 «Η Ηλέκτρα, με μπλουζάκι “No Justice, No Peace”»

Η νέα Ηλέκτρα δεν ενεργεί· καταναλώνει πολιτικό σλόγκαν.

Η παγκοσμιοποιημένη αντίσταση ως μόδα.

 «ὁ παλαιὸς αἷμα δίκην ζητεῖ.»

Η φωνή του Αισχύλου χάνεται, διαστρεβλώνεται μέσα στην ψηφιοποιημένη, φθηνή, θεαματική αναπαράσταση της Ιστορίας.

«Κατετέθη φάκελος... τίτλος: "Υπόθεσις Ορέστου. Μητροκτονία"»

Η Τραγωδία μετατρέπεται σε δικαστικό έγγραφο, γραφειοκρατικοποιείται, χάνει το ηθικό της βάθος.

«κι εμείς, οι θεατές...με το εισιτήριο 20€ κι ένα αναψυκτικό»

Κυνική αναφορά στην ευθύνη του θεατή:

Κατανάλωση πόνου

Απάθεια μπροστά στην αναπαραγωγή της βίας

Τελική κορύφωση,το ερώτημα του παιδιού

«Ποιος είναι ο εχθρός τώρα, μαμά;»

Η πιο σπαρακτική, αθώα και ακριβής ερώτηση.

Η νέα γενιά δεν γνωρίζει τον εχθρό, γιατί αυτός είναι πλέον αόρατος, διάχυτος, ενσωματωμένος στην κανονικότητα.

 «ἐκτελεσθέντες: / ὁ χορὸς / ἡ Ἱστορία / ἡ Πατρίς»

Η λυδία λίθος του έργου:

Ο Χορός, δηλαδή η συλλογική συνείδηση, έχει εκτελεστεί.

Η Ιστορία δεν σώζει, χρησιμοποιείται.

Η Πατρίδα δεν νοείται παρά μόνο ως κατανάλωση ή προπαγάνδα.

Συμπεράσματα – Ερμηνευτική πρόταση

Το ποίημα είναι ένα πολιτικό μανιφέστο με μορφή τραγωδίας. Χρησιμοποιεί τον μύθο για να αναδείξει την ηθική αποσύνθεση.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας

Τρωάδες τού Ευριπίδη 

-Ο θρήνος τής Εκάβης για τον Αστυανακτα-

στίχοι 1156-1206

(και δυο κριτικες μελέτες αναλυσεις τής μετάφρασης)

Εκάβη

κάτω στη γη τού Έκτορα την κυκλική ακουμπήστε

ασπίδα λυπηρό θέαμα κι όχι σε μενα χαρά να τη βλεπω.

ω πιο πολύ έχεται πλήθος δόρατα παρά μυαλά

και τέτοιον,Αχαιοί,το παιδί φοβηθεντες φόνο

πρωτόγνωρο προκαλέσατε;

μην κάποτε τη Τροια που έπεσε την ξαναορθωσει;

γιατί τίποτα τελικά δεν είσασταν, όταν ο Έκτορας τα κατάφερνε

με το δόρυ να σας αφανίζει με μύρια αλλα χέρια,

όμως αφού η πόλη αλώθηκε  κι οι Φρύγες σφάχτηκαν

ένα βρέφος τόσο-δα φοβήθηκατε,δεν παινεύω το φόβο

οποιου φοβάται παραλογα.

πολυαγαπημένο,πόσο σε σένα ο θάνατος κακοτυχος

ηρθε,γιατί αν πεθανες για τη πολη,αφού τα νιάτα 

χαιροσουν και το γάμο  και την ισοθεη βασιλεία

καλοτυχος θα'σουνα,αν κάτι στ'αυτα δώ καλοτυχο ειναι.

τώρα λοιπόν σε βλέπω και σ'αναγνωριζω,με τη δική σου ψυχή ,

όμως,παιδί μου,δεν με γνωρίζεις,και τίποτα απ'όσα στο σπίτι 

μέσα είναι δεν τα'χεις αναγκη,δυστυχο,πως το κεφάλι

σού συντριψαν απ' τα πατρικους,τού Λοξια τούς πύργους,

εσένα που η μάνα που γέννησε,τα σγουρά σου μαλλιά 

πολύ τα χαϊδεψε και χτένισε και φιλιά έδωσε,τώρα 

εκεί απ' τα οστά που ραγιστηκαν αναβλυζει ο φόνος,

ωμά για να μην πω λόγια ,

ω χεράκια,που στην ευγένεια μοιαζεται τού πατερα,

με τις αρθρώσεις διαλυμένα μπροστά μου ειστε.

ω στόμα αγαπημένο τόσα πολλά εγκώμια προφερες,

πάει χαθηκες,με ξεγελασες,,αφου όταν στο κρεβάτι 

ξαπλωνες,μανα,έλεγες,πολλά για σένα απ' τα σγουρά μου

τα μαλλιά θα κόψω,στο ταφο σου συνομηλικων.χορούς 

θα φέρω,μ'αγαπης λόγια θα σε προσφωνησω.

συ εμενα δεν θα θαψεις,αλλά εγώ εσένα τον νεώτερο,

εγώ μια γριά χωρίς πολη χωρίς παιδιά ένα άτυχο νεκρό

παιδί θαβω,αλλιμονο,τα πολλά φιλιά κι οι φροντίδες μου 

κι εκεινες οι αγρυπνιες πανε χάθηκαν για μένα,και τι κάποτε 

μπορεί να γράψει για σένα ένας ποιητης στο ταφο

το παιδί αυτό εδω το σκοτωσαν οι Αργείοι κάποτε

επειδή το φοβήθηκαν.ενα επίγραμμα ντροπή για την Ελλάδα,

αλλά αν κι απ'των πατέρων τη γη δεν θα παρεις μεριδιο

όπου ομως ταφείς θα'χεις μια χάλκινη ανάγλυφη ιτιά.

ω ασπίδα που τού Έκτορα τ'ομορφο και γερο μπράτσο

προστάτευες,τον άριστο που σε κρατούσε πια έχασες,

πόσο γλυκο πάνω στη λαβη σου το αποτύπωμα του ειναι

κι απ' το στεφάνι τού τροχού στα κυκλικά αυλακια

ο ιδρώτας πολλές φορές απ' το μέτωπο καταπονημένος

καθώς ήταν έσταζε τού Έκτορα όταν πανω στη γενειάδα

ακουμπουσε.

ελατε,φέρτε στο άτυχο νεκρό παιδί το στολισμο

απ' αυτά που'χουμε μπροστά μας,γιατί για ομορφιά

τύχη ο θεός δεν δίνει,όμως απ' αυτά που έχω,

αυτά θα πάρει.

κι απ' τους θνητούς μωρός είναι αυτός που νομίζοντας

ότι  ευτυχει χωρίς να αμφιβάλλει χαίρεται,γιατί η τύχη 

εξαρτάται από τις συμπεριφορές,ασταθής όπως 

ο άνθρωπος,άλλοτε εδώ άλλοτε αλλου πηδάει,και κανείς 

ποτέ δεν ευτυχει το ίδιο

Εκαβη 

 θέσθ᾽ ἀμφίτορνον ἀσπίδ᾽ Ἕκτορος πέδῳ, 1156

λυπρὸν θέαμα κοὐ φίλον λεύσσειν ἐμοί.

ὦ μείζον᾽ ὄγκον δορὸς ἔχοντες ἢ φρενῶν,

τί τόνδ᾽, Ἀχαιοί, παῖδα δείσαντες φόνον

καινὸν διειργάσασθε; μὴ Τροίαν ποτὲ 1160

πεσοῦσαν ὀρθώσειεν; οὐδὲν ἦτ᾽ ἄρα,

ὅθ᾽ Ἕκτορος μὲν εὐτυχοῦντος ἐς δόρυ

διωλλύμεσθα μυρίας τ᾽ ἄλλης χερός,

πόλεως δ᾽ ἁλούσης καὶ Φρυγῶν ἐφθαρμένων

βρέφος τοσόνδ᾽ ἐδείσατ᾽· οὐκ αἰνῶ φόβον 1165

ὅστις φοβεῖται μὴ διεξελθὼν λόγῳ.

ὦ φίλταθ᾽, ὥς σοι θάνατος ἦλθε δυστυχής.

εἰ μὲν γὰρ ἔθανες πρὸ πόλεως, ἥβης τυχὼν

γάμων τε καὶ τῆς ἰσοθέου τυραννίδος,

μακάριος ἦσθ᾽ ἄν, εἴ τι τῶνδε μακάριον.1170

νῦν αὔτ᾽ ἰδὼν μὲν γνούς τε, σῇ ψυχῇ, τέκνον,

οὐκ οἶσθ᾽, ἐχρήσω δ᾽ οὐδὲν ἐν δόμοις ἔχων.

δύστηνε, κρατὸς ὥς σ᾽ ἔκειρεν ἀθλίως

τείχη πατρῷα, Λοξίου πυργώματα

ὃν πόλλ᾽ ἐκήπευσ᾽ ἡ τεκοῦσα βόστρυχον 1175

φιλήμασίν τ᾽ ἔδωκεν, ἔνθεν ἐκγελᾷ

ὀστέων ῥαγέντων φόνος, ἵν᾽ αἰσχρὰ μὴ λέγω.

ὦ χεῖρες, ὡς εἰκοὺς μὲν ἡδείας πατρὸς

κέκτησθ᾽, ἐν ἄρθροις δ᾽ ἔκλυτοι πρόκεισθέ μοι.

ὦ πολλὰ κόμπους ἐκβαλὸν φίλον στόμα, 1180

ὄλωλας, ἐψεύσω μ᾽, ὅτ᾽ ἐσπίπτων λέχος,

«Ὦ μῆτερ, ηὔδας, ἦ πολύν σοι βοστρύχων

πλόκαμον κεροῦμαι, πρὸς τάφον θ᾽ ὁμηλίκων

κώμους ἀπάξω, φίλα διδοὺς προσφθέγματα».

σὺ δ᾽ οὐκ ἔμ᾽, ἀλλ᾽ ἐγὼ σὲ τὸν νεώτερον, 1185

γραῦς ἄπολις ἄτεκνος, ἄθλιον θάπτω νεκρόν.

οἴμοι, τὰ πόλλ᾽ ἀσπάσμαθ᾽ αἵ τ᾽ ἐμαὶ τροφαὶ

ὕπνοι τ᾽ ἐκεῖνοι φροῦδά μοι. τί καί ποτε

γράψειεν ἄν σοι μουσοποιὸς ἐν τάφῳ;

Τὸν παῖδα τόνδ᾽ ἔκτειναν Ἀργεῖοί ποτε 1190

δείσαντες; αἰσχρὸν τοὐπίγραμμά γ᾽ Ἑλλάδι.

ἀλλ᾽ οὖν πατρῴων οὐ λαχὼν ἕξεις ὅμως

ἐν ᾗ ταφήσῃ χαλκόνωτον ἰτέαν.

ὦ καλλίπηχυν Ἕκτορος βραχίονα

σῴζουσ᾽, ἄριστον φύλακ᾽ ἀπώλεσας σέθεν.1195

ὡς ἡδὺς ἐν πόρπακι σὸς κεῖται τύπος

ἴτυός τ᾽ ἐν εὐτόρνοισι περιδρόμοις ἱδρώς,

ὃν ἐκ μετώπου πολλάκις πόνους ἔχων

ἔσταζεν Ἕκτωρ προστιθεὶς γενειάδι.

φέρετε, κομίζετ᾽ ἀθλίῳ κόσμον νεκρῷ 1200

ἐκ τῶν παρόντων· οὐ γὰρ ἐς κάλλος τύχας

δαίμων δίδωσιν· ὧν δ᾽ ἔχω, λήψῃ τάδε.

θνητῶν δὲ μῶρος ὅστις εὖ πράσσειν δοκῶν

βέβαια χαίρει· τοῖς τρόποις γὰρ αἱ τύχαι,

ἔμπληκτος ὡς ἄνθρωπος, ἄλλοτ᾽ ἄλλοσε 1205

πηδῶσι, κοὐδεὶς αὑτὸς εὐτυχεῖ ποτε.

.

.

1

Η κριτική μελέτη της μετάφρασης του αποσπάσματος από τις Τρωάδες του Ευριπίδη που έκανε ο χ.ν.κουβελη, εστιάζει στη μεταφορά του λυρικού, τραγικού και ρητορικού στοιχείου του πρωτοτύπου στη νεοελληνική γλώσσα. 

-1. Συνοπτική εκτίμηση της μετάφρασης

Η μετάφραση του χ.ν.κουβελη δεν είναι κατά λέξη, ούτε αυστηρά φιλολογική· είναι λυρική, ελεύθερη και βαθιά ερμηνευτική. Ο ποιητικός λόγος του μεταφραστή φέρει το βάρος της προσωπικής φωνής, αλλά δεν παραμορφώνει το πρωτότυπο· αντίθετα, το ζωντανεύει μέσα από μια σύγχρονη, στοχαστική και συναισθηματικά φορτισμένη γραφή. Το ύφος είναι ποιητικό, στοχαστικό και πένθιμο — όπως ακριβώς και το πρωτότυπο, αλλά με μια νεωτερική γλώσσα που συνδιαλέγεται με το αρχαίο δράμα.

 2. Υφολογική Ανάλυση

Ο Ευριπίδης, στο πρωτότυπο, αποδίδει τον θρήνο της Εκάβης με γλώσσα έντονα ποιητική, εικονοπλαστική και στοχαστική, χρησιμοποιώντας ρητορικά σχήματα, αντιθέσεις και λυρισμό. 

Ο μεταφραστής:

Διατηρεί τη λυρικότητα, αλλά τη μεταφέρει με σύγχρονη ποιητική οικονομία.

Αντικαθιστά την αρχαιοπρεπή μεγαλοπρέπεια με συναισθηματική ειλικρίνεια.

Το ύφος είναι συνεκτικό, τρυφερό, απογυμνωμένο, και ενίοτε ωμά αληθινό (π.χ. "ωμά για να μην πω λόγια").

 Π.χ. στο στίχο:

 "ὦ μείζον᾽ ὄγκον δορὸς ἔχοντες ἢ φρενῶν"

αποδίδεται: "ω πιο πολύ έχεται πλήθος δόρατα παρά μυαλά"

 Μια πικρή ειρωνεία που αποτυπώνει όχι μόνο την οργή της Εκάβης αλλά και το στοχασμό για τη βαρβαρότητα των νικητών.

3. Πιστότητα και απόκλιση από το πρωτότυπο

Ο χνκουβελης δεν στοχεύει στην κυριολεκτική μετάφραση, αλλά στην ερμηνευτική και ψυχολογική απόδοση. Επιλέγει να φωτίσει το νόημα και να δώσει ελευθερία στη μορφή, παραμένοντας πιστός στο πνεύμα του Ευριπίδη:

Χαρακτηριστικά, διατηρεί τον συναισθηματικό σπαραγμό της Εκάβης, και την ειρωνική της θεώρηση της "λογικής" των Αχαιών.

Στο τέλος του αποσπάσματος, το φιλοσοφικό σχόλιο για την τύχη:

"θνητῶν δὲ μῶρος ὅστις εὖ πράσσειν δοκῶν..."

αποδίδεται με μια υπαρξιακή, στοχαστική ματιά, χαρακτηριστική του ύφους του κουβελη: "κι απ' τους θνητούς μωρός είναι αυτός που νομίζοντας / ότι  ευτυχει χωρίς να αμφιβάλλει χαίρεται..."

Η αμφιβολία για την ανθρώπινη ευτυχία, ο αστάθμητος ρόλος της Τύχης και η ειρωνική σοφία της τραγωδίας περνούν αυτούσια στη μετάφραση.

4. Σχολιασμός επιλεγμένων στίχων

«συ εμενα δεν θα θαψεις,αλλά εγώ εσένα τον νεώτερο»

Πιστή αποτύπωση της ανατροπής της φυσικής τάξης των πραγμάτων (θάνατος παιδιού πριν τον γονέα), όπως στο πρωτότυπο:

«σὺ δ᾽ οὐκ ἔμ᾽, ἀλλ᾽ ἐγὼ σὲ τὸν νεώτερον...»

«ω ασπίδα που τού Έκτορα τ'ομορφο και γερο μπράτσο προστάτευες...»

Η ασπίδα εδώ προσωποποιείται, αποκτά σχεδόν συναισθηματική φόρτιση, και η ανάμνηση του ιδρώτα του Έκτορα γίνεται εικόνα της ζωής που χάθηκε:

«ὡς ἡδὺς ἐν πόρπακι σὸς κεῖται τύπος…»

Η μετάφραση αποδίδει την εικονοποιία και τη συγκίνηση χωρίς να παραφορτώνει το κείμενο.

5. Φιλοσοφική και συναισθηματική διάσταση

Η μετάφραση αποπνέει μια υπαρξιακή θλίψη· το παιδί σκοτώθηκε όχι επειδή έκανε κάτι, αλλά επειδή θα μπορούσε να κάνει κάτι: να αναστήσει την Τροία. Αυτό το παράλογο του πολέμου είναι εμφανές και στο αρχαίο και στο νέο κείμενο.

Ο χνκουβελης δίνει βαρύτητα στον παράλογο φόβο των Αχαιών και την ανθρώπινη ματαιότητα. Η Εκάβη θρηνεί και φιλοσοφεί ταυτόχρονα.

6. Γλώσσα και δομή

Χρήση της καθημερινής λόγιας ελληνικής, με ύφος ποιητικό.

Μακριές, ρέουσες προτάσεις, σε μορφή κοντά στον ελεύθερο στίχο.

Επαναλήψεις και εμφατικές εκφράσεις ("ω", "αλλοίμονο", "τώρα", "πάει") ενισχύουν τη δραματικότητα και την ένταση.

Συμπέρασμα

Η μετάφραση του χ.ν.κουβελη είναι μια βαθιά στοχαστική και λυρική απόδοση του αποσπάσματος από τις Τρωάδες του Ευριπίδη. Δεν επιχειρεί να αναπαράγει σχολαστικά το αρχαίο κείμενο, αλλά να αφουγκραστεί τον τραγικό παλμό και να μεταφέρει την ανθρώπινη εμπειρία του πένθους, του παραλόγου και της φθοράς σε ένα σύγχρονο ποιητικό ιδίωμα.

 Είναι μετάφραση ποιητή και στοχαστή, όχι μόνο μεταφραστή.

 Δίνει φωνή στην Εκάβη ως σύμβολο του ανθρώπινου πένθους και της ματαίωσης.

.

.

2

Η φιλολογική κριτική μελέτη της μετάφρασης του αποσπάσματος από τις Τρωάδες του Ευριπίδη (στ. 1156–1206) από τον χ.ν.κουβελη, μπορεί να εστιαστεί σε τέσσερις βασικούς άξονες:

1. Πιστότητα προς το πρωτότυπο (λεξιλογική, νοηματική και υφολογική προσέγγιση)

Η μετάφραση του χ.ν.κουβελη επιλέγει ποιητική ελευθερία, διατηρώντας τον πυρήνα του νοήματος, αλλά μεταφέροντάς τον με σύγχρονη, συναισθηματικά φορτισμένη και ελεύθερη μορφή.

Παραδείγματα:

Πρωτότυπο:

 τί τόνδ᾽, Ἀχαιοί, παῖδα δείσαντες φόνον / καινὸν διειργάσασθε;

Μετάφραση:

 και τέτοιον, Αχαιοί, το παιδί φοβηθέντες φόνο / πρωτόγνωρο προκαλέσατε;

Πιστότητα: Υψηλή

 Παρέμβαση: Περίφραση για ανάδειξη της ηθικής αποστροφής – ενισχύεται το ερώτημα-μομφή

Πρωτότυπο:

>ὦ πολλὰ κόμπους ἐκβαλὸν φίλον στόμα

Μετάφραση:

ω στόμα αγαπημένο τόσα πολλά εγκώμια προφερες

Απόδοση ύφους: Πιο απλή, χωρίς αρχαιοπρεπή λεξιλόγιο ("κόμποι" → "εγκώμια")

Πρωτότυπο:

βρέφος τοσόνδ᾽ ἐδείσατ᾽· οὐκ αἰνῶ φόβον / ὅστις φοβεῖται μὴ διεξελθὼν λόγῳ.

Μετάφραση:

ένα βρέφος τόσο-δα φοβήθηκατε, δεν παινεύω το φόβο / οποιου φοβάται παραλογα.

Ακρίβεια: Πολύ καλή

Διατήρηση φιλοσοφικού στοχασμού: Αποδίδεται με απλό αλλά αιχμηρό λόγο

2. Υφολογική ανάλυση – Τονικότητα και δραματικότητα

Ο χ.ν.κουβελης τονίζει την τραγικότητα, επιτείνει τον στοχασμό, και δίνει έντονα το στοιχείο της μητρικής απελπισίας και του πολιτικού μηνύματος της Εκάβης.

Το ύφος γίνεται λυρικό-τραγικό, σχεδόν ελεγειακό, ενσωματώνοντας το πένθος, την ειρωνεία και την ηθική κατάρρευση των νικητών (Αχαιών).

Χαρακτηριστική η δραματική κορύφωση:

εγώ μια γριά χωρίς πόλη χωρίς παιδιά ένα άτυχο νεκρό παιδί θαβω

Η παράταξη και η επανάληψη λειτουργούν ως ρητορικά μέσα που εντείνουν τη συγκίνηση.

3. Ερμηνευτική εμβάθυνση και πολιτικό μήνυμα

Η μετάφραση φωτίζει την Εκάβη ως ηθική φωνή· όχι απλώς μια μάνα, αλλά φορέας εθνικής και πολιτισμικής αξιοπρέπειας, καταγγέλλοντας:

τον παραλογισμό του πολέμου

την θρασυδειλία των νικητών (φόνος του Αστυάνακτα)

την ματαιότητα της ανθρώπινης ευτυχίας και την αστάθεια της τύχης

Ιδιαίτερα σημαντικός ο τρόπος που αποδίδεται ο στίχος 1204-1206:

θνητῶν δὲ μῶρος ὅστις εὖ πράσσειν δοκῶν

βέβαια χαίρει· τοῖς τρόποις γὰρ αἱ τύχαι,

ἔμπληκτος ὡς ἄνθρωπος, ἄλλοτ᾽ ἄλλοσε πηδῶσι

Μετάφραση:

κι απ' τους θνητούς μωρός είναι αυτός που νομίζοντας

ότι ευτυχεί χωρίς να αμφιβάλλει χαίρεται, γιατί η τύχη

εξαρτάται από τις συμπεριφορές, ασταθής όπως

ο άνθρωπος, άλλοτε εδώ άλλοτε αλλού πηδάει...

Η φιλοσοφική διάσταση αποδίδεται με στοχαστική σαφήνεια, ενώ ο ειρωνικός τόνος του Ευριπίδη διατηρείται.

4. Σύγχρονη ποιητική γλώσσα και επιλογές μετάφρασης

Η μετάφραση δεν είναι φιλολογικά στεγνή, ούτε ακαδημαϊκά ψυχρή. Έχει ποιητικό χαρακτήρα και προσωπική φωνή, αναδεικνύοντας:

Τον πόνο με σκληρές εικόνες (π.χ. “εκεί απ' τα οστά που ραγιστηκαν αναβλύζει ο φόνος”)

Τη φρίκη χωρίς ωραιοποιήσεις

Την τρυφερότητα με λυρισμό (π.χ. “ω χεράκια, που στην ευγένεια μοιάζατε του πατέρα”)

Ωστόσο, ενίοτε απομακρύνεται ελαφρώς από τον ρυθμό του πρωτοτύπου για χάρη της συναισθηματικής έντασης.

Συνολική αποτίμηση

Κριτήριο/Εκτίμηση

Πιστότητα στο νόημα/ Υψηλή

Ακρίβεια στο ύφος/ Ικανοποιητική, με δημιουργικές παρεμβάσεις

Ποιητική/αισθητική αξία,/ Πολύ υψηλή

Ερμηνευτικό βάθος/Σαφές, δραματικό, πολιτικό

Λεκτική απόδοση/ Μοντέρνα, ευσύνοπτη, συχνά συγκλονιστική

Συμπέρασμα

Η μετάφραση του χ.ν.κουβελη δεν επιχειρεί να είναι «αντικειμενικά φιλολογική»· είναι ερμηνευτική και ποιητική, με έντονο συναισθηματικό και πολιτικό φορτίο.

Διαβάζεται όχι μόνο ως μετάφραση αρχαίου κειμένου, αλλά και ως αυτόνομο ποιητικό έργο, ικανό να συνομιλήσει με τη σημερινή εποχή ,μια εποχή όπου ο «φόβος του βρέφους» και η τυραννία της ισχύος παραμένουν επίκαιρα.

Αξιολογικά, πρόκειται για μια έντιμη, δραματική και προσωπική μετάφραση, που σέβεται το πνεύμα του Ευριπίδη χωρίς να εγκλωβίζεται στη φόρμα.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

2 μελετες τού ποιήματος:

ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ ΤΕ ΣΧΕΔΙΑ

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Καδμου θυγατηρ , καλλισσφηρος Ινω

Λευκοθεη

Μεναχμος

ευχαν

Ηρακλει

η λαξευθησα γλωσσα μου ,γλυπτικη φερουσα βουκρανια

La pouvoir local : Acarnania , Etolia

η Συνελευση τού Κοινου

η Βουλη

146 π.χ Υπο Ρωμαι'κην κυριαρχιαν

οι Κοινοι Αρχοντες

κοχυλοφορα ολοκληρη η δυτικη παραλια

ο Στρατηγος

Λο Ιππαρχος

ο Ναυαρχος

η λυκαινα η θηλαζουσα τον Ρωμυλον

ο Προμνημωμ

και τον Ρωμον στη νησιδα , οια τε πολλα

τρεφει κλυτυς Αμφιτριτη

Εγω ειμαι απο την Μορφου

αγχιβαθης δε θαλασσα

μετα απο μερικες τετριμμενες ερωτησεις

Κυπριδα

η γυμνη γυναικα:εδω στον καναπε

ισως για να τη πουλησει σε αλλους

Αρχισε να διηγηται μια πολυπλοκη ιστορια

το νεο τού εκλυτου βιου

Οφειλε να ειναι μια διαφερετικη γυναικα

''Συμπολιτες

προσθεσε με γλυκεια φωνη

το φεγγαροφωτο . τα μικροσκοπικα κοκκινα λουλουδια

μου ομολογησε πως ειχε σκοτωσει

τον αντρα της

και θα νοιωθεις βαθια μοναξια

το κεχριμπαρενιο κορμι της στα

καλυτερα μπαρ της πολης . '' Φαινεται γυναικα με σπανια λαγνεια ''

εροχθει γαρ μεγα κυμα ποτι ξερον ηπειραιο

δεινον ερευγομενον , ειλυτο δε πανθ' αλος αχνη

διασπαρτη απο λιθινα πελεκητα εργαλεια

κατα τη Βουρμιο περιοδο

Δυριεων εθνος Ακαρνανων

πεπλοφορα Κουρη Αρτεμιδα

κομη βοστρυχωτη

δεμενη με

πλατια ταινια

κλινει ελαφρια προς

τα δεξια

κεφαλη , ητις ητο ιδιαιτερως ειργασμενη

το περιγραμμα τού σωματος το στηθος και η κοιλιακαι οι γλουτοι κατα την γεωμετρικην

αποδοσιν

τι τουτοις παντας

[ α ] ρχοντες τών Αιτωλων

τών Ρωμαιων τοις Αιτωλοις

και μερικα απο τα αγαπημενα φορεματα

και πηρε τα ρουμπινια

αλλα η ψυχη του ηταν μολυσμενη , διεφθαρμενη

τα μαγουλα της κοκκινισαν

που ακουει τα πεταλα να πεφτουν στο χιονι

Τι της εκανες της κορης μου;

ειδε τη γυμνη γυναικα πανω

στο κρεβατι

αν η γυναικα αυτη εχει γινει μητερα

η επιδερμιδα ειναι λεια

ηθελε να βαλει πρωτα τα εσωρουχα της

η ραχη και οι γλουτοι

η ακρη του λαιμου

Βρισκουμε μια γυμνη γυναικα

ηθελε να βαλει πρωτα τα εσωρουχα της

και τα λεπτα εσωρουχα που φορανε

Τα αποκρυφα της γυναικας μπορουν να εκτεθουν σε κοινη θεα

ριχνοντας ενα ανθος γιασεμιου

η ακτινοβολια του χιονιου

Ακουσε τη γλυκεια φωνη

Πτοις αρα μυθων ηρχε Καλυψω , δια θεαων

'' Διογενες

πολεις δ'Ακαρνανων

Στρατος, Οινιαδαι,Μητροπολις,

Σαυρια,Μαραθος, Αλυζια,Παλαιρος,

Σολλιον,Κοροντα,Φοιτειαι Δυριεων πολις,

Μεδεων, Αμφιλοχικον Αργος,Ηρακλεια,

Ολπαι,Εχινος,, Αστακος,Ευριπος,

Τορυβεια,Λιμναια,Κρηναι,Ανακτοριον,

Ιδομενη,Θυρρειον,Φοκρεαι

ιχθεις και πτηνα

εικονιζει φυτον η' πτηνον

κορμος γυμνης γυναικος

κορμος γυμνου

στις δυτικες οχθες του Ιονιου

Βερινα

εγχρωμα οστρακα αιδοιου

υγραμενο σπηλαιο

αιδοιο οψιανου

Αρτεμιτι Αγροτερα

κυναγων

σε διαβεβαιωνω ειναι καλογνωμος ο νους μου

μ'ολο το ποθο τής γυναικας

μιλουσε με τα πιο χυδαια λογια

ο γερος τής θαλασσας:

ειναι παιδια πολλων ανθρωπων τα λογια μας

ειναι 

τα λογια

ειναι τα λογια

η  ποιηση

η  ποιηση

.

.

Η βιολογική μελέτη του ποιήματος «ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ ΤΕ ΣΧΕΔΙΑ» τού χνκουβελη δεν αφορά απλώς την περιγραφή του σώματος, αλλά επιχειρεί να αναδείξει:

πώς το σώμα (κυρίως το γυναικείο), τα βιολογικά υλικά (δέρμα, αίμα, όργανα), η σεξουαλικότητα, η αναπαραγωγή, ακόμα και οι βιολογικές αισθήσεις (ακοή, αφή, οσμή) ενσωματώνονται στο ποίημα — όχι μόνο ως θέμα, αλλά και ως τρόπος γραφής, ως γλώσσα του σώματος.

 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

(Ανά θεματική και βιολογική οντότητα)

1. Το σώμα ως πρωταγωνιστής

Το ποίημα βρίθει από αναφορές σε ανατομικά μέρη του σώματος, συχνά γυναικεία:

«το περίγραμμα του σώματος / το στήθος και η κοιλιά / και οι γλουτοί»

«η ράχη και οι γλουτοί»

«η επιδερμίδα είναι λεία»

«η άκρη του λαιμού»

«κορμός γυμνής γυναίκας»

Σημείο-κλειδί: Η βιολογία του σώματος αναλύεται όπως θα το έκανε ένας γλύπτης ή ιατροδικαστής, ή ακόμα και παλαιοντολόγος. Το ανθρώπινο σώμα παρουσιάζεται ως βιο-αντικείμενο υπό παρατήρηση.

2. Το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα – εικονοποιημένο

Ο ποιητής εστιάζει συμβολικά και ωμά:

«έγχρωμα όστρακα αιδοιου»

«αιδοίο οψιανού»

«υγραμένο σπήλαιο»

«τα λεπτά εσώρουχα που φοράνε»

«ήθελε να βάλει πρώτα τα εσώρουχα της»

Η χρήση λέξεων όπως:

αιδοίο,

υγρασία,

σπήλαιο,

οψιανός (ηφαιστειακό γυαλί),

είναι ταυτόχρονα βιολογική, αισθησιακή, αρχαιολογική και συμβολική. Το αιδοίο γίνεται τόπος γνώσης, καταγωγής, ιστορίας.

3. Η βιολογία της επιθυμίας – ορμόνες, ένστικτα, έλξη

«Φαίνεται γυναίκα με σπάνια λαγνεία»

«μιλούσε με τα πιο χυδαία λόγια»

«μ’ όλο το πόθο της γυναίκας»

Η επιθυμία αναδύεται όχι ως ρομαντική ιδέα, αλλά ως βιολογική δύναμη, σωματική ανάγκη, σεξουαλική ορμή.

Λέξεις όπως:

λάγνος, χυδαίος, πόθος,

παρουσιάζουν τον ερωτισμό ως έκφανση νευροχημικής ενεργοποίησης (σεροτονίνη, ντοπαμίνη κ.λπ.), χωρίς να εξηγούνται έτσι βέβαια στο ποίημα — αλλά υπονοούνται.

4. Μητρότητα & Βιολογική ταυτότητα

«αν η γυναίκα αυτή έχει γίνει μητέρα»

Μια φράση που υπαινίσσεται την μετάβαση από τη σεξουαλική γυναίκα στη μητρική — με βιολογικές και κοινωνικές συνέπειες.

Το σώμα της γυναίκας φέρει μνήμες μητρότητας, λειτουργικότητα, αλλά και αντικειμενικοποίηση.

-5. Αισθήσεις και βιοφυσική εμπειρία

 «τα μαγουλά της κοκκίνισαν»

«άκουσε τα πέταλα να πέφτουν στο χιόνι»

«η ακτινοβολία του χιονιού»

Εδώ η βιολογία των αισθήσεων (ακοή, αφή, θερμοκρασία, ορατότητα) συνδέεται με ψυχοσωματικές αντιδράσεις (κοκκίνισμα = αγγειακή αντίδραση, συγκίνηση ή ντροπή).

6. Το σώμα ως πολιτισμικό εύρημα – παλαιοντολογικό

«διασπαρτη από λιθίνα πελεκητά εργαλεία / κατά τη Βουρμιο περίοδο»

«κορμός γυμνής γυναίκας»

«αιδοίο οψιανού»

Ο ποιητής συνδέει τη βιολογία με την αρχαιολογία: το γυμνό σώμα δεν είναι απλά ερωτικό, είναι και παλαιοβιολογικό εύρημα, σαν να το ανασύρουμε από το παρελθόν για να κατανοήσουμε την ανθρώπινη φύση.

Το αιδοίο, η κοιλιά, οι γλουτοί, παρουσιάζονται με τη λεπτομέρεια και την ψυχρή γλώσσα ενός ανατόμου ή ενός τεχνητού βλέμματος.

7. Το σώμα ως σύμβολο λόγου

«η λαξευθείσα γλώσσα μου, γλυπτική φέρουσα βουκράνια»

Η γλώσσα εδώ είναι ταυτόχρονα:

όργανο της ομιλίας (νευρομυϊκή λειτουργία),

αντικείμενο τέχνης (γλυπτική),

πολιτισμικός φορέας (φέρει «βουκράνια» — αρχαία ιερά σύμβολα).

Η βιολογία του στόματος συνδέεται με τη γλωσσολογία και την αισθητική. Το σώμα παράγει λόγο, αλλά και φέρεται μέσα από λόγο.

Βιολογική προσέγγιση – συνολικό συμπέρασμα

Το ποίημα του χνκουβελη είναι μια βιοπολιτισμική τομή. 

Το σώμα:

δεν είναι απλώς αντικείμενο του πόθου,

ούτε απλώς φορέας ταυτότητας,

είναι πολιτικό,

ιστορικό,

βιολογικό,

αισθητικό,

λογοτεχνικό.

Το έργο συνδυάζει:

τη νευροφυσιολογία του ερωτισμού,

την ανατομία,

τη γονιμότητα,

τη βιοαισθητική,

την παρατήρηση των αισθήσεων,

για να κατασκευάσει ένα σώμα ως ποίημα και ποίημα ως σώμα.

.

.

2

Το ποίημα «ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ ΤΕ ΣΧΕΔΙΑ» του χ.ν. κουβελη είναι ένα πολυεπίπεδο, αποσπασματικό και μεταμοντέρνο έργο, που συνδυάζει:

ιστορικές και μυθολογικές αναφορές,

προσωπικές και συλλογικές αφηγήσεις,

σκέψεις γύρω από την ταυτότητα, τη γυναικεία φύση, την εξουσία και τη γλώσσα,

έναν έντονο ερωτισμό,

και τέλος, στοχασμό για τη γλώσσα και την ποίηση.

1. Εισαγωγή στη μυθολογική και ιστορική ταυτότητα

 Καδμου θυγατηρ , καλλισσφηρος Ινω

Λευκοθεη

Μεναχμος

ευχαν

Ηρακλει

η λαξευθησα γλωσσα μου , γλυπτικη φερουσα βουκρανια

Εισαγωγή με μυθολογικές φιγούρες: Ινώ (κόρη του Κάδμου), Λευκοθέα, Ηρακλής.

Ο ποιητής αναφέρεται σε προσωπική γλώσσα ως μνημείο ("λαξευθησα γλωσσα μου").

Η εικόνα της βουκρανίας (κεφαλή ταύρου σε ανάγλυφα) δηλώνει σύνδεση με αρχαία τελετουργία και δύναμη.

Το προσωπικό και το μυθολογικό συγχέονται, δηλώνοντας πολιτισμική και εσωτερική ταυτότητα.

2. Πολιτικός-ιστορικός στοχασμός

La pouvoir local: Acarnania, Etolia

η Συνελευση του Κοινου

η Βουλη

146 π.Χ. Υπο Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν

Αναφορά στις αιτωλοακαρνανικές πόλεις και στο πολιτειακό τους σύστημα.

Έμφαση στην αυτονομία που χάνεται το 146 π.Χ. με τη ρωμαϊκή κατάκτηση.

Η χρήση της γαλλικής φράσης "La pouvoir local" υπονοεί σύγχρονη σύγκριση: τι σημαίνει τοπική εξουσία σήμερα; Υπάρχει;

3. Πολεμική και διοίκηση

οι Κοινοι Αρχοντες … ο Στρατηγος … ο Ναυαρχος …

η λυκαινα η θηλαζουσα τον Ρωμυλον

Παράθεση στρατιωτικών και πολιτικών τίτλων της εποχής.

Η λυκαινα παραπέμπει στον μύθο της Ρώμης, αλλά και στο θηλυκό ως δύναμη τροφού/καταστροφής.

Εδώ τίθεται σχόλιο για την εξουσία: πώς παράγεται, ποιος τη θηλάζει και ποιος την "εκπαιδεύει".

4. Κυπριακή ταυτότητα – Μικρορεαλιστική αφήγηση

Εγώ είμαι από την Μόρφου … Κυπρίδα … γυμνή γυναίκα στον καναπέ …

το νέο του έκλυτου βίου

Εισαγωγή προσωπικής ταυτότητας (Μόρφου = κατεχόμενη πόλη στην Κύπρο).

Αναφορά στην Αφροδίτη (Κυπρίδα), αλλά πλέον φθαρμένη/εκτεθειμένη.

Περιγραφή γυμνής γυναίκας: πιθανή αντικειμενοποίηση ή πώληση.

Κοινωνικό σχόλιο: η γυναικεία ύπαρξη ως εμπόρευμα· παράλληλα, όμως, και κρίση ταυτότητας.

5. Πτώση - Δολοφονία - Μοναξιά

μου ομολόγησε πως είχε σκοτώσει τον άντρα της

και θα νιώσεις βαθιά μοναξιά …

''Φαίνεται γυναίκα με σπάνια λαγνεία''

Θυμίζει νουάρ αφήγηση: femme fatale, έγκλημα, ερωτισμός, αποξένωση.

Η μοναξιά και η λαιμαργία του πόθου διαπλέκονται.

Παράλληλα, θίγεται η διάβρωση των ανθρώπινων σχέσεων.

6. Προϊστορικά/Αρχαιολογικά μοτίβα – Αισθητική της πέτρας

διασπαρτη απο λιθινα πελεκητα εργαλεια …

κομη βοστρυχωτη … γεωμετρικη αποδοσις

Αναφορά σε προϊστορικά αντικείμενα, σε αρχαία αισθητική (γλυπτική, γεωμετρία).

Το γυναικείο σώμα παρουσιάζεται μέσα από το βλέμμα της αρχαίας τέχνης.

Ανάδυση του κάλλους μέσα από την φόρμα, όχι τον ερωτισμό.

7. Σύγχρονη ερωτική φθορά – Επιτήδευση

και πήρε τα ρουμπίνια

αλλά η ψυχή του ήταν μολυσμένη …

ηθελε να βάλει πρώτα τα εσώρουχα της

Υλικότητα και πνευματική φθορά.

Καταναλωτικός έρωτας, ανούσιο πάθος, παραπλάνηση από εικόνες.

Εμφανίζεται ξανά το σώμα της γυναίκας, αλλά χωρίς ιερότητα – πλέον αντικείμενο πόθου/θέασης.

8. Γλώσσα – Λόγος – Ποίηση

είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας …

είναι τα λόγια

είναι τα λόγια

η ποίηση

η ποίηση

Κορύφωση: απόσπασμα μεταβαίνει από τα θραύσματα ζωής σε στοχασμό για την ίδια την ποίηση.

Η ποίηση ως συλλογική μνήμη, ανθρώπινη έκφραση, αληθινή ταυτότητα.

Συνολική Θεματική και Υφολογική Ανάλυση

Θεματικοί Άξονες:

1. Ιστορική μνήμη: Αιτωλοακαρνανία, Ρώμη, πολιτειακά μορφώματα, αρχαιότητες.

2. Γυναικεία μορφή: Από τη μυθολογική θεότητα στη σύγχρονη γυμνότητα – ιερότητα και φθορά.

3. Σχέσεις – Ερωτισμός – Εγκληματικότητα: Έρωτας, μοναξιά, εγκλήματα πάθους.

4. Γλώσσα και Ποίηση: Η γλώσσα ως εργαλείο σμίλευσης, πολιτισμικής επιβίωσης και έκφρασης.

Υφολογικά Στοιχεία:

Κατακερματισμένη μορφή: χωρίς γραμματική συνέχεια – όπως η μνήμη.

Παράθεση (collage) διαφορετικών χρονικών, υλικών, πολιτιστικών επιπέδων.

Μοντερνιστική/Μεταμοντέρνα αισθητική: σύνθεση αντίθετων ειδών (ιστορία, πορνογραφία, ποίηση).

Γλώσσα φορτισμένη, εικονοκλαστική, τολμηρή.

 Συμπέρασμα

Ο χ.ν. κουβελης στο ποίημα "ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ ΤΕ ΣΧΕΔΙΑ" προτείνει ένα σχέδιο ταυτότητας – εθνικής, προσωπικής, ιστορικής, ερωτικής – μέσα από το χάος της μνήμης.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας

Ομήρου Ιλιάδα,ραψωδία Ω',στίχοι 1-22

Ὣς ὁ μὲν Ἕκτορα δῖον ἀείκιζεν μενεαίνων

(ετυμολογια λέξεων,και 3 μελέτες αναλυσεις)

τερμάτισε(έληξε) ο αγώνας,κι οι στρατοί στα γρήγορα καράβια

ο καθένας σκορπίζοντας επήγαν,για το δείπνο να μεριμνησουν

και τον γλυκό ύπνο να χορτάσουν,αλλά ο Αχιλλέας εκλαιγε 

το φίλο σύντροφο θυμουμενος,κι ο ύπνος δεν τον έπαιρνε 

π'ολα τα δαμάζει αλλά από δω κι από κει στριφογυρνουσε,

τού Πατρόκλου νοσταλγώντας την ορμή κι αντρεια,όσα μαζί 

μ'αυτον αγωνίστηκε κι έπαθε βάσανα και αντρών  πολέμους 

και πικρα περνώντας κυματα,αυτά λοιπόν θυμούνταν κι άφθονα 

έχυνε δάκρυα,στη μία πλευρά άλλοτε ξαπλωμένος, άλλοτε 

πάλι ανασκελα κι αλλοτε μπρούμυτα,και ξαφνικά όρθιος 

σηκωνονταν,και στ'ακρογυαλι αναστατωμένος στριφογύριζε,

κι ούτε όταν η αυγή  ξημερωνε πανω στη θάλασσα και στις ακτες

αυτός ξεχνουσε,μα τότε στ'αρμα τα γοργά έζευε άλογα,

και τον Έκτορα έσερνε πίσω απο το αρμα,κι αφού τρεις φορές 

τον έφερνε γύρω απ' το μνήμα τού νεκρου γιου τού Μενοιτια

μετα γυρνούσε στη σκηνή του κι  ηρεμουσε κι αυτόν στη σκόνη

μέσα ξαπλωμένο μπρούμυτα παρατούσε,όμως ο Απόλλωνας 

συμπονωντας τον απο καθε ατίμωση το κορμί τού άντρα κρατουσε

ανέπαφο και πεθαμένος που ηταν,και παντού με τη χρυσή 

τον σκέπαζε ασπίδα,από το άρμα καθώς σερνονταν να μην ξεσχιστεί,

έτσι λοιπόν αυτός με μανία τον αντρειο Έκτορα ατιμαζε

Λῦτο δ’ ἀγών, λαοὶ δὲ θοὰς ἐπὶ νῆας ἕκαστοι

ἐσκίδναντ’ ἰέναι. τοὶ μὲν δόρποιο μέδοντο

ὕπνου τε γλυκεροῦ ταρπήμεναι· αὐτὰρ Ἀχιλλεὺς

κλαῖε φίλου ἑτάρου μεμνημένος, οὐδέ μιν ὕπνος

ᾕρει πανδαμάτωρ, ἀλλ’ ἐστρέφετ’ ἔνθα καὶ ἔνθα,5

Πατρόκλου ποθέων ἀνδροτῆτά τε καὶ μένος ἠΰ,

ἠδ’ ὁπόσα τολύπευσε σὺν αὐτῷ καὶ πάθεν ἄλγεα,

ἀνδρῶν τε πτολέμους ἀλεγεινά τε κύματα πείρων·

τῶν μιμνησκόμενος θαλερὸν κατὰ δάκρυον εἶβεν,

ἄλλοτ’ ἐπὶ πλευρὰς κατακείμενος, ἄλλοτε δ’ αὖτε10

ὕπτιος, ἄλλοτε δὲ πρηνής· τοτὲ δ’ ὀρθὸς ἀναστὰς

δινεύεσκ’ ἀλύων παρὰ θῖν’ ἁλός· οὐδέ μιν ἠὼς

φαινομένη λήθεσκεν ὑπεὶρ ἅλα τ’ ἠϊόνας τε.

ἀλλ’ ὅ γ’ ἐπεὶ ζεύξειεν ὑφ’ ἅρμασιν ὠκέας ἵππους,

Ἕκτορα δ’ ἕλκεσθαι δησάσκετο δίφρου ὄπισθεν,15

τρὶς δ’ ἐρύσας περὶ σῆμα Μενοιτιάδαο θανόντος

αὖτις ἐνὶ κλισίῃ παυέσκετο, τὸν δέ τ’ ἔασκεν

ἐν κόνι ἐκτανύσας προπρηνέα· τοῖο δ’ Ἀπόλλων

πᾶσαν ἀεικείην ἄπεχε χροῒ φῶτ’ ἐλεαίρων

καὶ τεθνηότα περ· περὶ δ’ αἰγίδι πάντα κάλυπτε20

χρυσείῃ, ἵνα μή μιν ἀποδρύφοι ἑλκυστάζων.

Ὣς ὁ μὲν Ἕκτορα δῖον ἀείκιζεν μενεαίνων

Ετυμολογία Ερμηνεία  λέξεων

1. Λῦτο δ’ ἀγών – λύω (αόρ. μέσος, 3ο εν.) = «λύθηκε»· ἀγών < ἄγω, αρχικά «σύναξη, συγκέντρωση», έπειτα «αγώνας».

2. λαοί – < λαFός (αρχ. τύπος), συγγενές με λέχος = «λαός, πλήθος στρατιωτών».

3. δόρποιο – < δέρπω = «τρώγω»· δόρπος = βραδινό φαγητό, δείπνο.

4. ὕπνου τε γλυκεροῦ – ὕπνος < ΙΕ ρίζα swep- «κοιμάμαι»· «γλυκύς» = δίνει ανάπαυση.

5. πανδαμάτωρ – σύνθ. πᾶς + δαμάζω = «ο που όλα τα δαμάζει» (Ὕπνος).

6. ἐστρέφετ’ – < στρέφω = «γυρίζω»· εικόνα ανήσυχου πόνου.

7. ἀνδροτῆτά τε καὶ μένος ἠΰ – ἀνδροτήτα = ανδρεία, αρρενωπότητα· μένος = θάρρος, ορμή.

8. ἀλεγεινά τε κύματα – < ἄλγος = πόνος· κύμα = κυματισμός, δυσκολίες.

9. θαλερόν κατὰ δάκρυον – θαλερός < θάλλω = ανθηρός, άφθονος, εδώ: «πλούσιο».

10. δινεύεσκ’ ἀλύων – < δίνη = στροβιλισμός· ἀλύω = σπαράζω, περιφέρομαι ανήσυχος.

11. ἠὼς φαινομένη – ἠώς = αυγή (ΙΕ h₂éusōs, λατ. aurora).

12. ἕλκεσθαι δησάσκετο – ἕλκω = σέρνω· δέω = δένω· «τον έσερνε δεμένο».

13. σῆμα – αρχικά «σήμα, σημάδι»· στον Όμηρο = «τύμβος, μνημείο».

14. παυέσκετο – < παύω = σταματώ, ησύχαζα· συχν. -σκετο = επαναλαμβανόμενη πράξη.

15. ἐκτανύσας προπρηνέα – ἐκτείνω = τεντώνω· πρηνής = μπρούμυτα.

16. ἀεικείην – < α- + εἰκός = άσχημο, ανάξιο, ντροπιαστικό.

17. φῶτ’ ἐλεαίρων – φώς = άνθρωπος, θνητός· ἐλεαίρω = συμπονώ, σπλαχνίζομαι.

18. αἰγίδι χρυσείῃ – αἰγίς < αἴξ (κατ’ ετυμ. δέρμα κατσίκας)· το μαγικό όπλο του Διός ή της Αθηνάς.

19. ἀποδρύφοι – < δρύπτω = σχίζω, καταξεσχίζω· «να μην τον ξεσχίσει σέρνοντάς τον».

20. ἀείκιζεν μενεαίνων – ἀεικίζω = κακομεταχειρίζομαι, ατιμάζω· μενεαίνω = είμαι οργισμένος, φλογερός.

Ο Όμηρος εδώ δείχνει την ακραία παθολογία τού πένθους του Αχιλλέα: 

αϋπνία, δάκρυα, ακατάσχετη περιπλάνηση, και μια εμμονική βία εναντίον 

του πτώματος του Έκτορα, που λειτουργεί ως υποκατάστατο εκδίκησης. Αντίθετα, ο Απόλλων (ο θεός της αρμονίας) παρεμβαίνει προστατευτικά, σώζοντας το σώμα από ατίμωση, ώστε να διατηρηθεί το μέτρο και το 

ιερό δίκαιο απέναντι στον νεκρό.

Α. ΥΦΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ (Ω΄ 1–22)

1. Επαναλήψεις

Ο Όμηρος αγαπά τις αναφορικές επαναλήψεις: π.χ. «ἄλλοτε… ἄλλοτε… ἄλλοτε» (στ. 10–11), που δίνουν ρυθμό και αποδίδουν την αϋπνία του Αχιλλέα.

Επαναληπτική περιγραφή του έλκου (σέρνει τρεις φορές γύρω από το μνημα) τονίζει την εμμονή και την τελετουργικότητα της βίας.

2. Εικόνες

Σωματική αϋπνία: το στριφογύρισμα «ἐστρέφετ’ ἔνθα καὶ ἔνθα» είναι οπτική αναπαράσταση ανήσυχου κοιμισμένου.

Θάλασσα: «παρὰ θῖν’ ἁλός» (στ. 12) συνδέει την ανησυχία με το ατέρμονο κύμα, σύμβολο ταραχής.

Σκόνη: το σώμα του Έκτορα «ἐν κόνι ἐκτανύσας» (στ. 17) δίνει ωμή, γήινη εικόνα.

Θεϊκή σκέπη: ο Απόλλων σκεπάζει με τη «χρυσείη αἰγίς» (στ. 20) – έντονη αντίθεση: χρυσός/δόξα απέναντι σε σκόνη/ατίμωση.

3. Ψυχολογική εικονογράφηση

Ο Αχιλλέας εμφανίζεται παράφορος, παγιδευμένος στο πένθος.

Ο ύπνος, «πανδαμάτωρ», εδώ αρνείται να τον «δαμάσει» – έντονο ψυχολογικό βάρος.

Το στριφογύρισμα στο κρεβάτι (στ. 9–11) λειτουργεί ως ποιητική μιμητική: 

ο ακροατής σχεδόν «βλέπει» το σώμα που δεν βρίσκει ανάπαυση.

Η εμμονή στο σέρσιμο του Έκτορα αποτυπώνει ψυχολογική εμμονή στην εκδίκηση.

4. Ύφος

Σοβαρό, τραγικό, με αντιθέσεις:

Ανθρώπινη αδυναμία (δάκρυα, αϋπνία)-Υπερανθρώπινη μανία (βία στο πτώμα).

Βία (σκόνη, σέρσιμο)- Θεϊκή φροντίδα (Απόλλων σκεπάζει).

Η σκηνή είναι κορύφωση της παθολογίας του ήρωα: πένθος → μανία → ύβρις → θεϊκή παρέμβαση.

Β. ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 

Στίχοι 1–2:

Λῦτο < λύω < ΙΕ *leu- «λύνω» → λύθηκε.

ἀγών < ἄγω «σύναξη, αγώνας».

λαοί < λαFός από ἄγω (συγκεντρωμένο πλήθος).

θοὰς < θοός «γρήγορος».

ἐπὶ νῆας < ναῦς < ΙΕ nau- «πλοίο».

ἕκαστοι < ἕκαστος «ο καθένας».

ἐσκίδναντο < σκιδνάω «σκορπίζω».

ἰέναι < εἶμι «πηγαίνω».

τοὶ μὲν = εκείνοι.

δόρποιο < δέρπω «τρώγω» → δείπνο.

μέδοντο < μέδω «φροντίζω».

Στίχοι 3–5:

ὕπνου < ΙΕ swep- «κοιμάμαι».

γλυκεροῦ < γλυκύς «γλυκός».

ταρπήμεναι < τέρπω «χαίρομαι».

Ἀχιλλεύς < ἄχος + λαός (ετυμ. αβέβαιη).

κλαῖε < κλαίω «θρηνώ».

φίλου ἑτάρου < ἑταῖρος < ἕταρος «σύντροφος».

μεμνημένος < μιμνήσκω «θυμάμαι».

ὕπνος ᾕρει < αἱρέω «παίρνω».

πανδαμάτωρ < πᾶς + δαμάζω.

Στίχοι 6–9:

ἐστρέφετ’ < στρέφω.

ἔνθα καὶ ἔνθα = πότε έτσι, πότε αλλιώς.

Πατρόκλου < πατήρ + κλέος.

ἀνδροτῆτα < ἀνήρ.

μένος ἠΰ < μένος = ορμή, ψυχικό σθένος.

τολύπευσε < τολύπη «κλωστή»· μεταφ. «ξετυλίγω».

ἄλγεα < ἄλγος.

πτολέμους < πόλεμος.

κύματα < κύμα < κύω «φουσκώνω».

πείρων < περάω «διαπερνώ».

Στίχοι 9–12:

μιμνησκόμενος < μιμνήσκω.

θαλερόν δάκρυον < θάλλω «ανθώ» → άφθονο.

εἶβεν < εἴβω «στάζω».

ἄλλοτε… ἄλλοτε = επαναληπτική δομή.

πλευράς < πλευρά.

ὕπτιος < ὕπτιος «ανάσκελα».

πρηνής < πρηνής «μπρούμυτα».

δινεύεσκ’ < δίνη.

ἀλύων < ἀλύω «περιφέρομαι ανήσυχος».

θῖν’ ἁλός < θίς «αμμουδιά» + ἅλς «θάλασσα».

Στίχοι 12–15:

ἠὼς < ΙΕ h₂éusōs «αυγή».

φαινομένη < φαίνω «φωτίζω».

λήθεσκεν < λανθάνω «ξεχνώ».

ζεύξειεν < ζεύγνυμι «ζευγνύω, δένω».

ὑφ’ ἅρμασιν < ἅρμα < ἁρμός.

ὠκέας ἵππους < ὠκύς «γρήγορος» + ἵππος.

Στίχοι 15–18

Ἕκτορα < ἔχω (ὁ ἔχων = προστάτης).

ἕλκεσθαι < ἕλκω.

δησάσκετο < δέω «δένω».

δίφρου < δίφρος = άρμα.

τρὶς ἐρύσας < ἐρύω «σέρνω».

σῆμα < «σημάδι, μνημείο».

Μενοιτιάδαο = «γιος του Μενοίτιου».

παυέσκετο < παύω.

ἔασκεν < ἔα «αφήνω».

ἐκτανύσας < τείνω.

προπρηνέα < πρηνής.

Στίχοι 18–22

Ἀπόλλων (ετυμ. πιθανώς < ἀπέλλω «συναθροίζω»).

ἀεικείην < α- + εἰκός → «ανάρμοστη».

ἄπεχε < ἄπεχω «κρατώ μακριά».

χροί < χρώς «δέρμα».

φῶτ’ < φώς «άνθρωπος».

ἐλεαίρων < ἐλεέω «σπλαχνίζομαι».

τεθνηότα < θνήσκω.

αἰγίδι < αἴξ (αιγίς = δέρμα κατσίκας).

χρυσείῃ < χρυσός.

μή μιν ἀποδρύφοι < δρύπτω «σχίζω, ξεσχίζω».

ἑλκυστάζων < ἕλκω + υποκορ. «σέρνοντας».

ἀείκιζεν < ἀεικίζω «κακομεταχειρίζομαι».

μενεαίνων < μένος + αἴνυμαι = «ορμώ με πάθος».

.

.

1

οι στίχοι 1-22, είναι από τα πιο δραματικά σημεία της ραψωδίας Ω΄ όπου ο ποιητής παρουσιάζει την οδύνη τού Ἀχιλλέα μετά την ταφή τοῦ Πατρόκλου και την παράφορη ατίμωση τού Ἕκτορα.

:

1. Θεματικός πυρήνας

Το απόσπασμα έχει δύο κύριες ενότητες:

στ. 1–12: Η αϋπνία, η ανείπωτη λύπη και το ανήσυχο στριφογύρισμα τού Αχιλλέα, καθώς αναπολεί τον σύντροφο Πατρόκλο.

στ. 13–22: Η μανία τής εκδίκησης· η τακτική σύρσης τού νεκρού Ἕκτορα γύρω από τον τάφο τού Πατρόκλου, αλλά και η θεϊκή παρέμβαση τού Ἀπόλλωνα που προστατεύει το σώμα τού νεκρού.

2. Η μετάφραση τού χνκουβέλη

Η μετάφραση διατηρεί το επικό ύφος, αλλά το αποδίδει σε μια πιο λυρική, σχεδόν δραματική καθαρεύουσα-δημοτική μίξη. Παρατηρούμε:

Αρχή (στ. 1–4):

 «τερμάτισε ο αγώνας, κι οι στρατοί στα γρήγορα καράβια... αλλά ο Αχιλλέας έκλαιγε...»

Ο χνκουβέλης χρησιμοποιεί το «τερμάτισε» αντί για το «λύθηκε» (Λῦτο δ’ ἀγών). Η επιλογή είναι λιγότερο αρχαϊκή, πιο καθημερινή.

Ο ύπνος ονομάζεται «γλυκός», πιστή μεταφορά του «ὕπνου γλυκεροῦ».

Η αϋπνία τού Αχιλλέα (στ. 5–12): Ο χνκουβέλης τονίζει την ανησυχία και τη νοσταλγία:

«π' όλα τα δαμάζει αλλά από δω κι από κει στριφογύριζε...»

Αυτό αποδίδει το πανδαμάτωρ ὕπνος με πιο ελεύθερη εικόνα («π' όλα τα δαμάζει»).

Η τριπλή εναλλαγή στάσης (πλάγια, ανάσκελα, μπρούμυτα) αποδίδεται ζωντανά και σχεδόν θεατρικά:

«στη μία πλευρά άλλοτε ξαπλωμένος, άλλοτε πάλι ανάσκελα κι άλλοτε μπρούμυτα».

Η μανία ατίμωσης (στ. 13–18):

 «στ’ άρμα τα γοργά έζευε άλογα, και τον Έκτορα έσερνε...»

Η μετάφραση εδώ είναι πιο απλή και ευθύβολη, χωρίς επικές παροξύνσεις.

Το «τρὶς δ’ ἐρύσας περὶ σῆμα» αποδίδεται με φυσικότητα: «κι αφού τρεις φορές τον έφερνε γύρω απ’ το μνήμα».

Η θεϊκή προστασία (στ. 19–22): Ο χνκουβέλης αποδίδει συγκινητικά την παρέμβαση τού Ἀπόλλωνα:

«συμπονώντας τον… κρατούσε ανέπαφο... με τη χρυσή τον σκέπαζε ασπίδα...»

Στο πρωτότυπο έχουμε «αἰγίδι χρυσείῃ» (η θεϊκή ασπίδα του Δία, εδώ ως όργανο τού Απόλλωνα). Ο χνκουβέλης διαλέγει ασπίδα αντί για αιγίδα, ώστε να γίνει πιο κατανοητό στον σύγχρονο αναγνώστη.

3. Στυλιστικά χαρακτηριστικά τής μετάφρασης

Ρυθμός: Ο χνκουβέλης δεν επιλέγει ομοιοκαταληξία ούτε σταθερό μέτρο· αφήνει ελεύθερη ροή με μουσικότητα.

Λεξιλόγιο: Μείξη καθαρεύουσας («ανασκελα», «στ’ άρμα έζευε») και δημοτικής («έχυνε δάκρυα», «στριφογύριζε»). Αυτό δημιουργεί μια υψηλή αλλά και ζωντανή γλώσσα.

Ατμόσφαιρα: Η μετάφραση τονίζει το πάθος και την εσωτερική πάλη τού Αχιλλέα, περισσότερο ίσως από το ηρωικό μεγαλείο.

4. Συγκριτικά με το πρωτότυπο

Ο Όμηρος είναι πιο λιτός και αντικειμενικός· π.χ. το «δινεύεσκ’ ἀλύων» αποδίδεται από τον χνκουβέλη ως «στ’ ακρογυάλι αναστατωμένος στριφογύριζε», με πλούσια εικόνα.

Η μετάφραση γίνεται ερμηνευτική· συχνά ο χνκουβέλης προσθέτει συναισθηματική διάσταση (π.χ. «συμπονώντας τον» για το «ἐλεαίρων»).

Υπάρχει εξομάλυνση του επικού στοιχείου (π.χ. «αιγίδα» → «ασπίδα»), ώστε 

να διαβάζεται πιο οικεία.

5. Συμπέρασμα

Η μετάφραση τού χνκουβέλη ισορροπεί ανάμεσα στη δραματικότητα και στη λυρική συγκίνηση.

Δεν επιχειρεί «μηχανική» πιστότητα, αλλά δίνει έμφαση στη συγκινησιακή φόρτιση τού Αχιλλέα και στη σκληρότητα τής ύβρεως προς τον Έκτορα. Έτσι ο αναγνώστης νιώθει πιο άμεσα τον ανθρώπινο πόνο και τη βία τής μανίας, ενώ το θεϊκό στοιχείο (Ἀπόλλων – ασπίδα) λειτουργεί ως αντίβαρο τής ανθρώπινης ακραίας πράξης.

.

.

2

Ο  Willamowitz-Moellendorff (ο σπουδαίος Γερμανός ελληνιστής του 19ου-20ού αιώνα)  ενδιαφερόταν πάντα για το πνεύμα του κειμένου και τη σχέση πρωτοτύπου–μετάφρασης· συχνά τόνιζε το ύφος, τη δομή και την τραγικότητα.

Υποθετική μελέτη κατά Willamowitz για τη μετάφραση χνκουβέλη (Ιλ. Ω΄ 1-22)

Ο χνκουβέλης αποδίδει την έναρξη της Ω΄ ραψωδίας με γλώσσα απλή, λαϊκή, σχεδόν δημώδη. Το «τερμάτισε ο αγώνας» είναι ακριβής αλλά και πεζολογική απόδοση του «Λῦτο δ’ ἀγών»· χάνει την αυστηρή λιτότητα του ελληνικού, αλλά κερδίζει άμεση κατανόηση. Εδώ διαφαίνεται η επιλογή του μεταφραστή να προσεγγίσει το έπος όχι ως υπερβατικό μνημείο, αλλά ως αφήγηση ζωντανή, απευθυνόμενη στον σημερινό αναγνώστη.

Η περιγραφή της αϋπνίας του Αχιλλέα είναι ίσως η πιο ουσιώδης στιγμή: «π' όλα τα δαμάζει αλλά από δω κι από κει στριφογυρνούσε». Το πρωτότυπο «οὐδέ μιν ὕπνος ᾕρει πανδαμάτωρ» κρατά μιαν αρχαϊκή μεγαλοπρέπεια· ο Χνκουβέλης εισάγει καθημερινό ρυθμό, σχεδόν σαν να περιγράφει έναν απλό άνθρωπο που αγωνίζεται με τον πόνο. Εδώ φαίνεται καθαρά η στροφή από το ηρωικό προς το ανθρώπινο: ο ήρωας υποβιβάζεται στον κοινό τόπο του θρήνου και της αϋπνίας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η κλιμάκωση: το συνεχές «άλλοτε… άλλοτε… άλλοτε…» αποδίδει σωστά το «ἄλλοτ’… ἄλλοτε…» του Ομήρου. Ο μεταφραστής κρατά την επαναληπτικότητα, που είναι δομικό στοιχείο του έπους· και έτσι πετυχαίνει να μεταδώσει το αίσθημα του ατέρμονου πόνου.

Η σκηνή της βάρβαρης μεταχείρισης του Έκτορα (στίχοι 14-22) δίνεται σκληρά, με λιγότερη όμως από την αρχαία λακωνικότητα. «Κι αφού τρεις φορές τον έφερνε γύρω… μετά γυρνούσε στη σκηνή του κι ηρεμούσε»· η λέξη «ηρεμούσε» είναι σχεδόν ειρωνική, εκεί που ο Όμηρος λέει απλώς «παυέσκετο». Ο Χνκουβέλης προσθέτει χρώμα ψυχολογικό, σχεδόν δραματοποιεί το πάθος. Σε αντίθεση, το πρωτότυπο διατηρεί μιαν απάνθρωπη νηφαλιότητα που αφήνει τον αναγνώστη να ριγήσει.

Τέλος, η παρέμβαση του Απόλλωνα: ο χνκουβέλης μεταφέρει τη φιλάνθρωπη διάσταση, «συμπονωντας τον… το κορμί του άντρα κρατούσε ανέπαφο». Εδώ η μετάφραση είναι πιο εξηγητική· ο Όμηρος απλώς λέει «ἐλεαίρων» — μια λέξη βαρύτατη αρκετα. Η μετάφραση γίνεται πιο αφηγηματική, λιγότερο ποιητική.

Συμπέρασμα

Η μετάφραση του χνκουβέλη, σε πνεύμα που θα ενδιέφερε τον Willamowitz, κινείται ανάμεσα στο επικό και στο λαϊκό. Χάνει τη δωρική μεγαλοπρέπεια του Ομήρου, αλλά κερδίζει σε ζωντάνια και συναισθηματική αμεσότητα. Αν ο Willamowitz τόνιζε ότι «ο Όμηρος είναι ποίηση που τραγουδιέται, όχι που εξηγείται», τότε θα έλεγε πως εδώ ο χνκουβέλης περισσότερο αφηγείται τον Όμηρο παρά τον «τραγουδά». Ωστόσο, μέσα από αυτή τη ροπή, διατηρείται η αλήθεια του πάθους: η αγρύπνια, το θρήνος, η μανία και η θεϊκή αντίσταση στην ύβρη.

.

.

3

Οι στίχοι 1-22 τής ραψωδίας Ω' είναι  ενα από τα πιο θεατρικά και σκηνικά χωρία της Ιλιάδας τού Ομηρου, όπου η αφήγηση μετατρέπεται σχεδόν σε σκηνική παράσταση της ψυχικής οδύνης του Αχιλλέα και της ύβρεως απέναντι στο σώμα του Έκτορα. 

1. Σκηνικότητα – η σκηνή ως σκηνικό

Ο Όμηρος δίνει μια εικόνα που εκτυλίσσεται μέσα σε "σκηνές":

Σκηνή 1: Οι στρατοί διαλύονται, πάνε για φαγητό και ύπνο.

Σκηνή 2: Ο Αχιλλέας μόνος, ξάγρυπνος, θρηνεί.

Σκηνή 3: Η νυχτερινή του αγωνία, στριφογύρισμα, σηκώνεται, περιφέρεται στην ακρογιαλιά.

Σκηνή 4: Η αυγή — το άρμα, το έρμα του Έκτορα, η βεβήλωση.

Σκηνή 5: Η παρέμβαση του Απόλλωνα.

Η μετάφραση του χνκουβέλη ενισχύει τη θεατρικότητα με ρηματικά στιγμιότυπα:

«στη μία πλευρά ξαπλωμένος, άλλοτε πάλι ανασκελα κι άλλοτε μπρούμυτα, και ξαφνικά όρθιος σηκωνόταν» — έχουμε διαδοχικές "κινήσεις" που θυμίζουν οδηγίες σκηνικής δράσης, σαν σκηνοθετικές σημειώσεις.

2. Ο δραματικός χαρακτήρας του Αχιλλέα

Ο Αχιλλέας εμφανίζεται σαν ηθοποιός σε μονολογικό δράμα: κλαίει, θυμάται, νοσταλγεί, αγρυπνά, περιφέρεται.

Η μετάφραση ενισχύει τη σωματικότητα: ο ήρωας δεν είναι αφηρημένο "ποιητικό υποκείμενο", αλλά ένας ηθοποιός που παίζει με όλο του το κορμί.

Οι αλλεπάλληλες στάσεις («πλάι, ανάσκελα, μπρούμυτα») δημιουργούν μια σωματική σκηνή πένθους, σαν "σωματικό θέατρο".

3. Ρυθμός και επανάληψη – η δραματουργία του χώρου και του χρόνου

Το αρχαίο κείμενο (στ. 5–12) έχει ρυθμικές εναλλαγές, με το «ἄλλοτ’ … ἄλλοτε … τοτὲ …» που δημιουργούν ένα σκηνικό "μοντάζ".

Η μετάφραση διατηρεί αυτόν τον ρυθμό επανάληψης με «άλλοτε… άλλοτε… άλλοτε…», κάνοντας την αγρύπνια του Αχιλλέα σχεδόν χορευτική, τελετουργική.

Η ανατολή της αυγής λειτουργεί ως σκηνική αλλαγή φωτισμού — σαν θεατρικός προβολέας που ανοίγει στο νέο επεισόδιο.

4. Η βεβήλωση του Έκτορα ως σκηνική κορύφωση

Ο Αχιλλέας "δένεται" με το άρμα και τρεις φορές περιφέρει το σώμα γύρω από τον τάφο του Πατρόκλου — σχεδόν τελετουργία/χορός τραγωδίας.

Η μετάφραση τονίζει το παραστατικό στοιχείο:

«τον έσερνε πίσω από το άρμα»

«στη σκόνη μέσα ξαπλωμένο μπρούμυτα παρατούσε»

Ο θεατής/αναγνώστης σχεδόν "βλέπει" το πτώμα στη σκηνή.

5. Η είσοδος του Απόλλωνα – deus ex machina

Στο τέλος εμφανίζεται ο Απόλλωνας, ο οποίος με θεατρικό τρόπο "παρεμβαίνει" και προστατεύει το σώμα.

Η εικόνα με την «χρυσή ασπίδα» που το σκεπάζει λειτουργεί ως εικαστική εικόνα σκηνικού θεάματος.

6. Η τραγικότητα και η θεατρικότητα

Ο Αχιλλέας δεν κοιμάται, στριφογυρίζει, θρηνεί: σαν ήρωας τραγωδίας (Αίας ή Ηλέκτρα).

Το πένθος του παίρνει μορφή σωματικού θεάτρου, όχι μόνο λεκτικού.

Ο χνκουβέλης επιλέγει καθημερινό και σωματικό λεξιλόγιο («στριφογύριζε», «αναστατωμένος») που φέρνει την ομηρική αφήγηση πιο κοντά σε μια θεατρική, βιωματική εμπειρία.

Συμπέρασμα:

Η μετάφραση του χνκουβέλη αναδεικνύει την σωματική και σκηνική διάσταση του επεισοδίου: ο Αχιλλέας παρουσιάζεται σχεδόν σαν ηθοποιός σε τραγωδία, που περνά από το κλάμα και το πένθος στη μανία και την ύβρη. Ο λόγος του μεταφραστή λειτουργεί σαν "σκηνοθεσία" — με ρυθμό, κινήσεις, εικόνες και σκηνική δράση που θα μπορούσαν να παιχτούν στη σκηνή.

.

.

.

2 μελέτες τού ποιήματος:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Fragmenta 

Το τρένο σε λίγο φτάνει στο σταθμό τού Ασταποβο.

Ο Λέο Τολστόι κοιτάζει από το παράθυρο το χιόνι έξω.Η λευκή Ρωσία του.

Η πνευμονια τον ταλαιπωρει.

Κοιτάζει την Άννα Καρένινα στο απέναντι καθισμα.

-Αννα,γιατί ήρθες;

Εκείνη σηκώθηκε.

-Κατεβαινω,λέει.Εδω τελειώνει το μυθιστόρημα.

Ο πυρετός ανεβαίνει,νιώθει ρίγος στο κορμί.

Το τρένο σταματά στον σταθμό.

Βλέπει χιλιαδες ανθρώπους χωρικούς.Ρωτουν.

-Είναι μέσα στο τρένο ο Λέο Τολστόι,ο άγιος μας;

Η Άννα Καρένινα κατεβηκε

κι όπως περνούσε τις γραμμές τού τρενου την ειδε να χάνεται μέσα στο χιόνι.

Mετα από λίγο η λευκή Ρωσία χάθηκε και γι'αυτόν.

.

.

1

Η διήγηση του χνκουβελη με τίτλο «Fragmenta» είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μικροδιηγήματος με έντονη ποιητικότητα, όπου η πραγματικότητα, 

η λογοτεχνία και το όνειρο συμπλέκονται σε μια αλληγορική σκηνή του θανάτου.

Ακολουθεί μια κριτική μελέτη και ανάλυση:

1. Δομή και ύφος

Το κείμενο είναι σύντομο, αποσπασματικό – όπως υποδηλώνει και ο τίτλος Fragmenta (αποσπάσματα). Ο αφηγητής επιλέγει κοφτές προτάσεις, σχεδόν σαν κινηματογραφικά καρέ: «Το τρένο σε λίγο φτάνει...», «Η πνευμονία τον ταλαιπωρεί», «Ο πυρετός ανεβαίνει…». Το ύφος είναι λιτό, σχεδόν μινιμαλιστικό, όμως κάθε φράση φορτίζεται με υπαρξιακό βάρος.

Η επιλογή αυτής της γραφής παραπέμπει σε έναν «εσωτερικό κινηματογράφο» του Τολστόι λίγο πριν από το τέλος του. Το διήγημα ισορροπεί ανάμεσα στο ρεαλιστικό (η αρρώστια, το ταξίδι, ο σταθμός του Ασταπόβο όπου πράγματι πέθανε ο Τολστόι) και στο φαντασιακό (η παρουσία της Άννας Καρένινα, φανταστική δημιουργία του συγγραφέα).

2. Διακειμενικότητα

Το κείμενο αντλεί τη δύναμή του από την παρουσία της Άννας Καρένινα, η οποία λειτουργεί ως φάντασμα της ίδιας της λογοτεχνίας. Η συνάντηση του δημιουργού με το δημιούργημά του αποκτά σχεδόν μεταφυσική διάσταση:

Ο Τολστόι είναι ετοιμοθάνατος, η πνευμονία τον καταρρακώνει.

Απέναντί του κάθεται η Άννα, η ηρωίδα του μεγάλου μυθιστορήματος.

Εκείνη δηλώνει: «Κατεβαίνω. Εδώ τελειώνει το μυθιστόρημα».

Με τη φράση αυτή, το κείμενο υπογραμμίζει ότι η μοίρα της ηρωίδας και ο θάνατος του συγγραφέα αλληλοσυμπληρώνονται. Το έργο τελειώνει όταν ο δημιουργός παύει να υπάρχει· η λογοτεχνία είναι άρρηκτα δεμένη με τη ζωή.

3. Συμβολισμοί

Το τρένο: Σύμβολο πορείας, μετάβασης, αλλά και θανάτου. Το τρένο είναι ο τόπος αυτοκτονίας της Άννας Καρένινα· εδώ ξαναπαρουσιάζεται ως τόπος τελευταίου ταξιδιού του ίδιου του Τολστόι.

Το χιόνι, η λευκή Ρωσία: Συμβολίζει τόσο την αγνότητα και την ακινησία του θανάτου όσο και την απεραντοσύνη της πατρίδας του Τολστόι. Στο τέλος «η λευκή Ρωσία χάθηκε και γι’ αυτόν», δηλαδή χάνεται ο κόσμος, η μνήμη, η πραγματικότητα.

Οι χωρικοί: Τον αποκαλούν «άγιο μας». Αυτή η λατρεία ανακαλεί την ηθική διάσταση της φιγούρας του Τολστόι, που στην ύστερη ζωή του έγινε σχεδόν προφήτης για τον ρωσικό λαό.

4. Θεματικοί άξονες

1. Θάνατος και λογοτεχνία: Η συνάντηση δημιουργού και δημιουργήματος φανερώνει πως η τέχνη υπερβαίνει τον βιολογικό χρόνο.

2. Πραγματικότητα και φαντασία: Η πραγματική ιστορική στιγμή (ο θάνατος στο Ασταποβο) εμπλουτίζεται με λογοτεχνική φαντασία (η φυσική παρουσία της Άννας).

3. Ιερότητα του συγγραφέα: Ο Τολστόι παρουσιάζεται ως «άγιος» στα μάτια των χωρικών, γεγονός που παραπέμπει στην αγιοποιητική διάσταση της τέχνης του.

5. Ερμηνεία

Ο χνκουβελης με ελάχιστες γραμμές συμπυκνώνει την αγωνία του τέλους, την ταύτιση ζωής–έργου, αλλά και την αίσθηση πως η λογοτεχνία συνεχίζει να υπάρχει ακόμη και μετά τον θάνατο του δημιουργού της. Η Άννα «χάνεται μέσα στο χιόνι», αλλά ταυτόχρονα επιβεβαιώνει την αιωνιότητα της μυθοπλασίας: η ίδια θα παραμένει ζωντανή στη μνήμη των αναγνωστών όσο και αν ο συγγραφέας έχει χαθεί.

Συμπέρασμα:

Το «Fragmenta» είναι ένα μικρό αλλά πολυσήμαντο αφήγημα που λειτουργεί ως λογοτεχνικό μνημείο στον Τολστόι. Η μινιμαλιστική γραφή, οι ισχυροί συμβολισμοί και η διακειμενικότητα το καθιστούν μια πυκνή ποιητική αναστοχαστική πρόζα γύρω από το τέλος, την αθανασία της τέχνης και τη μνήμη.

.

.

2

Η διήγηση του χνκουβελη με τίτλο «Fragmenta» είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μικροδιηγήματος με έντονη ποιητικότητα, όπου η πραγματικότητα, 

η λογοτεχνία και το όνειρο συμπλέκονται σε μια αλληγορική σκηνή του θανάτου.

Ακολουθεί μια κριτική μελέτη και ανάλυση:

1. Δομή και ύφος

Το κείμενο είναι σύντομο, αποσπασματικό – όπως υποδηλώνει και ο τίτλος Fragmenta (αποσπάσματα). Ο αφηγητής επιλέγει κοφτές προτάσεις, σχεδόν σαν κινηματογραφικά καρέ: «Το τρένο σε λίγο φτάνει...», «Η πνευμονία τον ταλαιπωρεί», «Ο πυρετός ανεβαίνει…». Το ύφος είναι λιτό, σχεδόν μινιμαλιστικό, όμως κάθε φράση φορτίζεται με υπαρξιακό βάρος.

Η επιλογή αυτής της γραφής παραπέμπει σε έναν «εσωτερικό κινηματογράφο» του Τολστόι λίγο πριν από το τέλος του. Το διήγημα ισορροπεί ανάμεσα στο ρεαλιστικό (η αρρώστια, το ταξίδι, ο σταθμός του Ασταπόβο όπου πράγματι πέθανε ο Τολστόι) και στο φαντασιακό (η παρουσία της Άννας Καρένινα, φανταστική δημιουργία του συγγραφέα).

2. Διακειμενικότητα

Το κείμενο αντλεί τη δύναμή του από την παρουσία της Άννας Καρένινα, η οποία λειτουργεί ως φάντασμα της ίδιας της λογοτεχνίας. Η συνάντηση του δημιουργού με το δημιούργημά του αποκτά σχεδόν μεταφυσική διάσταση:

Ο Τολστόι είναι ετοιμοθάνατος, η πνευμονία τον καταρρακώνει.

Απέναντί του κάθεται η Άννα, η ηρωίδα του μεγάλου μυθιστορήματος.

Εκείνη δηλώνει: «Κατεβαίνω. Εδώ τελειώνει το μυθιστόρημα».

Με τη φράση αυτή, το κείμενο υπογραμμίζει ότι η μοίρα της ηρωίδας και ο θάνατος του συγγραφέα αλληλοσυμπληρώνονται. Το έργο τελειώνει όταν ο δημιουργός παύει να υπάρχει· η λογοτεχνία είναι άρρηκτα δεμένη με τη ζωή.

3. Συμβολισμοί

Το τρένο: Σύμβολο πορείας, μετάβασης, αλλά και θανάτου. Το τρένο είναι ο τόπος αυτοκτονίας της Άννας Καρένινα· εδώ ξαναπαρουσιάζεται ως τόπος τελευταίου ταξιδιού του ίδιου του Τολστόι.

Το χιόνι, η λευκή Ρωσία: Συμβολίζει τόσο την αγνότητα και την ακινησία του θανάτου όσο και την απεραντοσύνη της πατρίδας του Τολστόι. Στο τέλος «η λευκή Ρωσία χάθηκε και γι’ αυτόν», δηλαδή χάνεται ο κόσμος, η μνήμη, η πραγματικότητα.

Οι χωρικοί: Τον αποκαλούν «άγιο μας». Αυτή η λατρεία ανακαλεί την ηθική διάσταση της φιγούρας του Τολστόι, που στην ύστερη ζωή του έγινε σχεδόν προφήτης για τον ρωσικό λαό.

4. Θεματικοί άξονες

1. Θάνατος και λογοτεχνία: Η συνάντηση δημιουργού και δημιουργήματος φανερώνει πως η τέχνη υπερβαίνει τον βιολογικό χρόνο.

2. Πραγματικότητα και φαντασία: Η πραγματική ιστορική στιγμή (ο θάνατος στο Ασταποβο) εμπλουτίζεται με λογοτεχνική φαντασία (η φυσική παρουσία της Άννας).

3. Ιερότητα του συγγραφέα: Ο Τολστόι παρουσιάζεται ως «άγιος» στα μάτια των χωρικών, γεγονός που παραπέμπει στην αγιοποιητική διάσταση της τέχνης του.

5. Ερμηνεία

Ο χνκουβελης με ελάχιστες γραμμές συμπυκνώνει την αγωνία του τέλους, την ταύτιση ζωής–έργου, αλλά και την αίσθηση πως η λογοτεχνία συνεχίζει να υπάρχει ακόμη και μετά τον θάνατο του δημιουργού της. Η Άννα «χάνεται μέσα στο χιόνι», αλλά ταυτόχρονα επιβεβαιώνει την αιωνιότητα της μυθοπλασίας: η ίδια θα παραμένει ζωντανή στη μνήμη των αναγνωστών όσο και αν ο συγγραφέας έχει χαθεί.

Συμπέρασμα:

Το «Fragmenta» είναι ένα μικρό αλλά πολυσήμαντο αφήγημα που λειτουργεί ως λογοτεχνικό μνημείο στον Τολστόι. Η μινιμαλιστική γραφή, οι ισχυροί συμβολισμοί και η διακειμενικότητα το καθιστούν μια πυκνή ποιητική αναστοχαστική πρόζα γύρω από το τέλος, την αθανασία της τέχνης και τη μνήμη.

.

.

.

Το ποιημα του χνκουβελη Fragmenta αξιοποιεί μια σειρά από αφηγηματικές τεχνικές που συνδυάζουν το ιστορικό-βιογραφικό στοιχείο με το λογοτεχνικό-φανταστικό, δημιουργώντας ένα υβρίδιο ανάμεσα σε μυθοπλασία και πραγματικότητα. 

Ακολουθεί μια μελέτη-ανάλυση των βασικών αφηγηματικών τεχνικών:

1. Ιστορική και λογοτεχνική διακειμενικότητα

Ο συγγραφέας εισάγει πραγματικά πρόσωπα (Λέο Τολστόι) και λογοτεχνικούς χαρακτήρες (Άννα Καρένινα) μέσα στην ίδια σκηνή.

Η σύμπτωση της τελευταίας στιγμής του Τολστόι με την «έξοδο» της Άννας Καρένινα από το μυθιστόρημά του δημιουργεί ένα μεταλογοτεχνικό σχόλιο: η λογοτεχνία και η ζωή αλληλοδιαπλέκονται.

2. Τεχνική του εγκιβωτισμού

Το διήγημα περιέχει μέσα του μια σκηνή-όνειρο/παραισθήση (η παρουσία της Άννας απέναντι στον Τολστόι).

Αυτό λειτουργεί ως αντανάκλαση της εσωτερικής κατάστασης του συγγραφέα, που μέσα στον πυρετό και τη φθορά του βλέπει το δημιούργημά του να παίρνει σάρκα και οστά.

3. Συμβολισμός

Το χιόνι: επαναλαμβανόμενο μοτίβο, συνδεδεμένο με τη «λευκή Ρωσία» και το πέρασμα προς το θάνατο.

Η Άννα Καρένινα: προσωποποίηση της ίδιας της Τέχνης που «τελειώνει» με τον δημιουργό της.

Το τρένο: μοτίβο ζωής και θανάτου, καθώς υπενθυμίζει και τον τρόπο που αυτοκτόνησε η Άννα, αλλά και τη μεταφορά του ίδιου του Τολστόι στην τελευταία του διαδρομή.

4. Αφηγηματική οικονομία – λιτότητα ύφους

Το κείμενο είναι εξαιρετικά συμπυκνωμένο, με μικρές φράσεις, σχεδόν κοφτές.

Η γλώσσα μοιάζει με κινηματογραφικά πλάνα: «Το τρένο σε λίγο φτάνει…», «Η Άννα Καρένινα κατέβηκε…», «Η λευκή Ρωσία χάθηκε…».

Αυτή η τεχνική ενισχύει το δραματικό φορτίο χωρίς ρητορικότητες.

5. Διαλογικότητα και θεατρικότητα

Η συνομιλία Τολστόι – Άννας («–Άννα, γιατί ήρθες; –Κατεβαίνω…») εισάγει δραματικό τόνο, σαν θεατρική σκηνή.

Ο διάλογος αποκαλύπτει τη σχέση δημιουργού-δημιουργήματος και θέτει το ερώτημα της λογοτεχνικής αθανασίας.

6. Μεταμυθοπλασία

Ο συγγραφέας «σχολιάζει» έμμεσα το ίδιο το τέλος του μυθιστορήματος Άννα Καρένινα μέσα στο κείμενο («Εδώ τελειώνει το μυθιστόρημα»).

Έτσι ο αναγνώστης οδηγείται να σκεφτεί όχι μόνο το περιεχόμενο της αφήγησης αλλά και το πώς γράφεται και τελειώνει η λογοτεχνία.

7. Τραγικό και υπερβατικό στοιχείο

Ο Τολστόι προβάλλεται σχεδόν ως άγιος («είναι μέσα στο τρένο ο άγιος μας;»), δηλαδή ως υπερχρονικό πρόσωπο.

Ο θάνατός του αποδίδεται με μυστικιστική χροιά: το «χάσιμο μέσα στο χιόνι» λειτουργεί σαν μυστική ένωση με τη γη και τον αιώνιο κύκλο.

Συμπέρασμα:

Το διήγημα χρησιμοποιεί συμπύκνωση, συμβολισμό, διακειμενικότητα και μεταλογοτεχνικά στοιχεία, για να μετατρέψει ένα ιστορικό γεγονός (τον θάνατο του Τολστόι) σε ποιητική αναπαράσταση της σχέσης ζωής-λογοτεχνίας-θανάτου. Η γραφή του χνκουβελη είναι λιτή αλλά φορτισμένη, κινηματογραφική και βαθιά αλληγορική.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας

Τρωάδες τού Ευριπίδη 

-η έξοδος τής Εκάβης-

το τελευταίο στάσιμο,στίχοι 1317–1332.

(2 μελέτες αναλυσεις τής μετάφρασης)

Εκάβη:

ω! σαν τών θεών ανάκτορα κι αγαπημένη πολη

Χορός: 

άι! άι

Εκάβη: 

στη φλογα παραδινεστε τη φονικη και στού δόρατος τη λογχη

Χορός: 

και γρήγορα κάτω στην αγαπημενη θα πεσεται γη αδοξα

Εκάβη:.

κι η στάχτη ιδια με τον καπνό τον φτερωτό 

πρός τον ουρανό  το σπίτι μου θα εξαφανισει

Χορός.

και τής πατρίδας τ'ονομα θα σβησει,

και το ένα μετά τ'αλλο ερειπωμένο,και πια δεν θα'ναι 

η δυστυχη Τροία.

Εκάβη.

τι μάθατε; τι ακούτε;

Χορός: 

τών πύργων τη πτώση

Εκάβη.

η ταραχη  όλη η ταραχη

Χορός.

θα κατακλυσει τη πόλη

Εκάβη.

ω! τρεμετε μέλη τρεμετε,να φέρτε το βήμα(χνάρι) μου,

στη δυστυχη τής σκλαβιάς να πάτε μερα τής ζωής μου.

Χορος.

ω! δυστυχη πολη,όμως τωρα το.ποδι σου

προχωρα το για το στρατόπεδο τών Αχαιων

Εκαβη.

 ἰὼ θεῶν μέλαθρα καὶ πόλις φίλα, [αντ. β]

Χορος. 

ἒ ἔ.

Εκαβη.

τὰν φόνιον ἔχετε φλόγα δορός τε λόγχαν.

Χορός. 

τάχ᾽ ἐς φίλαν γᾶν πεσεῖσθ᾽ ἀνώνυμοι.

Εκαβη. 

κόνις δ᾽ ἴσα καπνῷ πτέρυγι πρὸς αἰθέρα1320

ἄιστον οἴκων ἐμῶν με θήσει.

Χορος.

ὄνομα δὲ γᾶς ἀφανὲς εἶσιν· ἄλλᾳ δ᾽

ἄλλο φροῦδον, οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἔστιν

ἁ τάλαινα Τροία.

Εκαβη. 

ἐμάθετ᾽, ἐκλύετε; 

Χορός. 

περγάμων ‹γε› κτύπον.1325

Εκαβη. 

ἔνοσις ἅπασαν ἔνοσις

Χορος. 

ἐπικλύσει πόλιν.

Εκαβη. 

ἰώ.τρομερὰ τρομερὰ μέλεα, φέρετ᾽ ἐμὸν 

ἴχνος· ἴτ᾽ ἐπὶ [τάλαιναν]

δούλειον ἁμέραν βίου.1330

Χορος. ἰὼ τάλαινα πόλις· ὅμως δὲ

πρόφερε πόδα σὸν ἐπὶ πλάτας Ἀχαιῶν.

.

.

Μελέτη ανάλυση της μετάφρασης του χνκουβελη:

 Τρωάδες του Ευριπίδη -Έξοδος της Εκάβης, τελευταίο στάσιμο 1317–1332 

1. Δομή και μορφή

Αρχικό κείμενο (Ευριπίδης):

Το αρχαίο ελληνικό κείμενο χρησιμοποιεί παραδοσιακή τραγική μετρική (στάσιμοι χορικά), με ρυθμό που εναλλάσσεται ανάμεσα σε τετράμετρα και τρίμετρα. Τα στιχουργικά μοτίβα τονίζουν την ένταση της καταστροφής και της θλίψης.

Μετάφραση χνκ ουβελη:

Ο χνκουβελης επιλέγει ένα ελεύθερο, κοντά στην προφορική μορφή, λόγο. Αντί για αυστηρή διατήρηση μέτρων, χρησιμοποιεί επαναλήψεις, εκφραστικά μόρια και εσωτερική τονικότητα («ω!», «άι! άι») για να αναπαραστήσει την ένταση και την αγωνία του κειμένου.

Παράδειγμα:

Αρχαίο: ἰὼ θεῶν μέλαθρα καὶ πόλις φίλα

Μετάφραση: ω! σαν τών θεών ανάκτορα κι αγαπημένη πολη

Η επιλογή του «σαν τών θεών ανάκτορα» δίνει αίσθηση επιβλητικότητας, ενώ 

το «κι αγαπημένη πολη» προσθέτει συναισθηματική φόρτιση.

2. Γλωσσικό επίπεδο και μεταφραστικές επιλογές

1. Επιλογή λεξιλογίου:

Ο χνκουβελης προτιμά καθημερινές λέξεις, όπως φλόγα, δοράτος, λόνχης, έρειπωμένο, δυστυχη, που γίνονται άμεσα κατανοητές, αλλά διατηρούν το δραματικό ύφος.

Χρησιμοποιεί έντονα επιφωνήματα για να μεταφέρει τον πόνο και την αγωνία (ω!, άι! άι, τρεμετε μέλη τρεμετε).

2. Δομική προσέγγιση:

Ο χορός και η Εκάβη διατηρούνται ως διάλογος, αλλά η μετάφραση εισάγει μικρές επαναλήψεις και παρατακτική σύνταξη, για να γίνει πιο ζωντανή η φωνή του χορού και η δραματική αντίθεση με την Εκάβη.

Παράδειγμα: και τής πατρίδας τ'ονομα θα σβησει, και το ένα μετά τ'αλλο ερειπωμένο, και πια δεν θα'ναι η δυστυχη Τροία. Η παρατακτική δημιουργεί αίσθηση ατέρμονης καταστροφής.

3. Μεταφορά ρυθμού:

Αν και η αρχαία μετρική δεν διατηρείται πιστά, η επιλογή σύντομων προτάσεων, επαναλήψεων και θαυμαστικών δημιουργεί μια μορφή ρυθμού που μιμείται την τραγική ένταση.

3. Αισθητική και δραματική λειτουργία

1. Συναισθηματική φόρτιση:

Η μετάφραση επικεντρώνεται στην τραγική κατάρρευση της Τροίας και την αίσθηση απώλειας: η Εκάβη πενθεί την καταστροφή της πόλης και των ανθρώπων της, ενώ ο χορός επαναλαμβάνει και ενισχύει την έκταση της συμφοράς.

2. Διατήρηση δραματικής έντασης:

Η χρήση φράσεων («άι! άι», «ω!», «τρεμετε μέλη») και η ζωντανή εικόνα της στάχτης και του καπνού δημιουργούν οπτική και ακουστική αίσθηση της καταστροφής, κοντά στην αρχική αίσθηση του χορικού.

3. Προσαρμογή για σύγχρονο αναγνώστη:

Ο χνκουβελης φέρνει το αρχαίο τραγικό ύφος κοντά στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα, χωρίς να χάνει την τραγικότητα. Η δυσκολία και η πυκνότητα της αρχαίας γλώσσας αντικαθίστανται από ρέουσες φράσεις με έντονη εικόνα.

Συμπέρασμα

Η μετάφραση του χνκουβελη για το συγκεκριμένο απόσπασμα των Τρωάδων:

Διατηρεί την τραγικότητα και τη δραματική ένταση του αρχαίου κειμένου.

Προσαρμόζει το γλωσσικό ύφος ώστε να γίνει κατανοητό και ζωντανό για σύγχρονους αναγνώστες.

Χρησιμοποιεί εκφραστικά και ηχητικά μέσα (επανάληψη, επιφώνημα, παρατακτική σύνταξη) για να αποδώσει την τραγική κατάρρευση της Τροίας και την απελπισία της Εκάβης.

Η μετάφραση είναι επομένως επιτυχημένη στο να διατηρεί το δραματικό και συναισθηματικό βάθος του Ευριπίδη, ενώ παράλληλα γίνεται προσβάσιμη στο σύγχρονο κοινό.

.

.

.

Αντιπαραβολή λέξη προς λέξη τού αρχαίου κειμένου(τών Τρωάδων τού Ευριπίδη στάσιμο 1317–1332) και της μετάφρασης του χνκουβελη, με σύντομη 

Αρχαίο κείμενο -Μετάφραση χνκουβελη  -Σχόλια / παρατηρήσεις

ἰὼ θεῶν μέλαθρα καὶ πόλις φίλα 

ω! σαν τών θεών ανάκτορα κι αγαπημένη πολη 

ἰὼ «ω!», διατήρηση επιφωνήματος. μέλαθρα θεῶν σαν τών θεών ανάκτορα», προσθήκη «σαν» για ρέουσα γλώσσα. πόλις φίλα «αγαπημένη πολη», πιστή μεταφορά συναισθηματικής φόρτισης.

ἒ ἔ 

άι! άι 

Μιμητικό ήχο επιφωνημάτων του χορού.

τὰν φόνιον ἔχετε φλόγα δορός τε λόγχαν 

στη φλογα παραδινεστε τη φονικη και στού δόρατος τη λογχη 

το «ἔχετε» μεταφράζεται ελεύθερα ως «παραδινεστε», πιο δυναμικό. 

«δορός τε λόγχαν» «στού δόρατος τη λογχη», μικρή προσαρμογή για σύγχρονη γλώσσα.

τάχ᾽ ἐς φίλαν γᾶν πεσεῖσθ᾽ ἀνώνυμοι 

και γρήγορα κάτω στην αγαπημενη θα πεσεται γη αδοξα 

«πεσεῖσθ᾽ ἀνώνυμοι» «θα πεσεται γη αδοξα», απλοποίηση και παραστατικότητα.

κόνις δ᾽ ἴσα καπνῷ πτέρυγι πρὸς αἰθέρα 

ἄιστον οἴκων ἐμῶν με θήσει 

κι η στάχτη ιδια με τον καπνό τον φτερωτό 

πρός τον ουρανό το σπίτι μου θα εξαφανισει 

«κόνις» «στάχτη», «ἴσα καπνῷ πτέρυγι» «ίδια με τον καπνό τον φτερωτό», πιστή περιγραφή με ζωντανή εικόνα.

ὄνομα δὲ γᾶς ἀφανὲς εἶσιν· ἄλλᾳ δ᾽ ἄλλο φροῦδον, 

οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἔστιν ἁ τάλαινα Τροία 

και τής πατρίδας τ'ονομα θα σβησει, και το ένα μετά τ'αλλο 

ερειπωμένο, και πια δεν θα'ναι η δυστυχη Τροία 

«ἀφανὲς» «θα σβησει», «φροῦδον» «ερειπωμένο», πιστή απόδοση νοήματος με παρατακτική για δραματικό αποτέλεσμα.

ἐμάθετ᾽, ἐκλύετε; 

τι μάθατε; τι ακούτε;

απόδοση με σύγχρονη ερώτηση.

περγάμων ‹γε› κτύπον 

τών πύργων τη πτώση 

«κτύπον» «πτώση», απλοποίηση για κατανόηση.

ἔνοσις ἅπασαν ἔνοσις 

η ταραχη όλη η ταραχη 

«ἔνοσις» «ταραχη», επαναλαμβανόμενο για έμφαση.

ἐπικλύσει πόλιν 

θα κατακλυσει τη πόλη 

Σχεδόν κυριολεκτική μετάφραση.

ἰώ. τρομερὰ τρομερὰ μέλεα, φέρετ᾽ ἐμὸν ἴχνος·

 ἴτ᾽ ἐπὶ [τάλαιναν] δούλειον ἁμέραν βίου 

ω! τρεμετε μέλη τρεμετε, να φέρτε το βήμα(χνάρι) μου, 

στη δυστυχη τής σκλαβιάς να πάτε μερα τής ζωής μου 

«τρομερὰ μέλεα» «τρεμετε μέλη τρεμετε», έντονη μεταφορά ήχου και κινήσεων. «ἴχνος»  «βήμα/χνάρι μου», προσαρμογή για αναγνωσιμότητα.

ἰὼ τάλαινα πόλις· ὅμως δὲ πρόφερε πόδα σὸν ἐπὶ πλάτας Ἀχαιῶν 

ω! δυστυχη πολη, όμως τωρα το ποδι σου προχωρα το για το στρατόπεδο 

τών Αχαιων 

«πρόφερε πόδα» «προχωρα το ποδι σου», απόδοση της κινητικής εικόνας.

Σημεία που ξεχωρίζουν:

1. Ο χνκουβελης επιλέγει ζωντανό, προφορικό ύφος αντί για αυστηρά φιλολογική μετάφραση.

2. Χρησιμοποιεί επαναλήψεις, επιφωνήματα και παρατακτική σύνταξη για να αποδώσει το ρυθμό και την ένταση του χορού.

3. Κρατά την εικονοποιητική διάσταση (π.χ. στάχτη, καπνός, πόδια) πολύ ζωντανή και παραστατική.

4. Προσαρμόζει τις λέξεις για σύγχρονο κοινό, χωρίς να χαθεί η τραγικότητα και το βάθος του αρχαίου κειμένου.

.

.

.