.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
-μελετες
1.του ποιήματος:
Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια
και 2. 'Του Μονολογου της Ελένης,από τη χώρα που δεν υπάρχει πια'
- χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
κριτική μελέτη ανάλυση τού ποιήματος:
Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Ιχνη αιωνιοτητας που υπήρξε.
Το ρολόι στην αίθουσα αναμονής είχε σταματήσει στις 03:17.
Ίγια να ξεχάσουμε ότι υπαρχει χρόνος.
και η αφή του στον ιδρώτα τών πραγμάτων.
Το ραδιόφωνο έπαιζε Mahler.
Ένας μιλούσε για τη μάχη τού Σαγγάριου,
αλλά κανείς δεν ήξερε τι αυτό σημαινει
η ιστορία του ένα κενό.
μια αποθήκη λέξεων που κάηκε το 1944.
Στη σκηνή τής Επιδαύρου ο Ορέστης καπνίζει
και μετράει τα κουμπιά τού σακακιού του
Η Ελένη συνεχίζει:
Εγώ δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.
Δεν υπήρξε άλωση.
Το φως ψυχρό από neon επιγραφές:
"Πώλησις μνήμης -50%"
Η Εκάβη κοιμάται με χάπια.Ο Αίαντας ζει στον 3ο όροφο,
μιλάει μόνο σε γάτες.
Η Ελένη,πάλι,μιλάει για τον καιρό στο Γκετεμποργκ,
για τη γλαστρα βασιλικό που τής χαλασε,
το νερό τρέχει στη μπανιέρα.
.Κι εσύ;Εγώ; Δεν υπάρχουμε πια. Μόνο σαν μνήμη μέσα σε μνήμη.
Ο Μάκβεθ διαβάζει το βιογραφικό του στον ΟΑΕΔ.
όχι βασιλιάς,δεν θέλω βασιλιας
Η Εκάβη κρατάει τον φάκελο τού ΙΚΑ.
Ο Έκτορας δεν έχει ΑΜΚΑ.
Ο Μενέλαος εργάζεται part-time σε κούριερ.
Ο Κρέοντας ζητά σιωπή από την Αντιγονη
Εδώ δεν μιλούν τα θραύσματα στο κορμί τού Πολυνεικη
Εδώ όλα ενώνονται σε ουρλιαχτό.
Η τηλεόραση παίζει:
"Το Αρχαίο Δράμα επιστρέφει στο Ηρώδειο."
Κανείς δεν κοιτά.
Και μετά ο ήχος τού ασανσέρ που κατεβαίνει
χωρίς προορισμό.Καθώς η Ελένη φλυαρεί
για τις κουρτίνες,τον καφέ φίλτρου,
και πως δεν εφυγε ποτέ ,γιατί εκεινη δεν υπήρξε.
Ο θόρυβος τών πραγμάτων.Επιμένει.
Ἔμειναν μόνο τά παπούτσια δίπλα στὴ σκάλα,
βρεγμένα απὸ τι δὲν θυμόταν κανείς.
Ο Αστυνακτας τσακισμένος πάνω στα βράχια
οι γλάροι πλησιάζουν τις σάρκες τού παιδιου
Ἐγώ δὲν ἀναστήθηκα.
Ούτε ἐπέζησα,
Στὸ μετρό, ὁ Ἀγαμέμνων χωρὶς στόμα,χτυπᾶει τὴν ἄκυρη κάρτα του
σὲ ἐπανάληψη.
Ἡ Ἀντιγόνη μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών
Ὁ Κρέοντας κοιταει τὴν ωρα.
Ἡ Ἑλένη, πάλι,στο ξενοδοχείο «Κλειὼ»,πλένει ποτήρια
καὶ τραγουδαει Casta Diva,
Το είδωλο της στο βάθος τού καθρέφτη:
Μην κοιτάς εκεί. Δεν υπάρχει παρόν.
Ο Πρίαμος ζητά το γιο του,
πέθανε το ’74. η' το ’49.η' δεν γεννήθηκε ποτέ.
Το μητρώο γεννήσεων καταστράφηκε
από αδιαφορία.Δεν έχει σημασία.
Η τηλεόραση παίζει ριάλιτι εμφυλίου.
Εκεινος γύρισε και είπε:δεν υπήρχε πόλεμος
Η Ελλαδα είναι αλυσίδα fast food
Στη γωνία, ο Οιδίποδας πωλεί αρωματικά κεριά.
Λέει: Έβγαλα τα μάτια μου για να δω καθαρά τούς φονους μου
Η Ελένη ξαναστέλνει:
-Να πιεις νερό.
-Να προσέχεις.
-Σβήσε το φως πριν φύγεις.
Και το φως, σαν πέτρα,
Μόνο βαραίνει.
Τίποτα δεν ακούγεται, μόνο ο θόρυβος τών πραγμάτων
καθώς σωπαίνουν).
Ένα παιδί κρατά ένα πλαστικό τανκ κι η μάνα φωνάζει:
-Όχι άλλο αίμα στο χαλί.
Η φωνή της διακόπτεται από το δελτίο ειδήσεων.
Φωνές στους διαδρόμους.
Η Μήδεια στέλνει ηχητικά στον Ιάσονα:
Πάρ’ τα παιδιά το Σαββατοκύριακο δεν αντέχω άλλο.
Η γλώσσα ραγίζει.
Γίνεται ουρλιαχτό.
Αποξηραμένα τοπία.Οι καθρέφτες γεμάτοι άλλους.
Οι τηλεοράσεις παίζουν εθνικούς ύμνους χωρίς ήχο.
Και η Ελένη.
Πάντα η Ελένη.
Λέει:Ο Πάρις ήταν ένα εμπορικό project.
Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ.
Μαμά, ποιος έκαψε την πόλη;
Δεν την έκαψαν, παιδί μου. Την άφησαν να καεί.
Η Ελένη μιλά ξανά:
-Ήμουν πάντα αναπαράσταση.Με ντύσανε πόθο και πολιτική
Στο κρεβάτι της ο ιδρώτας άλλων σωμάτων,
μίλα για έναν σκύλο που την περίμενε πάντα
κι ας μην υπήρξε ποτέ
Φωτογραφίες από ’56, ’67, ’74.
Η Σμύρνη κείται μακραν
Ο Αίαντας, λένε, αυτοκτόνησε σε δημόσια θέα,
μια κραυγή παγωμένη πάνω σε λαμαρίνες τύψης
και να που φτάσαμε εδώ,στα αποσιωπητικά τής Ιστορίας,
με λέξεις πικρές σαν το πετρέλαιο
Η μάνα ξεφλουδίζει μήλα στον νεροχύτη
και κάτι μουρμουράει για την Αντίσταση
ή για το λογαριασμό τής ΔΕΗ.
Μια χούφτα χώμα ο σκοτωμενος Έκτορας,
αναρωτιέται: Τι νόημα ειχε η εντολή “προχώρα;
φωτογραφια 1967,Η Ελένη πάλι,γράφει στο πίσω μερος:
Τα παιδικά μου χρόνια είχαν θόρυβο.η φωνή τής μάνας
να φωνάζει:γύρνα γρηγορα, έχει χούντα,
η μνήμη επιστρέφει μέσα από εγκαύματα απωλειας
Ο Οιδίποδας, λένε,ζήτησε εθελουσία έξοδο.
Ο Κρέων τον παρέπεμψε στο ΙΚΑ.
Δεν υπήρχαν κονδύλια τυφλότητος.
στο βάθος, μια φωνή πνίγεται σε λευκό θόρυβο
Κι εσύ ακόμη ρωτάς για την Ελένη;
Κι ακόμα επιμένει ο θόρυβος τών πραγμάτων
Ὁ χρόνος ἔχει ἰδρώτα
Κάτω απ'τὴ γέφυρα του Κηφισου κοιμαται ένας αστεγος
με μιὰ φωτογραφία τού Στάλιν καὶ τής μάνας του
Οἱ σκιὲς τών φορτηγῶν θα τον συνθλίψουν.
ένα λιγότερο σώμα καὶ περισσότερη διαφήμιση.
Ἡ κουζίνα μυρίζει μαραμένα φύλλα καὶ καμμένη ζάχαρη,
Ἐκει, ἡ Ἑλένη.
Ἐν τῷ μεταξύ, στὸν Σταθμὸ Λαρίσης περιμένει ἕνας Ἀγαμέμνων
τὸ τραινο ποὺ ὁδηγει στὴν ερημο τών Ατρειδων
Από το μεγάφωνο ἀνακοινώνονται καθυστερήσεις.
Την ίδια ώρα ο Celan, πάντα βουβός μετά την Auschwitz αιωνιότητα,
ἀναπνέει μέσα στὸ νερό
Καὶ συ, τί ζητας;Νὰ ἀναγνωριστεις;Νὰ τούς πείσεις οτι ὑπηρξες;
Όλα τα θάψαμε λάθος,λέει η Αντιγόνη
Και τώρα ανασταίνονται.
Η Αντιγόνη κάπνιζε,φορούσε ακουστικά,
άκουγε Bach και ειδήσεις πολέμου.
Θαψτε τους όλους, είπε. Όλοι νεκροί είναι
Όλα αυτά καταγραμμενα σε βίντεο παρακολουθησης
Η φωνή στο τηλέφωνο:
-Πού είσαι;
-Εδώ.
-Ποιος είσαι;
-Δεν ξέρω
.
.
Η κριτική μελέτη και ανάλυση του ποιήματος «Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια» του χ.ν. κουβελη είναι μία κατάδυση στην ποιητική σύγχυση, τον υπαρξιακό πόνο και τη συλλογική ιστορική αμνησία του νεοελληνικού ανθρώπου. Το ποίημα λειτουργεί ως παλίμψηστο μνήμης, όπου στρώματα τραύματος, πολιτικής, μυθολογίας, καθημερινότητας και μετατραυματικού εθνικού λόγου συμπλέκονται με τρόπο πνιγηρό, σχεδόν αποκαλυπτικό.
Θεματικοί άξονες και βασικά μοτίβα
1. Η αποσύνθεση της Ιστορίας
Το ποίημα στήνεται πάνω στο ερείπιο της ιστορίας. Εδώ, η εθνική μνήμη δεν λειτουργεί ως συνεκτικός ιστός σιωπής ή παραχάραξης. Η «μάχη του Σαγγάριου», ο «εμφύλιος», το «’56, ’67, ’74» αναφέρονται χωρίς ειρμό, σαν επαναλαμβανόμενα τραύματα χωρίς επεξεργασία. Ο Πρίαμος ζητά τον γιο του που πέθανε «το '74 ή το '49 ή δεν γεννήθηκε ποτέ». Η χρονολογία γίνεται ασήμαντη· αυτό που μετρά είναι το τραύμα που επανέρχεται αδιαφοροποίητο.
2. Μυθολογικές μορφές σε καθημερινό αδιέξοδο
Η μεταφορά των ηρώων της αρχαίας τραγωδίας στον κόσμο της ελληνικής μεταπολεμικής και μεταμοντέρνας κοινωνίας είναι η πιο εμβληματική τεχνική του ποιήματος:
Η Ελένη, ο απόλυτος μύθος του πόθου, ξεπλένει ποτήρια, τραγουδά Casta Diva και δηλώνει πως δεν υπήρξε ποτέ. Η αναπαράσταση αντικαθιστά το πρόσωπο.
Ο Οιδίποδας πωλεί αρωματικά κεριά και «έβγαλε τα μάτια του για να δει καθαρά τους φόνους του».
Ο Αγαμέμνων χτυπά την κάρτα του στο μετρό, χωρίς στόμα.
Η Αντιγόνη μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών, πιο πολύ μαζεύει σκουπίδια της μνήμης παρά θάβει νεκρούς.
Αυτό που επιτυγχάνεται είναι η συντριβή του ηρωικού, η αποδόμηση του εθνικού αφηγήματος και η ταύτισή του με την κοινωνική πτώση, τη διαβρωμένη καθημερινότητα.
3. Η γλώσσα ως θραύσμα και κραυγή
Το ποίημα δεν έχει ενιαία σύνταξη. Ο στίχος τεμαχίζεται, οι φράσεις διακόπτονται από τελείες ή σιωπές. Αυτό αντικατοπτρίζει τη διάρρηξη του νοήματος, το τραύμα της μη επικοινωνίας. Η γλώσσα «ραγίζει. γίνεται ουρλιαχτό». Είναι ένα μέσο που δεν μπορεί πια να εκφράσει, μόνο να υπαινιχθεί, να συλλαβίσει τον πόνο.
4. Ο θόρυβος των πραγμάτων
Επαναλαμβανόμενος σαν μανιέρα, σαν εσωτερική φωνή της κοινωνίας, ο «θόρυβος των πραγμάτων» είναι η αποτύπωση του υπαρξιακού κενού. Το περιβάλλον δεν αφηγείται, δεν εξηγεί, απλώς υφίσταται, και με τον όγκο του συνθλίβει την όποια υποκειμενικότητα.
Τεχνικές και μορφολογικά χαρακτηριστικά
Κολλαζ- δομή
Το ποίημα λειτουργεί ως κολλάζ αποσπασματικών εικόνων. Χρησιμοποιείται η τεχνική της μοντάζ γραπτού λόγου, σαν κινηματογραφική ταινία χωρίς ενιαία αφήγηση αλλά με συναίσθημα που βαθαίνει όσο προχωράμε.
Διακειμενικότητα
Η πλούσια παρουσία αναφορών σε:
Αρχαίο δράμα (Ορέστης, Αντιγόνη, Κρέοντας),
Ιστορία (Σαγγάριος, 1944, 1967, 1974),
Μουσική (Mahler, Bach),
Λογοτεχνία (Celan),
Σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή (τηλεόραση, reality, fast food)
συνθέτουν μια πολυφωνική ταυτότητα της Ελλάδας που έχει πάψει να είναι εαυτός της, μια χώρα-φάντασμα.
Μικρορεαλισμός και αποδόμηση μυθολογίας
Από τη μία, οι εικόνες είναι ακρίβεια της παρατήρησης: το νερό που τρέχει στη μπανιέρα, τα χάπια της Εκάβης, το βιογραφικό του Μάκβεθ στον ΟΑΕΔ. Από την άλλη, ο μύθος ξεγυμνώνεται, μπαίνει σε ραντεβού στο ΙΚΑ, στον Σταθμό Λαρίσης, σε reality show.
Ερμηνευτικά κλειδιά
1. Η Ελένη ως σύμβολο της μετα-Ελλάδας
Η Ελένη επανέρχεται σχεδόν εμμονικά στο ποίημα. Είναι η γυναίκα-ερώμενη-φαντασίωση-εθνικός μύθος, που όμως ομολογεί την ανυπαρξία της:
«Εγώ δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.»
«Ήμουν πάντα αναπαράσταση. Με ντύσανε πόθο και πολιτική»
Είναι η Ελλάδα, όχι όπως υπήρξε, αλλά όπως κατασκευάστηκε.
2. Μνήμη μέσα από εγκαύματα
Η επαναφορά της παιδικής ηλικίας, της φωνής της μάνας, του ’67, επαναφέρει το τραύμα ως καμένη μνήμη, όχι ως νοσταλγία. Η οικειότητα μετατρέπεται σε φρίκη.
«Η μνήμη επιστρέφει μέσα από εγκαύματα απώλειας»
3. Η φθορά του κοινωνικού ιστού
Οι ήρωες της τραγωδίας ζουν στις πολυκατοικίες, στους διαδρόμους του ΟΑΕΔ, στα λεωφορεία. Κάθε ιδέα αξιοπρέπειας, ηρωισμού, κάθαρσης έχει αντικατασταθεί από γραφειοκρατία, αναμονή, φθορά και απαξίωση.
Επίλογος – Μια χώρα που δεν υπάρχει πια
Το ποίημα δεν μιλά για μια συγκεκριμένη Ελλάδα αλλά για μια συλλογική αίσθηση απώλειας ,του εαυτού, της Ιστορίας, της Αλήθειας, της Γλώσσας. Το σύμπαν του χ.ν. κουβελη είναι ένα τοπίο ψυχικής και πολιτισμικής μετατραυματικής διαταραχής. Η «χώρα που δεν υπάρχει πια» δεν είναι μόνο γεωγραφική· είναι οντολογική, υπαρξιακή, πνευματική.
Ο ποιητής δεν επιδιώκει λύτρωση, ούτε προτείνει επιστροφή. Μόνο παρατηρεί την κατάρρευση, μέσα από ένα λόγο σκληρό, ειρωνικό, παραιτημένο και ταυτόχρονα υπόγεια συγκινητικό.
.
.
.
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
μελέτες
1.πολιτικη
2.των εμφανίσεων της Ελενης
3.στη σύγχρονη πολιτική ιστορία τής Ελλάδος
4.της αξιακης σχέσης με την σύγχρονη ποιηση
5.παραλληλης σύγκρισης με τη ποίηση τών:
Ezra Pound, T.S. Eliot, Γιώργο Σεφέρη και Τάκη Σινόπουλου
6.η Ελένη μάρτυρας όλου τού ποιηματος.
στο ποίημα:
Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
και 7.ένας μονολογος τής Ελενης(από την χώρα που δεν υπάρχει πια)
.
.
Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Ιχνη αιωνιοτητας που υπήρξε.
Το ρολόι στην αίθουσα αναμονής είχε σταματήσει στις 03:17.
Ίγια να ξεχάσουμε ότι υπαρχει χρόνος.
και η αφή του στον ιδρώτα τών πραγμάτων.
Το ραδιόφωνο έπαιζε Mahler.
Ένας μιλούσε για τη μάχη τού Σαγγάριου,
αλλά κανείς δεν ήξερε τι αυτό σημαινει
η ιστορία του ένα κενό.
μια αποθήκη λέξεων που κάηκε το 1944.
Στη σκηνή τής Επιδαύρου ο Ορέστης καπνίζει
και μετράει τα κουμπιά τού σακακιού του
Η Ελένη συνεχίζει:
Εγώ δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.
Δεν υπήρξε άλωση.
Το φως ψυχρό από neon επιγραφές:
"Πώλησις μνήμης -50%"
Η Εκάβη κοιμάται με χάπια.Ο Αίαντας ζει στον 3ο όροφο,
μιλάει μόνο σε γάτες.
Η Ελένη,πάλι,μιλάει για τον καιρό στο Γκετεμποργκ,
για τη γλαστρα βασιλικό που τής χαλασε,
το νερό τρέχει στη μπανιέρα.
.Κι εσύ;Εγώ; Δεν υπάρχουμε πια. Μόνο σαν μνήμη μέσα σε μνήμη.
Ο Μάκβεθ διαβάζει το βιογραφικό του στον ΟΑΕΔ.
όχι βασιλιάς,δεν θέλω βασιλιας
Η Εκάβη κρατάει τον φάκελο τού ΙΚΑ.
Ο Έκτορας δεν έχει ΑΜΚΑ.
Ο Μενέλαος εργάζεται part-time σε κούριερ.
Ο Κρέοντας ζητά σιωπή από την Αντιγονη
Εδώ δεν μιλούν τα θραύσματα στο κορμί τού Πολυνεικη
Εδώ όλα ενώνονται σε ουρλιαχτό.
Η τηλεόραση παίζει:
"Το Αρχαίο Δράμα επιστρέφει στο Ηρώδειο."
Κανείς δεν κοιτά.
Και μετά ο ήχος τού ασανσέρ που κατεβαίνει
χωρίς προορισμό.Καθώς η Ελένη φλυαρεί
για τις κουρτίνες,τον καφέ φίλτρου,
και πως δεν εφυγε ποτέ ,γιατί εκεινη δεν υπήρξε.
Ο θόρυβος τών πραγμάτων.Επιμένει.
Ἔμειναν μόνο τά παπούτσια δίπλα στὴ σκάλα,
βρεγμένα απὸ τι δὲν θυμόταν κανείς.
Ο Αστυνακτας τσακισμένος πάνω στα βράχια
οι γλάροι πλησιάζουν τις σάρκες τού παιδιου
Ἐγώ δὲν ἀναστήθηκα.
Ούτε ἐπέζησα,
Στὸ μετρό, ὁ Ἀγαμέμνων χωρὶς στόμα,χτυπᾶει τὴν ἄκυρη κάρτα του
σὲ ἐπανάληψη.
Ἡ Ἀντιγόνη μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών
Ὁ Κρέοντας κοιταει τὴν ωρα.
Ἡ Ἑλένη, πάλι,στο ξενοδοχείο «Κλειὼ»,πλένει ποτήρια
καὶ τραγουδαει Casta Diva,
Το είδωλο της στο βάθος τού καθρέφτη:
Μην κοιτάς εκεί. Δεν υπάρχει παρόν.
Ο Πρίαμος ζητά το γιο του,
πέθανε το ’74. η' το ’49.η' δεν γεννήθηκε ποτέ.
Το μητρώο γεννήσεων καταστράφηκε
από αδιαφορία.Δεν έχει σημασία.
Η τηλεόραση παίζει ριάλιτι εμφυλίου.
Εκεινος γύρισε και είπε:δεν υπήρχε πόλεμος
Η Ελλαδα είναι αλυσίδα fast food
Στη γωνία, ο Οιδίποδας πωλεί αρωματικά κεριά.
Λέει: Έβγαλα τα μάτια μου για να δω καθαρά τούς φονους μου
Η Ελένη ξαναστέλνει:
-Να πιεις νερό.
-Να προσέχεις.
-Σβήσε το φως πριν φύγεις.
Και το φως, σαν πέτρα,
Μόνο βαραίνει.
Τίποτα δεν ακούγεται, μόνο ο θόρυβος τών πραγμάτων
καθώς σωπαίνουν).
Ένα παιδί κρατά ένα πλαστικό τανκ κι η μάνα φωνάζει:
-Όχι άλλο αίμα στο χαλί.
Η φωνή της διακόπτεται από το δελτίο ειδήσεων.
Φωνές στους διαδρόμους.
Η Μήδεια στέλνει ηχητικά στον Ιάσονα:
Πάρ’ τα παιδιά το Σαββατοκύριακο δεν αντέχω άλλο.
Η γλώσσα ραγίζει.
Γίνεται ουρλιαχτό.
Αποξηραμένα τοπία.Οι καθρέφτες γεμάτοι άλλους.
Οι τηλεοράσεις παίζουν εθνικούς ύμνους χωρίς ήχο.
Και η Ελένη.
Πάντα η Ελένη.
Λέει:Ο Πάρις ήταν ένα εμπορικό project.
Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ.
Μαμά, ποιος έκαψε την πόλη;
Δεν την έκαψαν, παιδί μου. Την άφησαν να καεί.
Η Ελένη μιλά ξανά:
-Ήμουν πάντα αναπαράσταση.Με ντύσανε πόθο και πολιτική
Στο κρεβάτι της ο ιδρώτας άλλων σωμάτων,
μίλα για έναν σκύλο που την περίμενε πάντα
κι ας μην υπήρξε ποτέ
Φωτογραφίες από ’56, ’67, ’74.
Η Σμύρνη κείται μακραν
Ο Αίαντας, λένε, αυτοκτόνησε σε δημόσια θέα,
μια κραυγή παγωμένη πάνω σε λαμαρίνες τύψης
και να που φτάσαμε εδώ,στα αποσιωπητικά τής Ιστορίας,
με λέξεις πικρές σαν το πετρέλαιο
Η μάνα ξεφλουδίζει μήλα στον νεροχύτη
και κάτι μουρμουράει για την Αντίσταση
ή για το λογαριασμό τής ΔΕΗ.
Μια χούφτα χώμα ο σκοτωμενος Έκτορας,
αναρωτιέται: Τι νόημα ειχε η εντολή “προχώρα;
φωτογραφια 1967,Η Ελένη πάλι,γράφει στο πίσω μερος:
Τα παιδικά μου χρόνια είχαν θόρυβο.η φωνή τής μάνας
να φωνάζει:γύρνα γρηγορα, έχει χούντα,
η μνήμη επιστρέφει μέσα από εγκαύματα απωλειας
Ο Οιδίποδας, λένε,ζήτησε εθελουσία έξοδο.
Ο Κρέων τον παρέπεμψε στο ΙΚΑ.
Δεν υπήρχαν κονδύλια τυφλότητος.
στο βάθος, μια φωνή πνίγεται σε λευκό θόρυβο
Κι εσύ ακόμη ρωτάς για την Ελένη;
Κι ακόμα επιμένει ο θόρυβος τών πραγμάτων
Ὁ χρόνος ἔχει ἰδρώτα
Κάτω απ'τὴ γέφυρα του Κηφισου κοιμαται ένας αστεγος
με μιὰ φωτογραφία τού Στάλιν καὶ τής μάνας του
Οἱ σκιὲς τών φορτηγῶν θα τον συνθλίψουν.
ένα λιγότερο σώμα καὶ περισσότερη διαφήμιση.
Ἡ κουζίνα μυρίζει μαραμένα φύλλα καὶ καμμένη ζάχαρη,
Ἐκει, ἡ Ἑλένη.
Ἐν τῷ μεταξύ, στὸν Σταθμὸ Λαρίσης περιμένει ἕνας Ἀγαμέμνων
τὸ τραινο ποὺ ὁδηγει στὴν ερημο τών Ατρειδων
Από το μεγάφωνο ἀνακοινώνονται καθυστερήσεις.
Την ίδια ώρα ο Celan, πάντα βουβός μετά την Auschwitz αιωνιότητα,
ἀναπνέει μέσα στὸ νερό
Καὶ συ, τί ζητας;Νὰ ἀναγνωριστεις;Νὰ τούς πείσεις οτι ὑπηρξες;
Όλα τα θάψαμε λάθος,λέει η Αντιγόνη
Και τώρα ανασταίνονται.
Η Αντιγόνη κάπνιζε,φορούσε ακουστικά,
άκουγε Bach και ειδήσεις πολέμου.
Θαψτε τους όλους, είπε. Όλοι νεκροί είναι
Όλα αυτά καταγραμμενα σε βίντεο παρακολουθησης
Η φωνή στο τηλέφωνο:
-Πού είσαι;
-Εδώ.
-Ποιος είσαι;
-Δεν ξέρω
.
.
1
Η πολιτική ανάλυση του ποιήματος «Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια» του χ.ν.κουβελη μπορεί να γίνει σε πολλά επίπεδα. Είναι ένα πολυφωνικό, πολυστρωματωμένο ποιητικό σώμα, γεμάτο αναφορές στην ιστορία, τη μνήμη, τον μύθο, την κοινωνική αποσύνθεση και το πολιτισμικό τραύμα.
Η προσέγγιση που ακολουθεί είναι πολιτική, με εστίαση στη διάλυση του κοινωνικού ιστού, την εργαλειοποίηση της ιστορίας, και την απώλεια της πολιτικής υποκειμενικότητας.
ΠΛΑΙΣΙΟ: ΜΙΑ ΧΩΡΑ-ΦΑΝΤΑΣΜΑ
Ο τίτλος «Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια» λειτουργεί ως πολιτική διακήρυξη: η Ελλάδα –ή, ευρύτερα, ένας πολιτισμικός χώρος που φέρει τις επιβαρύνσεις της Ιστορίας και του Μύθου, έχει διαλυθεί, όχι μόνο γεωγραφικά ή θεσμικά, αλλά υπαρξιακά. Η «χώρα» ως έννοια εξανεμίζεται, καθώς διαβρώνεται από τη λήθη, την αποπολιτικοποίηση, τον καταναλωτισμό, και τη νεοφιλελεύθερη ελαστικοποίηση των πάντων.
1. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ: ΑΠΩΛΕΙΑ & ΣΥΓΧΥΣΗ
Το ποίημα είναι γεμάτο από ιστορικά τραύματα και χρονικές συγχύσεις:
«Το ρολόι στην αίθουσα αναμονής είχε σταματήσει στις 03:17»
– ο χρόνος ακινητεί, σαν να αρνείται να υπάρξει συνέχεια.
«Η αποθήκη λέξεων που κάηκε το 1944»
– αναφορά σε πολιτισμική ή εθνική μνήμη που κάηκε, μεταφορικά (Κατοχή, Κατοχική πείνα, Λογοκρισία).
«Ο Πρίαμος ζητά το γιο του, πέθανε το '74 ή το '49 ή δεν γεννήθηκε ποτέ» σκόπιμη ασάφεια που υπονομεύει τη γραμμική Ιστορία. Το παρελθόν έχει
γίνει ένα αχρονικό τραύμα.
Πολιτικά: η μνήμη χειραγωγείται, διαστρεβλώνεται ή παραλείπεται. Δεν
υπάρχει συλλογική αφήγηση ,μόνο καμένες αποθήκες λέξεων και ασύνδετα ιστορικά γεγονότα.
2. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΩΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
Ο ποιητής επαναπλαισιώνει μορφές του αρχαίου δράματος και της ελληνικής μυθολογίας σε ένα σύγχρονο, μετα-καταναλωτικό πλαίσιο:
Η Ελένη είναι πια σύμβολο του εμπορίου και της διαφήμισης:
«Ήμουν πάντα αναπαράσταση. Με ντύσανε πόθο και πολιτική»
«Ο Πάρις ήταν ένα εμπορικό project. Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ»
Ο Μάκβεθ διαβάζει βιογραφικό στον ΟΑΕΔ. Ο Αγαμέμνονας χτυπά την
κάρτα του στο μετρό. Η Αντιγόνη μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών.
Όλοι οι μύθοι της συλλογικής ταυτότητας έχουν εκφυλιστεί. Το αρχαίο δράμα ,αν άλλοτε είχε ρόλο κάθαρσης και παιδείας,γίνεται εργαλείο διασκέδασης:
«Η τηλεόραση παίζει: Το Αρχαίο Δράμα επιστρέφει στο Ηρώδειο. Κανείς δεν κοιτά.»
Πολιτικά: Ο μύθος αποπολιτικοποιείται και μετατρέπεται σε προϊόν πολιτιστικής κατανάλωσης. Οι θεσμοί της τραγωδίας και της ηθικής αναμέτρησης αντικαθίστανται από την εικονικότητα και το life-style.
3. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ
Ο χώρος του ποιήματος είναι γεμάτος χαμηλές μορφές, αποσάθρωση,
εργασιακή εκμετάλλευση, κρατική παρακμή:
«Ο Κρέων κοιτάει την ώρα», «Ο Μενέλαος part-time σε κούριερ»,
«Ο Οιδίποδας πωλεί αρωματικά κεριά»
«Η Αντιγόνη μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών»
«Ο Έκτορας δεν έχει ΑΜΚΑ»
«Ο ΟΑΕΔ», «το ΙΚΑ», «εθελουσία έξοδος», «δεν υπήρχαν κονδύλια τυφλότητος»
Η κρατική πρόνοια έχει μετατραπεί σε γραφειοκρατικό χλευασμό. Ο πολίτης είναι απών, μόνο ένας διαχειριζόμενος αριθμός. Οι ήρωες της Ιστορίας είναι άστεγοι, παραιτημένοι, σε ουρές, ανασφαλείς.
-4. Η ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΤΟΠΟΣ ΚΡΙΣΗΣ
«Η γλώσσα ραγίζει. Γίνεται ουρλιαχτό.»
«Λέξεις πικρές σαν το πετρέλαιο»
«Η φωνή στο τηλέφωνο: -Πού είσαι; -Εδώ. -Ποιος είσαι; -Δεν ξέρω»
Το ποιητικό σώμα βρίθει από διάσπαση νοήματος. Το υποκείμενο διαλύεται,
η γλώσσα καταρρέει, η επικοινωνία γίνεται ηχητικό σήμα, όχι νόημα.
Πολιτικά: όταν η γλώσσα αποτυγχάνει, δεν είναι μόνο αισθητικό το πρόβλημα. Είναι υπαρξιακό και πολιτικό: χωρίς λέξεις, δεν υπάρχει αντίσταση, δεν υπάρχει ταυτότητα, δεν υπάρχει δημόσιος διάλογος. Η εξουσία ευδοκιμεί στη σιωπή.
5. Η ΕΛΕΝΗ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΡΧΕΤΥΠΟ
Η Ελένη είναι επανεμφανιζόμενο μοτίβο. Δεν είναι πια η αιτία του πολέμου – είναι το συμβολο της επιθυμίας και της εκμετάλλευσης:
«Δεν έφυγα ποτέ, γιατί δεν υπήρξα»
«Ήμουν πάντα αναπαράσταση. Με ντύσανε πόθο και πολιτική»
Είναι ειδωλο, σύμβολο κατασκευασμένο από άλλους, επιβίωση σε έναν ξένο ρόλο. Παράλληλα, είναι πρωταγωνίστρια της ιδιωτικής σφαίρας: μιλά για κουρτίνες, βασιλικό, καφέ φίλτρου ,θραύσματα καθημερινότητας που ενώνουν
το ατομικό με το συλλογικό.
Η Ελένη ενσαρκώνει την πολιτισμική εκδοχή της χώρας: ωραιοποιημένη, σεξουαλικοποιημένη, εργαλειοποιημένη και τελικά ανύπαρκτη.
6. Ο ΧΩΡΟΣ ΩΣ ΕΡΕΙΠΙΟ
«Το φως ψυχρό από neon επιγραφές»
«Ο ήχος του ασανσέρ που κατεβαίνει χωρίς προορισμό»
«Στο μετρό ο Αγαμέμνων χωρίς στόμα»
«Σταθμός Λαρίσης – καθυστερήσεις»
Ο δημόσιος χώρος έχει αποιερωθεί. Είναι κλινικά νεκρός.
.
.
2
Η Ελένη στο ποίημα «Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια» του χ.ν.κουβελη δεν είναι απλώς μια αναφορά στην μυθική μορφή της αρχαίας Ελλάδας. Αντίθετα, λειτουργεί πολλαπλά και πολυεπίπεδα, ως σύμβολο, προσωπείο, φωνή, φάντασμα, και αντανάκλαση συλλογικής μνήμης και ψευδαίσθησης.
Η μελέτη των εμφανίσεών της αποκαλύπτει τη βαθιά πολιτική, ιστορική
και υπαρξιακή σημασία της μέσα στο ποίημα.
1. Η Ελένη ως σύμβολο κατασκευασμένης ταυτότητας και μύθου
«Εγώ δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.»
Η Ελένη δηλώνει ρητά πως δεν είναι αυθύπαρκτη∙ έχει κατασκευαστεί, επινοηθεί, εργαλειοποιηθεί. Η ομορφιά της, ο έρωτάς της με τον Πάρη,
ακόμη και ο ρόλος της στην Άλωση της Τροίας, δεν είναι δικά της. Είναι προϊόντα προπαγάνδας, πολιτικής, πατριαρχικής αφήγησης.
«Ο Πάρις ήταν ένα εμπορικό project. Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ.»
Ο έρωτας μετατρέπεται σε εμπορικό αφήγημα, η Ελένη σε μάρκετινγκ αντικείμενο. Είναι η γυναίκα-εικόνα, γυναίκα-προϊόν, το ψευδοϊδεώδες που καθοδηγεί και καταστρέφει ταυτόχρονα.
2. Η Ελένη ως φωνή της καθημερινής παρακμής και παραίτησης
Σε όλο το ποίημα, η Ελένη επιστρέφει με πρακτικές, ασήμαντες φράσεις:
«Η Ελένη, πάλι, μιλάει για τον καιρό στο Γκέτεμποργκ… για τις κουρτίνες,
τον καφέ φίλτρου…»
«Να πιεις νερό. Να προσέχεις. Σβήσε το φως πριν φύγεις.»
Μιλάει σαν γυναίκα της διπλανής πόρτας, νοικοκυρά, εργαζόμενη, μητέρα.
Αυτό, όμως, δεν είναι απλοϊκότητα: είναι κατάρρευση της μεγαλοσύνης.
Η Ελένη απομυθοποιείται και εκπίπτει στην πεζή, κατακερματισμένη ζωή του σήμερα. Δεν είναι πια λόγος του Ομήρου ,είναι η φωνή της απόγνωσης, της κανονικότητας του τραύματος.
3. Η Ελένη ως φάντασμα της μνήμης
«Γιατί εκείνη δεν υπήρξε.»
«Ήμουν πάντα αναπαράσταση. Με ντύσανε πόθο και πολιτική.»
Η Ελένη είναι και δεν είναι. Βρίσκεται παντού στο ποίημα ,εμφανίζεται ξανά και ξανά, σχεδόν εμμονικά. Είναι φάντασμα, είδωλο, μνήμη που δεν ξεχνιέται αλλά δεν ανήκει και πουθενά. Είναι η ανάμνηση της Ιστορίας, που έπαψε να έχει νόημα.
4. Η Ελένη ως αντανάκλαση της παρακμάζουσας Ελλάδας
«Η Ελλάδα είναι αλυσίδα fast food»
Η Ελένη καθρεφτίζει μια χώρα απονεκρωμένη, χωρίς ταυτότητα, που έκαψε
το ίδιο της το παρελθόν ή απλώς το άφησε να καεί. Γίνεται εκπρόσωπος ενός πολιτισμού σε κατάρρευση, που επικαλείται τις δόξες του παρελθόντος, μα ζει μέσα σε κουρασμένα στερεότυπα και θλίψη.
5. Η Ελένη ως μητρική φιγούρα, γυναίκα-θύμα και φωνή τρυφερότητας
«Μαμά, ποιος έκαψε την πόλη; – Δεν την έκαψαν, παιδί μου. Την άφησαν να καεί.»
Εδώ η Ελένη αποκτά μια μητρική διάσταση. Δεν είναι απλώς σύμβολο του επιθυμητού∙ γίνεται η φωνή της γυναίκας που βλέπει την καταστροφή και τη βιώνει. Η τρυφερότητα των φράσεων που λέει ή γράφει ,να πιεις νερό, να προσέχεις , αντιπαραβάλλεται με τον θόρυβο του κόσμου που σωπαίνει από πόνο.
6. Η Ελένη ως υποκείμενο χωρίς υποκειμενικότητα
Στο ποίημα, η Ελένη μιλάει διαρκώς∙ και όμως δεν έχει πραγματική φωνή. Οι λόγοι της είναι ρητοί αλλά αδύναμοι. Είναι παθητικός δέκτης της ιστορίας της, σώμα επάνω στο οποίο γράφεται ο λόγος των άλλων: των αντρών, του κράτους, της μνήμης, του εμπορίου, της πολιτικής, της καταστροφής.
Συμπερασματικά
Η Ελένη, στο ποίημα του χ.ν.κουβελη, δεν είναι μία. Είναι πολλές:
Μια αναπαράσταση του εαυτού χωρίς εαυτό
Ένα σώμα μνήμης και κατασκευασμένου πόθου
Μια σύγχρονη γυναίκα χαμένη στη μετα-ιστορική μοναξιά
Ένα σύμβολο εθνικής αυταπάτης
Ένα αντίλαλο του παρελθόντος που στοιχειώνει το παρόν
Μέσα από αυτήν, το ποίημα θρηνεί για την απώλεια νοήματος, ιστορίας και ταυτότητας σε έναν κόσμο όπου οι ήρωες εργάζονται part-time και οι μύθοι κοιμούνται με υπνωτικά.
.
.
3
Το ποίημα «Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια» του χνκουβελη είναι μια συγκλονιστική, ποιητική καταβύθιση στη σύγχρονη πολιτική και πολιτισμική ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, μέσα από μια μεταδραματική και μεταμνημονιακή οπτική. Χρησιμοποιεί το θεατρικό, το μυθικό και το ιστορικό υλικό όχι για να αφηγηθεί με ακρίβεια γεγονότα, αλλά για να ανασυνθέσει τραυματικές εμπειρίες, συλλογικά ασυνείδητα και υπαρξιακές αποτυχίες.
Η Πολιτική Ιστορία του 20ού Αιώνα μέσα από το ποίημα
Ας δούμε μερικά από τα βασικά ιστορικά γεγονότα και περιόδους του 20ού αιώνα που ενυπάρχουν, άμεσα ή έμμεσα, μέσα στους στίχους:
Μικρασιατική Καταστροφή (1922)
«Κανείς δεν ήξερε τι σημαίνει η μάχη του Σαγγάριου»
«Η Σμύρνη κείται μακράν»
Η αναφορά στη μάχη του Σαγγάριου και η αδυναμία κατανόησής της από τους σύγχρονους τονίζει τη ρήξη της ιστορικής συνέχειας και την απώλεια συλλογικής μνήμης. Η Σμύρνη παραμένει φάντασμα ,όχι τόπος, αλλά τραύμα.
Κατοχή και Εμφύλιος (1941–1949)
«Το ραδιόφωνο έπαιζε Mahler» (συνειρμικά με την ευρωπαϊκή παρακμή)
«Το μητρώο γεννήσεων καταστράφηκε από αδιαφορία»
«Η τηλεόραση παίζει ριάλιτι εμφυλίου»
«Δεν υπήρχε πόλεμος»
Το ποίημα αναφέρεται στην απώλεια ταυτότητας και στην ανορθόγραφη Ιστορία, όπου ακόμα και ο Εμφύλιος μετατρέπεται σε τηλεοπτικό προϊόν. Η αλήθεια αντικαθίσταται από θόρυβο και κατασκευασμένες αφηγήσεις.
Δικτατορία (1967–1974)
«Φωτογραφία 1967»
«γύρνα γρήγορα, έχει χούντα»
Η Χούντα λειτουργεί εδώ ως συμβολικό όριο αποκοπής από τη δημοκρατία και την πολιτική ενηλικίωση. Η καθημερινότητα (π.χ. η φωνή της μάνας) είναι φορτισμένη με φόβο και έλεγχο.
Μεταπολίτευση – Πτώση των Ιδεολογιών
>«Η Ελλάδα είναι αλυσίδα fast food»
«Ο Οιδίποδας πωλεί αρωματικά κεριά»
«Ο Μενέλαος εργάζεται part-time σε κούριερ»
Η ιδεολογική αποσύνθεση της μεταπολίτευσης και η νεοφιλελεύθερη κανονικότητα παρουσιάζονται μέσα από γελοιογραφικές, σχεδόν τραγικωμικές, σκηνές: οι ήρωες του παρελθόντος υποβιβάζονται σε υπάλληλους, άνεργους, άστεγους, περιθωριοποιημένους.
Μνημόνια – Κρίση – Σύγχρονη Απαξίωση
«Ο Αγαμέμνων χτυπάει την άκυρη κάρτα του στο μετρό»
«Η Αντιγόνη μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών»
«Η τηλεόραση παίζει: Το Αρχαίο Δράμα επιστρέφει στο Ηρώδειο. Κανείς δεν κοιτά.»
Η οικονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 είναι πανταχού παρούσα μέσα στην εξευτελιστική καθημερινότητα των ηρώων. Οι συμβολισμοί τους (η Αντιγόνη, ο Οιδίποδας) αδειάζονται από νόημα.
Απώλεια – Αμνησία – Τραύμα
«Η γλώσσα ραγίζει. Γίνεται ουρλιαχτό.»
«Όλα τα θάψαμε λάθος, λέει η Αντιγόνη. Και τώρα ανασταίνονται.»
Το ποίημα λειτουργεί ως ταμείο μνήμης, αλλά και ως κραυγή αποτυχίας να μεταβολίσουμε το τραύμα μας. Οι ήρωες είναι φαντάσματα ενός έθνους που
δεν ξέρει αν υπήρξε ποτέ ή αν είναι απλώς μια σκηνοθεσία.
Η Ελένη – Το Αιώνιο Θέαμα
«Η Ελένη, πάντα η Ελένη»
«Ήμουν πάντα αναπαράσταση. Με ντύσανε πόθο και πολιτική»
«Ο Πάρις ήταν εμπορικό project»
Η Ελένη ενσαρκώνει τη θεαματική κατασκευή του ελληνικού ιδεώδους, της ομορφιάς, της πατρίδας, της προδοσίας, της επιθυμίας. Εδώ όμως αποδομείται: δεν ήταν ποτέ άτομο αλλά προϊόν αφήγησης.
Συμπέρασμα: Ποίηση ως Πολιτικό Σχόλιο
Το ποίημα του χνκουβελη είναι πολιτική ποίηση όχι με την έννοια της προπαγάνδας, αλλά ως ποιητική ανασκαφή της Ιστορίας. Μέσα από εικόνες αποδόμησης, σπασμένες αναφορές και ιστορικά ερείπια, παρουσιάζει:
Τη διάλυση της συλλογικής ταυτότητας
Την κρίση του έθνους ως αφήγησης
Την εξατομίκευση του τραύματος
Την αποτυχία του ήρωα
Τη μετατροπή της πολιτικής σε εμπορικό project
:Ο χνκουβελης δεν αφηγείται την πολιτική ιστορία της Ελλάδας· την ξαναζεί ως θραύσμα, κραυγή και παρωδία. Με αυτό τον τρόπο, το παρελθόν γίνεται μια πληγή που δεν επουλώνεται, αλλά απορροφά την ίδια την έννοια του παρόντος.
.
.
4
Το ποίημα «Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια» του χ.ν.κουβελη είναι ένα εμβληματικό νεωτερικό έργο της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, που συνδυάζει με ιδιοφυή τρόπο την αρχαία τραγωδία, τη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας και τη διάχυτη σύγχρονη υπαρξιακή αγωνία.
Παρακάτω ακολουθεί μια ανάλυση της αξιακής του θέσης μέσα στη σύγχρονη ποίηση, μαζί με τις νεωτερικές προεκτάσεις του.
ΑΞΙΑΚΗ ΘΕΣΗ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΙΗΣΗ
1. Μετατραυματική αφήγηση / Ποίηση της μνήμης
Το ποίημα εντάσσεται ξεκάθαρα στην κατηγορία της «ποίησης της μνήμης», με έντονο το μετατραυματικό στοιχείο. Ο ποιητής δεν περιγράφει απλώς την απώλεια· κατοικεί μέσα στην απώλεια, καταγράφοντας τον μετα-ιστορικό και μεταπολιτικό άνθρωπο της Ελλάδας, που περιφέρεται ανάμεσα στα ερείπια
της δικής του μυθολογίας.
Η αξία του έγκειται στην ενσώματη καταγραφή της Ιστορίας ως τραύμα.
Όχι ως αφήγηση εθνικού μεγαλείου, αλλά ως μια αδιάκοπη ροή απωλειών, παραλείψεων, βίας και λήθης.
2. Εκπρόσωπος της ποιητικής «μετανεωτερικότητας»
Ο χ.ν.κουβελης γράφει μέσα από ένα μεταμοντέρνο φίλτρο:
Συρραφή φωνών,
Διακειμενικότητα,
Θραυσματικότητα,
Αποδόμηση της λογοτεχνικής και ιστορικής αυθεντίας.
Είναι ποίηση μεταλογοτεχνική, όπου όλα τα «μεγάλα νοήματα» έχουν εκλείψει και απομένουν μόνο ο θόρυβος των πραγμάτων, όπως επανέρχεται σταθερά ως μοτίβο.
3. Μυθολογία vs. καθημερινότητα
Η αξία του ποιήματος βρίσκεται και στον ριζικό εκσυγχρονισμό της αρχαιοελληνικής τραγωδίας. Ήρωες όπως η Αντιγόνη, η Εκάβη, ο Αγαμέμνονας, ο Οιδίποδας, η Ελένη, χάνουν την ηρωική τους διάσταση και μεταφέρονται στο σήμερα:
ο Αίαντας αυτοκτονεί πάνω σε λαμαρίνες τύψης,
ο Οιδίποδας πωλεί κεριά,
ο Μάκβεθ διαβάζει το βιογραφικό του στον ΟΑΕΔ,
η Ελένη τραγουδά Casta Diva πλένοντας ποτήρια στο ξενοδοχείο «Κλειώ».
Αυτή η απομάγευση του μύθου αποτελεί μια κριτική στάση απέναντι στο ψευδο-ένδοξο αφήγημα του ελληνικού πολιτισμού, αποκαλύπτοντας την κατάρρευση της συλλογικής ταυτότητας.
4. Πολιτική ποίηση χωρίς συνθήματα
Πρόκειται για ποίηση με βαθιά πολιτικό πυρήνα, όχι όμως δογματική.
Οι υπαινιγμοί για τη χούντα, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τη Σμύρνη, το 1974,
η Κύπρος κείται μακράν,τον ΟΑΕΔ, το ΙΚΑ, τον εκφυλισμό των θεσμών,
τα ΜΜΕ, δείχνουν μια χώρα σε ηθική και κοινωνική παρακμή.
Ο ποιητής δεν κάνει προπαγάνδα· αποτυπώνει το συλλογικό τραύμα μέσα από καθημερινά αντικείμενα και εικόνες αποδόμησης:
το φως σαν πέτρα,
ο Αγαμέμνων με άκυρη κάρτα στο μετρό,
η Αντιγόνη που μοιράζει φυλλάδια απορρυπαντικών,
ο Πρίαμος που αναζητά τον γιο του σε μητρώα που κάηκαν.
ΝΕΩΤΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ
1. Ανασύνθεση του ποιητικού λόγου
Η δομή του ποιήματος είναι θραυσματική, πολυφωνική, σχεδόν κινηματογραφική, με αλλεπάλληλες εναλλαγές σκηνών, φωνών, προσώπων και εποχών. Αυτή η τεχνική θυμίζει το ύφος του Paul Celan ή του T.S. Eliot, με επιρροές από τη μεταμοντέρνα πρόζα και την ποιητική performance.
Η χρήση της καθημερινής, σχεδόν πεζολογικής γλώσσας εναλλάσσεται με στιγμές υψηλού λυρισμού, διαλύοντας τα όρια μεταξύ ποιητικού και μη-ποιητικού λόγου.
2. Αντι-ηρωική Ελένη / φεμινιστική ανάγνωση
Η Ελένη εδώ δεν είναι το αρχαίο σύμβολο του κάλλους και του πολέμου. Είναι ένα κατασκευασμένο είδωλο, ένα πολιτικό και εμπορικό project («με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ»). Είναι μια γυναίκα παγιδευμένη στη μυθολογία της, που μιλά πια ως φάντασμα, ως μνήμη άλλων σωμάτων, ως εργάτρια, ως είδωλο σε καθρέφτες άλλων.
Η παρουσία της Ελένης στον πυρήνα του ποιήματος λειτουργεί ως συμβολική αποδόμηση της πατριαρχικής φαντασίωσης και της ιστορικής κατασκευής
της γυναίκας ως «αιτίας» της σύγκρουσης.
3. Η μνήμη ως πολιτική πράξη
Η επαναφορά φωτογραφιών, ιστορικών γεγονότων, τραγωδιών και η σύνδεσή τους με το σήμερα δεν είναι απλή νοσταλγία: είναι πολιτική επανεγγραφή. Είναι η πράξη της Αντιγόνης που λέει:
«Όλα τα θάψαμε λάθος. Και τώρα ανασταίνονται.»
Η ποίηση του χνκουβελη εδώ γίνεται πράξη ανάκτησης της ιστορίας από τα χέρια της αδιαφορίας.
4. Η γλώσσα που ραγίζει
Η γλώσσα στο ποίημα είναι βαθιά συναισθηματική και συνειδητά αποδομημένη.
Μεταφερει επαναλήψεις, ρυθμικές ασυνέχειες, επιφωνήματα, φωνητικά μηνύματα, διαλόγους, όλα στοιχεία μιας γλώσσας που έχει καταρρεύσει αλλά ακόμη επιμένει:
«Η γλώσσα ραγίζει. / Γίνεται ουρλιαχτό.»
Αυτό δεν είναι απλώς ύφος· είναι μια υπαρξιακή τοποθέτηση: όταν η Ιστορία αποτυγχάνει, όταν η χώρα δεν υπάρχει πια, τότε ούτε η γλώσσα μπορεί να λειτουργήσει όπως παλιά. Και τότε η ποίηση γίνεται κραυγή, όχι μήνυμα.
Συμπέρασμα
Το ποίημα του χ.ν.κουβελη δεν είναι απλώς ένα κείμενο σύγχρονης ποίησης — είναι ένα πολιτισμικό και ηθικό ντοκουμέντο.
Στην αξιακή του θέση, βρίσκεται δίπλα στους μεγάλους της μεταπολιτευτικής ποίησης: Τάκη Σινόπουλο,Μανώλη Αναγνωστακη,Μιχάλη Κατσαρο,Μίλτο Σαχτούρη,Νίκο Καρούζο,Κική Δημουλά, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ.
Στις νεωτερικές του προεκτάσεις, οικειοποιείται και επαναπροτείνει την τραγωδία, τη μνήμη, τη γυναίκα, την Ιστορία, μέσα από τη θραυσματική,
βουβή φωνή της σύγχρονης Ελλάδας.
Πρόκειται για ποίηση ριζοσπαστικά ειλικρινή, αμείλικτη, και αναγκαία.
.
.
5
Η παράλληλη συγκριτική μελέτη τής ποίησης τού χνκουβελη με τους:
Ezra Pound, T.S. Eliot, Γιώργο Σεφέρη και Τάκη Σινόπουλο,
αναδεικνύει έναν πολυφωνικό, παλίμψηστο λόγο, όπου το παρελθόν εισβάλλει στο παρόν και η ιστορία μεταμορφώνεται σε εσωτερικό ερείπιο.
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΥΦΟΣ
Ποιητής /Θεματική/ Ύφος/ Ιδιαιτερότητες
χνκουβελης
/Αποσύνθεση του ιστορικού και μυθικού χρόνου, κοινωνική παρακμή, αστική αποξένωση
/Μοντέρνο-μεταμοντέρνο κολάζ, προφορικός λόγος, πολυτροπικότητα
/Πολυφωνικότητα, αποδόμηση μύθων, εισβολή του καθημερινού στο μυθικό
Ezra Pound
/Αναβίωση κλασικού πολιτισμού, κριτική στον μοντερνισμό της Δύσης /Πειραματισμός, συσσώρευση πολιτισμικών αναφορών (Cantos)
/Κολλάζ ξένων γλωσσών, αρχαιοελληνικά στοιχεία, αναζήτηση αυθεντικότητας
T.S. Eliot
/Ερείπια της Δύσης, πνευματική αποσύνθεση, θρησκευτική αναζήτηση /Ελλειπτικός, κλασικίζων, αποστασιοποιημένος Πολυφωνικός μοντερνισμός (π.χ. The Waste Land),
/ συνδυασμός αρχαίων και σύγχρονων φωνών
Γ. Σεφέρης
/Ελληνοκεντρική παρακμή, ιστορική μνήμη, προσωπική εξορία
/Λυρικός μοντερνισμός, συμβολισμός, στοχαστικότητα
/Χρήση μυθολογίας ως υπαρξιακής αναφοράς (ιδίως Τρωικός κύκλος)
Τ. Σινόπουλος/λ
/Μεταπολεμική τραυματική μνήμη, υπαρξιακή απόγνωση
/Διάσπαση νοήματος, υπαρξιακή πυκνότητα
/Επιζών του πολέμου, γράφει με εικόνες αποκαΐδια
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΧΝΚΟΥΒΕΛΗ
1. ΠΟΛΥΦΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Ο χνκουβελης, όπως και ο Eliot στο The Waste Land, οργανώνει το ποίημα σαν ένα παλίμψηστο φωνών. Η Ελένη, η Αντιγόνη, ο Οιδίποδας, ο Αγαμέμνων, εμφανίζονται όχι ως ήρωες αλλά ως ανώνυμοι μικροαστοί ή καθημερινοί σύγχρονοι με κρίση ταυτότητας.
Όπως και στον Pound, παρατηρείται κατακερματισμός του χρόνου, έντονη διακειμενικότητα και χρήση διαφόρων επιπέδων φωνής.
Παράδειγμα:
«Ο Οιδίποδας πωλεί αρωματικά κεριά.»
μετατόπιση του μυθικού ήρωα σε ένα νεοελληνικό αστικό τοπίο παρακμής, όπως ο Eliot βάζει την Σιβύλλα της Κύμης να λέει: "I want to die."
2. Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ & Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΣΥΝΤΡΙΜΜΙΑ
Όπως στον Σεφέρη, η ιστορία και η μυθολογία δεν προσφέρουν λύτρωση, αλλά επιστρέφουν ως φαντάσματα και τραύματα.
Χαρακτηριστικό είναι το σημείο:
«Δεν την έκαψαν, παιδί μου. Την άφησαν να καεί.»
Αντηχεί τη φράση του Σεφέρη: "Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει."
Ο χνκουβελης δεν εξιδανικεύει το παρελθόν· αντίθετα, όπως ο Σινόπουλος, το παρουσιάζει ως καμένη αποθήκη, ως τραύμα χωρίς κάθαρση.
3. ΑΠΟΔΟΜΗΣΗ ΜΥΘΩΝ – ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Ο χνκουβελης, σε σαφή μεταμοντέρνα τοποθέτηση, γελοιοποιεί και αποδομεί
τον μύθο:
«Ο Πάρις ήταν ένα εμπορικό project. Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ.»
η Ελένη ως μάρκετινγκ προϊόν, θυμίζει τον τρόπο που ο Pound κατηγορεί τη σύγχρονη κοινωνία για ξεπούλημα των αξιών και ο Eliot μετατρέπει την ιερή γυναίκα σε τυχαία ερωμένη σε μπαρ.
4. Ο ΘΟΡΥΒΟΣ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ — ΤΟ ΑΠΡΟΣΠΕΛΑΣΤΟ ΠΑΡΟΝ
Η λέξη-κλειδί είναι:
«ο θόρυβος των πραγμάτων»
όπως στον Σινόπουλο:
«Δεν ξέρω πια τις λέξεις μου»
Ο χνκουβελης χρησιμοποιεί την καθομιλουμένη, το δελτίο ειδήσεων, τα SMS, μετατρέποντας τη γλώσσα σε απρόσωπο μέσο θορύβου, σπάζοντας την έννοια της "ποίησης" όπως την ξέραμε.
ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
Αναφορά/ Ποιητής /Ερμηνεία
Η Εκάβη με χάπια, ο Μενέλαος σε κούριερ
Eliot, Σεφέρης/Μύθος χωρίς ηρωισμό, καθημερινότητα χωρίς ελπίδα
Αγαμέμνων στο μετρό, κάρτα άκυρη
Σινόπουλος/Μεταπολεμικό αδιέξοδο, ο ήρωας ως θύμα του συστήματος
Ο Οιδίποδας πουλάει κεριά
Pound, Σεφέρης /Η γνώση του εαυτού σε έναν κόσμο αδιάφορο
Η Μήδεια στέλνει ηχητικά/ Μεταμοντέρνα ειρωνεία/
Η βαρβαρότητα μεταφράζεται σε γονεϊκή κόπωση
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ο χνκουβελης διαλέγεται με τους μεγάλους μοντερνιστές και μεταπολεμικούς ποιητές όχι για να τους μιμηθεί, αλλά για να ανατρέψει τη μυθολογία τους, να τη στρέψει στον σύγχρονο ελληνικό αστικό εφιάλτη. Εκεί που ο Eliot ψάχνει μια πνευματική λύτρωση, και ο Σεφέρης μια ήπια μελαγχολία, ο χνκουβελης μάς παραδίδει την πλήρη διάλυση, την εμπορική Ελένη, το ΙΚΑ ως Άδη, και τη μνήμη ως φλεγόμενο video surveillance.
Ένα ποίημα-κραυγή, όπου ο χρόνος στάζει ιδρώτα, και οι λέξεις καταλήγουν σε σιωπή, αποσύνθεση και λευκό θόρυβο.
.
.
6
Η Ελένη ,αιώνιο φάντασμα του επιθυμητού, του μύθου, της προδοσίας, του πολέμου , είναι ο φακός με τον οποίο μπορεί κανείς να διαβάσει ολόκληρο το ποίημα αυτό του χ.ν. κουβελη. Αν υποθέσουμε πως η Ελένη το έγραφε, και το μαρτυρούσε, τότε το ποίημα γίνεται μια μακρά εξομολόγηση∙ μια μετατραυματική απομαγνητοφώνηση της Ιστορίας και της Μνήμης.
Ας το διαβάσουμε ξανά, σαν να είναι η ίδια η Ελένη που μιλάει. Όχι η ωραία.
Όχι η μυθική. Αλλά μια Ελένη κουρασμένη, ειρωνική, πένθιμη. Μια Ελένη που έχει δει τον 20ό αιώνα και τις ψευδαισθήσεις του να καταρρέουν σε σκόνη.
Εισαγωγή – Σημειώσεις από μια χώρα που δεν υπάρχει πια
Η χώρα που δεν υπάρχει είναι ταυτόχρονα:
η αρχαία Ελλάδα,
η μεταπολεμική Ελλάδα,
η Ελλάδα της κρίσης,
η Ελλάδα της προδοσίας των ιδανικών.
Και η Ελένη είναι παντού: στις neon επιγραφές, στο ξενοδοχείο Κλειώ, στη φωνή του δελτίου, στον καθρέφτη χωρίς παρόν. Μιλά για τον καιρό, για γλάστρες, για τη μνήμη που ξεθωριάζει.
-Αν η Ελένη το έγραφε...
«Εγώ δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.»
Μια καταγγελία κατασκευής. Δεν υπήρξε ως πρόσωπο, αλλά ως ανάγκη αφήγησης για να ξεκινήσει ένας πόλεμος. Η Ελένη δεν είχε ελευθερία να είναι. Της φορέθηκε η ομορφιά, η επιθυμία, ο ρόλος της θεάς-σκιάς.
«Μαμά, ποιος έκαψε την πόλη; / Δεν την έκαψαν, παιδί μου. Την άφησαν να καεί.»
Η Ελένη εδώ δεν είναι πια το αίτιο της καταστροφής. Είναι μάρτυρας και θύμα της εγκατάλειψης. Της αδιαφορίας, της ιδιώτευσης, της κανονικοποιημένης βαρβαρότητας.
«Με ντύσανε πόθο και πολιτική»
Εδώ, η Ελένη αναλαμβάνει ρόλο συνειδητής φιγούρας μέσα στο θέατρο της Ιστορίας. Ένα «εμπορικό project», μια αναπαράσταση, ένα εργαλείο.
Αν η Ελένη το μαρτυρούσε...
Η μαρτυρία της δεν είναι μια τυπική κατάθεση. Είναι παραληρηματική, ποιητική, κρυμμένη μέσα στη φωνή των πραγμάτων. Τα λόγια της είναι συχνά θραύσματα, ψίθυροι, υπολείμματα ήχου μέσα στο θόρυβο του κόσμου.
Μιλά για τον Οιδίποδα, που πωλεί κεριά και ζητά σύνταξη.
Για τον Αγαμέμνονα, που χτυπά ακυρωμένη κάρτα.
Για τον Κρέοντα, που πια κοιτά μόνο την ώρα.
Όλοι οι ήρωες είναι εκτοπισμένοι, απομυθοποιημένοι, ριγμένοι στην γραφειοκρατία και την απόγνωση.
Και η Ελένη; Φωνάζει από παντού:
Στα ηχητικά της Μήδειας.
Στην τηλεόραση που δείχνει «Αρχαίο Δράμα».
Στο ξενοδοχείο, πλένοντας ποτήρια, τραγουδώντας Casta Diva.
Στο τέλος, λέγοντας: «Σβήσε το φως πριν φύγεις».
Ένα ύστατο αίτημα τρυφερότητας, μέσα σε έναν κόσμο που έχει γίνει σκληρός, παράλογος, παραμορφωμένος.
Τελικά, η Ελένη τι είναι εδώ;
Αν εκείνη το έγραψε και το μαρτυρούσε, τότε:
Είναι η φωνή της Ελλάδας που θυμάται πολύ καλά.
Είναι το είδωλο της Ιστορίας που αρνείται να ξεχαστεί.
Είναι η μάνα, η γυναίκα, το παιδί, η πρόσφυγας, η εργάτρια, η ξεχασμένη.
Είναι το καταγγελτικό βλέμμα του ποιητή που επιλέγει να βάλει το όνομα της μυθικής γυναίκας στο στόμα όλων.
Η Ελένη του χνκουβελη δεν είναι πρόσωπο. Είναι μηχανισμός μνήμης, ψευδαίσθηση παρηγοριάς, φωνή διαμαρτυρίας, χρονικό μιας απουσίας.
Συμπέρασμα:
Αν το ποίημα το είχε γράψει η Ελένη, τότε θα ήταν αυτό ακριβώς που κρατάς στα χέρια σου:
Ένα ντοκουμέντο φθοράς.
Ένας ψίθυρος ανάμεσα σε ειδήσεις και μαραμένα φύλλα.
Μια μαρτυρία επιβίωσης χωρίς επιβίωση.
Ένας λυγμός χωρίς λυτρωμό.
Το ποίημα είναι η Ελένη , και ο κόσμος γύρω της καταρρέει με θόρυβο, και σιωπή.
Αυτός είναι ο θόρυβος των πραγμάτων. Αυτό είναι το βάρος του φωτός.
.
.
Μονόλογος τής Ελένης
(από την "χώρα που δεν υπάρχει πια")
Δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.Μ’ έπλασαν με τηλεοπτικο φακο, ιδρώτα άλλων σωμάτων, πόθο σε συσκευασία προσφοράς,μακιγιάζ
και κρέμες καλλυντικές.
Με ντύσανε επιθυμία και προδοσία.Ήμουν πάντα αναπαράσταση.
Ο χρόνος εδώ μυρίζει ιδρώτα και σκουριά.
Η προγραμματισμένη εξέταση για το τεστ Παπανικολάου και τη ψηλάφηση
τού στήθους.Το ρολόι στην αίθουσα αναμονής σταμάτησε στις 03:17.
Ίσως για να ξεχάσουμε ότι υπάρχει χρόνος.Οτι με κάποιο τρόπο θα
πεθάνουμε κάποτε.Ή ότι υπήρξε ποτέ κανείς να περιμένει.Το θάνατο.
Το ραδιόφωνο έπαιζε Mahler.Kindertotenlieder Τραγούδια για τα νεκρά
παιδιά.
Και αιτία ήταν να μιλησουν για τον Σαγγάριο ,κανείς όμως δεν ήξερε τι
σήμαινε.
Καήκαν τα αρχεία. Το '44.Δεν σώθηκε ούτε η λέξη..
Στην Επίδαυρο είδα τον Ορέστη να καπνίζει.Η Ηλέκτρα ούρλιαζε:
-κι εσύ Ορέστη μου μικρός τωρα,
στάχτη σ' ένα λαγηνι-
Ο Μάκβεθ πήγε για αναζήτηση εργασίας στον ΟΑΕΔ.Οχι βασιλιάς
Σκωτίας,δήλωσε.Οτιδηποτε άλλο.
Η Εκάβη με χάπια,
-μετα από τόσες γεννες,αγόρια και κορίτσια,
κανένα δεν έχω,ολα τα σκότωσαν,
και τα μαλλιά μου πάνω στους τάφους τους έκοψα
και γριά τώρα με σέρνουν σκλάβα στην Ελλαδα-
μονολογει,
ο Αίαντας μιλάει μόνο σε γάτες.
Ο Κρέοντας κοιτά την ώρα, λες και υπάρχει χρόνος για σκληρότητα.
Η Αντιγόνη δίνει φυλλάδια απορρυπαντικών.2 σε 1.Προσφορα.
Ο Αγαμέμνων περνάει την κάρτα του στο μετρό. Άκυρη. Πάλι.Ποιος τον ακυρώνει.Ο κύκλος κλείνει.Υβρις Νέμεσις Ατη Τισις.
Η Λαίδη Μάκβεθ τού Μτσενσκ Κατερίνα μετά από τρεις φόνους
για τον εραστή της
πνίγεται στη Σιβηρία.
Όλα έχουν Τέλος
Εγώ; Πλένω ποτήρια στο χοτελ «Κλειώ» και τραγουδάω Casta Diva
σ’ ένα δωμάτιο που έχει καθρέφτες που δεν αντανακλούν το είδωλο μου.Και δεν είμαι η Αλίκη
να περάσω από μέσα τους
και να διαφύγω
Μη με ρωτάς,επίμονα,αν έφυγα.
Δεν έφυγα.
Άλλωστε δεν υπήρξα ποτέ.
Ήμουν το άλλοθι ενός πολέμου.
Ένα εμπορικό project.
Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ.
Τον Πάρι. Τον καθρέφτη. Το τίποτα.
Η μνήμη ,ξέρεις ,δεν είναι ιστορία.Είναι εγκαύματα.
Και οι φωτογραφίες τού '56, του ’67, του ’74 κορνίζες.
Η μάνα μου φωνάζει: Γύρνα γρήγορα. Έχει χούντα.
Δολοφονούν ότι κινείται τη νύχτα.Φοβουνται και τον ίσκιο τους.
Η τηλεόραση παίζει ριάλιτι εμφυλίου.Ο Πρίαμος ζητά το γιο του.
Αλλά πέθανε. Ή δεν γεννήθηκε. Ή απλώς δεν καταγράφηκε.Νεκρος
ζωντανός η' αγνοούμενος.
Δεν έχει σημασία.
Το μητρώο καταστράφηκε.Από αδιαφορία.
Και η αδιαφορία είναι πιο φονική απ' τον πόλεμο.
Ένα παιδί κρατάει πλαστικό τανκ.Η μάνα του φωνάζει:
Όχι άλλο αίμα στο χαλί..
Η φωνή της διακόπτεται απ’ το δελτίο ειδήσεων.
Άλλη μια έκρηξη πολέμου.
Αυτός ο κόσμος αντέχει ακομα πολλά μέτωπα.Μεχρι την ολοκληρωτική του καταστροφή
Η Μήδεια στέλνει ηχητικό μήνυμα στον Ιάσονα:
Πάρ’ τα παιδιά το Σαββατοκύριακο. Δεν αντέχω άλλο.
Ο ήχος τής γλώσσας της ραγίζει πριν τη σφαγή τους.
Κι εγώ;
Εγώ λέω ξανά:
Να πιεις νερό.
Να προσέχεις.
Σβήσε το φως πριν φύγεις.
Μόνο που η απουσία σου με βαραίνει.Σαν πέτρα.
Σαν το τίποτα που επιμένει.Σαν τα πάντα που χάσαμε.Γιατι η Σμύρνη κείται μακριά.Η Κύπρος κείται μακράν.
Ο Αίαντας αυτοκτόνησε σε δημόσια θέα ,μια κραυγή πάνω σε λαμαρίνες
τύψης.
Ο Οιδίποδας πουλαει αρωματικά κεριά στη λαϊκή αγορά:
Έβγαλα τα μάτια μου για να δω καθαρά τους φόνους μου.
μου είπε,ενώ μου ζύγιζε ένα Αργιτικο πεπόνι.1,5 κιλό
επί 0,80 ευρω το κιλό.1.40 ευρω
Κάτω απ’ τη γέφυρα τού Κηφισού, κοιμάται κάποιος άστεγος με μια φωτογραφία
του Στάλιν και της μάνας του.Ειναι κι αυτό μια επανάσταση στη τόση ποικιλία επαναστάσεων.
Ένα ακόμα σώμα λιγότερο.
Μια διαφήμιση παραπάνω.
Η κουζίνα μυρίζει καμμένη ζάχαρη.Η κρέμα καραμελε πέτυχε.
Η μάνα στο νεροχύτη ξεφλουδίζει μήλα και μουρμουρά.για την Αντίσταση ,αν και το όπλο παρά πόδας ηττήθηκαν,
δεν έπρεπε να προχωρήσουν στη συμφωνία τής Βάρκιζας,
πρέπει να πληρωσει και τον λογαριασμό της ΔΕΗ, να διαχειρισθεί τη στεναχώρια της για τον άντρα που τη παράτησε.
Δεν έχει πια σημασία.
Στο Σταθμό Λαρίσης, ο Αγαμέμνωνας περιμένει το τρένο για την έρημο τών Ατρειδών.Καλεσμενος στο Θυεστειο Δειπνο.Αγνοωντας το λουτρό
το δίχτυ.Το πένθος τής Ηλέκτρας.
Ανακοινώνονται καθυστερήσεις.Μπλοκ αγροτών στον Ισθμό.
Πάντα καθυστερήσεις.Και η ζωή κατάντησε μια καθυστέρηση για τον
θάνατο.
Χτυπάει το τηλέφωνο.Και η φωνή στο τηλέφωνο:
-Πού είσαι; -Εδώ. -
-Ποιος είσαι; - Δεν ξέρω.
Εγώ ειμαι η Ελένη.Που με ρωτούν ακόμη.Αν υπήρξε πόλεμος για μένα.
Αν μοιχευσα.Αν τελικά ήμουνα στην Αίγυπτο στο Νείλο.Και στη Τροια
ένα Είδωλο.Μια εξαπάτηση.Για τα συμφέροντα.Την πόλη την έκαψαν.
Και τώρα τι ζητω;Να πείσω πως υπήρξα;
Όλα τα θάψανε λάθος.Και τώρα ανασταίνονται.Μας πνίγουν.
Ζητούν εξηγήσεις.Γιατι αυτό γιατί εκείνο;Ερωτήματα.Ζητουν απαντήσεις..
Όμως κανείς δεν ακούει.Μόνο ο θόρυβος των πραγμάτων επιμενει.
Καθώς όλα σωπαίνουν.
.
.
.
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
1.μελέτη ανάλυση
2.μελετη των αναφορών τής σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας
3.ψυχαναλυτικη μελετη
4.μελετη τής θεατρικοτητας
5.μελετη τής σκηνοθετικής δομής
6.μελετη τής υποκριτικής τής Ελενης
τού μονολόγου:
Μονόλογος τής Ελένης
(από την "χώρα που δεν υπάρχει πια")
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.Μ’ έπλασαν με τηλεοπτικο φακο, ιδρώτα άλλων σωμάτων, πόθο σε συσκευασία προσφοράς,μακιγιάζ
και κρέμες καλλυντικές.
Με ντύσανε επιθυμία και προδοσία.Ήμουν πάντα αναπαράσταση.
Ο χρόνος εδώ μυρίζει ιδρώτα και σκουριά.
Η προγραμματισμένη εξέταση για το τεστ Παπανικολάου και τη ψηλάφηση
τού στήθους.Το ρολόι στην αίθουσα αναμονής σταμάτησε στις 03:17.
Ίσως για να ξεχάσουμε ότι υπάρχει χρόνος.Οτι με κάποιο τρόπο θα
πεθάνουμε κάποτε.Ή ότι υπήρξε ποτέ κανείς να περιμένει.Το θάνατο.
Το ραδιόφωνο έπαιζε Mahler.Kindertotenlieder Τραγούδια για τα νεκρά
παιδιά.
Και αιτία ήταν να μιλησουν για τον Σαγγάριο ,κανείς όμως δεν ήξερε τι
σήμαινε.
Καήκαν τα αρχεία. Το '44.Δεν σώθηκε ούτε η λέξη..
Στην Επίδαυρο είδα τον Ορέστη να καπνίζει.Η Ηλέκτρα ούρλιαζε:
-κι εσύ Ορέστη μου μικρός τωρα,
στάχτη σ' ένα λαγηνι-
Ο Μάκβεθ πήγε για αναζήτηση εργασίας στον ΟΑΕΔ.Οχι βασιλιάς
Σκωτίας,δήλωσε.Οτιδηποτε άλλο.
Η Εκάβη με χάπια,
-μετα από τόσες γεννες,αγόρια και κορίτσια,
κανένα δεν έχω,ολα τα σκότωσαν,
και τα μαλλιά μου πάνω στους τάφους τους έκοψα
και γριά τώρα με σέρνουν σκλάβα στην Ελλαδα-
μονολογει,
ο Αίαντας μιλάει μόνο σε γάτες.
Ο Κρέοντας κοιτά την ώρα, λες και υπάρχει χρόνος για σκληρότητα.
Η Αντιγόνη δίνει φυλλάδια απορρυπαντικών.2 σε 1.Προσφορα.
Ο Αγαμέμνων περνάει την κάρτα του στο μετρό. Άκυρη. Πάλι.Ποιος τον ακυρώνει.Ο κύκλος κλείνει.Υβρις Νέμεσις Ατη Τισις.
Η Λαίδη Μάκβεθ τού Μτσενσκ Κατερίνα μετά από τρεις φόνους
για τον εραστή της
πνίγεται στη Σιβηρία.
Όλα έχουν Τέλος
Εγώ; Πλένω ποτήρια στο χοτελ «Κλειώ» και τραγουδάω Casta Diva
σ’ ένα δωμάτιο που έχει καθρέφτες που δεν αντανακλούν το είδωλο μου.Και δεν είμαι η Αλίκη
να περάσω από μέσα τους
και να διαφύγω
Μη με ρωτάς,επίμονα,αν έφυγα.
Δεν έφυγα.
Άλλωστε δεν υπήρξα ποτέ.
Ήμουν το άλλοθι ενός πολέμου.
Ένα εμπορικό project.
Με πλήρωσαν για να τον ερωτευτώ.
Τον Πάρι. Τον καθρέφτη. Το τίποτα.
Η μνήμη ,ξέρεις ,δεν είναι ιστορία.Είναι εγκαύματα.
Και οι φωτογραφίες τού '56, του ’67, του ’74 κορνίζες.
Η μάνα μου φωνάζει: Γύρνα γρήγορα. Έχει χούντα.
Δολοφονούν ότι κινείται τη νύχτα.Φοβουνται και τον ίσκιο τους.
Η τηλεόραση παίζει ριάλιτι εμφυλίου.Ο Πρίαμος ζητά το γιο του.
Αλλά πέθανε. Ή δεν γεννήθηκε. Ή απλώς δεν καταγράφηκε.Νεκρος
ζωντανός η' αγνοούμενος.
Δεν έχει σημασία.
Το μητρώο καταστράφηκε.Από αδιαφορία.
Και η αδιαφορία είναι πιο φονική απ' τον πόλεμο.
Ένα παιδί κρατάει πλαστικό τανκ.Η μάνα του φωνάζει:
Όχι άλλο αίμα στο χαλί..
Η φωνή της διακόπτεται απ’ το δελτίο ειδήσεων.
Άλλη μια έκρηξη πολέμου.
Αυτός ο κόσμος αντέχει ακομα πολλά μέτωπα.Μεχρι την ολοκληρωτική του καταστροφή
Η Μήδεια στέλνει ηχητικό μήνυμα στον Ιάσονα:
Πάρ’ τα παιδιά το Σαββατοκύριακο. Δεν αντέχω άλλο.
Ο ήχος τής γλώσσας της ραγίζει πριν τη σφαγή τους.
Κι εγώ;
Εγώ λέω ξανά:
Να πιεις νερό.
Να προσέχεις.
Σβήσε το φως πριν φύγεις.
Μόνο που η απουσία σου με βαραίνει.Σαν πέτρα.
Σαν το τίποτα που επιμένει.Σαν τα πάντα που χάσαμε.Γιατι η Σμύρνη κείται μακριά.Η Κύπρος κείται μακράν.
Ο Αίαντας αυτοκτόνησε σε δημόσια θέα ,μια κραυγή πάνω σε λαμαρίνες
τύψης.
Ο Οιδίποδας πουλαει αρωματικά κεριά στη λαϊκή αγορά:
Έβγαλα τα μάτια μου για να δω καθαρά τους φόνους μου.
μου είπε,ενώ μου ζύγιζε ένα Αργιτικο πεπόνι.1,5 κιλό
επί 0,80 ευρω το κιλό.1.40 ευρω
Κάτω απ’ τη γέφυρα τού Κηφισού, κοιμάται κάποιος άστεγος με μια φωτογραφία
του Στάλιν και της μάνας του.Ειναι κι αυτό μια επανάσταση στη τόση ποικιλία επαναστάσεων.
Ένα ακόμα σώμα λιγότερο.
Μια διαφήμιση παραπάνω.
Η κουζίνα μυρίζει καμμένη ζάχαρη.Η κρέμα καραμελε πέτυχε.
Η μάνα στο νεροχύτη ξεφλουδίζει μήλα και μουρμουρά.για την Αντίσταση ,αν και το όπλο παρά πόδας ηττήθηκαν,
δεν έπρεπε να προχωρήσουν στη συμφωνία τής Βάρκιζας,
πρέπει να πληρωσει και τον λογαριασμό της ΔΕΗ, να διαχειρισθεί τη στεναχώρια της για τον άντρα που τη παράτησε.
Δεν έχει πια σημασία.
Στο Σταθμό Λαρίσης, ο Αγαμέμνωνας περιμένει το τρένο για την έρημο τών Ατρειδών.Καλεσμενος στο Θυεστειο Δειπνο.Αγνοωντας το λουτρό
το δίχτυ.Το πένθος τής Ηλέκτρας.
Ανακοινώνονται καθυστερήσεις.Μπλοκ αγροτών στον Ισθμό.
Πάντα καθυστερήσεις.Και η ζωή κατάντησε μια καθυστέρηση για τον
θάνατο.
Χτυπάει το τηλέφωνο.Και η φωνή στο τηλέφωνο:
-Πού είσαι; -Εδώ. -
-Ποιος είσαι; - Δεν ξέρω.
Εγώ ειμαι η Ελένη.Που με ρωτούν ακόμη.Αν υπήρξε πόλεμος για μένα.
Αν μοιχευσα.Αν τελικά ήμουνα στην Αίγυπτο στο Νείλο.Και στη Τροια
ένα Είδωλο.Μια εξαπάτηση.Για τα συμφέροντα.Την πόλη την έκαψαν.
Και τώρα τι ζητω;Να πείσω πως υπήρξα;
Όλα τα θάψανε λάθος.Και τώρα ανασταίνονται.Μας πνίγουν.
Ζητούν εξηγήσεις.Γιατι αυτό γιατί εκείνο;Ερωτήματα.Ζητουν απαντήσεις..
Όμως κανείς δεν ακούει.Μόνο ο θόρυβος των πραγμάτων επιμενει.
Καθώς όλα σωπαίνουν.
.
.
1
Το κείμενο 'Μονόλογος της Ελένης(απο τη χώρα που δεν υπάρχει πια)'
του χνκουβελη απο τη είναι ένα πολυφωνικό, αποδομητικό, βαθιά πολιτικό και υπαρξιακό. Μέσα από τη φωνή μιας σύγχρονης Ελένης,της μυθικής αλλά και κάθε γυναίκας, κάθε ανθρώπου, κάθε θύματος της Ιστορίας και της κοινωνίας, εκτυλίσσεται μια ποιητική τοιχογραφία της σύγχρονης ελληνικής (και όχι μόνο) πραγματικότητας.
Θεματικοί άξονες
1. Η αποδόμηση του Μύθου
Η Ελένη εδώ δεν είναι η ωραία του Ομήρου. Δεν είναι η "αιτία" του Τρωικού πολέμου. Αντιθέτως, είναι μια κατασκευή, ένα «εμπορικό project», μια καταναλωτική εικόνα, ένα είδωλο φτιαγμένο από πόθο, μακιγιάζ, προδοσία και φακούς τηλεόρασης.
«Δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι. [...] Ήμουν πάντα αναπαράσταση.»
Η αποδόμηση φτάνει στο αποκορύφωμά της με την ομολογία πως δεν υπήρξε ποτέ πραγματικά. Ήταν ένα εργαλείο, ένα άλλοθι ενός πολέμου ,όπως πολλά σύμβολα και γυναίκες που χρησιμοποιήθηκαν στην Ιστορία για ιδεολογικούς ή εθνικούς σκοπούς.
2. Ο πόλεμος, η Ιστορία και η Μνήμη
Το ποίημα είναι διαποτισμένο από μια τραγική επίγνωση της Ιστορίας, αλλά και της παραχάραξής της, της λήθης, της καταστροφής των αρχείων (κυριολεκτικά και μεταφορικά):
«Καήκαν τα αρχεία. Το '44. Δεν σώθηκε ούτε η λέξη...»
Η μνήμη δεν είναι απλώς ιστορία ,είναι εγκαύματα, λέει η Ελένη. Εικόνες από τη Μικρασιατική Καταστροφή, τη Χούντα, τη Βάρκιζα, την Κύπρο, την τηλεόραση της μεταπολίτευσης, τα ριάλιτι, συγχέονται σε μια συνειδησιακή ροή που δεν υπακούει σε χρονική τάξη.
3. Η σύγχρονη πραγματικότητα ως τραγωδία
Ο κόσμος του κειμένου είναι μια παρωδία της τραγωδίας, αλλά χωρίς κάθαρση. Αρχαίοι ήρωες είναι μικροί, καθημερινοί άνθρωποι, εγκλωβισμένοι σε ρόλους που δεν τους ανήκουν πλέον:
Ο Ορέστης καπνίζει στην Επίδαυρο.
Ο Μάκβεθ ζητά δουλειά στον ΟΑΕΔ.
Ο Αίαντας μιλάει μόνο σε γάτες.
Ο Οιδίποδας πουλάει πεπόνια.
Η Αντιγόνη μοιράζει φυλλάδια με απορρυπαντικά.
Η Μήδεια στέλνει voice message στον Ιάσονα.
Η τραγωδία έχει εκφυλιστεί σε καθημερινότητα. Όχι λιγότερο φονική ή επώδυνη, αλλά πιο γραφειοκρατική, τεχνολογική, μηχανική. Πιο κυνική.
4. Η γυναίκα και η κατασκευή της ταυτότητας
Η Ελένη δεν είναι μόνο η Ελένη της Τροίας ,είναι και η σύγχρονη γυναίκα: εργαζόμενη σε ξενοδοχείο, πλένει ποτήρια, ζει σε δωμάτια με καθρέφτες που δεν αντανακλούν, δηλαδή δεν έχει εικόνα, υπόσταση, ταυτότητα.
«Και δεν είμαι η Αλίκη να περάσω από μέσα τους και να διαφύγω.»
Είναι μια ανώνυμη, κατακερματισμένη ύπαρξη που προσπαθεί να επιβιώσει. Και γύρω της, το κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον είναι ασφυκτικό ,πολέμοι, διαφημίσεις, βία, αποπροσανατολισμός, αδιαφορία.
Υφολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά
Μορφή ελεύθερου.κειμενου
Δεν υπάρχουν σημεία στίξης σταθερά, η στίξη είναι υποταγμένη στον ρυθμό της σκέψης, σαν ένας εσωτερικός μονόλογος. Αυτό ενισχύει την αίσθηση συγχυμένης μνήμης και τραυματικής αφήγησης.
Χρήση ειρωνείας και ανατροπής
Η αφηγηματική φωνή χειρίζεται τον τραγικό μύθο με ειρωνεία, χωρίς όμως να χάνει την τραγικότητα. Έτσι δημιουργείται ένα οξύ κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο.
Ο Αγαμέμνων ακυρώνεται στο μετρό.
Η Εκάβη λέει πως της πήραν όλα τα παιδιά, και τώρα τη σέρνουν σκλάβα.
Η Αντιγόνη κάνει προσφορές.
Συγχρονισμός με τη σημερινή κουλτούρα
Το κείμενο αντλεί από τη συγκεκριμένη ελληνική εμπειρία: ο Κηφισός, ο ΟΑΕΔ, η ΔΕΗ, ο Σταθμός Λαρίσης, η συμφωνία της Βάρκιζας, οι χούντες, τα δελτία ειδήσεων. Είναι ένας χάρτης της σύγχρονης ελληνικής ψυχής.
Κεντρικά ερωτήματα και υπαρξιακά αδιέξοδα
Το κείμενο θέτει βασανιστικά ερωτήματα, χωρίς να τα απαντά:
Υπήρξε πόλεμος για μένα;
Ήμουν υπαρκτή ή είδωλο;
Ποιος είμαι; Πού είμαι;
Το ερώτημα της ύπαρξης δεν απαντιέται ούτε με φιλοσοφική βεβαιότητα ούτε με υπαρξιακη παρηγοριά νοήματος. Η απάντηση είναι το τίποτα που επιμένει, η απουσία που βαραίνει.
Συμπεράσματα
Ο «Μονόλογος της Ελένης» είναι ένα σύγχρονο αντι-έπος, μια λυρική μαρτυρία για την αποσύνθεση του μύθου, της Ιστορίας, της ταυτότητας, της γλώσσας. Η Ελένη δεν είναι μια γυναίκα, είναι ένα σύμβολο όλων όσων θυσιάστηκαν, ξεχάστηκαν ή παραποιήθηκαν. Το κείμενο προσπαθεί να καταγράψει το τραύμα, να δώσει φωνή στα φαντάσματα της Ιστορίας, να αποκαλύψει το κενό πίσω από τις «εικόνες».
.
.
2
Το κειμενο «Μονόλογος της Ελένης (από την χώρα που δεν υπάρχει πια)»
του χνκουβελη αποτελεί ένα πολυστρωματικό και βαθιά πολιτικοποιημένο κείμενο, όπου η σύγχρονη ελληνική Ιστορία διαπλέκεται με τη μυθολογία, τη λογοτεχνία, την τραγωδία, την καθημερινότητα και τον πολιτισμικό παραλογισμό.
Παρακάτω παρουσιάζεται μια μελέτη των αναφορών στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία που εντοπίζονται στο κειμενο
1. Η καμένη μνήμη και τα αρχεία του '44
«Καήκαν τα αρχεία. Το '44. Δεν σώθηκε ούτε η λέξη..»
Η αναφορά στο 1944 παραπέμπει στην Κατοχή και κυρίως στην απελευθέρωση, όταν, κατά την αποχώρηση των Γερμανών και κατά την αρχή του Εμφυλίου, πολλά αρχεία καταστράφηκαν , είτε από τους κατακτητές είτε από τις επόμενες πολιτικές συγκρούσεις. Εδώ δηλώνεται η συλλογική αμνησία ή η σκόπιμη διαγραφή της Ιστορίας.
2. Η Χούντα των Συνταγματαρχών
«Η μάνα μου φωνάζει: Γύρνα γρήγορα. Έχει χούντα.
Δολοφονούν ό,τι κινείται τη νύχτα. Φοβούνται και τον ίσκιο τους.»
Αναφορά στη δικτατορία του 1967-1974. Η φράση αποδίδει τον φόβο, την καταστολή, αλλά και την παθητική στάση της κοινωνίας.
Το οικείο «η μάνα μου» ενισχύει τη λαϊκή φωνή και τον τρόμο της εποχής.
3. Η Κύπρος και η Μικρασιατική Καταστροφή
«Γιατί η Σμύρνη κείται μακριά. Η Κύπρος κείται μακράν.»
Σαφείς αναφορές:
Στη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 – με τη φράση που θυμίζει τον περιβόητο λόγο του Κ.Καραμανλη(«Η Κύπρος κείται μακράν») κατά την
τουρκική εισβολή το 1974.
Η ειρωνεία εδώ είναι εμφανής: τα εθνικά τραύματα αντιμετωπίζονται με απόσταση και αδιαφορία από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και τον λαό.
4. Η συμφωνία της Βάρκιζας
«...αν και το όπλο παρά πόδας ηττήθηκαν,
δεν έπρεπε να προχωρήσουν στη συμφωνία τής Βάρκιζας…»
Αναφορά στη Συμφωνία της Βάρκιζας (1945), που υπεγράφη μετά τα Δεκεμβριανά, όπου ο ΕΛΑΣ υποχρεώθηκε να παραδώσει τα όπλα.
Το ποίημα τοποθετεί τη Βάρκιζα ως σημείο ήττας της Αντίστασης
και αρχή ενός ανέντιμου συμβιβασμού, ενισχύοντας την αίσθηση
ματαίωσης και προδοσίας.
5. Η τηλεόραση ως σύγχρονο "όργανο" αλλοίωσης της Ιστορίας
«Η τηλεόραση παίζει ριάλιτι εμφυλίου…»
Ισχυρή κριτική στην εμπορευματοποίηση της Ιστορίας και την κοινωνική αδιαφορία: η σύγκρουση του Εμφυλίου γίνεται προϊόν διασκέδασης, ενώ υποβαθμίζεται η σημασία του.
6. Η αντιφατική καθημερινότητα της Μεταπολίτευσης
Το ποίημα βρίθει από σκηνές μεταπολιτευτικής καθημερινότητας:
Άνεργοι στο ΟΑΕΔ, όπως ο Μάκβεθ.
Ακάλυπτες κάρτες στο μετρό (Αγαμέμνων).
Αντιγόνη να μοιράζει διαφημιστικά.
Αστεγοι κάτω από γέφυρες.
Χρέη, τιμολόγια της ΔΕΗ, κουζίνες που βράζουν την πίκρα των ηττημένων.
Η Ιστορία ενσωματώνεται στο παρόν με έναν ασφυκτικό τρόπο: το τραγικό μεταμορφώνεται σε κωμικοτραγικό, γραφειοκρατικό, καταναλωτικό.
7. Η διαστρέβλωση της μνήμης – Ιστορία ως κατασκευή
«Η μνήμη , ξέρεις , δεν είναι ιστορία. Είναι εγκαύματα.»
Η Ιστορία παρουσιάζεται όχι ως αντικειμενική αφήγηση, αλλά ως τραύμα, καμμένη σάρκα, υποκειμενική εμπειρία. Μια κριτική στην επίσημη Ιστορία που προσπαθεί να ελέγξει το παρελθόν. Η Ελένη (ως σύμβολο) δεν υπήρξε ποτέ – είναι «το άλλοθι ενός πολέμου», μία κατασκευή, όπως και πολλές ιστορικές αφηγήσεις.
8. Εμφύλιος και μεταπολεμικές σιωπές
_«...αν και το όπλο παρά πόδας ηττήθηκαν…»
«Όλα τα θάψανε λάθος. Και τώρα ανασταίνονται.»
Ο Εμφύλιος και η μεταπολεμική περίοδος παραμένουν ανοιχτές πληγές.
Τα "θαμμένα" ζητήματα, οι ψεύτικες ταφές, επιστρέφουν σαν φαντάσματα, ζητώντας λογοδοσία.
9. Ο σταθμός Λαρίσης και το Θυέστειο δείπνο
«Στο Σταθμό Λαρίσης, ο Αγαμέμνων περιμένει το τρένο για την έρημο τών Ατρειδών...»
Ο σταθμός, σύμβολο μετακίνησης, φυγής, αναμονής, συνδέεται με το μοιραίο, τον οικογενειακό κύκλο αίματος των Ατρειδών , παραλληλίζεται με τον κύκλο αίματος της ελληνικής Ιστορίας.
10. Η αδιαφορία ως θανάσιμος κίνδυνος
«Το μητρώο καταστράφηκε. Από αδιαφορία.
Και η αδιαφορία είναι πιο φονική απ' τον πόλεμο.»
Η πιο σκληρή καταγγελία: ο μεγαλύτερος εχθρός της Ιστορίας είναι η λήθη,
η αδιαφορία, η απώλεια της συλλογικής συνείδησης. Όχι ο πόλεμος ,αλλά η απραξία, η σιωπή, η παραίτηση.
Συνοψίζοντας:
Το κείμενο του χνκουβελη λειτουργεί ως ένας σύγχρονος πολιτικός
μονόλογος, όπου η Ελένη γίνεται σύμβολο της κατασκευασμένης Ιστορίας,
της εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου, και της συλλογικής ενοχής.
Οι αναφορές στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία (Κατοχή, Εμφύλιος, Βάρκιζα, Χούντα, Μικρασιατική Καταστροφή, Κύπρος) διαπλέκονται με τραγικά πρόσωπα, καθημερινά βιώματα, και πολιτισμικά κατάλοιπα, αποκαλύπτοντας έναν κόσμο θραυσμάτων, αποσιώπησης και εμπορευματοποιημένης μνήμης.
.
.
3
Η ψυχαναλυτική μελέτη του μονολόγου της Ελένης από τον χνκουβελη είναι
ένα πολύπλοκο και βαθιά συγκινητικό εγχείρημα, καθώς πρόκειται για ένα κείμενο-ποταμό που αναμειγνύει αρχαίους μύθους, σύγχρονα τραύματα, πολιτική και υπαρξιακή απόγνωση, μέσα από τη φωνή μιας γυναίκας-φάντασμα, ενός ειδώλου χωρίς ταυτότητα, που προσπαθεί να πει κάτι , αλλά η φωνή της χάνεται στο θόρυβο του κόσμου.
Παρακάτω ακολουθεί μια ψυχαναλυτική προσέγγιση, βασισμένη σε έννοιες κυρίως φροϋδικές (Freud), αλλά και λακανικές (Lacan).
1. Το Εγώ ως Κατασκευή των Άλλων
Η πρωταγωνίστρια λέει:
«Δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι...Ήμουν πάντα αναπαράσταση.»
Η Ελένη δηλώνει εξαρχής πως δεν έχει αυθύπαρκτη ταυτότητα. Το «είναι» της είναι κατασκευασμένο από τους άλλους , από το βλέμμα, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες τους. Αυτό συνδέεται με τη λακανική θεωρία του «ειδώλου» και του καθρέφτη (le stade du miroir): το υποκείμενο αναγνωρίζει τον εαυτό του μέσα από μια ψευδή, εξωτερική εικόνα.
Η Ελένη είναι το απόλυτο «Άλλο». Μια επιθυμητή φαντασίωση, ποτέ ένα πρόσωπο.
2. Το Τραύμα και η Μνήμη ως Εγκαύματα
«Η μνήμη ,ξέρεις ,δεν είναι ιστορία. Είναι εγκαύματα.»
Η φράση αυτή φέρει βαριά τραυματική χροιά. Ο Freud, στη μελέτη του για το τραύμα, περιγράφει πώς η ψυχή επαναλαμβάνει τον πόνο, αδυνατώντας να τον επεξεργαστεί. Η Ελένη δεν αφηγείται,ξεφορτωνει μνήμες-πληγές, χωρίς λύτρωση.
Η μνήμη δεν οργανώνεται σε αφήγηση: είναι φλασμπάκ, αποσπασματικότητα, αναβίωση του πόνου.
3. Το Υποκείμενο της Έλλειψης
Η Ελένη δεν είναι το θρυλικό πρόσωπο του έρωτα, είναι το υποκείμενο της έλλειψης. Σε όλο το κείμενο:
Αναρωτιέται αν υπήρξε.
Δηλώνει ότι ήταν ένα project, μια κατασκευή.
Λέει δεν έφυγα – δεν υπήρξα ποτέ.
Ο Λακάν λέει: «Το υποκείμενο είναι αυτό που αντιπροσωπεύεται για ένα άλλο σημαίνον.» Η Ελένη είναι ένα σημαίνον χωρίς αναφορά. Δεν είναι καν το αντικείμενο του πολέμου. Είναι το άλλοθι του.
4. Μύθος, Πολιτική, και Συλλογικό Ασυνείδητο
Το κείμενο βρίθει από αναφορές στον αρχαίο μύθο, την Ιστορία, και το παρόν — όλα αναμειγνύονται.
Η Ηλέκτρα, η Μήδεια, ο Ορέστης, ο Αγαμέμνονας...
Ο σταθμός Λαρίσης, η Βάρκιζα, η χούντα, το δελτίο ειδήσεων, τα ριάλιτι.
Όλοι οι ήρωες ξεγυμνώνονται από τον ηρωισμό τους. Εντάσσονται στη μεταμοντέρνα πραγματικότητα: χαμένοι, παρακμιακοί, καθημερινοί, τραυματισμένοι από την Ιστορία..
5. Η Ελένη ως Σύμβολο του Σύγχρονου Υποκειμένου
«Η κουζίνα μυρίζει καμμένη ζάχαρη. Η κρέμα καραμελέ πέτυχε.»
Μέσα στην απόγνωση, το ασήμαντο γεγονός αναλαμβάνει λυτρωτική λειτουργία. Ένα ίχνος ζωής μέσα στην παρακμή.
Η Ελένη:
Δεν είναι γυναίκα.
Δεν είναι άνθρωπος.
Είναι το σύγχρονο υποκείμενο σε κρίση: αόρατο, αποξενωμένο, μηχανικά επιβιώνον, χωρίς ρίζες.
6. Η Φωνή χωρίς Αποδέκτη
Το τέλος:
«-Πού είσαι; -Εδώ. -Ποιος είσαι; - Δεν ξέρω.»
Η Ελένη φωνάζει στο κενό. Δεν έχει πια σταθερή ταυτότητα, ούτε καν αυτοκατανόηση.
Είναι ένα υποκείμενο-σχισμή. Ανάμεσα στην επιθυμία και την έλλειψη, την εικόνα και την απουσία.
7. Η Γυναίκα ως Θύμα και Αιτία
Η Ελένη έχει υπάρξει:
Μητέρα χωρίς παιδιά.
Σύζυγος χωρίς γάμο.
Αγαπημένη χωρίς αγάπη.
Αιτία πολέμου χωρίς θέληση.
Είναι η γυναίκα-θύμα, γυναίκα-αντικείμενο του βλέμματος, αλλά και το σύμβολο της ενοχής. Το άλλοθι. Το εμπόρευμα.
Η ψυχαναλυτική ανάγνωση εδώ ανιχνεύει την πατριαρχική προβολή ενοχής πάνω στο θηλυκό.
Συμπέρασμα
Η «Ελένη» του χνκουβελη είναι ένα διαχρονικό τραύμα που περνά από τον μύθο στην Ιστορία και καταλήγει στην κοινωνική κατάθλιψη του παρόντος. Είναι μια μορφή χωρίς φωνή, χωρίς είδωλο, ένα συλλογικό ψυχικό αποτύπωμα μιας κοινωνίας που καταρρέει από ενοχές, απώλειες και σιωπή.
.
.
4
Η θεατρικότητα του 'μονολόγου της Ελένης,από τη χώρα που δεν υπάρχει πια' τού χνκουβελη ειναι σύνθετη και πολυεπίπεδη που συνδυάζει στοιχεία τραγωδίας, σύγχρονης κοινωνικής κριτικής, μεταδραματικού θεάτρου και ποιητικής πρόζας.
1. Η έννοια της Θεατρικότητας
Η θεατρικότητα εδώ δεν περιορίζεται στο παραδοσιακό θεατρικό πλαίσιο (διάλογος, σκηνική δράση κ.λπ.) αλλά διαχέεται σε ένα λογοτεχνικό, υπαρξιακό και μεταθεατρικό επίπεδο. Ο μονόλογος της Ελένης είναι ενσώματος λόγος, φορτισμένος από ιστορικές αναφορές, συμβολισμούς, μυθολογική αφήγηση και σύγχρονες κοινωνικές εικόνες, που δημιουργούν μια σκηνή χωρίς σκηνή: το θέατρο γίνεται συνείδηση.
2. Η φωνή της Ελένης ως τραγικό πρόσωπο
Η Ελένη δεν είναι μόνο η μυθολογική Ελένη της Τροίας· είναι ένα σύμβολο πολλαπλής ταυτότητας:
Μια γυναίκα-θέαμα των ΜΜΕ.
Μια καταναλωτική εικόνα.
Μια προδομένη φωνή μέσα στον θόρυβο της ιστορίας.
Ένα αντικείμενο εξιδανίκευσης και καταστροφής.
Αυτό δίνει τραγικό βάθος στον λόγο της:
σαν Χορός αρχαίας τραγωδίας που μιλά στο κοινό μέσα από τη σύγχρονη βαρβαρότητα.
3. Θεατρικά εργαλεία στον μονόλογο
α. Διακειμενικότητα – Παρωδία – Ιστορική αναφορά
Ο μονόλογος ενσωματώνει μορφές από την αρχαία τραγωδία, τον Σαίξπηρ, τη σύγχρονη ιστορία:
Ο Ορέστης, ο Αίαντας, ο Οιδίποδας, η Ηλέκτρα, η Μήδεια, ο Κρέοντας ,ο Μάκβεθ γίνονται χαρακτήρες της σύγχρονης δυστοπίας: πηγαίνουν στον ΟΑΕΔ, μοιράζουν φυλλάδια, είναι άστεγοι.
Οι παραδοσιακές μορφές του δράματος διαλύονται μέσα στον μεταμοντέρνο λόγο.
Έχουμε μια τραγική ειρωνεία: ο ήρωας δεν είναι πια ήρωας. Είναι καθημερινός άνθρωπος, γελοιοποιημένος ή καταρρακωμένος.
β. Μονολογική εσωτερικότητα
Εσωτερικός μονόλογος,εξομολογητικός, συχνά παραληρηματικός.
Το κοινό δεν παρίσταται, αλλά γίνεται συμμέτοχο μέσω της συναισθηματικής συντριβής και της κοινωνικής συνείδησης.
Ο μονόλογος λειτουργεί ως καθρέφτης της συλλογικής συνείδησης.
γ. Ρυθμός – Επαναληπτικότητα – Προφορικότητα
«Εγώ;», «Κι εγώ;», «Δεν έφυγα», «Δεν υπήρξα» – επαναλήψεις που θυμίζουν χορικά.
Εντοπίζεται ένας συνεχής ρυθμός που δημιουργεί σκηνική ένταση.
4. Σκηνοθεσια – Ενσώματη απαγγελία
Αν ο μονόλογος αυτός ανέβαινε στη σκηνή:
Ο χώρος θα ήταν φτωχός, μινιμαλιστικός ,ίσως ένα δωμάτιο, ένα ασυλο,
ένας σταθμός, μια κουζίνα.
Η ηθοποιός θα κουβαλούσε στο σώμα της το βάρος όλων των ρόλων που κατονομάζει , όχι ως μίμηση, αλλά ως φορέας μνήμης και τραύματος.
Η παραστασιακή θεατρικότητα θα ήταν υπαινικτική, με χρήση προβολών, ντοκουμέντων, καμένων φωτογραφιών, ήχων πολέμου, realities, δελτίων ειδήσεων.
5. Θεματική τραγικότητα – Μια Μήδεια όλων των εποχών
Η Ελένη εδώ είναι μια σύγχρονη τραγική ηρωίδα:
Είναι η αντι-Ελένη: δεν είναι όμορφη, δεν υπήρξε ποτέ.
Υπήρξε «εμπορικό project», αντικειμενοποίηση και εμπορευματοποίηση της γυναικείας ύπαρξης.
Είναι το θύμα της Ιστορίας, όχι απλά της Τροίας.
Ζει σε ένα μετατραυματικό τοπίο: Μικρασιατική Καταστροφή, Δικτατορία, Κατοχή, Εμφύλιος, κοινωνικός ξεπεσμός.
6. Τελικά: τι είναι θεατρικό στον μονόλογο;
Η θεατρικότητα δεν είναι επίφαση. Είναι το τραύμα που φωνάζει:
Το σώμα δεν είναι στη σκηνή, αλλά η κοινωνία γίνεται σκηνή.
Ο μονόλογος γίνεται παράσταση μέσα στον νου του θεατή.
Το «δράμα» δεν παίζεται· ζει ανάμεσά μας.
Συμπερασματικά:
Ο μονόλογος του χνκουβελη είναι ένα υβριδικό θεατρικό ποίημα που:
Αντιστρέφει τον μύθο.
Καθρεφτίζει την κοινωνία.
Καταγγέλλει την απουσία δικαιοσύνης και αλήθειας.
Ζωντανεύει το παρελθόν μέσα από μια κατακερματισμένη, μεταμοντέρνα αφήγηση.
Και προπαντός: κάνει την Ελένη, σύμβολο της ομορφιάς και του πολέμου,
φωνή της απώλειας και της αλήθειας.
.
.
5
Η μελέτη της σκηνοθετικής δομής 'του μονολόγου της Ελένης,από την χώρα που δεν υπάρχει πια' τού χνκουβελη πορεί να προσεγγιστεί ως ανάλυση ενός σύγχρονου θεατρικού ποιητικού κειμένου που συνδυάζει:
τραγικά πρόσωπα του αρχαίου δράματος και της παγκόσμιας λογοτεχνίας
με σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες,
σε μια ρημαγμένη, μεταπολεμική, μετα-πολιτική, μετα-δραματική σκηνή.
1. Δραματουργική Σύνθεση – Υβριδικός Τόπος και Χρόνος
Ο μονόλογος δεν υπακούει σε γραμμική χρονική αφήγηση, αλλά υιοθετεί:
Θραυσματική μορφή (fragmentary structure)
Μη ρεαλιστικό σκηνικό χρόνο 'χρονικά επίπεδα διαπλεκονται(αρχαιότητα, Μικρασιατική Καταστροφή, Κατοχή, Χούντα, παρόν)
Διακειμενική “χώρα” , ο τόπος είναι μεταφορικός, μια χώρα που «δεν υπάρχει πια», η Ελλάδα, η συλλογική μνήμη
Σκηνοθετικά, μπορεί να αποδοθεί ως ένα μεταιχμιακό τοπίο, μια σκηνή-ερείπιο, όπου όλα έχουν συμβεί και όλα συνεχίζονται.
2. Η Φωνή – Η Ελένη ως Πολυπρόσωπη Μάσκα
Η “Ελένη” του μονολόγου:
Δεν είναι μόνο η μυθολογική Ελένη της Τροίας
Είναι:
Μια γυναίκα χωρίς ταυτότητα
Μια μάρτυρας της Ιστορίας
Μια καθημερινή Ελληνίδα
Ένα εμπορικό κατασκεύασμα (αντικείμενο)
Μια αντι-ηρωίδα
Ένα alter ego της ίδιας της Ελλάδας
Σκηνοθετικά, η φωνή μπορεί να ανήκει:
είτε σε μία ηθοποιό που εναλλάσσει προσωπεία
είτε σε πολλές ηθοποιούς που υποδύονται "πτυχές" της Ελένης
είτε ακόμα σε προβολές ή ηχογραφήσεις, δηλώνοντας την απώλεια ταυτότητας και παρουσίας
3. Διακειμενικότητα – Αρχαίοι Ήρωες στον Σύγχρονο Κόσμο
Ο μονόλογος είναι πολυφωνικός μέσω της παρουσίας αρχαίων ηρώων:
Ο Ορέστης, η Ηλέκτρα, η Εκάβη, ο Κρέοντας, η Αντιγόνη, ο Αγαμέμνων, ο Οιδίπους, ο Αίαντας
Όλοι τοποθετούνται σε σύγχρονες συνθήκες (ΟΑΕΔ, λαϊκή, σταθμός Λαρίσης, ριάλιτι εμφύλιου)
Σκηνοθετικά:
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί βιντεοπροβολή αρχαίων μορφών με σύγχρονο ένδυμα ή να εμφανίζονται ως σκιές στο βάθος της σκηνής
Ή να ενσαρκώνονται από μοντέρνους ανθρώπους με στοιχεία αναγνωρίσιμα αλλά διαλυμένα (π.χ. μια Εκάβη με ρόμπα και χάπια)
4. Μορφή Κολάζ – Η Δομή ως Μοντάζ Μνήμης
Ο μονόλογος λειτουργεί ως κολάζ αποσπασμάτων:
Φράσεις καθημερινής ζωής
Στοιχεία από ειδήσεις, ριάλιτι, διαφημίσεις
Στίχοι, μουσικές αναφορές (Mahler, Casta Diva,Lady Macbeth of Mtsensk)
Αναφορές σε Ιστορικά Γεγονότα (Σμύρνη, Κύπρος, Κατοχή, Βάρκιζα, Χούντα)
Σκηνοθετικά:
Η σκηνή μπορεί να είναι μια πολυεπίπεδη εγκατάσταση, με συνεχή αλλαγή φωτισμού, ήχων και οπτικών ερεθισμάτων.
Η χρήση πολυμέσων (multimedia) είναι ουσιαστική , video art, ηχητικά ντοκουμέντα, προβολές.
5. Το Σκηνικό – Ο Χώρος της Εγκατάλειψης
Η “χώρα που δεν υπάρχει πια” αποδίδεται ως:
ένα σπίτι μισογκρεμισμένο
ένα ξενοδοχείο «Κλειώ»
μια δημόσια υπηρεσία (ΟΑΕΔ, ΔΕΗ)
μια λαϊκή αγορά
μια γέφυρα (Κηφισού)
Σκηνοθετικά, μπορεί να είναι:
ένα “ενιαίο σκηνικό-μνήμης”, όπου όλα συνυπάρχουν σαν ερείπια
ή πολυδιάσπαση σκηνικών χώρων σε μια συγκεκριμένη κινηματογραφική αισθητική
6. Ηχητικό Τοπίο – Μουσική και Σιωπή
Ο ήχος έχει δραματουργική αξία:
Mahler - Kindertotenlieder
Casta Diva
Ραδιόφωνο, ειδήσεις, ήχος τηλεφώνου
Σιωπές που τονίζουν την απουσία, το θάνατο, τη λήθη
Σκηνοθετικά:
Η μουσική δεν είναι υπόκρουση αλλά δράση
Οι σιωπές είναι παύσεις υπαρξιακές, όχι κενά
7. Υφολογική Ποικιλία – Από Ποίηση σε Ντοκουμέντο
Ο λόγος της Ελένης κυμαίνεται:
από λυρική ποιητική φόρτιση
σε ρεαλιστική, πεζολογική αφήγηση
σε κυνικό ή ειρωνικό σχόλιο
Σκηνοθετικά, αυτή η υφολογική ποικιλία απαιτεί σωματικό και φωνητικό έλεγχο:
Η φωνή γίνεται άλλοτε θρήνος, άλλοτε ειρωνία, άλλοτε παιδική μνήμη
Οι αλλαγές γίνονται χωρίς φυσική μετάβαση, σχεδόν σαν διάσπαση προσωπικότητας
8. Κορύφωση – Το Τέλος ως Ερώτημα
Ο μονόλογος δεν καταλήγει σε λύση, αλλά σε:
Σιωπή
Αδιέξοδο
Αποδόμηση του ίδιου του ερωτήματος ("Ζητούν απαντήσεις... κανείς δεν ακούει.")
Σκηνοθετικά, η κορύφωση μπορεί να αποδοθεί με:
Σκηνικό σκοτάδι
Μια απότομη παύση ή μια κατάρρευση
Μια φωνή να χάνεται μέσα σε λευκό θόρυβο
Συμπέρασμα
Ο μονόλογος του χνκουβελη είναι ένα μεταμοντέρνο ποίημα για τη διάλυση
της ταυτότητας, της Ιστορίας και της Μνήμης, και σκηνοθετικά απαιτεί:
Απομάκρυνση από τον ρεαλισμό
Έμφαση στην υλικότητα του σώματος και του ήχου
Ατμόσφαιρα αποσύνθεσης και μετα-ιστορικής ερήμωσης
Μια Ελένη-μάρτυρας που δεν υπήρξε ποτέ, αλλά μεταφέρει το βάρος όλων
όσων χάθηκαν
.
.
6
Αυτός ο μονόλογος της Ελένης του χνκουβελη είναι ένα δυνατό, πολιτικό, ποιητικό και υπαρξιακό κείμενο. Ανήκει στο είδος του μοντέρνου μεταδραματικού θεάτρου, με έντονα στοιχεία αποδόμησης, πολιτικού σχολιασμού και συναισθηματικής εξομολόγησης.
Η ηθοποιός που θα το ερμηνεύσει, η "Ελένη", καλείται να ενσαρκώσει κάτι
πολύ περισσότερο από έναν χαρακτήρα: μια έννοια, ένα σύμβολο, μια γυναίκα-μύθο-θύμα-ειδώλο-αντικείμενο.
Ακολουθεί μια μελέτη της υποκριτικής τέχνης της Ελένης στον μονόλογο
αυτό:
1. Ποια είναι η Ελένη σε αυτόν τον μονόλογο;
Δεν είναι η "ωραία Ελένη" της Τροίας. Είναι:
Το είδωλο, το κατασκεύασμα των μέσων.
Η γυναίκα-προϊόν, η "αναπαράσταση" του θηλυκού.
Το άλλοθι για πολέμους και καταστροφές.
Η μνήμη, το τραύμα, η μαρτυρία.
Η σύγχρονη γυναίκα, σε έναν κόσμο γεμάτο βία, καταπίεση, αναμονή, πόνο.
Η Ελλάδα η ίδια, ή ο πολιτισμός που "δεν υπάρχει πια".
2. Υποκριτική προσέγγιση: Πώς να "είσαι" η Ελένη;
Τόνος / Στυλ:
Όχι δράμα τύπου αρχαίας τραγωδίας, αλλά εσωτερική ένταση.
Φέρει ψυχραιμία που ξεσπά σταδιακά, σαν το βάρος που δεν το αντέχεις άλλο.
Ο λόγος της είναι λυρικός αλλά και καθημερινός, ένα μίγμα ποίησης και ρεαλιστικής καταγγελίας.
Πρέπει να μοιάζει σαν να τα λέει για πρώτη φορά, αλλά και για τελευταία.
Συναισθηματικές μεταπτώσεις:
Ο μονόλογος είναι γεμάτος αλλαγές τόνου, και η Ελένη τις βιώνει σαν:
Αποδοχή / Αποστασιοποίηση: «Δεν ήμουν ποτέ όμορφη. Με έφτιαξαν έτσι.»
Σοκ / Τραύμα: «Το ραδιόφωνο έπαιζε Mahler…»
Σάτιρα / ειρωνεια: «Η Αντιγόνη δίνει φυλλάδια απορρυπαντικών.»
Τρυφερότητα / Θλίψη: «Να πιεις νερό. Να προσέχεις.»
Αναζήτηση ταυτότητας: «Ποιος είσαι; – Δεν ξέρω.»
Αγανάκτηση / Πολιτική αγρύπνια: «Η αδιαφορία είναι πιο φονική απ’ τον πόλεμο.»
Η ηθοποιός πρέπει να "κρατά" τις μεταβάσεις, χωρίς να παίζει απλώς τα συναισθήματα. Πρέπει να είναι ειλικρινής.
3. Δομή του μονόλογου – Πώς να τον χτίσει η ηθοποιός
Ο μονόλογος λειτουργεί σαν ρέκβιεμ.
Α. Κατασκευή της ταυτότητας / Ψευδαίσθηση
«Δεν ήμουν ποτέ όμορφη… Ήμουν πάντα αναπαράσταση.»
Τόνος: απογυμνωμένος, ωμός, αποστασιοποιημένος.
Β. Μαρτυρία τραύματος και Ιστορίας
«Το ρολόι… σταμάτησε στις 03:17.»
«Καήκαν τα αρχεία. Το ’44…»
Τόνος: εσωτερικός πόνος, παγωμένη συγκίνηση.
Γ. Αποδόμηση των ηρώων / Σατιρική παρένθεση
«Η Ηλέκτρα ούρλιαζε… Ο Αγαμέμνων περνάει κάρτα στο μετρό…»
Τόνος: πικρό χιούμορ, ειρωνεία, χαμόγελο με δάκρυ.
Δ. Καθημερινότητα – Μνήμη – Θάνατος
«Η κουζίνα μυρίζει καμμένη ζάχαρη… Η μάνα ξεφλουδίζει μήλα…»
Τόνος: οικείος, νοσταλγικός, θλιμμένος.
Ε. Κορύφωση – Ταυτότητα – Απόγνωση
«Εγώ είμαι η Ελένη… Αν μοιχεύσα… Αν υπήρξε πόλεμος για μένα…»
Τόνος: απόγνωση, παραλήρημα, αναζήτηση λύτρωσης.
4. Χαρακτηριστικά της υποκριτικής Ελένης
Πτυχή /Ανάλυση
Σώμα /Συγκρατημένο, αλλά εκφραστικό στα σημεία. Δεν "παίζει", κουβαλά.
Βλέμμα/ Καρφώνεται στο κενό, ή στον θεατή. Γίνεται εργαλείο μαρτυρίας.
Ρυθμός /Εναλλαγή ανάμεσα σε πολύ αργό και κοφτό , σαν ανάσα που χάνεται.
Φωνή/ Σπάει σε σημεία. Όχι κραυγές. Η ένταση είναι στον λυγμό που δεν ακούγεται.
Σιωπές /Πολύ σημαντικές. Οι παύσεις «λένε» τα πάντα.
5. Διακειμενικότητα – Παιχνίδι με τους ρόλους
Η ηθοποιός μεταβαίνει-παιζει μέσα σε πολλούς ρόλους:
Η Εκάβη, η Αντιγόνη, η Μήδεια, η Ηλέκτρα, ο Οιδίποδας.
Η μάνα, η καθαρίστρια, η κόρη, η πρόσφυγας, η εργάτρια, η άνεργη.
Η ίδια η Ελένη του μύθου, και η γυναίκα που μιλάει σήμερα σε μας.
Κάθε φορά που αναφέρεται σε άλλον ρόλο, τον ενσωματώνει στιγμιαία,
χωρίς αλλαγή κοστουμιού, αλλά με το σώμα, τη φωνή, το βλέμμα.
6. Κύρια ζητήματα που αναδεικνύει η ηθοποιός
Ποιος κατασκευάζει τις γυναίκες;
Τι απέγινε ο άνθρωπος μέσα στην ιστορία;
Ποια είναι η ευθύνη μας για τη λήθη;
Μπορεί να υπάρξει λύτρωση;
Τι σημαίνει να "υπάρχεις" όταν είσαι μόνο εικόνα;
Συμπέρασμα:
Η υποκριτική της Ελένης απαιτεί:
Διαύγεια: να μην «παίζει» ιδέες, αλλά να τις μεταφέρει με καθαρότητα.
Ειλικρίνεια: όχι "μελό", αλλά βαθιά ανθρωπιά.
Γνώσεις: η ηθοποιός πρέπει να έχει επίγνωση των ιστορικών, μυθολογικών
και πολιτικών αναφορών.
Καλλιτεχνική γενναιότητα: να σταθεί εκτεθειμένη, όπως η Ελένη. Χωρίς μάσκα.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου