.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
- MOVIE WORK
10 αναλύσεις
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
MOVIE WORK
10 αναλύσεις
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
MOVIE WORK
-σκηνοθεσια χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
μια ταινία για τη συγχρονη ζωή τού ανθρώπου
τη μεταφυσική και την υπαρξιακη της αγωνια
η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου η μεταφυσική και υπαρξιακη της αγωνία,ο άνθρωπος μεσα στον λαβυρινθωδη ιστό τής μεγαλούπολης,ο μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας,τα κενά τών υπάρξεων,η αγωνιωδης αναζήτηση νοήματος,
τι είμαστε;,τι είναι ο άλλος;,τι είναι ο άλλος για μας;,τι είμαστε εμεις για
τον άλλον;,η διαρκής απουσια μας,η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρωπου,
η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας,οι διαδρομές σκιών άνθρωπων στη πόλη,οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους,ήταν εδώ τώρα,δεν είναι
μετά για πάντα,η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό,οι όγκοι τών
πολυκατοικιών,όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου,έρημοι,
σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας,από το εξωτερικό στο εσωτερικό,
διαρκως ερχόμενοι και επανερχομενοι
1
Το MOVIE WORK είναι ένα υπαρξιακό και ανθρωπολογικό σχόλιο πάνω στη σύγχρονη ζωή του ανθρώπου.
1. «η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου»
Αφετηρία τού MOVIE WORK είναι ο άνθρωπος τής εποχής μας, όχι ως μεμονωμένο ον, αλλά ως κοινωνικό και πολιτισμικό υποκείμενο, βυθισμένο σε μια εποχή ταχύτητας, τεχνολογίας και αποξένωσης.
Εδώ, η «σύγχρονη ζωή» δεν είναι ουδέτερη· φέρει ένα φορτίο συνθηκών
που καθορίζουν τη νοηματοδότηση τής ύπαρξης.
2. «η μεταφυσική και υπαρξιακή της αγωνία»
Αυτό καταδεικνύει ότι η ζωή αυτή δεν είναι αυτάρκης, αλλά φέρει εντός της ακαθόριστα ερωτήματα που ξεπερνούν την υλική επιβίωση: τι νόημα έχει; ποιο είναι το «μετά»; ποιο το «γιατί»; Πρόκειται για ανθρωπολογικό στοχασμό με ρίζες τόσο στον Χάιντεγκερ (οντολογική ανησυχία) όσο και στον Καστοριάδη (φαντασιακές σημασίες που συγκροτούν τον άνθρωπο).
3. «ο άνθρωπος μέσα στον λαβυρινθώδη ιστό τής μεγαλούπολης»
Εδώ,η μεγαλούπολη, παρουσιάζεται όχι ως τόπος συνύπαρξης, αλλά ως λαβύρινθος – ένα πολύπλοκο, χαοτικό περιβάλλον που καθιστά τον προσανατολισμό, τη συνάντηση, και την ταυτότητα δύσκολες. Ο άνθρωπος χάνεται, όπως στο μύθο του Μινώταυρου· γίνεται περιπλανώμενος, απομονωμένος, ανώνυμος.
4. «ο μηδέν βαθμός της επικοινωνίας»
Απόλυτη αποξένωση: η επικοινωνία – εργαλείο σύνδεσης, κατανόησης και κοινωνικότητας – έχει εκλείψει. Μηδέν. Μια ριζική ρήξη στον κοινωνικό ιστό. Οι άνθρωποι ζουν κοντά αλλά δεν αγγίζονται, συνομιλούν χωρίς να επικοινωνούν.
5. «τα κενά τών υπάρξεων»
Ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως οντολογικά ελλιπής. Το «κενό» εδώ λειτουργεί σε πολλά επίπεδα: συναισθηματικό, πνευματικό, ηθικό. Δεν πρόκειται για τεχνικό πρόβλημα, αλλά για υπαρξιακή συνθήκη τής μοντέρνας κοινωνίας.
6. «η αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος»
Η επιθυμία για νόημα γίνεται σχεδόν παθολογική: ο άνθρωπος δεν ψάχνει
απλως, αλλά αγωνιά. Αυτή η αγωνία δεν είναι περιθωριακή· είναι το κέντρο
τής σύγχρονης ανθρωπολογικής κατάστασης: ο μοντέρνος άνθρωπος είναι κυρίως ερωτών, όχι γνωρίζων.
7. «τι είμαστε; τι είναι ο άλλος; τι είναι ο άλλος για μας; τι είμαστε εμείς
για τον άλλον;»
Αυτή η σειρά ερωτήσεων είναι βαθιά ανθρωπολογική και φιλοσοφική. Εκφράζει την κρίση ταυτότητας και την ασάφεια τών διαπροσωπικών σχέσεων. Ο άλλος, παλαιότερα δεδομένος και σταθερός, γίνεται ρευστός, άγνωστος, ακόμη και απειλητικός. Ο εαυτός ορίζεται μόνο μέσα από τη σχέση με τον άλλον, αλλά αυτή η σχέση είναι πλέον διαταραγμένη.
8. «η διαρκής απουσία μας»
Παρότι βιολογικά παρόντες, είμαστε υπαρξιακά απόντες. Δεν «είμαστε» με πλήρη συνείδηση. Ο μοντέρνος άνθρωπος βρίσκεται εκτός εαυτού, αποσπασμένος, απών από τις ουσιαστικές του σχέσεις και πράξεις.
9. «η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου»
Εδώ εισάγεται η ηθική διάσταση: η ανθρωπιά δεν είναι αυτονόητη. Ο άλλος δεν είναι πια «συ-άνθρωπος» (μερίδιο κοινής μοίρας), αλλά απλώς άλλος. Η εμπειρία του Άλλου έχει αντικατασταθεί από αδιαφορία ή φόβο. Η έννοια τής κοινότητας έχει διαρραγεί.
10. «η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας»
Υπάρχει μια αποκαλυπτική αίσθηση κινδύνου: αν συνεχίσουμε έτσι, η ανθρωπότητα καθαυτή διακυβεύεται – όχι μόνο οικολογικά ή τεχνολογικά, αλλά υπαρξιακά. Είναι προειδοποίηση: χωρίς αλλαγή, χωρίς αναστοχασμό, ο άνθρωπος καταστρέφει τον ίδιο τον εαυτό του.
11. «οι διαδρομές σκιών ανθρώπων στη πόλη»
Οι άνθρωποι δεν είναι πια πλήρεις παρουσίες αλλά σκιές – φευγαλέες, απροσδιόριστες, χωρίς ταυτότητα.
Στην ανθρωπολογική φαντασία, η σκιά είναι συχνά σύμβολο θανάτου, απουσίας ή απώλειας ψυχής.
12. «οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους»
Ο άλλος δεν είναι σταθερός. Δεν "γνωρίζουμε" τους άλλους· τους παρατηρούμε να περνούν. Η κοινωνία γίνεται ένα θέαμα φευγαλέων σωμάτων, χωρίς διάρκεια, χωρίς δεσμούς. Εδώ παραπέμπει στην ιδέα του υγρού μοντερνισμού :
όλα ρέουν, τίποτα δεν μένει.
13. «ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα»
Μια ριζικά μεταμοντέρνα αίσθηση χρόνου: το παρόν είναι στιγμιαίο, και το «μετά» είναι ανεπανόρθωτο. Οι σχέσεις δεν έχουν διάρκεια, δεν έχουν μνήμη.
Η απώλεια είναι μόνιμη – τίποτα δεν επιστρέφει.
14. «η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό»
Το μετρό είναι μικρογραφία τής μεγαλούπολης. Εδώ οι άνθρωποι κινούνται παράλληλα αλλά όχι μαζί. Δεν συναντιούνται, δεν κοιτάζονται. Είναι όλοι σε ιδιωτικούς κόσμους μέσα στον δημόσιο χώρο. Ανθρωπολογικά, αυτό δηλώνει τέλος τής κοινότητας, τής τελετουργίας τής συνάντησης.
15. «οι όγκοι των πολυκατοικιών»
Η αρχιτεκτονική γίνεται σύμβολο καταπίεσης: μαζικότητα, απουσία αισθητικής, αδιαφορία για το ανθρώπινο μέτρο. Οι πολυκατοικίες στεγάζουν σώματα αλλά όχι πρόσωπα. Είναι κελύφη απρόσωπης ζωής.
16. «όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου»
αυτο περιγράφει ένα συλλογικό εντός του ατομικού — μια εννοιολογική σύντηξη όπου η ανθρώπινη εμπειρία μετατίθεται από το διαπροσωπικό στο εσωτερικό ψυχισμό ενός μόνο προσώπου.
Η συνείδηση, εδώ, λειτουργεί ως πολιτισμικός καθρέφτης: ο ένας άνθρωπος «κουβαλά» μέσα του όλους τους άλλους. .
Η φράση μπορεί να παραπέμπει και στη φαινομενολογική ανθρωπολογία (π.χ. Merleau-Ponty ή Husserl), που αντιμετωπίζει τη συνείδηση όχι ως απομονωμένη, αλλά ως διαρκώς εμπλεκόμενη με τον Άλλον.
Υπάρχει και ο υπαινιγμός της κοινωνικής αναπαράστασης:
η συνείδηση ενός ανθρώπου δεν είναι δική του, αλλά φορτωμένη με κοινωνικά νοήματα.
17. «Έρημοι»
Εκφράζει υπαρξιακή αποξένωση. Ο άνθρωπος ως οντολογικά μόνος, ακόμη και όταν φέρει μέσα του τον «όλον άνθρωπο».
όλοι αυτοί οι "άνθρωποι" μέσα στη συνείδηση, είναι έρημοι
— υπονοώντας ότι η κοινή μοίρα της ανθρωπότητας είναι η απομόνωση, η διακοπή των κοινωνικών δεσμών.
το υπαρξιακό βάθος της μοναξιάς ως καθολικής εμπειρίας,
18. «Σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας»
μια πολιτισμική κρίση τού Εγώ:
Η ταυτότητα παρουσιάζεται όχι ως δοσμένη αλλά ως ζητούμενο – κάτι που πρέπει να κατακτηθεί.
Από ανθρωπολογικής άποψης, η φράση συνδέεται με το πέρασμα από τις παραδοσιακές, συλλογικές ταυτότητες σε ρευστές, ατομικές
Η «ουσιαστική» ταυτότητα δείχνει μια απόρριψη των επιφανειακών ρόλων,
τών κοινωνικών προσωπίδων – και αναζήτηση τού αυθεντικού πυρήνα τού Εαυτού.
να βρεθεί νόημα και αυθεντικότητα σε ένα κόσμο γεμάτο ρόλους αποξενωσης
19. «Από το εξωτερικό στο εσωτερικό»
Από τον κοινωνικό άνθρωπο (persona / μάσκα) προς τον εσωτερικό, τον οντολογικό εαυτο
αυτό σχολιάζει την κρίση τής εξωτερικής ταυτότητας:
η εξωτερική εικόνα δεν επαρκεί, χρειάζεται ψυχική εμβάθυνση.
Η μετάβαση από «εξωτερικό» σε «εσωτερικό» δεν είναι απλώς ατομική, αλλά πολιτισμική και υπαρξιακή αναγκαιότητα σε μια εποχή ατομικής κρίσης.
5. «Διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι
σε ένα φαύλο κύκλο μη επικοινωνιας
το MOVIE WORK
χτύπα το κουμπί
ATTENTION! ATTENTION!
ΠΡΟΣΟΧΗ! ΠΡΟΣΟΧΗ!
στον άνθρωπο
.
.
.
2
το MOVIE WORK συνδυάζει την υπαρξιακή αγωνία με πολιτικο-ανθρωπολογικές διαστάσεις τής σύγχρονης αστικής ζωής.
Η ανάλυση που θα ακολουθήσει, αποσκοπει στην ερμηνεία τών νοημάτων,
τη σύνδεση με κοινωνικο-πολιτικά φαινόμενα και τη συμβολική διάσταση
τής εμπειρίας τού ανθρώπου μέσα στη σύγχρονη μεγαλούπολη.
1. "η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου η μεταφυσική και υπαρξιακή της αγωνία"
Η σύγχρονη ζωή, ειδικά στο αστικό περιβάλλον, φέρει έναν υπαρξιακό χαρακτήρα ανασφάλειας. Η παραδοσιακή κοινωνική δομή, που πρόσφερε νόημα και σταθερές ταυτότητες, έχει αποσυντεθεί. Ο άνθρωπος βρίσκεται απέναντι σε ένα κενό μεταφυσικό: δεν υπάρχει "έτοιμο" νόημα∙ το άτομο οφείλει να το επινοήσει.
Η απουσία συλλογικής προοπτικής καθιστά την αγωνία εσωτερικό, μοναχικό φορτίο.
2. "ο άνθρωπος μεσα στον λαβυρινθώδη ιστό της μεγαλούπολης"
Η μεγαλούπολη μετατρέπεται σε έναν λαβύρινθο χωρίς προσανατολισμό.
Οι δρόμοι, τα κτήρια, οι μετακινήσεις — όλα λειτουργούν αποπροσανατολιστικά για την ταυτότητα τού ατόμου.
Ο ιστός παραπέμπει σε μηχανισμούς εξουσίας και ελέγχου (Foucault). Η πόλη λειτουργεί σαν ένα πεδίο αόρατης παρακολούθησης, οργάνωσης και κατανομής σωμάτων και ρόλων. Το άτομο εντός της χάνει τον "πυρήνα" του.
3. "ο μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας"
Η φράση φανερώνει τη ρήξη τού διαλόγου, την απώλεια τής συναισθηματικής ανταπόκρισης, τη μη-επικοινωνία παρά την φυσική εγγύτητα.
Σημειώνει την αποτυχία των δομών που προάγουν κοινότητα. Η σύγχρονη πολιτική κουλτούρα ενισχύει την απομόνωση μέσω των ατομικών στρατηγικών επιβίωσης.
4. "τα κενά τών υπάρξεων"
Οι ταυτότητες δεν είναι πια συμπαγείς, αλλά ασταθείς, θραυσματικές. Ο άνθρωπος «αδειάζει» από κοινωνικό περιεχόμενο.
Το «κενό» είναι αποτέλεσμα του κοινωνικού αποκλεισμού, της περιθωριοποίησης. Εδώ ο άνθρωπος δεν έχει πια πολιτική υπόσταση ως "πολίτης", αλλά απλώς υπάρχει.
5. "η αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος"
Ο άνθρωπος καλείται να απαντήσει στο "γιατί υπάρχω", δίχως οδηγό. Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα τής ύστερης νεωτερικότητας.
Το άτομο στερείται συλλογικής αφήγησης. Δεν ανήκει πια σε ένα “εμείς”,
που θα τού έδινε νόημα. Η πολιτική αποσυσχέτιση οδηγεί στην ατομική απελπισία.
6. "τι είμαστε;, τι είναι ο άλλος;, τι είναι ο άλλος για μας;, τι είμαστε εμείς
για τον άλλον;"
Ερωτήματα ταυτότητας και ετερότητας. Ο εαυτός καθορίζεται μέσω τού άλλου. Όταν η σχέση διαρρηγνύεται, χάνεται η βάση τής υποκειμενικότητας.
Το ερώτημα «ποιος είναι ο άλλος» παίρνει διαστάσεις πολιτισμικής κρίσης: φυλή, τάξη, φύλο, μετανάστης – όλα αποτελούν πεδία πολιτικής έντασης. Η συνύπαρξη δεν είναι δεδομένη, αλλά πρόβλημα προς επίλυση.
7. "η διαρκής απουσία μας"
:Η απουσία σημαίνει την αποξένωση. Είμαστε παρόντες σωματικά, αλλά απώντες συναισθηματικά, υπαρξιακά.
Είναι η απουσία τού πολίτη από το δημόσιο χώρο, από την πολιτική διαδικασία. Είναι η παθητικότητα μπροστά στην εξουσία.
8. "η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου"
Όταν ο άλλος δεν είναι πια «συν-άνθρωπος», χάνεται η ενσυναίσθηση. Παραμένει ένα άγνωστο σώμα στον δρόμο.
Ο άλλος δεν θεωρείται πια υποκείμενο δικαιωμάτων. Η απανθρωποποίηση επιτρέπει τον κοινωνικό αποκλεισμό, την καταστολή, την αδιαφορία.
9. "η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας"
Εδώ εμφανίζεται η οικολογική, τεχνολογική και ηθική κρίση. Ο άνθρωπος γίνεται απειλή για τον εαυτό του.
πόλεμος, η κλιματική αλλαγή, η τεχνολογική αποξένωση, , οι κρίσεις τής δημοκρατίας — όλα λειτουργούν ως πηγές υπαρξιακής απειλής.
10. "οι διαδρομές σκιών ανθρώπων στη πόλη"
Οι άνθρωποι είναι σκιές∙ ασαφείς, δίχως ταυτότητα, δίχως ιστορία.
Δεν είναι πρόσωπα, αλλά σιλουέτες.
Είναι οι «αόρατοι» της πόλης.
11. "οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους"
Επαναφέρει τη φθαρτότητα τής ανθρώπινης επαφής. Συναντήσεις χωρίς διάρκεια, χωρίς παρελθόν ή μέλλον.
Η εφήμερη φύση τών σχέσεων οφείλεται στην εργαλειακή σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των ανθρώπων. Οι δεσμοί είναι πλέον περιστασιακοί,
όχι διαρκείς.
12. "ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα''
Αυτό δηλώνει τον χρονικό αποσυντονισμό τού σύγχρονου ανθρώπου – η στιγμή περνά, και τίποτα δεν μένει.
Είναι η απώλεια ιστορικότητας. Οι κοινωνίες ζουν στο παρόν, χωρίς παρελθόν ή μέλλον – μια πολιτισμική αμνησία.
13. "η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό"
Χιλιάδες άνθρωποι διακινούνται καθημερινά, χωρίς ποτέ να επικοινωνούν.
Η συνύπαρξη δεν συνεπάγεται σχέση.
Ο δημόσιος χώρος έχει μετατραπεί σε ουδέτερο τόπο. Η κίνηση είναι προγραμματισμένη, μηχανική, εργαλειακή.
14. "οι όγκοι τών πολυκατοικιών"
Η αρχιτεκτονική συμβολίζει τον απρόσωπο χαρακτήρα τής αστικής ζωής.
Η πολυκατοικία είναι "αποθηκη κενών υπάρξεων''
Ο όρος "όγκοι" παραπέμπει σε μια απρόσωπη, ,καταπιεστική παρουσία των πολυκατοικιών – όχι ως "σπίτια" ή "κατοικίες", αλλά ως μαζικές, ομοιογενείς δομές. Αυτό αντανακλά τον απανθρωπισμό τού αστικού τοπίου, την αποσύνδεση τού ανθρώπου από το βιωμένο χώρο.
Η πολυκατοικία ως σύμβολο τής μεταπολεμικής αστικοποίησης.
Ο "όγκος" της λειτουργεί ως σημείο καταπίεσης και ελέγχου: η μαζική κατοίκηση γίνεται μηχανισμός πειθάρχησης, μαζικοποίησης, αποπροσωποποίησης.
15."όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου"
Υπάρχει εδώ μια αναφορά στη συλλογική μνήμη και εμπειρία που συμπυκνώνεται στο άτομο. Ο άνθρωπος κουβαλά το "όλον", έναν υπαρξιακό μικρόκοσμο. Αναδεικνύεται η διπολική φύση τής υποκειμενικότητας: ο εαυτός ως φορέας τής συλλογικής εμπειρίας (ο Άλλος εντός μας).
16. "έρημοι, σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας"
Το επίθετο "έρημοι" υποδηλώνει μια υπαρξιακή ερημιά, όχι απλώς μοναξιά αλλά ριζική αποξένωση. Το άτομο μοιάζει αποκομμένο από τις ρίζες του, χωρίς πολιτισμικά, κοινωνικά ή κοινοτικά στηρίγματα.
Η "ουσιαστική ταυτότητα" είναι ζητούμενο – υπονοεί ότι η υπάρχουσα είναι ψευδεπίγραφη, κατασκευασμένη, επιβεβλημένη. Η αναζήτηση ταυτότητας είναι διαχρονικό ζητούμενο στον σύγχρονο κόσμο, όπου η παραδοσιακή έννοια τού εαυτού έχει διαρραγεί.
Η κρίση ταυτότητας είναι πρωτίστως πολιτική. Συνδέεται με τη νεωτερική κρίση των μεγάλων αφηγήσεων, την κατάρρευση ιδεολογιών, την υποχώρηση της συλλογικότητας.
Ο σύγχρονος άνθρωπος κατασκευάζει διαρκώς μια εαυτότητα, μέσα από την κατανάλωση και την αυτοπαρουσίαση.
17."από το εξωτερικό στο εσωτερικό".
Μια κριτική τής επιφανειακότητας τής σύγχρονης κοινωνίας – το "εξωτερικό" είναι το φαίνεσθαι, η εικόνα. Το "εσωτερικό" είναι ο χώρος τού στοχασμού,
τής αμφισβήτησης, τής αντίστασης στην επιβολή τού εξωτερικού ελέγχου (πολιτισμικού, ιδεολογικού, πολιτικού).
18 "διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι''
Υποδηλώνει κινητικότητα, όχι όμως απελευθερωτική. Πρόκειται για μια κυκλική κίνηση, μια αέναη επιστροφή χωρίς κατεύθυνση. Μοιάζει με τη μετανεωτερική συνθήκη: ο άνθρωπος κινείται αλλά δεν εξελίσσεται.
Χάνει τον προσανατολισμό του.
.
Το "επανερχόμενοι" υπονοεί την επανάληψη τού τραύματος,
την ανακύκλωση τού ίδιου υπαρξιακού αδιεξόδου – ίσως και την αναπαραγωγή τού κυρίαρχου συστήματος, παρά τις φαινομενικές αλλαγές.
Συνολική σύνθεση
Το. MOVIE WORK είναι μια καταγγελία τής σύγχρονης συνθήκης.
Ο άνθρωπος, παγιδευμένος σε μια κοινωνία μαζικοποιημένη, αποξενωμένη
και αρχιτεκτονικά "απάνθρωπη", φέρει μέσα του τα ίχνη τών άλλων, τής ιστορίας, τών ιδεολογικών επιβολών.
Η ταυτότητα δεν είναι κάτι δεδομένο, αλλά κάτι που αναζητείται επίπονα μέσα σε μια θάλασσα επιφανειακότητας και επαναλαμβανόμενων ψευδαισθήσεων. Η υπαρξιακή αγωνία είναι πολιτική αγωνία. Η απομόνωση είναι πολιτική συνθήκη. Και ο κύκλος τού "ερχομού και επανερχομού" είναι η τραγική συνθήκη τού σύγχρονου ατόμου: παγιδευμένο σε μια μηχανική κινητικότητα χωρίς λύτρωση.
.
.
.
3
To MOVIE WORK υπό το πρίσμα τής φιλοσοφικής σκέψης τού Herbert Marcuse, ιδιαίτερα επηρεασμένης από τη Σχολή τής Φρανκφούρτης, την κριτική θεωρία, και την αντίληψη τής αλλοτρίωσης τού ανθρώπου στη σύγχρονη τεχνοκρατική και καταναλωτική κοινωνία.
Ο Marcuse ασκεί κριτική στον μονοδιάστατο άνθρωπο τής σύγχρονης κοινωνίας, που έχει παγιδευτεί σε μια ψευδαίσθηση ελευθερίας και επικοινωνίας, ενώ στην πραγματικότητα έχει χάσει την ουσία τής ύπαρξης και την αυθεντικότητα τών σχέσεων. .
Το MOVIE WORK κατά Marcuse:
«η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου η μεταφυσική και υπαρξιακή της αγωνία»
Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει σε μια κοινωνία που του αρνείται την αυθεντική σκέψη και υπαρξιακή αναζήτηση, επιβάλλοντας μια ψευδή συναίνεση και λειτουργικότητα. Η "μεταφυσική αγωνία" είναι ακριβώς η έκφραση αυτής
τής καταπιεσμένης ανάγκης για αυθεντικό νόημα, που η τεχνολογική κοινωνία καταπνίγει.
«ο άνθρωπος μεσα στον λαβυρινθώδη ιστό της μεγαλούπολης»
Η μεγαλούπολη εδώ είναι η σύγχρονη μηχανιστική κοινωνία, που σύμφωνα με τον Marcuse αποξενώνει το άτομο. Το άτομο είναι ένας γρανάζι στο σύστημα, χωρίς ελευθερία προσανατολισμού, μέσα σε έναν «λαβύρινθο» από καταναλωτικά, κοινωνικά και εργασιακά στεγανά.
«ο μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας, τα κενά τών υπάρξεων»
Ο Marcuse μιλά για τον μονοδιάστατο λόγο, όπου η επικοινωνία γίνεται εργαλειακή, κενή ουσίας. Αυτός ο «μηδέν βαθμός» δηλώνει απώλεια νοήματος, ρηχότητα σχέσεων. Οι "υπάρξεις" δεν σχετίζονται – δεν συναντιούνται· είναι άδεια κελύφη.
«η αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος»
Αυτή είναι η αντίσταση τού ατόμου. Παρά την καταπίεση, ο άνθρωπος ακόμα ψάχνει το «νόημα», που όμως δεν προσφέρεται από το υπάρχον σύστημα. Ο Marcuse πίστευε ότι αυτή η αναζήτηση μπορεί να γίνει πολιτική πράξη, πράξη απελευθέρωσης.
«τι είμαστε; τι είναι ο άλλος; τι είναι ο άλλος για μας; τι είμαστε εμείς για τον άλλον;»
Ερωτήματα που θίγουν την αυτογνωσία και τη διαπροσωπική αλλοτρίωση. Ο Marcuse θα έλεγε πως αυτά τα ερωτήματα εμποδίζονται να απαντηθούν, γιατί η κοινωνία δεν επιτρέπει ουσιαστική αυτοσυνείδηση ούτε ειλικρινή συνάντηση με τον Άλλο.
«η διαρκής απουσία μας, η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου»
Πρόκειται για τον θάνατο τής ενσυναίσθησης και τής συλλογικότητας. Στον μονοδιάστατο πολιτισμό, δεν υπάρχει Άλλος, παρά μόνο «λειτουργίες» ή «ρόλοι». Ο Άνθρωπος έχει «ακυρωθεί» – έχει αντικειμενοποιηθεί.
«η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας»
Άμεση αναφορά στο τεχνολογικό σύμπλεγμα που καταλήγει να απειλεί την ίδια την ύπαρξη (πυρηνικά, οικολογική κρίση). Ο Marcuse έβλεπε την πρόοδο ως διπλό όπλο: απελευθέρωση και καταπίεση ταυτόχρονα.
«οι διαδρομές σκιών ανθρώπων στη πόλη, οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους»
Εικόνα φαντασμαγορική και αλλοτριωτική: οι άνθρωποι είναι σκιές, ανώνυμοι, τυχαίοι, χωρίς αληθινή παρουσία. Δεν αφήνουν ίχνος. Αυτό θυμίζει την αποπροσωποποίηση τού μαζικού ανθρώπου.
«ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα»
Ο χρόνος γίνεται στιγμιαίος, κατακερματισμένος – δεν υπάρχει διάρκεια, συνέχεια, ουσία. Ο άνθρωπος καταναλώνεται και χάνεται. Ο Marcuse θα το συνέδεε με την κατάργηση τής ιστορικής συνείδησης στον ύστερο καπιταλισμό.
«η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό»
Αντικείμενο-άνθρωποι που κινούνται παράλληλα αλλά ποτέ δεν συναντιούνται.
Η μεταφορά αυτή αποδίδει το υπαρξιακό κενό τής μοντέρνας πόλης, που κατά Marcuse είναι πεδίο παραγωγής αλλοτρίωσης.
«οι όγκοι των πολυκατοικιών»
Αρχιτεκτονική ως εργαλείο καταπίεσης: τυποποίηση, μαζικότητα, απανθρωπιά. Ο χώρος δεν ενδυναμώνει το άτομο – το συνθλίβει. Ο Marcuse θα έβλεπε εδώ τον υλικό καθρέφτη τού μονοδιάστατου πολιτισμού.
«όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου»
Αναφορά στη μοναξιά και ίσως στο βάρος τής συνείδησης σε έναν κόσμο όπου
η συλλογικότητα έχει χαθεί. Ίσως και μια ελπίδα: η δυνατότητα σύνθεσης, συνείδησης τής ανθρωπότητας σε ένα υποκείμενο που αντιστέκεται.
«έρημοι, σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας»
Η ταυτότητα, σύμφωνα με τον Marcuse, δεν μπορεί να διαμορφωθεί αυθεντικά σε ένα καταπιεστικό πλαίσιο. Εδώ βλέπουμε την ερήμωση τής ψυχής, την απώλεια τού εαυτού.
«από το εξωτερικό στο εσωτερικό, διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι»
Ο κύκλος τής αναζήτησης νοήματος και ταυτότητας. Το «εσωτερικό» είναι το πεδίο τής κριτικής συνείδησης. Ο Marcuse θα έβλεπε εδώ μια δυνατότητα απελευθέρωσης, αλλά και την παλινδρόμηση τού ανθρώπου που δεν βρίσκει έξοδο.
Συμπέρασμα:
Το MOVIE WORK αναδεικνύει –με ποιητικό αλλά φιλοσοφικά βαθύ τρόπο– την υπαρξιακή αλλοτρίωση και μοναξιά τού σύγχρονου ανθρώπου, απόλυτα συντονισμένο με τον κριτικό στοχασμό τού Herbert Marcuse.
Ο άνθρωπος είναι παγιδευμένος σε μια κοινωνία που του στερεί την αυθεντική ζωή, την επικοινωνία και τη δυνατότητα να σχετίζεται ουσιαστικά.
Ο Marcuse όμως δεν στέκεται μόνο στην κριτική – υποστηρίζει ότι η αλλαγή είναι δυνατή, μέσα από ριζική συνείδηση, τέχνη, και επανάσταση στην επιθυμία.
.
.
.
4
Αυτό το πυκνό, ποιητικά γραμμένο και υπαρξιακά φορτισμένο MOVIE WORK, προσφέρεται για μια διαλεκτική ανάλυση με βάση τη μαρξιστική σκέψη, ιδιαίτερα αντλώντας από τη φιλοσοφία τού ιστορικού υλισμού, την έννοια
τής αλλοτρίωσης, την κριτική τής αστικής κοινωνίας, και την αντίληψη τού ανθρώπου ως κοινωνικού και δημιουργικού όντος.
1. «η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου»
Η σύγχρονη ζωή δεν είναι ουδέτερη. Ο Μαρξ θα την αναγνώριζε ως αποτέλεσμα τών ιστορικών παραγωγικών σχέσεων — κυρίως τού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η ζωή στον καπιταλισμό είναι δομημένη από την εκμετάλλευση και τη διαίρεση σε τάξεις. Ο "σύγχρονος άνθρωπος" ζει μέσα σε μια μη αυθεντική συνθήκη, προϊόν τής κυριαρχίας τού κεφαλαίου πάνω στην εργασία.
2. «η μεταφυσική και υπαρξιακή της αγωνία»
ο Μαρξ (σε αντίθεση με Χέγκελ ή Σαρτρ): η αγωνία δεν είναι εγγενές υπαρξιακό φαινόμενο. Είναι ιστορικό και κοινωνικό προϊόν. Η αγωνία πηγάζει από την αλλοτρίωση – από την αποξένωση τού ανθρώπου
από:
την εργασία του (εργάζεται για άλλον),
το προϊόν τής εργασίας του (δεν τού ανήκει),
τούς άλλους (ανταγωνισμός αντί αλληλεγγύη),
και τον ίδιο του τον εαυτό (δεν είναι δημιουργός αλλά εργαλείο).
Άρα, η υπαρξιακή αγωνία εδώ δεν είναι φιλοσοφική «ανησυχία» αλλά αντανάκλαση τής υλικής καταπίεσης.
3. «ο άνθρωπος μέσα στον λαβυρινθώδη ιστό τής μεγαλούπολης»
Η μεγαλούπολη είναι η υλική έκφραση τής αστικής κυριαρχίας. Ο "λαβύρινθος" υποδηλώνει αποπροσανατολισμό, απομόνωση, μαζικότητα χωρίς κοινότητα. Ο άνθρωπος απορροφάται από τις δομές που δεν ελέγχει.
Στη μαρξιστική διαλεκτική: η πόλη είναι προϊόν τής βιομηχανικής ανάπτυξης, τού κεφαλαιοκρατικού καταμερισμού τής εργασίας – αλλά έχει αποκτήσει αυτονομία έναντι τού ανθρώπου, δηλαδή μετατράπηκε σε εχθρικό περιβάλλον.
4. «ο μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας»
Εδώ έχουμε σαφή αναφορά στην κοινωνική αλλοτρίωση. Η επικοινωνία, αντί να είναι το έδαφος τής ανθρώπινης ανάπτυξης, είναι σπασμένη – οι άνθρωποι συνυπάρχουν χωρίς να συναντιούνται. Είναι παρόντες αλλά ασύνδετοι. Ο Μαρξ θα το ερμήνευε ως συνέπεια τής ιδιωτικοποίησης τών κοινωνικών σχέσεων, τής αγοραίας αντίληψης για τον άλλο: ο άλλος είναι ανταγωνιστής, όχι σύντροφος.
5. «τα κενά των υπάρξεων»
Αυτό εκφράζει τον κατακερματισμό τού ανθρώπινου είναι. Κενά που αφήνει
η μη ταύτιση τού ανθρώπου με τον εαυτό του και τους άλλους. Ο άνθρωπος
δεν γεμίζει τον κοινωνικό χώρο, δεν είναι πλήρης – είναι κενός γιατί τού έχουν αφαιρεθεί οι ουσιαστικές σχέσεις.
6. «η αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος»
Η αναζήτηση νοήματος δεν είναι ατομικό ψυχολογικό φαινόμενο. Είναι κοινωνικό: το νόημα είναι δυνατό μόνο εντός συλλογικής εμπειρίας. Η καπιταλιστική κοινωνία, δια της εμπορευματοποίησης, αδειάζει τον κόσμο
από νόημα και τον γεμίζει με αντικείμενα. Η ύπαρξη μετατρέπεται σε κατανάλωση.
7. «τι είμαστε; τι είναι ο άλλος; τι είναι ο άλλος για μας; τι είμαστε εμείς
για τον άλλον;»
Αυτά είναι οντολογικά ερωτήματα που όμως, στη μαρξιστική θεώρηση, δεν απαντώνται στον στοχασμό αλλά στη πρακτική–κοινωνική πράξη. Ο άνθρωπος κατανοεί τον εαυτό του μέσα από τις κοινωνικές του σχέσεις, όχι με εσωτερική ενδοσκόπηση. Αν οι σχέσεις είναι διαστρεβλωμένες (π.χ. αφέντης-εργάτης, καταναλωτής-αντικείμενο), τότε και η αυτοαντίληψη είναι διαστρεβλωμένη.
8. «η διαρκής απουσία μας»
Εδώ φτάνουμε στην απώλεια τής ιστορικότητας του ανθρώπου. Είμαστε απώντες από την ίδια μας τη ζωή. Δεν παράγουμε τον κόσμο, αλλά υπάρχουμε μέσα σε έναν κόσμο που μας παράγει. Αυτή είναι η πεμπτουσία τής αλλοτρίωσης: δεν είμαστε υποκείμενα τής ιστορίας, αλλά αντικείμενα τής μηχανής τού κεφαλαίου.
9. «η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου»
Απορρίπτεται η δυνατότητα για ανθρώπινη συνάντηση, για κοινότητα. Ο άλλος είναι πλέον εργαλείο, εμπόδιο ή μέσο. Ο Μαρξ το έθετε ριζικά: «ο άνθρωπος γίνεται λύκος για τον άνθρωπο» μέσα στην κοινωνία τής εμπορευματικής παραγωγής.
10. «η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας»
Στον Μαρξ δεν υπάρχει ηθικολογία ή αποκαλυπτική πρόβλεψη. Η καταστροφή τής ανθρωπότητας είναι πιθανότητα αν δεν ανατραπεί η σχέση παραγωγικών δυνάμεων – σχέσεων παραγωγής. Ο καπιταλισμός, λόγω τής εγγενούς του τάσης για αυτοϋπέρβαση, μπορεί να οδηγήσει στην κρίση και την καταστροφή, αλλά ανοίγει και τη δυνατότητα τής επανάστασης.
11. «οι διαδρομές σκιών ανθρώπων στην πόλη»
Η μεταφορά τής σκιάς είναι χαρακτηριστική τής αλλοτρίωσης. Δεν υπάρχουν άνθρωποι πλήρεις, μόνο σκιές – απομεινάρια τής ουσίας τους. Ζουν, αλλά δεν υπάρχουν.
12. «οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους»
Η ζωή αποκτά χαρακτήρα τυχαιότητας, απώλειας νοήματος. Οι σχέσεις είναι πρόσκαιρες, χωρίς διάρκεια ή ρίζωμα. Ο Μαρξ θα το ερμήνευε ως απώλεια τού κοινωνικού δεσμού και κυριαρχία της στιγμιαίας συναλλαγής.
13. «ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα»
Το παρόν έχει απολυτοποιηθεί. Δεν υπάρχει μέλλον ούτε ιστορική συνέχεια.
Ο χρόνος έχει μετατραπεί σε χρονικό σημείο κατανάλωσης – κάθε τι φεύγει πριν καν γίνει εμπειρία.
14. «η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό»
Μοναδική εικόνα τής ανθρώπινης αποξένωσης. Κίνηση χωρίς συνάντηση. Συνύπαρξη χωρίς κοινωνία. Η ζωή στην πόλη μετατρέπεται σε παρέλαση σωμάτων που δεν βλέπουν, δεν ακούν, δεν αγγίζουν.
15. Οι όγκοι των πολυκατοικιών — Η υλικότητα τού χώρου ως έκφραση τής καπιταλιστικής παραγωγής
Κατά τη μαρξιστική σκέψη, οι πολυκατοικίες δεν είναι απλώς δομικά στοιχεία τού αστικού τοπίου, αλλά υλικές μορφές που ενσαρκώνουν τις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις παραγωγής. Οι «όγκοι» υποδηλώνουν την ανωνυμία, την πυκνότητα, την μαζικοποίηση τού χώρου διαβίωσης στο αστικό περιβάλλον – προϊόν τού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και τής εμπορευματοποίησης
τής κατοικίας.
Εδώ βλέπουμε τον χώρο ως κοινωνικό προϊόν, που παράγεται όχι σύμφωνα με τις ανάγκες τού ανθρώπου, αλλά βάσει τών αναγκών τού κεφαλαίου (real estate, εκμετάλλευση γης, εργατική τάξη στοιβαγμένη σε πολυώροφα).
Διαλεκτικά: Ο άνθρωπος παράγει τον χώρο, αλλά ταυτόχρονα ο χώρος αναπαράγει την αλλοτριωμένη μορφή του ανθρώπου.
16. Όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου — Η μαρξιστική έννοια τής αλλοτριωμένης συνείδησης
Αυτό φέρνει στο προσκήνιο μια ενότητα μαζικότητας και εσωτερικότητας: ο «ένας» ενσαρκώνει τούς «όλους». Αυτό μπορεί να ερμηνευτεί ως αναφορά στη συλλογική αλλοτρίωση, δηλαδή στο πώς η εμπειρία τού ατόμου αναπαράγει τη γενική συνθήκη τών ανθρώπων στην καπιταλιστική κοινωνία.
Η συνείδηση εδώ δεν είναι ατομική, αλλά κοινωνικά διαμορφωμένη. Κατά τον Marx, "δεν είναι η συνείδηση που καθορίζει την ύπαρξη, αλλά η κοινωνική ύπαρξη που καθορίζει τη συνείδηση".
Άρα:
Η συνείδηση τού ενός αντικατοπτρίζει τη συλλογική αλλοτρίωση
Η μοναξιά, η έρημος τού εσωτερικού κόσμου, είναι αντανάκλαση τής αποξένωσης στην παραγωγική διαδικασία και στις σχέσεις
17. Έρημοι, σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας — Η αλλοτρίωση και η απώλεια τού εαυτού
Η "έρημος" εδώ δηλώνει τη συναισθηματική και υπαρξιακή κενότητα τού σύγχρονου ανθρώπου. Στη μαρξιστική θεωρία, η αλλοτρίωση δεν είναι μόνο οικονομική ή εργασιακή· είναι ολική, επηρεάζει τη σχέση τού ανθρώπου:
με τον εαυτό του (αλλοτρίωση τού είδους-όντος),
με τους άλλους (απρόσωπες σχέσεις),
με το προϊόν τής εργασίας του (το οποίο δεν του ανήκει),
και με τη φύση.
Η ουσιαστική ταυτότητα είναι κάτι που ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρει εντός τών καπιταλιστικών σχέσεων, επειδή ακριβώς είναι αποκομμένος από τη δημιουργική ουσία του ως είδος.
Το άτομο είναι μια αντανάκλαση τής ταξικής του θέσης – η αναζήτηση ταυτότητας είναι αναζήτηση εξόδου από την αλλοτρίωση.
18. Από το εξωτερικό στο εσωτερικό, διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι — Η διαλεκτική τής κίνησης
Η μετάβαση «από το εξωτερικό στο εσωτερικό» εκφράζει μια αέναη διαλεκτική κίνηση μεταξύ:
τού εξωτερικού κόσμου των δομών (κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών)
και
τού εσωτερικού κόσμου τού υποκειμένου (συνείδηση, συναισθήματα, ταυτότητα).
Αυτός ο κύκλος δεν ολοκληρώνεται· είναι μια μη-τελεολογική κίνηση χωρίς λύτρωση, που παραπέμπει στην παγίδευση τού ατόμου μέσα σε ένα σύστημα
που αναπαράγει την αποξένωση.
Στη μαρξιστική διαλεκτική, η κίνηση αυτή θα έπρεπε να οδηγεί σε ποιοτική υπέρβαση: από την αλλοτρίωση στην απελευθέρωση – από την ταξική κοινωνία στη χειραφετημένη κοινωνία.
Αλλά εδώ η κίνηση είναι κυκλική, όχι επαναστατική.
Συνολική ερμηνεία με βάση τον Marx
Το MOVIE WORK είναι μια ποιητική απεικόνιση τής αλλοτρίωσης στον καπιταλιστικό κόσμο. Η υλικότητα τών πολυκατοικιών, η μαζικότητα τών υπάρξεων, η απουσία ταυτότητας και η αέναη κίνηση μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού δείχνουν:
Την υποταγή τού ανθρώπου σε εξωτερικές δομές (οικονομικές και κοινωνικές)
Την αποτυχία εσωτερίκευσης μιας αυθεντικής ταυτότητας
Την ανακύκλωση τής αλλοτρίωσης, χωρίς ουσιαστική αλλαγή
Η διαλεκτική, όπως την έθεσε ο Marx, απαιτεί πράξη (praxis) – συνειδητοποίηση της αλλοτρίωσης και επανάσταση για την άρση της.
Το MOVIE WORK, όμως, δείχνει έναν κόσμο στάσιμο, παγιδευμένο στο ίδιο του
το είδωλο.
.
.
5
μαρξιστική ανάλυση τού MOVIE WORK, που θέτει υπαρξιακά και μεταφυσικά ερωτήματα μέσα στο πλαίσιο τής σύγχρονης αστικής ζωής, υπό το πρίσμα τής μαρξιστικής θεωρίας.
Μαρξιστική ανάπτυξη τού MOVIE WORK
Το MOVIE WORK σκιαγραφεί την αλλοτρίωση τής ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στον ιστό τής σύγχρονης μεγαλούπολης. Υπό μαρξιστικό πρίσμα, μπορούμε να δούμε όλα τα στοιχεία του ως έκφανση τής ανθρώπινης αλλοτρίωσης, τής αποξένωσης, και τής ιδεολογικής καταστολής που επιβάλλει η δομή τού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.
1. Ο άνθρωπος στον λαβύρινθο τής μεγαλούπολης
Ο «λαβυρινθώδης ιστός τής μεγαλούπολης» δεν είναι απλώς ένας φυσικός χώρος, αλλά μια υλική και κοινωνική αναπαράσταση τής καπιταλιστικής παραγωγής. Η πόλη δεν είναι ουδέτερη. Είναι δομημένη με βάση τις ανάγκες τής κερδοφορίας και όχι τής ανθρώπινης ευτυχίας. Ο άνθρωπος δεν κατοικεί τον χώρο· υπάρχει μέσα του ως εργατική δύναμη, ως καταναλωτής ή ως αναλώσιμος.
Ο μοντέρνος άνθρωπος χάνεται στην απρόσωπη μάζα – προϊόν τής μαζικής εργασίας, τής καπιταλιστικής τυποποίησης και τής εξατομίκευσης που επιβάλλει η αγορά. Ο αστικός λαβύρινθος είναι ο «χάρτης τής εξουσίας», με την έννοια που δίνει ο Ανρί Λεφέβρ: είναι η υλοποίηση τών κοινωνικών σχέσεων εκμετάλλευσης στον χώρο.
2. Η αλλοτρίωση και η αποσύνδεση τής ανθρώπινης σχέσης
Ο «μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας» και «τα κενά των υπάρξεων» μαρτυρούν την υπαρξιακή φτώχεια που είναι απόρροια τής αλλοτρίωσης. Σύμφωνα με τον Μαρξ, η αλλοτρίωση είναι τετραπλή:
Αλλοτρίωση από το προϊόν τής εργασίας (ο άνθρωπος δεν κατέχει ό,τι παράγει),
Αλλοτρίωση από τη δραστηριότητα τής εργασίας (η εργασία είναι καταναγκαστική),
Αλλοτρίωση από την ουσία τού ανθρώπου (ο άνθρωπος δεν εκπληρώνει τη δημιουργική του φύση),
Αλλοτρίωση από τον άλλο άνθρωπο (ο άλλος εμφανίζεται ως ανταγωνιστής ή εργαλείο).
Το «τι είναι ο άλλος για εμάς;» μετατρέπεται σε ερώτημα επιβίωσης μέσα στον καπιταλιστικό ανταγωνισμό, όπου η κοινωνική σχέση αντικαθίσταται από εμπράγματη σχέση (reification – πραγμοποίηση): ο άλλος δεν είναι πρόσωπο αλλά λειτουργία. Εργάτης, εργοδότης, πελάτης, διαχειριστής, αριθμός.
3. Η αναζήτηση νοήματος ως ταξική ανάγκη
Η «αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος» δεν είναι αφηρημένη. Είναι συγκεκριμένη και ταξικά προσδιορισμένη: Ο σύγχρονος άνθρωπος, ειδικά ο προλετάριος, βρίσκεται σε μια κοινωνία όπου ο μόχθος του δεν ανταμείβεται με αίσθημα δημιουργίας ή κοινότητας, αλλά με κατανάλωση και εξάντληση. Ο καπιταλισμός υπόσχεται νόημα μέσα από την απόκτηση εμπορευμάτων — το νόημα γίνεται εμπόρευμα και άρα, φθείρεται και φεύγει.
4. Η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου
Η «ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου» είναι το τελικό στάδιο τής αλλοτρίωσης. Όταν ο άλλος παύει να είναι φορέας νοήματος, σχέσης, κοινού αγώνα και γίνεται μόνο ανταγωνιστής στον αγώνα για επιβίωση, τότε η κοινωνία έχει αποτύχει. Δεν υπάρχει συλλογικότητα. Υπάρχει μόνο ατομικότητα και φόβος.
Ο Μαρξ υποστηρίζει πως η πραγματική ελευθερία και πληρότητα τού ανθρώπου προκύπτει μόνο μέσα στην κομμουνιστική κοινωνία, όπου οι παραγωγικές σχέσεις δεν θα βασίζονται στην εκμετάλλευση τού ανθρώπου από τον άνθρωπο.
5. Η απειλή τής καταστροφής
Η «απειλή της καταστροφής της ανθρωπότητας» δεν είναι μεταφυσική. Είναι ιστορικά προσδιορισμένη: περιβαλλοντική κρίση, πυρηνικός πόλεμος, εξαθλίωση — όλα συνέπειες της ανεξέλεγκτης καπιταλιστικής ανάπτυξης που προτάσσει το κέρδος έναντι της ζωής.
Η πόλη γεμίζει «διαδρομές σκιών», «τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις» — σημάδια μιας μαζικής ύπαρξης χωρίς ρίζες, χωρίς διάρκεια, χωρίς παρόν ή μέλλον. Ο άνθρωπος γίνεται φάντασμα μέσα στον ίδιο του τον κόσμο, χωρίς ταυτότητα, χωρίς τόπο, χωρίς σχέση.
6. Η μη-συνάντηση στο μετρό
Η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό είναι μια ισχυρή εικόνα: χιλιάδες άνθρωποι κινούνται, αλλά δεν συναντιούνται. Η κοινωνία δεν είναι κοινότητα· είναι συρμός μονάδων. Η ετεροχρονισμένη παρουσία, η διαρκής κίνηση χωρίς επαφή, αναπαριστούν τον χρόνο του καπιταλισμού: εργασία – σπίτι – εργασία. Ο χρόνος δεν είναι δικός μας. Δεν μας ανήκει.
7. Όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου
Η φράση «όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου» υποδηλώνει το βάρος της συλλογικής συνείδησης που πια δεν μπορεί να βρει διέξοδο. Το άτομο είναι φορέας όλων τών αντιφάσεων: ηθικών, κοινωνικών, πολιτικών. Είναι όμως ανήμπορο να τις επιλύσει ατομικά. Εδώ η μαρξιστική λύση είναι σαφής: μόνο η συλλογική δράση, η ταξική πάλη, η οργάνωση μπορεί να δώσει διέξοδο.
8. Από το εξωτερικό στο εσωτερικό: η εσωτερική πάλη
Η μετατόπιση «από το εξωτερικό στο εσωτερικό» δείχνει την ιδεολογική εσωτερίκευση τής καταπίεσης: ο σύγχρονος άνθρωπος κατηγορεί τον εαυτό του για την αποτυχία, την αποξένωση, την κατάθλιψη, αντί να αναγνωρίσει το σύστημα που γεννά αυτά τα συναισθήματα.
Η διαρκής επάνοδος δεν είναι λύτρωση. Είναι επαναφορά στο ίδιο αδιέξοδο. Μέχρι να σπάσει ο κύκλος, να απορριφθεί η ταξική κοινωνία και να οικοδομηθεί μια κοινότητα σχέσεων και όχι εμπορευμάτων.
Συμπέρασμα
Το MOVIE WORK αποτυπώνει με οξύτητα την υπαρξιακή κρίση τού σύγχρονου ανθρώπου, όμως ο Μαρξισμός δεν μένει στην περιγραφή. Δείχνει την αιτία (η εκμετάλλευση, η αλλοτρίωση, η εμπορευματοποίηση) και την λύση:
τη συλλογική συνείδηση, την ανατροπή τού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας ελευθερίας, ισότητας και αδελφοσύνης.
Ο άνθρωπος είναι προϊόν σχέσεων και έχει τη δυνατότητα να τις αλλάξει.
Η αγωνία του δεν είναι αναπόφευκτη. Είναι ιστορική και άρα μπορεί να ξεπεραστεί.
.
.
.
6
Το MOVIE WORK υπό το πρίσμα της θεωρίας του Michel Foucault,
Κεντρικές έννοιες στον Foucault:
Εξουσία και γνώση (Power/Knowledge): Δεν υπάρχουν ανεξάρτητα, αλλά συγκροτούνται από τους ίδιους μηχανισμούς. Η εξουσία διαμορφώνει το τι θεωρείται "γνώση" και αντίστροφα.
Λόγοι (discourses): Τα συστήματα σκέψης που διαμορφώνουν την υποκειμενικότητα και τις κοινωνικές ταυτότητες.
Υποκείμενο και υποκειμενοποίηση: Το υποκείμενο δεν είναι αυθύπαρκτο· δημιουργείται μέσα από κοινωνικούς μηχανισμούς ελέγχου και πειθάρχησης.
Βιοπολιτική και επιτήρηση: Η διακυβέρνηση τών σωμάτων και τών πληθυσμών μέσω κανονιστικών μηχανισμών.
Απουσία τού "ουσιαστικού ανθρώπου": Ο Foucault απέρριπτε την ιδέα μιας αυθεντικής, εσωτερικής ουσίας τού ανθρώπου· έβλεπε το «εγώ» ως προϊόν
τού λόγου.
Αναλυση τού MOVIE WORK κατα Foucault:
1. «Η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου»
Η φράση εισάγει το θεμέλιο τής foucauld-ικής κριτικής: ο «σύγχρονος άνθρωπος» δεν είναι διαχρονικό ον, αλλά ιστορική κατασκευή. Ο Foucault στο έργο του Οι λέξεις και τα πράγματα (1966) μιλά για τον "άνθρωπο" ως μια επινόηση τής νεωτερικότητας. Άρα, η "σύγχρονη ζωή" δεν αφορά μια σταθερή ουσία, αλλά το αποτέλεσμα μηχανισμών λόγου, εξουσίας και θεσμών.
2. «Η μεταφυσική και υπαρξιακή της αγωνία»
Η αγωνία εδώ, από τη σκοπιά τού Foucault, δεν είναι εσωτερική ή "αληθινή", αλλά παραγόμενη μέσα σε συγκεκριμένα καθεστώτα λόγου. Ο λόγος τής ψυχολογίας, τής ψυχιατρικής και τής φιλοσοφίας τού 20ού αιώνα δημιούργησε τον «άνθρωπο που αγωνιά», εσωτερικοποιώντας κοινωνικούς φόβους (π.χ. αποτυχία, απώλεια ταυτότητας). Αυτή η αγωνία δεν είναι μεταφυσική, αλλά πολιτική: είναι αποτέλεσμα πειθαρχικών μηχανισμών που μας κάνουν να αισθανόμαστε ανεπαρκείς ή διαρκώς ελλιπείς.
3. «Ο άνθρωπος μέσα στον λαβυρινθώδη ιστό τής μεγαλούπολης»
Η μεγαλούπολη λειτουργεί ως πεδίο βιοπολιτικής διακυβέρνησης. Είναι ένα περιβάλλον όπου η επιτήρηση, η κανονικότητα, η αορατότητα και η διαρκής ρύθμιση του χώρου και του χρόνου του ανθρώπου είναι κυρίαρχα στοιχεία. Η αστική ζωή δεν είναι απλώς πολύπλοκη, αλλά δομημένη μέσα από τεχνικές ελέγχου: η κάμερα, το ωράριο, το traffic, το ίντερνετ, τα social media – όλα δημιουργούν ένα είδος «λαβυρίνθου» όπου το υποκείμενο δεν είναι ελεύθερο, αλλά διαρκώς κατανεμημένο, ελεγχόμενο και πειθαρχημένο.
4. «Ο μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας»
Αναφέρεται σε αυτό που ο Foucault θα αναγνώριζε ως κατάρρευση του νοήματος μέσα στους θεσμικούς λόγους. Όσο περισσότερο μιλάμε μέσω «έτοιμων» μορφών (media, πολιτική ρητορική, ιατρικός λόγος, τεχνοκρατικός λόγος), τόσο πιο πολύ αποξενωνόμαστε από την αυθόρμητη ή άμεση επικοινωνία. Εδώ έχουμε μια αποσάθρωση τού αυθεντικού διαλόγου, καθώς το υποκείμενο δεν μιλά, αλλά επαναλαμβάνει λόγους που το προηγούνται και το προσδιορίζουν.
5. «Τα κενά τών υπάρξεων»
Εδώ, τα «κενά» δεν είναι μόνο συναισθηματικά ή υπαρξιακά· είναι κατασκευασμένα από λόγους που μας αποκόπτουν. Ο Foucault θα έλεγε πως αυτά τα κενά είναι το αποτέλεσμα τής υποκειμενοποίησης χωρίς κοινότητα. Είμαστε μονάδες σε συστήματα (π.χ. οικονομία, κοινωνία, κράτος), χωρίς κοινή ταυτότητα, κατακερματισμένοι από τις ταξινομήσεις τών θεσμών.
6. «Η αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος»
Σύμφωνα με τον Foucault, η ανάγκη για "νόημα" είναι μια κατασκευή τής νεωτερικότητας: παλαιότερα, το νόημα δινόταν από τη θρησκεία ή την παράδοση· πλέον αναζητείται μέσα από επιστημονικούς ή ψυχολογικούς λόγους. Η "αναζήτηση" είναι πειθαρχική παρότρυνση, όχι αληθινή ανάγκη: μας κάνουν να ρωτάμε «ποιο είναι το νόημα;» για να αναζητήσουμε απαντήσεις μέσα στα ίδια καθεστώτα εξουσίας που μας δημιούργησαν το ερώτημα.
7. «Τι είμαστε;»
Μια ερώτηση που ο ίδιος ο Foucault αποδομεί: δεν υπάρχει αυθύπαρκτο "εμείς". Το ερώτημα "τι είμαστε;" έχει σημασία μόνο μέσα στα πλαίσια τού Λόγου που μας ορίζει: είμαστε πολίτες, ψυχικά όντα, καταναλωτές, εργαζόμενοι. Το υποκείμενο συγκροτείται από λόγους και δεν έχει προϋπάρχουσα ουσία.
8. «Τι είναι ο άλλος;»
Ο Foucault δεν βλέπει τον Άλλο ως πηγή αυθεντικής σχέσης, όπως ο Levinas ή ο Sartre, αλλά ως αντικείμενο λόγου: ο Άλλος είναι το σώμα που πρέπει να επιτηρηθεί, ο πολίτης που πρέπει να κανονικοποιηθεί, ο τρελός που πρέπει να εγκλειστεί, ο εγκληματίας που πρέπει να διορθωθεί. Ο Άλλος είναι ο διαφορετικός εντός ενός μηχανισμού εξομοίωσης.
9. «Τι είναι ο άλλος για μας;»
Η σχέση μας με τον Άλλον είναι δομημένη από θεσμούς: μέσα από το σχολείο, το σύστημα υγείας, το δίκαιο. Δεν υπάρχει άμεση σχέση. Ο Άλλος είναι ένας ρόλος, ένα αναπαραγόμενο σύμβολο – ποτέ κάτι αυθεντικό. Η foucauld-ική ανάλυση θα προσέθετε: «ο Άλλος είναι πάντα το αποτέλεσμα τής σχέσης εξουσίας στην οποία συμμετέχουμε».
10. «Τι είμαστε εμείς για τον άλλον;»
Αντίστοιχα, εμείς είμαστε το προϊόν τής ματιάς τού Άλλου, που όμως έχει εσωτερικεύσει λόγους και θεσμικές πρακτικές. Όπως στο «Πανόπτικον» τού Bentham, εμείς γινόμαστε οι ίδιοι οι φρουροί τού εαυτού μας, επειδή γνωρίζουμε ότι ο Άλλος μας βλέπει, μας αξιολογεί, μας εντάσσει.
11.«η διαρκής απουσια μας, η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρωπου,»
Εδώ ανιχνεύεται η διάλυση τής έννοιας τού Ανθρώπου ως σταθερού Υποκειμένου. Ο Άνθρωπος δεν υπάρχει πια ως υπερβατική, οντολογική παρουσία, αλλά ως κατασκευή λόγου, όπως το θέτει ο Φουκώ στο
Les Mots et les choses (Οι λέξεις και τα πράγματα).
Η «ακύρωση» τού ανθρώπου ως «συνανθρώπου» υποδεικνύει τον κοινωνικό ατομισμό, απόρροια της βιοπολιτικής εξουσίας που διαχειρίζεται άτομα σαν μονάδες πληροφορίας, όχι ως σχέσεις.
12.«η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας,»
Αυτό λειτουργεί ως προφητεία φουκω-ικής παρακμής, όπου η τεχνολογική και βιοπολιτική εξουσία καταλήγει να απειλεί όχι απλώς ζωές, αλλά τον ίδιο τον ορισμό τού ανθρώπου.
Ο Φουκώ δεν μιλά για «καταστροφή» ως φυσική, αλλά ως διαγραφή μέσω γνώσης και εξουσίας: ο άνθρωπος εξαφανίζεται «σαν πρόσωπο στην άμμο».
13.«οι διαδρομές σκιών ανθρώπων στη πόλη,»
Η πόλη είναι για τον Φουκώ ένας χώρος πειθαρχίας και επιτήρησης. Οι «σκιές» είναι απ-ανθρωποι, σώματα χωρίς ταυτότητα, απόηχοι τής εξουσιαστικής παραγωγής τού χώρου.
Η περιγραφή παραπέμπει σε ένα αστικό Πανόπτικον, όπου η κίνηση καταγράφεται αλλά το Υποκείμενο χάνεται.
14.«οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους, ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα,»
Η φράση τονίζει τη ρευστότητα τής υποκειμενικότητας. Δεν υπάρχει σταθερή ταυτότητα – μόνο στίγματα παρουσίας που καταγράφονται και εξαφανίζονται.
Η εξουσία δεν χρειάζεται πλέον να ελέγχει συνεχώς. Αρκεί να δημιουργήσει ένα σύστημα όπου η εμφάνιση και η απουσία ρυθμίζονται από δομές.
15.«η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό,»
Το μετρό είναι το απόλυτο σύμβολο τής μοντέρνας πειθαρχικής μηχανής: κανόνες, ροές, κατευθύνσεις, παρακολούθηση.
Η «μη διασταυρούμενη» κινητικότητα δηλώνει αποξένωση· δεν υπάρχει συνάντηση, μόνο παράλληλη κίνηση εντός ενός προκαθορισμένου πλαισίου εξουσίας.
16.«οι όγκοι τών πολυκατοικιών,»
Οι πολυκατοικίες συνιστούν δομές καθυπόταξης και κατανομής τού πληθυσμού. Χώροι αποθήκευσης ανθρώπων, όχι κατοίκησης.
Ο Φουκώ θεωρεί την αρχιτεκτονική φορέα εξουσίας: ο χώρος διαμορφώνει τον τρόπο ζωής.
17.«όλοι η άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου, έρημοι,»
Πρόκειται για μια εσωτερικευμένη εξουσία: οι «όλοι άνθρωποι» είναι εικόνες στη συνείδηση, μα όχι πραγματικά υποκείμενα.
Η μοναξιά δεν είναι απλώς υπαρξιακή· είναι αποτέλεσμα τής δομικής απομόνωσης τού ατόμου στη σύγχρονη κοινωνία.
18.«σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας,»
Η ταυτότητα δεν είναι πια δεδομένο, αλλά αέναη αναζήτηση σε ένα καθεστώς όπου το Υποκείμενο είναι ρευστό, πολλαπλό και ελεγχόμενο.
Ο Φουκώ αποδομεί τη σταθερή ταυτότητα, δείχνοντας ότι κατασκευάζεται από πρακτικές, λόγους και εξουσιαστικά καθεστώτα.
19.«από το εξωτερικό στο εσωτερικό,»
Αυτό αντιστοιχεί στην ενσωμάτωση τής εξουσίας: το βλέμμα τής εξουσίας δεν είναι πια εξωτερικό (φυλακή, αστυνόμευση), αλλά εσωτερικό: ο εαυτός γίνεται φρουρός τού εαυτού του.
Η μετάβαση από το «έξω» στο «μέσα» είναι η πραγματική κυριαρχία: δεν χρειάζεται βία, γιατί η εξουσία έχει γίνει συνείδηση.
20.«διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι»
Η κυκλικότητα αυτή εκφράζει την εγκλωβισμένη ελευθερία: τα άτομα μοιάζει να κινούνται, αλλά στην πραγματικότητα επαναλαμβάνουν το ίδιο μοτίβο που έχει χαράξει το σύστημα.
Πρόκειται για το παράδοξο τής νεοφιλελεύθερης ελευθερίας: ελεύθερος να μετακινηθείς, αλλά πάντα εντός του προβλεπόμενου.
Συμπέρασμα:
Το MOVIE WORK–μέσα από μια φουκω-ική ανάγνωση– αποτυπώνει την κρίση
τού μοντέρνου υποκειμένου: τον άνθρωπο που δεν είναι πια φορέας εαυτού, αλλά αντικείμενο δομών εξουσίας και λόγων. Το «εγώ» διαλύεται στην κίνηση, στη σιωπή, στην αποπροσωποποίηση, στην επιτήρηση. Αυτό που παραμένει είναι μια σκιά ανθρώπου, σε έναν χώρο σχεδιασμένο για να τον διαλύει.
.
.
.
7
ας εξετάσουμε τα υπαρξιακά, μεταφυσικά και ψυχαναλυτικά επίπεδα τού
MOVIE WORK , με αναφορές κυρίως στη φροϋδική, λακανική και υπαρξιακή σκέψη:
1. «η σύγχρονη ζωή τού ανθρώπου η μεταφυσική και υπαρξιακη της αγωνία»
Η φράση εισάγει τον διπλό άξονα τής ψυχικής δομής τού σύγχρονου υποκειμένου:
Μεταφυσική αγωνία: η αγωνία μπροστά στο απροσδιόριστο, το πέραν τού φυσικού· αφορά το «τι υπάρχει μετά», το Νοημα το Άπειρο, τον Θάνατο. Είναι η αγωνία τού ανθρώπου που έχει χάσει τη βεβαιότητα, άρα ζει σε ένα υπαρξιακό κενό.
Υπαρξιακή αγωνία: εδώ συναντάμε τη σκέψη του Χάιντεγκερ και του Σαρτρ. Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος και καλείται να ορίσει το είναι του χωρίς θεμέλιο – αυτό τον οδηγεί στην αγωνία τής επιλογής.
Ο συνδυασμός αυτών γεννά μια μορφή νευρωτικής αστάθειας στο άτομο: ο εαυτός του δεν στηρίζεται πια σε εξωτερικά (Θρησκεία, Θεσμοί, Ιδεολογία)
αλλά σε μια κενότητα που καλείται να γεμίσει ο ίδιος.
2. «ο άνθρωπος μέσα στον λαβυρινθώδη ιστό τής μεγαλούπολης»
Ο λαβύρινθος είναι διαχρονικό σύμβολο τής ασυνείδητης περιπλάνησης, αλλά και της παγίδευσης:
Η μεγαλούπολη γίνεται το υποκατάστατο τού ασυνείδητου: πολλαπλές κατευθύνσεις, σύγχυση, αδιέξοδα.
Ο άνθρωπος χάνει τον εαυτό του μέσα στο μητροπολιτικό χάος. Εδώ λειτουργεί το λακανικό "ο Άλλος" ως δομή: η πόλη είναι γεμάτη "Άλλους", όμως κανείς δεν γίνεται πραγματικός συνάνθρωπος.
Η μεγαλούπολη παγιδεύει το άτομο στον καθρέφτη τής επιθυμίας τών άλλων, χωρίς αυθεντική επαφή.
3. «ο μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας»
Αναφορά στην ψυχική αποξένωση:
Ο "μηδέν βαθμός" δηλώνει απόλυτη διακοπή· όχι έλλειψη λόγου, αλλά αδυναμία πραγματικής επαφής.
Εδώ εισέρχεται η λακανική ιδέα τού πραγματικού: το πραγματικό είναι αυτό που δεν μπορούμε να συμβολίσουμε, να πούμε. Η επικοινωνία σπάει εκεί που αρχίζει το ανείπωτο τραύμα.
Επίσης συνδέεται με τη νεύρωση τού σύγχρονου ανθρώπου, που επικοινωνεί μόνο με μάσκες (Περσόνες – κατά Γιουνγκ), όχι με το αληθινό Εγώ.
4. «τα κενά τών υπάρξεων»
Κάθε ύπαρξη φέρει μέσα της ένα κενό, μια απουσία – ένα κομμάτι που δεν μπορεί να καλυφθεί.
Το οντολογικό κενό είναι η συνείδηση ότι δεν είμαστε ποτέ πλήρεις.
Στη φροϋδική ψυχανάλυση, αυτό σχετίζεται με την έλλειψη (manque) και την επιθυμία που ποτέ δεν ικανοποιείται απόλυτα.
Οι υπάρξεις λοιπόν δεν αγγίζονται, γιατί το κάθε υποκείμενο είναι ένα νησί, φέρει το δικό του τραύμα, το δικό του «σκοτεινό ασυνείδητο».
5. «η αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος»
Ο άνθρωπος βιώνει την απουσία νοήματος ως κρίση ταυτότητας.
Το υποκείμενο προσπαθεί να ανακατασκευάσει τον εαυτό του μέσω αφηγήσεων, αλλά αυτές καταρρέουν.
Η αναζήτηση δεν είναι μόνο φιλοσοφική, αλλά ψυχολογικά φορτισμένη: το άτομο αγωνιά να μην είναι "κανείς".
Εδώ εμφανίζεται η ιδέα τού υπαρξιστικού κενού (existential vacuum ):
όταν δεν υπάρχει σκοπός, γεννιέται η υπαρξιακή νεύρωση.
6. «τι είμαστε; τι είναι ο άλλος; τι είναι ο άλλος για μας; τι είμαστε εμείς για τον άλλον;»
Μια αλληλουχία οντολογικών και διαπροσωπικών ερωτημάτων.
Τίθεται το ερώτημα τής ταυτότητας μέσα από τη σχέση με τον Άλλο – αναφορά στη διαλεκτική του Εγώ-Εσύ , αλλά και στον Λακάν, που τοποθετεί το Εγώ ως κατασκευή μέσω τού βλέμματος του Άλλου.
Η κρίση τού «Εγώ» σχετίζεται με την αστάθεια τής θέσης μας στον συμβολικό Λόγο.
Υπάρχει η αίσθηση ότι δεν ξέρουμε τι σημαίνουμε για τον άλλον – αυτό δημιουργεί παρανοϊκά ή μετατραυματικά στοιχεία στον ψυχισμό (ανάγκη επιβεβαίωσης, φόβος εγκατάλειψης).
7. «η διαρκής απουσία μας»
Το άτομο είναι διαρκώς απών από τον εαυτό του.
Μπορεί να ερμηνευτεί ως αμυντικός μηχανισμός: για να προστατευτεί από το τραύμα ή την οδύνη, αποσύρεται από την επαφή με την ψυχική του πραγματικότητα.
Στη φροϋδική θεώρηση, αυτή η "απουσία" μπορεί να γίνει απόσυρση τής λίμπιντο, μια μορφή κατάθλιψης.
Σε λακανικούς όρους, είναι η έλλειψη ταύτισης με το "ιδανικό του εγώ" – το άτομο δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του.
8. «η ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου»
Εδώ καταρρέει η ενσυναίσθηση, ο άνθρωπος δεν βλέπει τον άλλον ως πρόσωπο.
Ο συνάνθρωπος μετατρέπεται σε αντικείμενο (objectification) – ο Άλλος δεν είναι πλέον υποκείμενο, αλλά πράγμα.
Ψυχαναλυτικά, αυτό σχετίζεται με την παγίδευση στο ναρκισσιστικό Εγώ
– η άλλη ύπαρξη δεν έχει θέση, γιατί ο μόνος καθρέφτης είναι το δικό μου είδωλο.
9. «η απειλή τής καταστροφής τής ανθρωπότητας»
Η καταστροφή εδώ λειτουργεί και συμβολικά:
Ως οικολογική ή τεχνολογική καταστροφή.
Ψυχικά: κατάρρευση τής έννοιας του ανθρώπου, τού Ανθρωπισμού, της Ηθικής.
Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει με το άγχος τής Αποκάλυψης, που δεν είναι απλώς μελλοντική αλλά ψυχικά παρούσα. Το υπαρξιακό υποκείμενο ζει σαν να είναι ήδη "μετά την καταστροφή".
.
10. «οι διαδρομές σκιών άνθρωπων στη πόλη»
.Οι "σκιές ανθρώπων" είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι, όχι στην πλήρη υπόστασή τους, αλλά ως θραύσματα, αντικείμενα μετάθεσης, χωρίς πληρότητα ή συνείδηση.
Η πόλη γίνεται ένα τεράστιο ασυνείδητο, όπου κινούνται σκιώδεις παρουσίες, χωρίς φανερή ταυτότητα ή σκοπό.
11. «οι τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις τους»
Αυτό φέρει έντονα στοιχεία τής έννοιας της έλλειψης (manque) όπως την όρισε ο Λακάν. Οι άνθρωποι δεν έχουν σταθερή παρουσία· έρχονται και φεύγουν, αφήνοντας πίσω τους ένα κενό – σαν φαντάσματα τής επιθυμίας τού Άλλου.
Η «τυχαία» εμφάνιση υποδηλώνει μη ελεγχόμενη ψυχική κίνηση, κάτι που δεν ορίζεται από τον Εαυτό, αλλά από μια υποσυνείδητη ροή.
12. «ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα»
Εδώ διαφαίνεται μια υπαρξιακή αγωνία τού φευγαλέου. Ο χρόνος λειτουργεί ως απειλή. Το «ήταν εδώ τώρα» φέρει το τραύμα τού παρόντος που γίνεται παρελθόν πριν καν συνειδητοποιηθεί. Το «δεν είναι μετά για πάντα» δηλώνει την απώλεια που δεν επανορθώνεται. Η μνήμη δεν αρκεί για να διατηρήσει την ύπαρξη, και αυτό συνδέεται με το τραύμα τής εγκατάλειψης, μια από τις πιο βασικές παιδικές εμπειρίες, σύμφωνα με τον Φρόυντ.
13. «η μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό»
Η «μη διασταύρωση» υποδηλώνει την αποτυχία τής σχέσης, τής επαφής.
Παρά την κοινή πορεία (π.χ. μέσα στο μετρό), οι διαδρομές τών ανθρώπων δεν συναντιούνται. Το μετρό, σαν υπόγειο δίκτυο, παραπέμπει επίσης στο υποσυνείδητο, όπου κινούνται επιθυμίες και φαντασιώσεις χωρίς πάντα να διασταυρώνονται ή να ολοκληρώνονται σε συνείδηση.
14. «οι όγκοι των πολυκατοικιών»
:/
Εδώ, οι "όγκοι" λειτουργούν ως σύμβολα του υπερ-Εγώ – άκαμπτοι, επιβλητικοί, συνθλιπτικοί. Ο Φρόυντ περιγράφει το υπερ-Εγώ ως μια εσωτερική φωνή, αυστηρή και επικριτική· οι πολυκατοικίες, ως μηχανισμοί ανωνυμίας και καταπίεσης, συμβολίζουν το εξωτερικό αντίστοιχο: την κοινωνική πίεση, τον αστικό καταναγκασμό που διαμορφώνει και περιορίζει το υποκείμενο.
15. «όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου»
Αυτός ο στίχος μπορεί να εκληφθεί ως αναφορά στο ασυνείδητο ως συλλογικό πεδίο. Αντλώντας από τον Γιουνγκ, η ιδέα του συλλογικού ασυνειδήτου επιτρέπει στους «όλους ανθρώπους» να υπάρξουν μέσα στον έναν – ως αρχέτυπα, ως μνήμες, ως αποτυπώματα. Ψυχαναλυτικά, πρόκειται για μια συγχώνευση του Εγώ με τους Άλλους, που ενδέχεται να οδηγήσει σε μια κρίση ταυτότητας, ή ακόμα και σε διασπαστικό φαινόμενο (σχιζοειδές υπόβαθρο).
16. «έρημοι»
:/
Η λέξη «έρημοι» αποδίδει το υπαρξιακό κενό, την εσωτερική απουσία νοήματος. Ο άνθρωπος εδώ βιώνει μια οντολογική μοναξιά, όχι απλώς κοινωνική. Από ψυχαναλυτική σκοπιά, είναι η απουσία τού πραγματικού Άλλου, τής σταθερής μητρικής ή πατρικής φιγούρας, που οδηγεί σε ένα μόνιμο αίσθημα εγκατάλειψης.
17. «σε αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας»
Η ταυτότητα εδώ είναι κάτι ασταθές, μη δεδομένο, και αναζητείται – μια πολύ βασική φροϋδική και λακανική θεματική. Ο Λακάν μιλά για την άλλειψη του Εαυτού, που κατασκευάζεται μέσα από τον Άλλο. Η ταυτότητα λοιπόν δεν είναι εγγενής· είναι αντικείμενο της επιθυμίας, διαρκώς σε κίνηση και σε αναζήτηση. Η «ουσιαστικότητα» υποδεικνύει την ανάγκη για αληθινή, γνήσια σχέση με τον εαυτό – μια φαντασίωση που δύσκολα κατακτάται.
18. «από το εξωτερικό στο εσωτερικό»
Αυτό περιγράφει την ψυχαναλυτική πορεία: από την παρατήρηση τών εξωτερικών συμπτωμάτων προς την ανασκαφή τού εσωτερικού κόσμου. Το πέρασμα από το φαίνεσθαι στο είναι. Είναι και μια αναφορά στη διαδικασία τής ενδοσκόπησης, που συνοδεύει την ψυχαναλυτική θεραπεία: η μεταφορά τού βλέμματος από τον Άλλο στον Εαυτό.
19. «διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι»
Εδώ επανέρχεται το μοτίβο τής επανάληψης (repetition compulsion κατά τον Φρόυντ) – η έμμονη, μη συνειδητή τάση να επιστρέφουμε σε οδυνηρές εμπειρίες με την ψευδαίσθηση της λύσης ή της κατανόησης. Το υποκείμενο εδώ φαίνεται παγιδευμένο σε μια κυκλική επανάληψη, ίσως τραυματική, χωρίς τελεολογική πρόοδο. Αυτή η μη-γραμμικότητα συνδέεται με την ψυχική καθήλωση, αλλά και με την αναζήτηση κάθαρσης.
Συνολική Ερμηνεία:
Το MOVIE WORK εκφράζει μια ψυχική τοπογραφία αποξένωσης, αστικής μοναξιάς και υπαρξιακής αναζήτησης. Οι άνθρωποι απεικονίζονται ως ασυνείδητες σκιές, που δεν συναντιούνται ουσιαστικά ποτέ. Το υποκείμενο βιώνει τον εαυτό του ως απορροφητή των πάντων, αλλά χωρίς να βρίσκει νόημα, χωρίς να κατακτά ταυτότητα. Η πόλη λειτουργεί ως μεταφορά για το ασυνείδητο, το χαώδες, το καταπιεσμένο.
.
.
.
8
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση τού MOVIE WORK υπό το πρίσμα τού Ζακ Λακάν (Jacques Lacan) προσφέρει ένα εξαιρετικά πλούσιο ερμηνευτικό πεδίο, καθώς το κείμενο αγγίζει ζητήματα ταυτότητας, επιθυμίας, έλλειψης, τού Άλλου και υποκειμενικότητας — όλα κεντρικά σημεία στη λακανική θεωρία.
Παρακάτω θα αναπτυχθεί μια εκτενής ψυχαναλυτική ερμηνεία, εστιάζοντας σε βασικές έννοιες τού Λακάν: το πραγματικό, το συμβολικό, το φαντασιακό, το στάδιο τού καθρέφτη, η έλλειψη (manque), ο Μεγάλος Άλλος (Grand Autre) και το αντικείμενο α (objet petit a) — το αντικείμενο της επιθυμίας.
Ψυχαναλυτική Ανάλυση τού MOVIE WORK κατά Jacques Lacan
1. Η μεταφυσική και υπαρξιακή αγωνία τού σύγχρονου ανθρώπου:Το Πραγματικό και η Ανυπαρξία
Η υπαρξιακή αγωνία που διαπερνά το MOVIE WORK δεν είναι απλώς ψυχολογική. Στον Λακάν, αυτή η αγωνία συνδέεται με την εμπειρία τού Πραγματικού — το επίπεδο τής εμπειρίας που είναι αδιανόητο, μη-συμβολοποιήσιμο, και εξοστρακισμένο από τη γλώσσα. Το Πραγματικό είναι αυτό που δεν μπορούμε να πούμε, αυτό που συνεχώς επιστρέφει με τη μορφή ενός τραύματος ή μιας απώλειας.
Η αγωνία λοιπόν τού ανθρώπου στον «λαβυρινθώδη ιστό της μεγαλούπολης» είναι η επιστροφή του Πραγματικού: το νόημα απουσιάζει, η ύπαρξη κλονίζεται, το σύμπαν της επιθυμίας γίνεται απροσπέλαστο. Το ερώτημα «τι είμαστε;» και «τι είναι ο Άλλος;» εκφέρεται μέσα σε μια γλωσσική (συμβολική) δομή, η οποία όμως δεν μπορεί να αποδώσει το Πραγματικό τής υποκειμενικότητας.
2. Η ταυτότητα και το Στάδιο τού Καθρέφτη: Από το Φαντασιακό στο Συμβολικό
Ο άνθρωπος αναζητά νόημα — δηλαδή ταυτότητα — με τρόπο απεγνωσμένο. Στον Λακάν, το στάδιο του καθρέφτη αποτελεί το πρωτογενές σημείο σύστασης τής ταυτότητας τού υποκειμένου. Εκεί, το βρέφος αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη και σχηματίζει ένα φαντασιακό "Εγώ", το οποίο όμως είναι εικονικό και κατασκευασμένο.
Η πόλη, οι πολυκατοικίες, οι «διαδρομές σκιών ανθρώπων», λειτουργούν σαν καθρέπτες, μέσα στους οποίους το υποκείμενο προσπαθεί να δει το «ποιος είναι». Όμως βλέπει μόνο θραύσματα, ψευδαισθήσεις, είδωλα. Το υποκείμενο είναι διαιρεμένο (le sujet barré), ποτέ πλήρες.
Η συνεχής αναζήτηση νοήματος και ταυτότητας είναι η αναζήτηση εκείνης της φαντασιακής ενότητας που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί από την είσοδο στο Συμβολικό — δηλαδή στον κόσμο τής γλώσσας, του Νόμου, του Άλλου.
3. Ο Άλλος (Autre) και το ζήτημα τής Επιθυμίας
Το ερώτημα «τι είναι ο Άλλος;» και «τι είμαστε για τον Άλλο;» είναι κεντρικό για τον Λακάν. Ο Άλλος είναι ο τόπος τής γλώσσας, ο φορέας τού Νόμου, ο εγγυητής τής συμβολικής τάξης. Όμως είναι επίσης το υποκείμενο τής επιθυμίας.
Στο MOVIE WORK, ο Άλλος εμφανίζεται ως φάντασμα, ως απουσία: «ήταν εδώ τώρα, δεν είναι μετά για πάντα». Το υποκείμενο προσπαθεί να βρει αναγνώριση, νόημα μέσα από τον Άλλο, όμως βρίσκει μόνο αδιαφορία, σιωπή, παροδικότητα.
Αυτό συνδέεται με το αντικείμενο α (objet petit a) — το χαμένο αντικείμενο τής επιθυμίας, που ποτέ δεν αποκτάται αλλά πάντοτε κινεί την επιθυμία. Η «αγωνιώδης αναζήτηση νοήματος» είναι τελικά μια αγωνιώδης αναζήτηση τού objet petit a, του χαμένου σημαίνοντος που θα μας πληρώσει, αλλά δεν έρχεται ποτέ.
4. Η Επικοινωνία και ο Μηδενικός τής Βαθμός: Το Αδιέξοδο του Συμβολικού
Η φράση «μηδέν βαθμός της επικοινωνίας» παραπέμπει στο αδιέξοδο τού συμβολικού συστήματος: ο λόγος, η γλώσσα, η επικοινωνία δεν επαρκούν για να γεφυρώσουν τα υποκείμενα. Η γλώσσα δεν είναι εργαλείο, είναι δομή που μας διαμορφώνει. Είμαστε «μιλημένα» όντα (parlés), δεν κατέχουμε τη γλώσσα, μας κατέχει.
Έτσι, η επικοινωνία καθίσταται αδύνατη γιατί ο Άλλος πάντα παρερμηνεύει. Η έλλειψη στο Άλλο (le manque dans l'Autre) σημαίνει ότι ούτε ο Άλλος έχει την απάντηση για το ποιοι είμαστε ή τι ζητούμε.
5. Η Πόλη ως Υποκειμενική Προβολή: Όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου
Η μεγαλούπολη δεν είναι απλώς γεωγραφία — είναι η φαντασιακή και συμβολική δομή μέσα στην οποία διαμορφώνεται το υποκείμενο. Οι «όγκοι τών πολυκατοικιών», η «μη διασταυρούμενη κινητικότητα στο μετρό», οι «τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις» των ανθρώπων, είναι όλα σημαίνοντα ενός κόσμου αποπροσωποποιημένου, κενωμένου από σταθερά νοήματα.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, διαρκώς «ερχόμενος και επανερχόμενος», είναι οδοιπόρος της επιθυμίας μέσα σε έναν λαβύρινθο χωρίς κέντρο. Η έλλειψη δεν είναι παθολογία, είναι η δομική του κατάσταση.
Συμπέρασμα: Το Υποκείμενο ως Απουσία και Επιθυμία
Ο Λακάν θα έβλεπε το MOVIE WORK ως μαρτυρία ενός υποκειμένου κατακερματισμένου, απρόσιτου στον εαυτό του, και παγιδευμένου ανάμεσα στη φαντασίωση, την επιθυμία και την αδυνατότητα συμβολικής ολοκλήρωσης.
Η αναζήτηση ουσιαστικής ταυτότητας είναι μια ατέρμονη αναζήτηση τού αντικειμένου α, του θραύσματος που θα πληρώσει την έλλειψη. Όμως, η υποκειμενικότητα, για τον Λακάν, γεννιέται από την ίδια την έλλειψη — δεν είμαστε πλήρεις, αλλά ελλειμματικές επιθυμίες.
Η ερημιά τής μεγαλούπολης είναι η εξωτερική αντανάκλαση τού εσωτερικού κενού τού υποκειμένου. Η ελπίδα δεν βρίσκεται στην ανακάλυψη μιας πλήρους ταυτότητας, αλλά στην αποδοχή τής έλλειψης ως συνθήκη τής επιθυμίας.
.
.
.
9
Η Σημειωτική Κρίση τού Υποκειμένου στη Μετανεωτερική Πόλη:
Από τη Σημαίνουσα Απώλεια στο Υπαρξιακό Κενό
το MOVIE WORK αναπτύσσει, μέσα από ποιητική συμπύκνωση και ψυχαναλυτική ερμηνεία, μια βαθιά υπαρξιακή προβληματική: την αποδιάρθρωση τού σύγχρονου υποκειμένου στην πολυσχιδή πραγματικότητα τής μετανεωτερικής μεγαλούπολης. Μέσα από μια σύνθεση φροϋδικών, λακανικών και υπαρξιακών αναφορών, διαφαίνεται μια κατάσταση σημειωτικής και ψυχικής αστάθειας – μια κρίση νοήματος που ανατρέπει τις βάσεις της υποκειμενικότητας.
Επιχειρεί μια σημειωτική ανάγνωση αυτής τής κρίσης. Αναδεικνύεται πώς η αποσάθρωση τών δομών επικοινωνίας, τα πολλαπλά επίπεδα απουσίας και η καταρρέουσα σχέση με τον Άλλο παράγουν ένα υποκείμενο ριζικά διαιρεμένο, που αδυνατεί να κατασκευάσει σταθερές σημασίες και ταυτότητες.
1. Η Πόλη ως Χώρος Σημασιολογικής Σύγχυσης
Η περιγραφή τής πόλης ως «λαβυρινθώδης» μεταφέρει μια έντονη σημειωτική κρίση: η μεγαλούπολη δεν είναι πια φορέας νοήματος, αλλά πεδίο σημιωτικής διασποράς. Ο χώρος παύει να είναι χαρτογραφήσιμος, συμβολικός, και γίνεται φάσμα – ένα ασυνείδητο δίχως σύνταξη. Η λακανική έννοια τού πραγματικού
(le réel), το οποίο αντιστέκεται στη συμβολοποίηση, μοιάζει να καταλαμβάνει
τον αστικό χώρο, μετατρέποντάς τον σε μια συνεχή επανάληψη τού μη-νόηματος.
Η πόλη δεν είναι πια ένα σημειολογικό σύστημα, αλλά ένα πεδίο σημείων χωρίς αναφορά. Οι «τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις» των ανθρώπων συνθέτουν ένα φαινόμενο σημειωτικής αποσύνθεσης: η ανθρώπινη παρουσία καθίσταται φευγαλέο ίχνος, ένα φαντασματικό σημαινόμενο χωρίς σταθερό σημαίνον.
2. Η Επικοινωνία ως Μηδέν Βαθμός: Η Διάρρηξη τής Σημαίνουσας Αλυσίδας
Το «μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας» συνιστά ένα κομβικό σημείο για την ανάλυση τής σημειωτικής αποσταθεροποίησης. Το υποκείμενο βρίσκεται εντός ενός σημασιολογικού κενού, όπου η σχέση σημαίνοντος–σημαινομένου έχει ριζικά διαρραγεί.
Ο Λακάν υποστηρίζει πως το υποκείμενο συγκροτείται μέσα στην αλυσίδα τών σημαινόντων. Όταν όμως αυτή η αλυσίδα διακόπτεται –όταν δεν υπάρχει Άλλος για να ακούσει, να απαντήσει, να κατοχυρώσει τη σημασία– τότε η υποκειμενικότητα παύει να υφίσταται ως λόγος και καθίσταται ψυχικό απόρριμμα.
Το MOVIE WORK αναδεικνύει το φαινόμενο αυτό μέσα από την απουσία αυθεντικής σχέσης. Ο Άλλος είναι σιωπηλός ή απούσα δομή, που δεν μπορεί πια να κατοχυρώσει το υποκείμενο εντός τού συμβολικού πεδίου. Έτσι, το υποκείμενο αιωρείται μεταξύ εσωτερικού κενού και εξωτερικής σιωπής, μέσα σε έναν χώρο όπου τα σημεία δεν μεταφέρουν νόημα αλλά μόνον απουσία.
3. Το Κενό Υποκείμενο: Από τη Σημειωτική Πληρότητα στην Ανυπαρξία
Το «άδειο υποκείμενο» συνιστά την απόλυτη κατάρρευση τής σημειολογικής δομής της προσωπικότητας. Αν στο μοντέρνο υποκείμενο η έλλειψη λειτουργούσε ως επιθυμητική κινητήριος δύναμη, εδώ συναντούμε την πλήρη απώλεια τής επιθυμίας. Η απουσία επιθυμίας δεν είναι ελευθερία, αλλά σιωπή. Δεν είναι κενό δημιουργίας, αλλά κενό σημασίας.
Σημειωτικά, η ύπαρξη χωρίς επιθυμία είναι μια ύπαρξη χωρίς διαφορά – χωρίς το différance του Derrida, χωρίς το παιχνίδι τών τεσσάρων σημείων που παράγει νόημα. Ο άνθρωπος, ως «σκιώδης διαδρομή», κινείται μέσα στο λόγο, χωρίς όμως να αρθρώνει τον λόγο του. Πρόκειται για την απόλυτη σημειωτική αλλοτρίωση: το υποκείμενο γίνεται το ίδιο ένα ανεπεξέργαστο, αδιαφανές σημείο.
4. Η Αντικειμενοποίηση τού Άλλου: Σημειωτική Κατάρρευση τής Σχέσης
Στην ψυχαναλυτική θεώρηση, η σχέση με τον Άλλο είναι ο πυρήνας τής συγκρότησης τής ταυτότητας. Σημειωτικά, ο Άλλος λειτουργεί ως εγγυητής
της σημασίας. Όταν ο Άλλος αντικειμενοποιείται –όπως δηλώνεται στην «ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου»– τότε παύει να λειτουργεί ως σημαινόμενο-φορέας και μετατρέπεται σε εργαλειακό στοιχείο.
Η αποδιάρθρωση αυτή καταργεί τη δυνατότητα αμοιβαίας αναγνώρισης. Το υποκείμενο δεν βλέπει στον Άλλο ένα «εσύ» αλλά ένα «αυτό». Έτσι, το σημειωτικό πεδίο τής διαπροσωπικότητας μετατρέπεται σε έναν επίπεδο, αποπροσωποποιημένο χώρο, χωρίς ένταση, επιθυμία ή αντίσταση – μια περιοχή σημείων χωρίς ερμηνεία.
5. Ταυτότητα και Αντανάκλαση: Η Συνείδηση ως Πολυφωνική Φαντασίωση
Η φράση «όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου» παραπέμπει στην ιδέα της ταυτότητας ως σημειωτικής κατασκευής μέσω τών σχέσεων με τους Άλλους. Η υποκειμενικότητα είναι μια συνάρτηση ετερότητας – ένα μωσαϊκό εσωτερικευμένων λόγων, εικόνων και προσδοκιών. Όμως, όταν η συνείδηση αυτή γίνεται υπερκορεσμένη από φωνές και εικόνες, παύει να είναι δομημένη: μετατρέπεται σε θόρυβο.
Η ταυτότητα δεν είναι πια συγκροτημένη εντός του συμβολικού, αλλά χαοτική, φαντασιωσική και αποσπασματική. Το υποκείμενο καταλήγει σε μια σημειωτική διασπορά: μια συνείδηση που φέρει μέσα της όλους τούς Άλλους, αλλά χωρίς δυνατότητα οργάνωσης ή σύνθεσης.
Συμπέρασμα
Το MOVIE WORK συνιστά ένα πυκνό πεδίο σημειωτικής κρίσης και ψυχικής αποσταθεροποίησης. Μέσα από την αποδόμηση τών σχέσεων, τών νοημάτων
και τών σημείων, αποκαλύπτεται το σύγχρονο υποκείμενο ως μια ερειπωμένη μορφή, που παραμένει σε μια αέναη κυκλοφορία μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού, χωρίς ποτέ να κατοικεί οριστικά σε καμία σφαίρα.
.
.
.
10
ψυχαναλυτική ανάπτυξη, με αναφορά σε βασικές έννοιες τής φροϋδικής, λακανικής αλλά και υπαρξιακής ψυχανάλυσης:για την υπαρξιακή κρίση τού σύγχρονου ανθρώπου.
Ψυχαναλυτική Ανάπτυξη
Το MOVIE WORK αρθρώνει μια κραυγή αγωνίας για την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στο πλαίσιο τής σύγχρονης μεγαλούπολης, εκεί όπου το υποκείμενο βιώνει ριζική αποξένωση τόσο από τον Εαυτό όσο και από τον Άλλο. Η «μεταφυσική και υπαρξιακή αγωνία» εκφράζει μια κατάσταση κρίσης τής ταυτότητας και τού νοήματος – μια κρίση που αναδύεται όταν τα σταθερά σημεία τού συμβολικού συστήματος (νόρμες, αξίες, σχέσεις) καταρρέουν.
Ο Λαβύρινθος τής Μεγαλούπολης – Η Απώλεια τού Προσανατολισμού
Η «λαβυρινθώδης» φύση της πόλης λειτουργεί συμβολικά ως αντανάκλαση τού ασυνειδήτου: ένα πεδίο χωρίς σαφή προσανατολισμό, όπου ο άνθρωπος περιπλανιέται χωρίς σκοπό. Στη φροϋδική έννοια, αυτό θυμίζει την επιστροφή τού απωθημένου – ο σύγχρονος άνθρωπος ζει σε ένα περιβάλλον που του είναι ταυτόχρονα οικείο και ξένο, γεμάτο αντιφάσεις.
Μηδέν Βαθμός τής Επικοινωνίας – Η Απώλεια τού Άλλου
Το «μηδέν βαθμός τής επικοινωνίας» είναι η έκφραση τού ριζικού αδιεξόδου
στη δυνατότητα για αυθεντική σχέση. Στον Λακάν, η σχέση με τον Άλλο (ο Μεγάλος Άλλος) είναι θεμελιώδης για την οικοδόμηση τής ταυτότητας. Όταν αυτή διαρρηγνύεται, όταν ο Άλλος δεν απαντά ή απουσιάζει, τότε το υποκείμενο καταρρέει σε μια κατάσταση μοναξιάς και αδυναμίας να συγκροτήσει ένα σταθερό «εγώ».
Τα Κενά τών Υπάρξεων – Το Άδειο Υποκείμενο
Τα «κενά τών υπάρξεων» εκφράζουν τη διάλυση τής πληρότητας, τη ριζική έλλειψη που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο. Κατά τον Λακάν, το υποκείμενο είναι «διαιρεμένο», ποτέ πλήρες, πάντα σε αναζήτηση αυτού που του λείπει
(objet petit a). Η σύγχρονη κοινωνία, ωστόσο, δεν προσφέρει συμβολικά εργαλεία για να επεξεργαστεί αυτήν την έλλειψη· την αποσιωπά ή την καλύπτει με καταναλωτικά είδωλα και ψευδαισθήσεις σύνδεσης.
Αναζήτηση Νοήματος – Υπαρξιακή Αγωνία
Τα ερωτήματα «τι είμαστε; τι είναι ο άλλος;» δηλώνουν την κρίση τής ταυτότητας, αλλά και το αίτημα για νόημα. Η υπαρξιακή ψυχολογία βλέπει αυτά τα ερωτήματα ως θεμέλιο τού ανθρώπινου άγχους – το άγχος τού θανάτου, τής ελευθερίας, τής απομόνωσης και τής έλλειψης νοήματος
Η «διαρκής απουσία μας» παραπέμπει στο υπαρξιακό κενό: ζούμε χωρίς να κατοικούμε πραγματικά τον εαυτό μας, χωρίς να έχουμε επίγνωση ή παρουσία. Εδώ ο άνθρωπος λειτουργεί σαν «σκιώδης διαδρομή» – ένας μηχανικός βιολογικός φορέας χωρίς ψυχική εμπλοκή.
Το Υποκείμενο ως Αντικείμενο – Ακύρωση τού Συνανθρώπου
Η «ακύρωση τού ανθρώπου ως συνανθρώπου» καταδεικνύει την αντικειμενοποίηση τού Άλλου – δεν είναι πια πρόσωπο, αλλά λειτουργία, εργαλείο ή εμπόδιο. Στην ψυχαναλυτική θεώρηση, αυτή η αποδιάρθρωση τής σχέσης Υποκειμένου–Άλλου οδηγεί σε ναρκισσιστική κλειστότητα ή ακόμα και ψυχοπαθολογία (κατάθλιψη, αποπροσωποποίηση, αγχώδεις διαταραχές).
Η Πόλη ως Τόπος Φαντασίωσης και Τρόμου
Οι «τυχαίες εμφανίσεις και εξαφανίσεις» ανθρώπων στην πόλη δημιουργούν μια αίσθηση παραίσθησης και φευγαλέας πραγματικότητας – μια αναφορά στο ρευστό τού σύγχρονου κόσμου . Το μετρό και οι πολυκατοικίες ως σύμβολα τής σύγχρονης αστικότητας υποδηλώνουν την ανωνυμία, την μαζικότητα και την απουσία σχέσης.
Ο Άνθρωπος ως Κατοπτρισμός τών Άλλων – Η Ταυτότητα ως Κατασκευή
«Όλοι οι άνθρωποι στη συνείδηση ενός ανθρώπου» δηλώνει τη λακανική ιδέα πως ο Εαυτός συγκροτείται μέσα από τον Άλλο. Ο καθένας φέρει μέσα του τους άλλους ως καθρέφτες, ως φαντασιώσεις, ως φωνές. Ωστόσο, όταν αυτή η συνείδηση κατακλύζεται, οδηγεί σε θόλωση τής προσωπικής ταυτότητας: η εσωτερικότητα γίνεται ασαφής, χαοτική.
Συμπέρασμα
Το MOVIE WORK αποτελεί μια κραυγή υπαρξιακής απόγνωσης μπροστά σε έναν κόσμο που δεν προσφέρει πια σταθερές σχέσεις, ουσιαστική επικοινωνία ή πνευματικό προσανατολισμό. Μέσα από την ψυχαναλυτική ανάγνωση, αναδεικνύεται το σύγχρονο υποκείμενο ως μια διχασμένη, ελλειμματική μορφή που αναζητεί με αγωνία μια χαμένη οντότητα – τον εαυτό, τον Άλλο, το νόημα. Και όπως δείχνει
η κατακλείδα του MOVIE WORK («από το εξωτερικό στο εσωτερικό, διαρκώς ερχόμενοι και επανερχόμενοι»), η αναζήτηση αυτή είναι μια διαρκής, επαναληπτική κίνηση χωρίς τελική λύση, αλλά με βαθύ ψυχοδυναμικό φορτίο.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου