3-ΤΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟΝ ΤΡΟΠΟΝ [ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]-χ.ν.κουβελης [3ο μερος]

.
.

γιδια ,στη Μαχαιρα-χ.ν.κουβελης
.
.
ΤΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟΝ ΤΡΟΠΟΝ
[ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ]-χ.ν.κουβελης[3ο μερος]
.
.
Ο ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΚΑΙ Η ΓΙΔΑ
ο Παπακωστας Παπατρεχας ειχε μια γιδα μαναρα κανουτα
πηγαινε στα Βρυστιανα που ειχε τα χωραφια του και επαιρ-
νε και τη γιδα μαζι του οσο αυτος θα δουλευει εκει η γιδα
να βοσκαει εκει στις ακρες κανενα χορταρακι.
Αφου τελειωσε τη δουλεια του παει να παρει τη γιδα να
φυγουν για το χωριο.Κοιταζει απο δω κοιταζει απο κει,
πουθενα η γιδα.Λιγο πιο περα βοσκουσαν τα γιδια τα Φε-
ρεντινεικα,κανει προς τα κει ,βλεπει μια γιδα με το ιδιο
χρωμα με τη δικια του,δεν ηξερε και πολλα απο πραματα,
ειπε αυτη ειναι και παει κατα πανω της να την πιασει.Η γι-
δα οταν ειδε εναν ανθρωπο να την κυνηγαει και παπα με
ρασα γουρλωσε τα ματια και αρχισε να τρεχει μεσα στο
κοπαδι.Προγκιξανε τα γιδια,οσο τρεχανε τα γιδια τοσο ετρε-
χε και ο παπας.
Ο Πανος Φερεντινος που ηταν αναμεριζμενος καπου ξαπλω-
μενος οταν ακουσε την αναμπομπουλα στο κοπαδι πετα-
χτηκε.Κοιταζει και τι να δει,τον παπα να τρεχει και το κοπα-
δι να προγκαει,να γινεται χαμος.
''Ε,ρε παπα'',φωναζει,''τι κανεις εκει;''
''να πιασω τη γιδα μ' '',λεει ο παπας
''ποια γιδα να πιασεις;ειναι δικια μας η γιδα,τραβα αλλου να
βρεις τη γιδα σου''
Ειδε και επαθε να πεισει τον παπα να φυγει απο το κοπαδι
και να ψαξει αλλου.
.
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ
ΠΙΣΩ
Ο μπαρμπα Κωτσος Τριαντης [Φασαριας]εκανε καποτε τον πρα-
ταρη,πηρε τα προβατα κατω απο τα Καμενα Παλιουργια να
τα παει για τον Σταχτια,ειχε πγιει κι ενα κρασακι παραπανω
οπως συνηθως,μπενει μπροστα απο τα προβατα και πισω τα
προβατα και ξεκινησε την πορεια του μαβλοντας τα προβατα
καμια φορα,ουτε γυρισε πισω να δει αν ερχοντε τα προβατα.
Τα προβατα καπου σταματισανε κι αυτος συνεχισε την πορεια
του μαβλοντας.
Καμια φορα περασε στου Πρικη στον Παλιουρα καποιον βρη-
κε στο δρομο.
''Ε,Κωτσο'',του φωναξε,''τι κανεις εδω;''
''παω τα προβατα στον Σταχτια''.του ειπε
''και που ειναι τα προβατα;''
''να απο πισω μου ειναι,δεν τα βλεπεις;''
Κοιταζει πισω,τι να δει,πουθενα προβατα.
.
Ο ΖΗΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΥΚΟ
Ο Νικαιας Κουβελης,παιδι πανω στον καιρο του,ακουγε απο
μεγαλιτερους ιστοριες για λυκους και λυκοκυνηγους.
Αποφασισε να παει κι αυτος σ' ενα καρτερι,να φυλαξει το
βραδυ να σκοτωσει λυκο,καπου εκει που πηγαινει ο δρομος
απο τα Παλιαμπελα στα Βρυστιανα.
Οι Κολοβαιοι ειχαν τα προβατα περα στα Λιβαδια και τα στερ-
φα στα Βρυστιανα και ειχαν μια σκυλα που το βραδυ εφευγε
απο τα προβατα να παει στα Βρυστιανα που ηταν τα στερφα.
Περναει απο τον Νικαια,σκοταδι μαυρο,δεν την ειδε,ειτε την
περασε για λυκο,δεν ξανα'χε δει λυκο,την σκοτωνει τη σκυλα.
Την κοβει στον ωμο και παει στη καλυβα του Παναγιωτη Πλια-
τσικα.
''Ελα Πανο'',φωναζει,''και σκοτωσα λυκο'' .
Βγαινει ο Πανος εξω και μ'ενα δαυλι αναμενο κοιταζει,τι να
δει,την σκυλα του Κολοβου.
''Πιασε να την πεταξουμε και θα μας σκοτωσουν οι Κολοβαιοι.
Τι λυκο φωναζεις;Ειναι η σκυλα του Κολοβου''.
Αλλα μετα απο καιρο σκοτωσε στο Διασελο και πραγματικο
λυκο ο Νικαιας.
Ετσι εκπληρωθηκε ο μεγαλος ζηλος του να σκοτωσει κι αυ-
τος λυκο.
.
Στο Βουκολιο της Μαχαιρας για καποιο διαστημα βουκολος
ηταν ο Θεοδωρος Θεοδωρου [Φερεντινος]απο τα Βλυζιανα,
πρωτομπαρμπας του μπαρμπα Θωμα.
.
ΤΑ ΝΑΙΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΝΙΑ
Οταν βγηκανε τα ναιλα και τα πανια οι [ν]τζοπαναραιοι εφτι-
αξαν τα μαντρια τους απο ναιλα και πανια,ζεσταθηκε το κοκ-
καλακι τους στα καημενα τα προβατακια.
Περασε καποτε ο μπαρμπα Λευτερης ο Κανατσουλας απο τον
Πλιακο το καταχειμωνο γεματο τσαφια το πρωι θελωντας να
πειραξει τον μπαρμπα Γιωργο του λεει:''να μου δωσεις τα ψα-
λιδια να κουρεψω τα προβατα και λαμπαδιασανε μεσα στο
ναιλο,δυο φορες το χρονο κουρεμα δυο ποκαρια μαλλι''.
Τον κοιταζει ο Πλιακος με ενα αγριο υφος,που θα με κοροι-
δεψει εμενα ο Λευτερακης ,που εφαγα τα νιατα μου μια ζωη
ολοκληρη στα πραματα και του λεει με αδιαφορια:
''Φευγα απο δω ,γυφτε,που θα κουρεψεις τα προβατα τον χει-
μωνα''.
.
ΟΙ ΚΟΥΡΗΤΕΣ
Οι κουρητες,που χρησιμοποιουσαν οι [ν]τζοπαναραιοι για το
ποτισμα των ζωων ηταν κορμος βελανιδιας,που τον σκαβανε
μεσα να βαθουλωσει και κρατουσε νερο ,και τον τοποθετου-
σαν σε πηγαδια η' σε στερνες η' οπου αλλου ειχαν νερο.
Κουρητες εφτιαχναν κι απο κορμο Δεντρου και Πλατανου.
Απο πλατανο ο κουρητος ηταν ο πιο ανθεκτικος,βασταγε περισ-
σοτερα χρονια.
.
Μια παροιμια.
Απο τα μετρημενα τρωει ο λυκος
.
Ο Παναγιωτης Πλιατσικας βρηκε στο λημερι του μεσα σε μια
χαραδρα ενα τσακαλι,που ηταν λουφασμενο.Το σκοτωσε με
την αγκλιτσα το χτυπουσε με τοση μανια.Ποιος ξερει ποσα
σφαχτα του ειχαν φαει τα τσακαλια.
.
Ο Πλιακος επειδη ειχε τα περισσοτερα προβατα επαιρνε για
λιβαδι τα Βρυστιανα.Τα χρηματα για το λιβαδι τα κατεθετε
στο Ταμειο στον Αστακο ,οπου πηγαιναν οι ιδιοκτητες και
παιρνανε τα χρηματα που τους αντιστοιχουσαν ,εκτος αν ηθε-
λαν αλλο ειδος συναλλαγης,τυρι,κοπρια,μαλλια,γαλα για τρα-
χανα,και σπανια περιπτωση,σφαγειο για τη Λαμπρη,γιατι
ειχαν ολοι ζωντανα,εστω και μια μαναρα για να ψησουν το
αρνι το Πασχα.
.
Ο ΚΟΛΙΟΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ ΚΙ ΟΛΑ ΤΑ ΚΟΥΤΑΒΑΚΙΑ ΤΗΣ ΣΚΥΛΑΣ
Ο Κολιος Τριαντης ειχε μια [ν]τζοπανοσκυλα στα προβατα.
Η σκυλα γεννησε καμποσα κουταβια,επρεπε ομως να κρατη-
σει 2-3 και τα υπολοιπα να τα πεταξει,γιατι η σκυλα δεν θα
τα εβγαζε.
Αλλα του αρεσανε ολα,καλο το Μουρκο,καλο και το Τραχηλη,
καλο και το Παρδαλο,δεν εβγαζε αποφαση να πεταξει κανενα.
Αποφασισε να τα κρατησει ολα,αλλα η σκυλα αδυνατισε απο
τα πολλα κουταβια και ψοφισε,με αποτελεσμα να ψοφισουν
και τα κουταβια.
Απο τοτε εχει μεινει στο χωριο:Σαν τον Κολιο με τη σκυλα,
καλο και το ενα ,καλο και το αλλο,τα κρατησε ολα και στο
τελος ψοφισε η σκυλα.
.
ΟΙ ΓΙΔΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΡΑΜΕΛΕΣ
Ο Θοδωρος ο Σιμος ηταν απο την Παπαδατου,ηρθε σωγαμ-
προς στον Κωστα Λιτσο [Ροτσκα].Ειχε 2-3 γιδες και καθε πρωι
τις επερνε απο τα Μπακαλεικα [εκει που ειναι η Κατω Αγορα]
και περνουσε μεσα απο τα μαγαζια για να βοσκησουν.
Το απογευμα οταν τις εφερνε πισω οταν περνουσε απο το
μαγαζι του Ζαρκαδουλα τους επαιρνε απο μια καραμελα.Σιγα-
σιγα οι γιδες εμαθαν κι οταν εφταναν στον Ζαρκαδουλα στα-
ματουσαν εξω απ'το μαγαζι κι οσο κι αν φωναζε ο Σιμος,οσο
κι αν τραβουσε την τριχια δε λεγανε να ξεκολλησουν αν δεν εμπε-
νε μεσα να τους παρει σπο μια καραμελα και ροκανιζοντας την
καραμελα να ξεκινησουν την πορεια τους.
.
Ο ΣΠΥΡΟ ΜΠΟΥΡΧΑΣ ΣΤΟ ΒΑΛΤΟ
Ο Σπυρο Μπουρχας ειχε παει καποιο καλοκαιρι τα προβατα του
στο Βαλτο για να βοσκησουν καλαμιες τα προβατα,τα κολλησε
ανθρακας και αρχισαν να ψοφουν απο πολλα προβατα τη μερα.
Κατα αλλη γνωμη,περισσοτερο βεβαιη,τα προβατα ετρωγαν
σταχυα με σιταρι ,το σιταρι φουσκωσε στο μπλι τους, δεν μπο-
ρουσαν να το γυρισουν, να μηρυκασουν,εσκαγαν και ψοφουσαν.
Εστειλε και στο χωριο μην κανουν κατι .''τι κανετε κει πανω''και
μαγαριστηκαν τα προβατα και ψοφανε
Τα μαζεψε τοτε να τα φερει στο χωριο και στο δρομο απο το
Βαλτο στη Μαχαιρα πεσανε 80 προβατα και φοφισανε.
.
Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ
Οι [ν]τζοπαναραιοι της Μαχαιρας φτιαξει συνεταιρισμο που μα-
ζευε τα το γαλα.Το παντζαριο το ειχαν στην αποθηκη του Χρι
στοφορου Σουρελη [Γκολφη],που ειναι κατω απο το χωριο στο
δρομο,που πηγαινει προς τη Σκουρτου.
Το τυρι το πουλουσαν σε εμπορους απο το Αγρινιο.Ο συνεται-
ρισμος κρατησε 4 χρονια,μετα σιγα-σιγα αρχισανε οι [ν]τζοπα-
ναραιοι και φευγανε,πηγαινανε στον Λια Καρελακη,τον τοπικο
γαλατα και ετσι διαλυθηκε ο συνεταιρισμος.
.
Ο μπαρμπα Σταθης ο Κουβελης [Γακας]επιασε δυο λυκοπουλα
σε μια τρυπα στα Παλιοκοπρια στα Βρυστιανα.Τα πηρε ,τους
εσπασε τα δοντια τα μεγαλα και τα ταιζε.Τα ειχε δεμενα στο
σπιτι του,ζησανε για καποιο χρονικο διαστημα και μετα ψοφι-
σανε.
.
Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ [Ν]ΤΖΟΠΑΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ
Οταν αρχιζε η νεα χρονια μαζευονταν ολοι οι [ν]τζοπαναραιοι
για να κοψουν τα λιβαδια.Επαιρνε ο Πλιακος τον τοπο,που ηθε-
λε,μετα ο Σπυρο Μπουρχας και αναλογα με τα ζωντανα ,που ειχε
ο καθενας με τη σειρα.Οι μικροι αυτοι,που ειχαν λιγα παιρνανε
τον χειροτερο τοπο και αν ηταν και κανενας ταλαιπωρος,που δεν
ειχε να πληρωσει δεν επαιρνε καθολου,εβγαζε το κοπαδι του σε
κανενα πλαγακι στο κοινωτικο και στις παραβολες μεσα στα
σπαρτα η' εσμοιγε τα πραματα του με καποιον μεγαλο και τα φυ-
λαγε αυτος για να βοσκουν και τα δικα του.
Δεν απολειπονταν και οι καυγαδες οταν δεν συμφωνουσαν με
το που θα παρει ο καθενας.Μερικες φορες πγιανονταν και στα
χερια.Ο Νικακης ο Μπαρμπαρουσης με τον Γωγο Πλιακο[ Κουβε-
λη ]πιαστηκαν στα χερια οταν διαφωνησαν στη συγκεντρωση
για τα λιβαδια.
.
Οι αζαπιτες [ν]τζοπαναραιοι.
Πολλοι [ν]τζοπαναραιοι εκαναν αζαπιες[ζημιες]μεσα στα λιβαδια
των αλλων [ν]τζοπαναραιων και στις καλλιεργειες του χωριου,
αφηνονταν αρκελετικα[ασημαζευτα] τα πραματα τους ,και παρα-
κολουθουσαν καπου κρυμμενοι πως βοσκουν.
Κι αν τους εβλεπε κανενας εκαναν πως τους εφυγαν.''Ορε τα
μαγαρισματα δεν τα χωραει ο τοπος ,ηρθανε κι εδω;'',δηθεν οτι
τους φυγανε.
.
Ο Αναστασης Παπατρεχας πατερας του Μητσαρελια ειχε τα
γιδια στις Ελιες τις Τζαπανεηκες,ειχε και εναν πιστικο.Ενα
βραδυ πηγαν κλεφτες Γκαραγκουνηδες να του κλεψουν κα-
νενα ζωντανο.Τους καταλαβε,αρπαζει το οπλο του και πυ-
ροβολει και τραυματιζει καποιον στο ποδι.Μεσα στη νυχτα
διακρινει οτι αυτος ου τραυματισε ηταν ο κουμπαρος του
απο το Αγραμπελο.
Μετα απο δυο-τρεις μερες πηγε στο Αγραμπελο για να δει
αν οντας ηταν ο κουμπαρος του.Βρισκει την κουμπαρα,την
ρωταει:Που ειναι ο κουμπαρος;
Ειναι αρρωστος,του λεει,εκεινη.
Που να βγει μπροστα του ο κουμπαρος κουτσος,εκανε τον
αρρωστο στο κρεβατι.
.
Οι Μπουρχεοι Νικολος,Θανασας και Πανος ειχαν πολλα γιδο-
προβατα.Εκαναν και πραματειες,δηλαδη,αγοραζαν γιδοπρο-
βατα και τα πουλουσαν.
Καποτε ο Θανασας ο Μπουρχας ειχε παρει πραματεια γιδια
απο τα Βλυζιανα και τα ειχε στον Καραμη οταν του επιτεθηκε
καποιος κλεφτης για να τον ληστεψει.Αλλα κι ο μπαρμπα Θανα-
σας δραστηριος εβγαλε το οπλο του και ακινητοποιησε τον κλε-
φτη.Τον αναγκασε κι ανεβηκε πανω σ'ενα δεντρο.
Τοτε του ειπε:Κατεβα κατω για να δω ποιος εισαι και δεν θα σε
πειραξω και να μην ξανατολμισεις να με πλησιασεις.
.
Ο μπαρμπα Χρηστος Παπατρεχας [Γατης]μαζεψε τα προβατα
απο τα Παλιαμπελα και τα πηγε στα Βρυστιανα στα σταρια,που
ειχαν θεριστει και τα αφησε αθετα,δηλαδη ,ελευθερα,πολυ ωρα
μεσα στα σταρια χωρις να τα περιορισει λιγη ωρα και μετα να τα
βγαλει σε κανα χερσο να μην φανε πολυ καρπο.Κι αυτα φαγανε
πολυ καρπο.Μετα πηγαν και στο πηγαδι για νερο και ο καρπος
φουσκωσε μεσα τους με αποτελεσμα να χασει καποια προβατα
.
στις μερες μας ειχαν προβατα ο Γιαννης Μποζωνης ,ο Χαριλαος
Μακρυπιδης,ο Λακιας Λιαμης.
.
Μια χειμωνιατικη νυχτα ειχαν μαζευτει πολλοι ντζοπαναρεοι
στο λημερι του Κανατσουλα.Ειχαν αναψει μια μεγαλη φωτια
και συζητουσαν ,πετουσαν και κανενα ξυλο που ειχαν μαζεψει
εκει γυρα για να μην σβησει η φωτια.
Ο μπαρμπα Γληγορακης ο Μπουρχας ειχε μια σκυλουλα και
κοιμονταν εκει διπλα στη φωτια.Ο Πιπης ο Χαβας Λιαπης οπως
πεταγε κουτσουρα πανω στη φωτια περασε τη σκυλα για κου-
τσουρο.Την αρπαζει και την πεταει μεσα στη φωτια,στο τσακ
γλυτωσε και δεν καηκε.
Και τα γιδια ηταν ολα μαζεμενα εκει γυρω και το πρωι χωριζα-
νε και πηγαινε καθε ενα στον κυπρο του.
.
ΟΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΕΣ ΓΑΛΑΤΑΔΕΣ
Οι γαλαδες ,που ερχονταν εδω ηταν Κεφαλονιτικης καταγωγης.
Στηναν το παντζαριο σε καλυβες,που τις εφτιαχναν οι ιδιοι οι
ιδιοι οι [Ν]τζοπαναρεοι και δινανε δωρεαν το γαλα μιας μερας
.
γουρουνια ειχε ο Αντωνης Πουλης και ο Χρυσανθος Τοντος.
γελαδια ειχε ο Μητσος Παπατρεχας[Ταρκαζης]
.
ΤΟ ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ ΤΩΝ [Ν]ΤΖΟΠΑΝΩΝ
Οι [ν]τζοπαναρεοι ξωμαχοι ολη μερα στον λογκο πινανε νερο
οπου βρησκανε,απο τρεχουμενα νερα ρυακια τον Γερομπορο.
Εκει ομως πινανε και τα ζλαπια τα σκυλια και τα πραματα.
Ο Κωστας Κουβελης [Βεληγκεκας][ν]τζοπανος ελεγε πως το
νερο οταν περασει απο 40 χαλικια καθαριζεται.
Αλλοι πινανε και απο στασιμα νερα απο τη Ρουστα,στο Βαραγκα,
στο Βρετκο,στη Λουτσα,στα Βρυστιανα,απο διαφορες λμπουλες
και νεροκρατες,διαφορες πετρες,που ειχαν τρυπα,που κρατουσε
νερο.Μια τετοια τρυπα ειναι ειναι στην κορυφη στο Ξοβουνι,
ακομη και στις πατημασιες των αλογων,που κρατουσαν λιγο
νερο
.
Στα χρονια της Κατοχης με μια οκα αρνι αγοραζες μια οκα
αλευρι.Η κτηνοτροφια γλυτωσε πολλοι κοσμο απο την πεινα
τοτε
.
Ο ΛΗΣΤΗΣ ΓΑΤΣΕΛΟΣ [ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΜΗΣ]ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ
ΚΑΙ Η ΔΙΑΦΥΓΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΩΚΤΙΚΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΩΝ ΧΩ-
ΡΟΦΥΛΑΚΩΝ ΣΤΑ ΒΡΥΣΤΙΑΝΑ ΣΤΑ ΜΑΝΤΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΝΙΑΙΩΝ
ΠΑΠΑΤΡΕΧΑΙΩΝ
Οι Κανιαιοι Παπατρεχαιοι ειχαν στανη στα Βρυστιανα.
Ο Γατσελος ετρωγε συχνα ψωμι στη στανη των Κανιαιων.
Ο Παναης Παπατρεχας καταφερε τον Χρηστο Παπατρεχα
[Ντουγια]να σφυριξει συνθηματικα τη βραδυα,που θα ξε-
νυχτουσε στη στανη ο Γατσελος και ετσι και εγινε.Με το
χαραμα η στανη περικυκλωθηκε απο το αποσπασμα και
απο Μαχαιριωτες εχθρους του Γατσελου.Ο Γατσελος πηρε
τη καπα και την αγκλιτσα και εβγαλε το κοπαδι εξω απο τα
μαντρια και σαλαγωντας τα προβατα καταφερε να διαφυγει.
Το αποσπασμα νομισε πως ο [ν]τζοπανης ηταν ο Ντουγιας
και δεν του ριξανε.Οταν ψηλωσε ο Γατσελος πυροβολισαν
εναντιον τους και στη διαμαχη,που ακολουθησε σκοτωθηκε
ενας χωροφυλακας,ειπωθηκε πως χτυπηθηκε καταλαθος απο
σφαιρα του Νικου Βετλαντζα[Κουβελη].Για εκδικηση ο Γατσε-
λος ξεκοιλιασε τα μπλαρια τα Κανιαιικα,που εβοσκαν πιο
πανω.Οι Κανιαιοι φοβουμενοι αντιποινα πηραν το κοπαδι
τους και πηγαν για καποιο χρονικο διαστημα στον Αη Τα-
ξιαρχη στο Βασιλοπουλο
.
Ο λυκος λενε τη νυχτα μπορει να περασει 40 συνορα
.
.
.