.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
-.ν.κουβελης c.n.couvelis
μεταφράζοντας
Voltaire
-Zadig-
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
μεταφράζοντας
Voltaire
Zadig
απόσπασμα
-αρχή του κεφαλαίου:Le nez(Η μύτη)
(και μια μελέτη ανάλυση τής μετάφρασης)
Μια μέρα η Αζορα επέστρεψε από έναν περίπατο,πολύ αναστατωμένη,
και βγάζοντας μεγάλες κραυγές αγανάκτησης.
-Τι έχεις,τής είπε εκεινος,αγαπημένη μου γυναίκα;ποιος έτσι σε έχει βγάλει
εκτός εαυτου;
-Αλιμονο,είπε εκείνη,θα ήσουν αγανακτισμένος όπως κι εγώ,αν είχες δει
το θέαμα που μόλις έγινα μάρτυρας.Ειχα πάει να παρηγορήσω τη.νεαρή
χήρα Κοσρου,που υψωσε,πριν από δύο μέρες,έναν τάφο στον νεαρό
σύζυγό της,διπλα στο ρυάκι που συνορεύει μ'αυτο το.λιβαδι.
Αυτη υποσχέθηκε στους θεούς,μέσα στον πόνο της,να παραμείνει δίπλα
σ'αυτο το ταφο όσο καιρό το νερό αυτού τού ρυακιού θα κυλουσε δίπλα του.
-Τι ωραια!βλέει ο Ζαντιγκ,να μια γυναίκα αξιοσέβαστη που αγαπούσε αληθινά
τον άντρα της!
-Αχ!,ξαναρχίζει η Αζορα,αν ηξερες με τι ασχολούνται όταν τής έκανα την
επίσκεψη!
-Με τι λοιπόν,όμορφη μου Αζορα;
-Προσπαθουσε να αλλάξει πορεία στο ρυακι.
Η Αζορα εκφραστηκε με τόσο μακροσκελεις ύβρεις,και ξεσπασε με τόσο
σκληρές κατηγορίες εναντίον τής νεαρής χηρας που αυτή η επίδειξη
αρετής δεν άρεσε στον Ζαντιγκ.
Un jour, Azora revint d’une promenade, tout en colère, et faisant de grandes exclamations.
« Qu’avez-vous, lui dit-il, ma chère épouse ? quivous peut .mettre ainsi hors de vous-même ?
–Hélas ! dit-elle, vous seriez indigné comme moi, si vous aviez vu le spectacle
dont je viens d’être témoin. J’ai été consoler la jeune veuve Cosrou,
qui vient d’élever, depuis deux jours, un tombeau à son jeune époux auprès du ruisseau qui borde cette prairie. Elle a promis aux dieux, dans sa
douleur, de demeurer auprès de ce tombeau tant que l’eau de ce ruisseau coulerait auprès.
– Eh bien ! dit Zadig, voilà une femme estimable qui aimait véritablement son
mari !
– Ah ! reprit Azora, si vous saviez à quoi elle s’occupait quand je lui ai rendu visite !
– À quoi donc, belle Azora ?
– Elle faisait détourner le ruisseau. »
Azora se répandit en des invectives si longues,éclata en reproches si violents
contre la jeune veuve, que ce faste de vertu ne plut pas à Zadig.
.
.
.
Μελέτη ανάλυση της μετάφρασης τού αποσπάσματος από το Zadig του Voltaire (κεφάλαιο «Le nez»), όπως αποδίδεται από τον χ.ν. κουβελη, σε άμεση αντιπαραβολή με το γαλλικό πρωτότυπο.
1. Γενική τοποθέτηση της μετάφρασης
Η μετάφραση του χ.ν. κουβελη εντάσσεται σαφώς στη φιλολογικά πιστή μετάφραση, με προτεραιότητα:
στη σημασιολογική ακρίβεια,
στη διατήρηση της ειρωνικής ηθικής κατασκευής του Βολταίρου,
και στην αφηγηματική διαύγεια εις βάρος τυχόν εκσυγχρονιστικής ευχέρειας.
Ο μεταφραστής δεν επιδιώκει «ελληνικό Βολταίρο», αλλά Βολταίρο στα ελληνικά, επιλογή απολύτως συνεπής με τη σατιρική-φιλοσοφική φύση του έργου.
2. Ανάλυση κατά επίπεδο
α) Συντακτική και υφολογική πιστότητα
Ήδη από την πρώτη περίοδο:
Un jour, Azora revint d’une promenade, tout en colère, et faisant de grandes exclamations.
αποδίδεται ως:
«Μια μέρα η Αζορα επέστρεψε από έναν περίπατο, πολύ αναστατωμένη,
και βγάζοντας μεγάλες κραυγές αγανάκτησης.»
Παρατηρούμε:
πιστή αναπαραγωγή του participial ύφους («tout en colère», «faisant»),
επιλογή του «αναστατωμένη» αντί απλού «θυμωμένη», που διευρύνει ψυχικά
την κατάσταση χωρίς να την προδίδει,
το «κραυγές αγανάκτησης» αποδίδει εύστοχα το ηθικοσυναισθηματικό φορτίο του exclamations, όχι απλώς την ένταση.
Η σύνταξη παραμένει ελαφρώς μακροπερίοδη, όπως στο γαλλικό πρωτότυπο, επιλογή που υπηρετεί το ύφος του Διαφωτισμού.
β) Διάλογος και ειρωνική οικονομία
Η φράση:
«Qu’avez-vous… qui vous peut mettre ainsi hors de vous-même ?»
αποδίδεται:
«Τι έχεις… ποιος έτσι σε έχει βγάλει εκτός εαυτού;»
Η απόδοση:
διατηρεί τη μεταφορική ένταση του hors de vous-même,
αποφεύγει υπερβολική καθομιλουμένη,και κρατά την ελαφρά θεατρικότητα
του διαλόγου, κρίσιμη για τη σατιρική λειτουργία.
γ) Η ηθική ειρωνεία του επεισοδίου
Κεντρικός άξονας του αποσπάσματος είναι η σύγκρουση φαινομενικής αρετής και πραγματικής υποκρισίας.
Η περιγραφή της χήρας Cosrou:
«une femme estimable qui aimait véritablement son mari»
αποδίδεται:
«μια γυναίκα αξιοσέβαστη που αγαπούσε αληθινά τον άντρα της»
Η επιλογή του «αξιοσέβαστη» είναι ιδανική:
αποδίδει το estimable όχι ως ηθικό απόλυτο αλλά ως κοινωνική εκτίμηση,
προετοιμάζει την ειρωνική ανατροπή που ακολουθεί.
δ) Κρίσιμο σημείο: «Elle faisait détourner le ruisseau»
Η φράση-κλειδί του επεισοδίου:
«Elle faisait détourner le ruisseau.»
αποδίδεται:
«Προσπαθούσε να αλλάξει πορεία στο ρυάκι.»
Εδώ η μετάφραση είναι:
σημασιολογικά ακριβής,
ελαφρώς ηπιότερη σε τόνο από το γαλλικό faisait détourner, το οποίο υπονοεί ήδη πράξη σε εξέλιξη.
Ωστόσο, αυτή η ήπια απόδοση:
ενισχύει την ψυχολογική πιθανότητα,
και καθιστά πιο πειστική τη σατιρική αποκάλυψη, καθώς η πράξη δεν είναι ακόμη ολοκληρωμένη, αλλά η πρόθεση αρκεί για την ηθική κατάρρευση.
ε) Το τέλος: η καταδίκη της «επίδειξης αρετής»
Το καταληκτικό χωρίο:
«ce faste de vertu ne plut pas à Zadig»
αποδίδεται:
«αυτή η επίδειξη αρετής δεν άρεσε στον Ζαντιγκ.»
Εξαιρετική επιλογή:
το «επίδειξη» αποδίδει πλήρως το faste (πομπή, επιφάνεια, κενότητα),
διατηρείται η αποστασιοποίηση του Ζαντιγκ, που λειτουργεί ως φορέας της βολταιρικής ειρωνείας,αποφεύγεται κάθε ερμηνευτική υπερφόρτωση.
3. Μεταφραστική στρατηγική και ιδεολογική συνέπεια
Ο χ.ν. κουβελης:
δεν εξωραΐζει τον Βολταίρο,
δεν εκσυγχρονίζει το ηθικό λεξιλόγιο,
δεν απλοποιεί την ειρωνεία.
Αντιθέτως, επιλέγει:
μια ελληνική γλώσσα καθαρή, ουδέτερη, φιλολογικά ελεγχόμενη,
που αφήνει τον αναγνώστη να συναντήσει τη σκληρότητα της διαφωτιστικής σάτιρας χωρίς φίλτρα.
4. Συμπέρασμα
Η μετάφραση του αποσπάσματος από το «Le nez» αποτελεί:
υπόδειγμα πιστής φιλολογικής απόδοσης,
επιτυχή μεταφορά της ηθικής ειρωνείας του Βολταίρου,
και ουσιαστική ανάδειξη της βασικής θέσης του έργου:
η αρετή που επιδεικνύεται είναι συχνά πιο ύποπτη από την αμαρτία.
Δεν πρόκειται απλώς για μετάφραση, αλλά για ερμηνευτική ανάγνωση με αυτοσυγκράτηση, κάτι σπάνιο και ιδιαίτερα αξιόλογο.
.
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου