'
.
ΜΑΧΑΙΡΑ ΙΣΤΟΡΙΑΙ
χ.ν.κουβελης
.
.
.
.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ειναι ιστοριες που ακουγονται,και γινονται εικονες,αυτο ετσι εγινε,ετσι το ειδαν
και το εζησαν,εγινε στη κοινωνια τους,συμμετειχαν,
να συμπολιτευεσαι σημαινει εξανθρωπιζεσαι,αποκτας τη γοητεια του ανθρωπου
που συναλλασεται και συμπραττει με τους αλλους ανθρωπους για το κοινο της Πολιτειας
τους,
Ας δουμε τις ιστοριες οπως ενα θεατρο που δεν παιζεται μονο εδω μπροστα μας,αλλα,
κυριως,παιζεται εντος μας,
μας ενσωματωνει σε μια ενιαια συλλογικη εμπειρια,
Μια Βαθεια Λυτρωτικη Ψυχαναλυση
Συνολα Ανθρωπων -Μαχαιρα
.
.
ειναι η ΑΣΤΡΑΠΗ ,φωτογραφια περιπου το 1939,διακρινονται: Βασιλης Κουβελης
[Βετλατζας], Γιαννης Κουτρουμανος ,Αντρεας Χασαπης,Χρηστος Γκολφης, Δημητριος Παπατρεχας[Τρικουπης],Κωστας Παπατρεχας [Γραψας], Γεωργιος Τσολακης, Χρηστος Παπασταμος[Τελιας]
''Αστραπη '' Η Θρυλικη Ποδοσφαιρικη Ομαδα της Μαχαιρας [ Ακαρνανιας ]
Μια Απο Μνημης Ανασυσταση της Ιστοριας της
Η θρυλικη ''Αστραπη '' , η ποδοσφαιρικη ομαδα της Μαχαιρας [ Ακαρνανιας ] απο τη δεκαετια του 1930.Προσπαθουμε να μαθουμε την Ιστορια της μεσα απο τις μνημες των ανθρωπων . Στην αρχη να θυμηθεις ειναι δυσκολο , επειτα σιγα - σιγα ολο και περισσοτερα θυμασαι.Σαββατο μεσημερι 12 Σεπτεμβριου 2009 . Ο Παπα - Κωστας Παπατρεχας [ 94 χρ ] επινε τον καφε του στο καφενειο του Νικου Λιαμη ,πολυ παλιος παιχτης της '' Αστραπης '' , τον ρωτησαμε για την ομαδα , σιγα - σιγα θυμηθηκε κι αρχισε να διηγηται [αποσπασματικα
και με κενα στα γεγονοτα , '' που να θμασαι '' ] . Επειτα ηρθε ο μπαρμπα Λευτερης ο Κουβελης [ 80 χρ ] , αυτος τα πιο πολλα που θυμηθηκε ηταν για την '' μικροτερη ομαδα '' [σε ηληκια ] που διαδεχτηκε τους παλιοτερους. Την αλλη μερα ο Τακης Ζαρκαδουλας ανασυρε απο τις μνημες του την ομαδα της '' Αστραπης '' απο την δεκαετια του ' 50 εως
τα νεωτερα χρονια .Ολοι τους θυμηκαν με θαυμασμο και συγκινηση το μεγαλειο της ομαδα '' μας ''.Βεβαια πολλα παρα πολλα ακομα περιμενουν να βγουν απο το βαθος
των αναμνησεων στη επιφανεια για την ιστορια της '' Αστραπης ''. Απο τα λεγομενα τους σχηματικα μπορουμε να διακρινουμε εξι περιοδους της ομαδας .
-Α ' Περιοδος.[ Προπολεμικη περ 1930 - 1940 ] Οι Παλιοι
- Β ' Περιοδος [ '' η μικροτερη ομαδα '' , σε ηληκια , περ 1940 - 1950
- Α ' Επανιδρυση [ περ 1955 - 1960 ]
- Β ' Επανιδρυση [ 1965 - περ 1970 ]
- Α ' Επισιμη Συμμετοχη στο Ερασιτεχνικο Πρωταθλημα ΑιτωλοΑκαρνανιας [ 1984 -
περ 1995 ]
Το 1986 χρησθηκε Πρωταθλητρια της Γ ' Κατηγοριας , ανεβηκε στη Β ' Κατηγορια και παρεμεινε για δυο χρονια 1987, 1988
- Β ' Επισιμη Συμμετοχη στο Ερασιτεχνικο Πρωταθλημα ΑιτωλοΑκαρνανιας [ 2005 - 2007 ].
Ειναι περιττο να αναφερουμε πως ενδιαμεσα ποτε δεν επαψε να υπαρχει η ομαδα και να παιζει αγωνες .
Στην καταγραφη των αναμνησεων κραταμε τη γνησιοτητα της γλωσσας , αλλα και οσο ειναι δυνατο τη χρονικη σειρα των αναμνησεων τους .
'' τερματοφυλακας ηταν ο Αντωνης Π[ου]λης , πλι ονομα και πραμα , αυτον τον ειχαμε ντμενο, φανελα , παπουτσια . γαντια , μονο αυτος εμεις οχι ...ητανε τοτες παιχτες ο Σταυρος Τζιντζος [ μπακ , δεν βαργε μι τ ' μυτ ' βαργε ετσ '[εννοει με φαλτσο] ] , ο Νασος Τσαπαρελης [ κυνηγος , οξω δεξια] , ο Λακιας Ντουμιας [ Παπασταμος , μπακ ] , ο Χρηστος Καραμπερης [Γεροθοδωρος , κυνηγος ] ...Προεδρος ητανε ο γιατρος ο Μπεσας , γαμπρος του Παναη Παπατρεχα...προκαταρτιστηκε απ' τον Μακια Καραμπερη [ Γεροθοδωρο ] ητανε χωροφυλακας, σαν προπονητης ητανε , τους εμαθε το ποδοσφαιρο [ δυο λ[ι]θαρια το τερμα , αμα περασ ' μεσα η μπαλα ειναι γκολ , για ψλα , απαν' δεν ειχαμε τιποτα , που να'ναι δοκαρια ,αυτο λεγεται '' τερμα '' , '' μπακ''καθηται σε μια μερια και περιμενει τον αλλον , '' κεντρικος σεντερ χαφ ''παει οπ 'θελει, '' αραουτ '' αμα βγει η μπαλα οξ ',αμα
αγκιξ[ι]ς τ ' μπαλα το λενε ''πεναλτι '',... τ' μπαλα τ ' γεμιζαμε με χουρταρ ' , με κβαρα σπαγγο ,δεν την φουσκωνανε , ... οταν πρωταρχισαμε την ομαδα ειμασταν καταρτισμενοι , ειχαμε και λαι'σμαν σε αγωνες εξω , ητανε και παιχτες που παιζανε κατ' αναγκη , δεν ητανε γραμμενοι στν' ομαδα, αμα ελειπε κανενας συμπληρωναν . δεν ηταν ταχτικοι , οπως
ο Βασιλης Τριαντης ,...ο Γακια Τσαπαρελης επαιζε κυνηγος , ... γηπεδα ειχαμε στο Σκορπστο[ ουλο αγκαθια ] , στο Μυλο τ ' Λιαμ '[ εκει παιζαμε μονοτερμα , δεν ειχε μακρυ να παιζουμε, δεν παιζαμε ματς ] , στ ' Πεταλι [ λακκα , ητανε χωρος] , στ ' Φτερ ' τ ' Κολοβου , ...αγωνες παιζαμε με τον Αστακο [ στα Βαρκα ] ,τ ' Μαχαλα [ στα Σχολεια ] ,στ ' Κατουνα ,
στ ' Κονωπινα , σν 'Αμφιλοχια [ κερδισαμε 1-0], ...παεναμε με το φορτηγο τ ' Καρελακη
[ τν ' Ωστεν ] μπαιναμε απαν ' , στ 'καροτσα , κι φωναζαμε οσο μπορουσαμε '' Αστραπη Αστραπη ''... σν ' Αμφιλοχια ητανε π ' μας ρωτσανε τι ονομα εχουμε κι τσουπαμε ''Αστραπη'' , κι ετσ ' βγηκε '' Αστραπη '' , ... τοτε ητανε π ' θελνανε να τα βαλνε με τ ' Αγρινιο [ τον Παναιτωλικο ], θα ' παιρναν κι απ ' τ ' Σκουρτου κανα δυο παιχτες ,ητανε ομως πολλα τα εξοδα και δεν αποπηγανε, ... στ ' μκροτερη ομαδα [ οταν απ ' τους παλιους την πηρανε οι νεωτεροι ] ειχανε τερματοφυλακα τον Τσολακο [ απ ' τν ' Αρτα ητανε , τσαγγαρης , παντρευτκε στ ' Μπαμπινη ] , ητανε πολυ καλος δεν περναγε τιποτα , ... κι ο Καμινιας
[ Κωστας Κωστακιωτης [ ητανε τοτε τερματοφυλακας , και σ ' ενα αγωνα παν ' στ ' Μαχαλα καθονταν παν ' στα δοκαρια κοκονακι κι κοροδευε ενα Τζαχρηστα ξαδερφο τ ' ,
τνε' παιζαμε τ ' Μαχαλα , τετοιος ακροβατς ητανε αυτος, ...εγω ηθελα να παιζω κεντρικος σεντερ χαφ , να παενω ολουθε, να μη γιλασω τ ' ονομα μ ', Παπατρεχας ] , ... η μικροτερη ομαδα ητανε . ξερω κι γω , ας πουμε απ ' 45 ως το '55, μπακ ητανε ο Χρηστος Σουρελης
[ Γκολφης ] , κι ο Αντωνης Γκουμας , δεν περναγε κανενας , δεν εκανε κατ ' η μπαλα,
σ ' αυτους στηριζονταν , - ο Καννελης [ Γιωργος Παπατρεχας ] , Τακης Στρατος , κυνηγοι προωθημενοι, - Μακιας Βετλαντζας [ Κουβελης ] , ο Λεκος τ ' Σπυρου Φιλιππα [ ο Αλεκος Κουβελης ποχει τν ' αντιπροσωπεια με τ ' αυτοκινητα OPEL ],...τα γηπεδα ητανε το Σκορπστο, κι αμα εφραξαν τ ' Πεταλι πηγανε στ ' Φτερ ' τ ' Κολοβου, ... παιζανε με τα χωργια απο Κατουνα κι κατ ' , Κονωπινα , Παπαδατ ' . Φυτειες [ Μαχαλα ], Αστακο , ... μπαλα ειχανε αν 'σε κανα παιδι τ ' κανανε καμια μπαλα δωρο , μαζευαν κανα φραγκο
απ ' τα μαγαζια , ερανο , δινανε τοτε , ητανε φιλαθλοι, κι τα παιδια δεν ειχαν τιποτα αλλο , σκονωνταν το πρωι' για το καπνο , κι τα απογεμα πηγεναν για μπαλα , να παιξνε , ... ητανε φιλαθλοι . θμαμε το δασκαλο τον Νικητα που πηγε στ ' Πεταλι να παρακολουθησει αγωνα , ματς , δεν θμαμαι με ποιους , ...θμηθκα ενα περιστατικο , στ' Κονωπινα ειχανε κοψ ' τα παλιουργια απ' τσ ' ακρες να παιξνε , ο Μητσο Μποραζανης [ Παπασταμος ] οπως ηταν ορμητικος γλυστρισε κι επεσε πανω στα παλιουργια , σκοθκε αμεσως κι συνεχ[ι]σε και τα παλιουργια ητανε καρφωμενα πισω στο σωβρακο τ ' , ειχε τετοια ορμη που'τε καταλαβε τιποτα ,... ο Γραψας [ Κωστας Παπατρεχας ] ητανε κι στν ' ενδιαμεσ' ομαδα , επαιζε κυνηγος , ...ητανε κι αλλοι παιχτες παλιοτερα , αλλα και νεωτερα , ο Γιαννης Κουτρουμανος , αδελφος τ ' Λια ,ο Βασιλης Λιαμης , ο Δημητρης Τρικουπης [ Παπατρεχας ], ο αδελφος του ο Καπεταν Ερμης [ Γιωργος Παπατρεχας Καμπανας η ' Βενιζελος , αυτος ηταν καλος παιχτης], ο Κοτσακιας Μπαρμπαρουσης , ... ολοι παενανε τοτε να παιξνε , αλλα ητανε τα στελεχοι που παιζανε αγωνα , .. . στο Μυλο τ' Λιαμη ητανε μονο για μονοτερμα , για να κανε δοκιμες [ προπονησεις] ητανε ποσος χωρος , αλλωστε εκει κατασκηνωναν οι γυφτεοι , φτιαχναν σκηνες , ... αλλος παιχτης ηταν ο Δημητρης ο Λασπιας , μπακ , απ ' τους καλους ,δεν περναγε μπαλα, ... σ' ενα αγωνα ανεβκε ο Καμινιας στα γκολποστ και φωναζε, τσ ' παιζαμε ,... απ ' το χωραφ ' παενανε ξεπατωμενοι και φωναζαν , ειχανε ζηλο ,ολη μερα χωραφ ' και το βραδ' μπαλα,...ο Γακια Κολοβος ειχε φορτηγο και τους μετεφερνε, με
ερανο πληρωνανε τα εξοδα , κι ο Βαγγελης ο Καρελακης τους μετεφερνε [ με την Ωστιν , στη ξυλινη καροτσα , και με τη θρυλικη ''Χαρχαλο '' ] ανεβαιναν πανω και φωναζαν , κι αυτος ρεκαζε [ φωναζε ] περσοτερο απ ' αφνους, τν ' αγαπουσαν τοτε τν ' ομαδα , δεν
ειχαν τιποτα αλλο να διασκεδασνε , ...
...παιρναμε και παιχτες απο αλλου , τον Χρηστο Κοντη αριστερο μπακ απο την Χρυσοβιτσα . Σ' ενα ματς παιζανε εφτα Αστακιωτες , ητανε με την Μαχαλα.Λιγο αργοτερα επαιζε απο τον Αστακο ο Γιωργος ο Μαντζαρης [ γυρω στο ' 60 ]. Σ' ενα αγωνα , γυρω στο ' 55 παιζαμε Κονωπινα - Αστραπη , θυμαμαι παιχτες Τακης Στρατος , Καννελης , Καμινιας ,Χρηστος Σουρελης [ Γκολφης ] , το σκορ 1-3 η' 1-4 υπερ εμας,... το 1955 περιπου εγινε [ η πρωτη ] επανιδρυση της '' Αστραπης '' απο το Νικο Νασουλα [ Κουβελη ] , μαζυ ηταν ο Σπυρος
ο Παπασταμος , ο Φορακιας ο Καρελακης , ο Αγγελος ο Βετλαντζας [ Κουβελης ], ο Σταυρος ο Γκουμας , ισως , δεν θυμαμαι καλα , και ο Μιχαλης ο Τριαντης . Ειχανε απο τη Σκουρτου τον Παπαπερικλη [ εξτρεμ δεξι, ταχυς , ντριπλερ], απο την Χρυσοβιτσα τον Μακια
τον Σαββα [ εξτρεμ αριστερο[ οχι πολλες φορες . Κατα καιρους απο τον Αστακο ερχονταν και παιζανε ο Φανιας ο Μακρης τερμα , και ο Βασιλης ο Τζορτζατος φορ, ...παιζανε Θεατρο και με τις εισπραξεις περνανε μπαλα , [ το τελευταιο Εργο παιχτηκε το 1961 , καλοκαιρι ,
το Εργο ηταν η '' Γκολφω ''] , ... γηπεδα ηταν στη Πεταλι , [ οταν τους εδιωξαν απο κει] στη Μποστανια , στα Λειβαδια [ στου Κολοβου ], στ ' Κατσκου[γι]αννη,...
Το 1965 εγινε [ η δευτερη ] επανιδρυση της '' Αστραπης '' απο μενα [ Τακης Ζαρκαδουλας ] και τον Βασιλη τον Βετλαντζα [ Κουβελη], η στολη της ομαδας ηταν πρασινη, μετα αλλαξαν οι φανελλες σε κοκκινο γαλαζιο [ για να ταιριαζουν με το σημα της αστραπης ], ...Αγωνας το ' 65 - '66 .Αστραπη - Αστακος 5 - 1 [ 2 γκολ ο Κωστας Χασαπης ] [ θυμαμαι παιχτες τον Πανακια Παπασταμο , τον Γιωργο [ Γωγουλα] Ζαρκαδουλα ] , - Αστραπη - Παπαδατου 1 - 0 , Μαχαλα - Αστραπη 1- 0 , Σφηνα - Αστραπη 1 - 1 , Κατουνα - Αστραπη 4 - 4 , Γουρια - Αστραπη 3 - 2 , ... αυτη η ομαδα της ''Αστραπης '' πρεπει να εφτασε μεχρι το 1970 ,...
Η Ιστορια της Θρυλικης Ομαδας της '' Αστραπης '' δεν τελειωνει , θα επανελθουμε και με αλλες μαρτυριες [ παιχτες , ματς , αγωνες , συμβαντα , ...], αλλα και για τις δυο περιοδους της ομαδας στο Ερασιτεχνικο Πρωταθλημα της ΑιτωλοΑκαρνανιας
Αστραπη Μαχαιρας,στο γηπεδο της Μποστανιας,1968
Πανω ορθιοι,απο αριστερα:
Δημητρης Πουλης,Χριστοδουλος Κουβελης,Γενναιος Καραγιαννης,Νικος Κουβελης Βετλαντζας,Χριστοφορος Παπασταμος,Λευτερης Μπαρμπαρουσης,Γιωργος Ζαρκαδουλας,
Νικος Μπαρλας,Τακης Ζαρκαδουλας
Κατω καθισμενοι,απο αριστερα:Γιωργος Κουβελης,Χριστοφορος Τζακωστας,Γιωργος Γκουμας,Γιωργος Μπαρμπαρπουσης,Θανασης Γκουμας ,Γιαννης Καντας
η Αστραπη 1969 -
Ορθιοι πανω σειρα-απο αριστερα:Γιωργος Ζαρκαδουλας,Γιωργος Γκουμας,Γενναιος Καραγιαννης,Νικος Κουβελης,Νικος Μπαρλας,Χριστοφορος Παπασταμος
Καθισμενοι κατω σειρα-απο αριστερα:
Γιωργος Κουβελης,Γιωργος Μπαρμπαρουσης,Γιαννης Καρελακης,Τακης Παπατρεχας,
Χριστοδουλος Κουβελης
η Αστραπη 1969 -
Ορθιοι πανω σειρα-απο αριστερα:Αντωνης Γκουμας-Χρηστος Τριαντης-Νικος Κουβελης
-Γενναιος Καραγιαννης-Φορακιας Παπασταμος-Τακης Ζαρκαδουλας-Μιλιος Τσομπος-
Πανος Κονιωσης-Σακιας Γκουμας-Γιαννης Κουτρουμανος-Αγγελος Κουβελης-Νικος Μπαρλας-Νικος Λιαπης-Φορακιας Καρελακης-Κωστας Καρελακης-Γιωργος Μπαρμπαρουσης-Νιδας Παπασταμος-Νωντας Βοτσης
Καθισμενοι κατω σειρα-απο αριστερα:
Γιωργος Γκουμας-Πανος Τζακωστας-Μητσος Πουλης-Φορακιας Τζακωστας-Γιαννης Καντας
Η Αστραπή Μαχαιρας,1975
Ποδοσφαιριστες
Όρθιοι(απο αριστερά)Τακης Παπασταμος-Νωντας Τσιντζος-Γιαννης Παπατρεχας-
Γιωργος Καρελακης-Γιαννης Ηγουμενος
Καθιστοί(απο αριστερά)Χριστοδουλος Κουβελης -Γρηγορης Παπατρεχας-Λεωνιδας
Παπασταμος-Βασιλης Ρουκης-Βασιλης Παπατρεχας
1969στο γηπεδο της Μποστανιας,ο Νικος Μπαρλας,σε αγωνα της ΑΣΤΡΑΠΗΣ με
την Μπαμπινη,στο ημιχρονο[ο αλλος ειναι φιλος συμμαθητης του Νικου απο
την Μπαμπινη,οΤακης Θανασουλας]
.
.
Η καλπη με σφαιριδιο, 'θα ριξω δαγκωτο'
Η Απο Μνημης Ιστορια των Βουλευτικων Εκλογων στη Μαχαιρα Ακαρνανιας και στην Ευρυτερη Περιοχη του Ξηρομερου και της ΑιτωλοΑκαρνανιας .
Σαββατο 26 Σεπτεμβριου του 2009 , μεσημερι , στο καφενειο του Νικου Λιαμη
ο μπαρμπα Στρατος Καραγιαννης [ 84 χρ ] πινει τον καφε του . Με μεγαλη ευχαριστηση δεχτηκε να θυμηθει για τις Εκλογες παλια , πριν τον πολεμο και τα μετεπειτα χρονια ,
στο χωριο [ Μαχαιρα Ακαρνανιας ] αλλα και στη γυρω περιοχη . Επικαιρο το θεμα μιας
και στις 4 Οκτωβριου θα διεξαχθουν οι Βουλευτικες Εκλογες .Οι αναμνησεις απο τα εκλογικα γεγονοτα εκεινων των ξεχασμενων εποχων ανασυθετουν και ζωντανευουν τον εκλογικο αναβρασμο εκεινων των χρονων . Η μνημη εχει τους δικους της μηχανισμους ανασυρσης των γεγονοτων . δισταγμος [ να πεις το πραγματικο και οχι το μυθευμα ] ,
να μην θιξεις ανθρωπους [ να μιλησεις οσο γινεται αντικειμενικα ] , να αναφερεις τα σημαντικοτερα [ να προσθεσεις αργοτερα λεπτομερειες , να αναφερεις τα μικροτερα γεγονοτα ] , να κρινεις δικαια [ και με χιουμορ καμια φορα ] , να επαναλαβεις , να συμπληρωσεις , η μνημη πηγαινει μπροστα - πισω στο χρονο ανασυρωντας τα ευρηματα της [ Τιποτα δεν προσχεδιαστηκε , ουτε ερωτηματα απο πριν που επεξεργαθηκαν
κι υστερα απαντηθηκαν , ολα συνεβησαν εκεινη τη στιγμη . λευκα χαρια Α4 και το στυλο
να σημειωνει γρηγορα να προλαβει αυτα που ακουγονταν ]. Γι ' αυτο και η μετεπειτα μεταγραφη των σημειωσεων, που κρατηθηκαν δεν εγινε χωρις δυσκολιες ,[ προχειρα γραμματα , σημειωσεις σ ' ολη την επιφανεια του χαρτιου , βελη για τις συμπληρωσεις και τις επικαλυψεις , ... ]. Οτι ηρθε απο τη μνημη στην επιφανεια αυτο καταγραφεται πιστα
[ '' οπως ακουστηκε '' χωρις επεμβασεις αργοτερα , η ' ερμηνειες , η ' διορθωσεις ] . Εγινε μονο μια μικρη εξομαλυνση στη [ τοπικη ] γλωσσα χωρις ουσιαστικη διαφοροποιηση των λεγομενων , κι αυτο για να μπορεσει ο καθε αναγνωστης να διαβασει απροσκοπτα το κειμενο '' Της Απο Μνημης Ιστοριας των Βουλευτικων Εκλογων Προπολεμικα και Μεταπολεμικα στη Μαχαιρα Ακαρνανιας και στην Ευρυτερη Περιοχη του Ξηρομερου
και της ΑιτωλοΑκαρνανιας ''
Αυτη ειναι η καταγραφη.
'' .... ο Παντελης Καρασεβδας πηγε τη μερα των εκλογων στη Τσαπουρνια , εκει ηρθαν
οι Χρυσοβιτσανοι , εψησαν και γλεντησαν, μετα πηρε την ομαδα του να ψηφισει [ το ασκερ τ 'Καρασεβδα , Βενιζελικοι ] ....στη Μαχαιρα ο Ξενοφωντας Μαυροματης μαζεψε τους δικους του στη παλια εκκλησια [ τοτε ] στην ελια , ετρωγαν κι επιναν και φωναζαν '' Ζητω '' . Ο Μαυροματης πολιτευονταν με το Λαι'κο Κομμα του Παναγη Τσαλδαρη [ ητανε μαζυ του τοτε ο Γιαννακης Μακρης ,οι Κουβελαιοι [ Αναστασης Βετλαντζας ] , Γκολφης , ...] , ... δεν ψηφαγαν τοτε οι γυναικες ... η Σκουρτου ψηφουσε τοτε στη Μαχαιρα , ερχονταν Σκουρτιανιτες ολοι φουστανελοφοροι με επικεφαλης τον Στρατο Τζογανη , ο επικεφαλης
βαστουσε λαβαρο , ειτε κλαρι απο συκια , ειτε κλαρι απο κυπαρισσι , οι περισσοτεροι ητανε Φιλελευθεροι , αυτο εγινε μεχρι το 1950 - 51 , 52 με τον Παπαγο , ... στη Μπαμπινη πολλοι Βενιζελικοι , αυτο εγινε απο τον Αντρεα τον Κατσαρακη , αυτος δεν πολιτευτηκε ποτε, αλλα υποστηριζε τον Βενιζελο . Ο Αντρεας Κατσαρακης ηταν στρατιωτικος , ηταν στη Δικη των Εξι [που τους τουφεκισαν στο Γουδι ] , αυτος αυτοκτονησε στη δικτατορια του Μεταξα . Ηγηθηκε Επαναστασης στη Θεσσαλονικη κι αυτοκτονησε να μην τον πιασουν , ... παλια πηγαιναν να ψηφισουν στη Χρυσοβιτσα ,μετα τη δολοφονια των Εξι τοτε εγινε που
ο Παναγη Τσαλδαρης εκοψε εκλογικα τμηματα , η Σκουρτου πηγε στη Μαχαιρα μεχρι το ' 51 , '52 , ... οι γυναικες μεχρι το 1955 δεν ψηφιζαν , ψηφιζαν οταν εγινε η Λινα Τσαλδαρη Υπουργος , πρωτη γυναικα υπουργος , ητανε Υπουργος Υγιεινης και Προνοιας επι Παπαγου , ... κομματαρχες τοτε στο χωριο ητανε ο Γιαννακης ο Μακρης στον Γιωργο Μαυροματη [ απο την Κατουνα ] , τον Γιωργο Μπουρδαρα τον ψηφιζαν οι Κολοβαιοι , ο Λευτερης Σουρελης [ Γκολφης ] . Ο Γιωργο Μπουρδαρας ηταν Ευτυτανας στον Καφανταρη , τμημα του Βενιζελου , εγινε υπουργος στον Σοφουλη , ...[ ο Κωτσιο Τσελιος απ ' το Δραγαμεστο εβγενε σαν παρεδρος ] ..., στα καφενεια του Λιαμη και του Μακρυπιδη γινονταν οι συγκεντρωσεις , στο δρομο οι παρεες φωναζαν , '' ζητω ο Γανουμενος '' , ηταν απο το Θερμο αποστρατος ταγματαρχης ,... ψηφιζαν μεσα στην εκκλησια , ριχναν λευκα χαρτια , τα ' γραφαν με το χερι , ... το 1946 εγινε Δημοψηφισμα για τον Βασιλια , το ' κανε το Λαι'κο Κομμα , ητανε τοτε καμμενο το χωριο , ...[ σ ' αυτο το Δημοψηφισμα ] εκανε αποχη το ΕΑΜ [ Εθνικο Απελευθερωτικο Κινημα ] το ' 46 , πηρε τα παιδια του ο Γιωργο Μπαρμπαρουσης και ψηφισε '' ΟΧΙ ''. Θυμαμαι τον Θοδωρο τον Καρελακη να κυνηγαει τον Σταυρο τ ' Δημοσθενη γυρω απο την εκκλησια να ψηφισει να μην φυγει η Βασιλεια , ... ο Νικο Βετλαντζας [ Κουβελης ] ητανε Λαι'κος , οι αλλοι Κουβελαιοι [ ο μπαρμπα Κ'στοδουλος ] ητανε Βενιζελικοι ,Βενιζελικος ητανε κι ο μπαρμπας ο Παναης [ Παπατρεχας ] , ειχανε δωσει τη Λαμπρω στον αδερφο του Καρασεβδα , και ψηφιζαν Καρασεβδα, μονο ο Νικος τ' Παναη ητανε αυλικος [ βασιλικος ] επειδη δεν ρωτηθκε οταν εδωσαν τη Λαμπρινη , τον Παναη δεν ακολουθσε ο Γιωργο Καραγιαννης και ψηφισε το Λαι'κο Κομμα,
...ο Μπουρδαρας διορισε τον Θαναση τον Κολοβο , ο Παντελης ο Καρασεβδας διορισε τον Πανο Κουβελη [ τ ' Στελιου ] , ...ο Γιωργος ο Γεροθανασης [ απο τον Αστακο ] πολιτευονταν στον Μπουρδαρα , μετα τον πολεμο πολιτευτηκε και ο [ γυιος του ] Φωτης Γεροθανασης, ...επικρατουσε ο Αντρεας Στρατος [ παιδι του Νικου Στρατου απο τους Εξι στο Γουδι ] με τον Φωτη Γεροθαναση , ... τι ζηταγαν οι ψηφοφοροι τοτε ; να τους χαιρετησουν ο Αντρεας Στρατος κι ο Φωτης ο Γεροθανασης , να ακουσουν τα ονοματα τους απ ' αφνους , ΄΄ καλως τον Αγα '' . τετοια, ... με το πολυψηφικο ο Φωτης ο Γεροθανασης τους ελεγε να βαλουν και τον Αντρεα Στρατο, , ο Φωτης ο Γεροθανασης βγηκε βουλετης το ' 56 με το πολυψηφικο , με το πολυψηφικο ψηφιζες κομμα με στενη περιφερεια , δυο προσωπα βγηκαν ο Φωτης
ο Γεροθανασης και ο Χρηστος ο Μαυροματης στη περιοχη Βονιτσης και Ξηρομερου ,
... ο Αντρεας Στρατος εγινε υπουργος επι Παπαγου , Βορειου Ελλαδος, ...στο Βαλτο επικρατουσε ο Χουτας , ο Αντρεα Στρατος ψηφιζονταν σ ' ολο το νομο , πηγε στο Βαλτο
με τη στενη περιφερεια , ισοψηφισαν , εγιναν επαναληπτικες εκλογες , με ελαχιστα ψηφοδελτια μπροστα ο Στρατος , εφερε ψηφοφορους απο Αθηνα , βια και νοθεια,
....ο Γακια Παπαδημητριου ηταν α' τμηματαρχης Προνοιας , το 1956 πολιτευτηκε με το Φιλελευθερο Κομμα του Σοφουλη, δεν βγηκε , τους επερνε ο Χουτας , το 1960 δεν βγηκε, βγηκε το 1962 βουλευτης [ βια και νοθεια τοτε ] με την Ενωση Κεντρου , το 1965 βγηκε
[ τον πηρε η δικτατορια του Παπαδοπουλου ] , και στη Μεταπολιτευση βγηκε με το ΠΑΣΟΚ το 1974, ... ο Γιαννης ο Καραβιας απο την Μερδενικ ' πολιτευτηκε με την Ενωση Κεντρου, ηταν συμαθητης με τον Θοδωρακη τον Κανατσουλα [ Παπατρεχα ] στο σχολαρχειο της Κατουνας,...ο Μαρκεζινης εβγαλε τον Αντρεα Στρατο [εφυγε απο το Λαι'κο Κομμα ] με το Κομμα των Προοδευτικων , [ ο Μαρκεζινης εγινε Υπουργος Συντονισμου , πηγε για δανεισμο στην Αμερικη , δεν του εδωσαν , μετα πηγε στη Γερμανια , να φερ' τα Τελεφουνκεν τηλεφωνα ,και στο αεροδρομιο τον επαψαν , ηταν με τον [ Εθνικο ] Συναγερμο του Παπαγου ,... η ΕΔΑ [Ελληνικη Δημοκρατικη Αριστερα ] το 1961 [ με τη βια και νοθεια που εγιναν οι εκλογες ] ηταν μαζυ με την Ενωση Κεντρου, το εκλογικο συστημα ηταν οπως τους συνεφερνε , στην ΑιτωλοΑκαρνανια πολυψηφικο ,στην Ηπειρο αναλογικο ,στη Κρητη αναλογικο , ειπαμε '' βια και νοθεια '' , η ΕΔΑ με την Ε.Κ πηραν 250.000 ψηφους παραπανω αλλα δεν σχηματισαν κυβερνηση . Τοτε χωρισαν και βγηκε β' κομμα το '62. Τοτε με την ΕΔΑ πολιτευτηκε ο Τολια Κακκαβας [ απο το Βασιλοπουλο ], ο Καμπιτσης [ απο το Καραι'σκακη ], ο Πουρναρας [ απο τον Βορινο Βαλτο ], ... τα μαγαζια που συγκεντρωνονταν ηταν του Λιαμη , του Μακρυπιδη [ το '33 σκοτωθηκε ο Γιωργο Μακρυπιδης [ το παιδι του
ο Αντρεας το ειχε μεχρι που καηκε το χωριο απο τους Γερμανους, στου Λια Κουτρουμανου πηγαιναν ως επι το πλειστον αριστεροι, αλλο μαγαζι ηταν του Κασαλη[ Μιλιο Παπασταμος] , του Χρηστου Βετλαντζα [ Κουβελη ], ... η καλπη στηνονταν στην εκκλησια μεσα , ηταν χαρτονενια , αργοτερα απο σανιδες , στην καλπη ηταν ο Θοδωρος ο Καρελακης ,
ο Λευτερης ο Σουρελης [ Γκολφης ] , ο Γιωργο Καρελακης , καθονταν . Ειχε [ Εκλογικη ] Επιτροπη , διοριζε η Νομαρχια ατομα , οποια ηθελε , τα ιδια , ... ψηφιζαν απο την ανατολη [ του ηλιου ] ως τη δυση , μετα τα μετραγαν , μετα τα ' παιρνε ο προεδρος της επιτροπης , κι εμεναν στο σπιτι του Γραμματικου τη νυχτα, τα ' δωνε στο ταχυδρομειο ,επερναν και τηλεφωνο, ... μετα γινονταν η καταμετριση ,... '' μη ρωτας τι γινονταν'' , ...
...μερικα περιστατικα να που'μαι.
-στον Καρβασαρα στην Αμφιλοχια μιλαγε ο Πλαστηρας και καποιος κατ ' απ ' το ακροατηριο του φωναξε . '' Τι τον εκανες τον Νικο Στρατο ;'' κι αυτος απαντησε '' Οποιος ακολουθησει το παραδειγμα του θα εχει το ιδιο τελος '' ...
-πολιτευονταν και ο Μακια Τσελιος σε μικρη ηληκια , του ' χαν κρεμασει φωτογραφιες στις τηλεφωνικες κολωνες στη Μαχαιρα , περασε ο Κ'στοδουλος ο Μπιτσης [ Χριστοδουλος Κουβελης ] τις κοιταξε και βλεποντας πως ηταν πολυ μικρος ειπε .'' Νανα Νανι Κουνι Κουνι ''
- ηταν πριν τις εκλογες του 1963 , τοτε η Ενωση Κεντρου του Γεωργιου Παπανδρεου ειχε μεγαλο ρευμα [ στις εκλογες που ακολουθησαν πηρε πανω απο 50 τοις εκατο ,51 η΄52 ] , απο το στενο αναμεσα απο το καφενειο του Κιτα [ Χρηστου Στρατου ] και την κλινικη [του Μπεσα ] απεναντι απο το ραφειο του Κωστα Ζαρκαδουλα και το τσαγγαρικο των Ρουκαιων [ του Κωστα και του Γιαννη Ρουκη ] κατεβαινε ο μπαρμπα- Μιλιος ο Κασαλης [ Παπασταμος ] διαβαζοντας μια εφημεριδα [ μαλλον την '' ΑΚΡΟΠΟΛΗ '' ] , στο τσαγγαρικο καθονταν ο παπουλακης [ ο Κ 'στοδουλος , Χριστοδουλος Κουβελης ] μολις τον ειδε ο μπαρμπα -Μιλιος διαβαζοντας απο την εφημεριδα του' πε . ''Ακου τι γραφει Χριστοδουλε . ''Αποχωρησε απο την Ενωση Κεντρου ο ...[ ενας υποψηφιος απο την Ηλεια η ' την Μεσσηνια ] και προσχωρησε στην ΕΡΕ '' .Αρχισαν να σας φευγουν '' κι ο παπουλακης οπως ηταν ετοιμολογος του απαντησε . '' Αμ γι 'αυτο σκας Μιλιο , μια καλιακουδα φευγει , σαραντα περιστερια ερχονται ''
- ο παπουλακης ειχε φυσιογνωμικα μια μεγαλη ομοιοτητα με τον Γερο της Δημοκρατιας , τον Γεωργιο τον Παπανδρεου . Και τοτε με την αποστασια το '66 ακουγε στο ραδιο στο σπιτι καθημερινα τις απανωτες ψηφοφοριες στη Βουλη για '' ψηφο εμπιστοσυνης '' στους αποστατες απο την Ε.Κ [ Στεφανο Στεφανοπουλο , Νοβα , ... ] .
Αυτος Ενας Δημοκρατης . '' Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΘΑ ΝΙΚΗΣΕΙ '' . Ομως ηρθε η Χουντα των Συνταγματαρχων και η δικτατορια που εβαλε σε γυψο τη χωρα εφτα ολοκληρα χρονια ]
- καποτε ο Σπυρος ο Γκολφης , τοτε που εμπορευονταν το βελανιδι , διαμαρτυρηθηκε στον Αντρεα Στρατο οτι δεν ητανε σοδεια στο βελανιδι , κι εκεινος του ανταπαντησε . '' Γιατι φωναζεις , ουτε τις φυτεψες , ουτε τις ποτισες ''
Εδω τελειωνει η καταγραφη. Ευχαριστουμε πολυ τον μπαρμπα - Στρατο Καραγιαννη για τις μαρτυριες του.
.
.
ΟΙ ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
[ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΟΥΚΗΣ , Τσαγκαρης ] ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟ
ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ [3-1-2010].
.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ . Β . ΡΟΥΚΗΣ
ΕΝΑΣ ΤΕΧΝΙΤΗΣ [ ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ ]
.
Κυριακη 3 Ιανουαριου 2010 , ο μπαρμπα Κωστας Ρουκης [ 91 χρονων ] με δεχτηκε στην αυλη του σπιτιου του , με τη γυναικα του τη θεια Λενη ,η αυλη και ο κηπος γεματος λουλουδια περιποιημενα απ'τον ιδιο .Μια μερα χειμωνιατικη ηλιολουστη ,μια γλυκεια
και ζεστη μερα , οπως ο μπαρμπα-Κωστας ειναι ενας γλυκος και ζεστος ανθρωπος,
κι αυτα που αφηγηθηκε το ιδιο ειναι:
.
'' Γεννηθηκα το 1919 στις Καλαρυττες Ιωαννινων ,στην Ηπειρο .Ο πατερας μου ηταν
ο Βασιλης Ρουκης χασαπης το επαγγελμα και ψαλτης στην εκκλησια του Αγιου Νικολαου ,
η μανα μου ηταν η Ελενη το γενος Αρλετου.Ημασταν τρια αδερφια και ειχαμε τρεις
αδερφαδες .Κατα σειρα ηταν:η Αλεξανδρα ,η Μεροπη , ο Γιωργος ,ο Κωνσταντινος [εγω] ,
η Μαριγω, ο Γιαννης, ο μικροτερος.Ο αδερφος μου ο Γιωργος πηγε στα Γιαννενα και
δουλεψε στο τσαγκαρικο του Κωσταδημα , εκει εμαθε τη τεχνη του τσαγγκαρη.
Ο πατερας μας ειχε ενα βλαμη ,σταυραδερφο , απο το Ξηρομερο απο τη Μαχαλα
τον Γουλα Μακρυπιδη κι ο Γιωργος κατεβηκε στη Μαχαλα ,γυρω στο 1930,και δουλεψε
στο τσαγγαρικο που'χε ο Καλιαμπακος ο Πετρος με τον αδερφο του Δημο. Εφτιαχναν τσαρουχια και παντουφλες.Τοτε ο Γιωργος εκανε δικο του τσαγκαρικο , ειχε δουλεια πολυ
και με πηρε και μενα ,12 χρονων παιδι ,το 1931.Το τσαγκαρικο ηταν απεναντι απ'την εκκλησια ,εκει ηταν και το ραφειο του Ηλια Σδραλια, και διπλα το καφενειο του Νικου
Ρουλια.Πολυ δουλεια , εκει ολη τη μερα και τη νυχτα, βαζαμε τα χερια πανω στο παγγο
κι αποκοιμιομασταν.Πριν τον Πολεμο φυγαμε απ'τη Μαχαλα κι ηρθαμε εδω στη Μαχαιρα , ο λογος ηταν επειδη ο κοσμος δεν ειχε και μας ειχαν βαλει πολλα βερεσεδια.
Το τσαγκαρικο το ανοιξαμε στο καφενειο του Μακρυπιδη ,τοτε το'χε ο Αντρεας ,ητανε και
ο Σταυρος .Ενα χωρισμα και μια πορτα.Το'χαμε και μεσα στο πολεμο.Εν τω μεταξυ ειχε
ερθει κι ο Γιαννης.Τοτε εφυγε ο Γιωργος , πηγε στα Τρικαλα , ο κουνιαδος του ειχε τσαγκαρικο , πηρε κι μενα μαζυ του κι αφησαμε το Γιαννη πισω.Γυρισα στη Μαχαιρα μετα τον πολεμο , ο Γιωργος εμεινε στα Τρικαλα,και δουλευα με τον αδερφο μου τον Γιαννη .
Το 1948 παντρευτηκα την Ελενη κορη του Γιωργου Καρελακη απ'τη Μαχαιρα .Καναμε τεσ-
σερα παιδια :τη Βασιλικη ,τη Σταθουλα ,το Βασιλη και το Χρηστο.
Μετα παντρευτηκε κι ο Γιαννης κι αυτος απ'τη Μαχαιρα , πηρε την Μαριανθη του Λεωνιδα
Τζακωστα ,τα παιδια τους ειναι ο Κωστας , η Κωνσταντουλα και ο Λεωνιδας.
Στην αρχη που παντρευτηκα εμεινα στο σπιτι του πεθερου μου , μετα μου εδωσε [αγορασα]η Κωνσταντω του Σαμαρα το οικοπεδο ,που εχω τωρα το σπιτι μου , ειχε μεσα
ενα σπιτακι,μια πυρηνα.
Το 1964 με 65 ανοιξα τσαγκαρικο εδω στο σπιτι μου , κι απο τοτε δουλευω μονος μου.
Δερματα αγοραζα απ'τ' Αγρινιο , απ'τον Σαμουριδη: αδιαβροχα , σεβρα , τελατινια.
Τωρα με λιγα λογια ,συντομα, πως δουλευαμε:
ερχονταν ο πελατης ,αντρας , γυναικα ,παιδι και του περναμε τα μετρα :βαζαμε το ποδι του
πανω σ'ενα χαρτι και με το μολυβι το σχεδιαζαμε [ το περιγραμμα του ], επισης με τη μεσουρα μετρουσαμε την καμαρα του ποδιου, κι ετσι ξεραμε τι νουμερο θα φτιαχναμε:
35,36,37,38,39,40,41,42,αναλογα το ποδι.Μετα με τη μηχανη εφτιαχνα τα φοντια,τα
ψιδια, κι επειτα τα 'βανα στα καλαποδια[ειχαμε ανδρικα, γυναικεια ] , τα μονταριζα στα
καλαποδια, ειχα ειδικες προγκιες,τελακια κι υστερα περνουσα τα βαρδουλα και κολλουσα
τη σολα ,δερματινη , με δερματοκολλα.Μετα εβαζα το γαντζο ,στη τρυπα του καλαποδιου ,
το τραβουσα κι ...ετοιμο το παπουτσι.Το φοραε και πληρωνε, ειχαμε και βερεσε, πληρωνε
οποτε ευκολυνονταν.Εφτιαχνα ενα ζευγαρι την ημερα , τοσος χρονος χρειαζονταν.
Επεφτε πολυ δουλεια πριν τα Χριστουγεννα και πριν το Πασχα , τις Γιορτες.
Τα διαφορα παπουτσια που'φτιαχναμε ηταν:Βακετα,χοντρο δερμα , για πιστικους,
κτηνοτροφους.Αδιαβροχο , για καθημερινο φορεμα Σεβρο, λεπτο αλλα γερο δερμα,για
πολυτελειας παπουτσι , για καλο .Οποιος ηθελε του βαζαμε μπροστα πεταλο γιατι
τρωγονταν εκει το παπουτσι.
Καποιο καιρο ειχαμε τσαγκαρικο σ'ενα χωρισμα στο ραφειο του Κωστα Ζαρκαδουλα
Στο τσαγκαρικο μαζευονταν τα γεροντακια κουβεντιαζαν μαζι μας και μας εκαναν παρεα:
ο μπαρμπα Χριστοδουλος [Κ'στοδουλος ] Κουβελης , ο μπαρμπα Χρηστος ο Καμπανας [Παπατρεχας],,ο μπαρμπα Πανος ο Τζακωστας , ο μπαρμπα Θοδωρος ο Γκολφης
Τα πραματα αλλαξαν , ηρθε το ετοιμο παπουτσι,ανοιξαν εμπορικα ,στο Αγρινιο , στον Αστακο,ο κοσμος αγοραζε απο κει,λιγοστεψαν οι παραγγελιες,κι εμειναν οι επιδιορθωσεις:
σολιασματα,καινουργια τακουνια ,τετοια....''
.
.
ο Αγιος Χριστοφορος με τον τρουλο
ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ]
.
Ο Αγιος Χριστοφορος ειναι κτισμα του τελους του 14ου αιωνα η' των αρχων του
15ου .Οι τοιχογραφιες ειναι του 16ου αιωνα.Ειχε τρουλο που καταστραφηκε προσφατα
[δεκαετια του 1960]
Υπαρχουν δυο στρωματα τοιχογραφιων.
Πανω στο β'στρωμα εχουν γινει επιζωγραφησεις.Απο το β 'στρωμα ξεχωριζουν μεσα σε
τριγωνικες δοξες ο Παλαιος των Ημερων,ο Παντοκρατωρ , ο Μεγαλης Βουλης
Αγγελος.
Επισης σε στηθαρια Προφητες και Αγιοι,απο τις συνθεσεις διακρινονται η Γεννηση
και το λουτρο του νηπιου,ακομη ολοσωμοι Αγιοι.
Ο Αγιος Χριστοφορος ηταν ο Ενοριακος Ναος του Παλαιου Χωριου Μαχαιρας
[ ο σημερινος ειναι ο Αγιος Γεωργιος ]
Το πανηγυρι του χωριου γινεται στη γιορτη του Αγιου Χριστοφορου 9 Μαιου
.
.
Το ΚΟΚΟΡΕΤΣΙ
Παιρνουμε τη σηκωταρια του αρνιου της Λαμπρης και την κοβουμε κομματια ,το σηκωτι,
την σπληνα ,το πνευμονι,την πανα και λιγη καρδια,και τα αλατοπιπερωνουμε,πλενουμε
και καθαριζουμε την αντερια,ετοιμαζουμε τη σουφλα ,την καιμε στη φωτια που
αναψαμε για να ψησουμε το κοκορετσι,και την περνουμε με μισο λεμονι να βαφτει,επειτα στην ετοιμη σουβλα περναμε με τη σειρα τα κοματια: πανα,σηκωτι,πνευμονι,πανα,
σηκωτι,σηκωτι,πανα,...[βαζουμε και τη σπληνα και τη καρδια,σε διαφορες θεσεις
της σουβλας],οταν γεμισουμε τη σουβλα με τα κομματια μ'αυτο τον τροπο τοτε με το αντερο την τυλιγουμε,στην αρχη περναμε το αντερο στη μυτη της σουβλας και το δενουμε ευθεια στην κορυφη των κομματιων της,επειτα γυριζουμε το αντερο προς τα κατω παλι το περναμε απο τη μυτη,παλι προς τα πανω,παλι προς τα κατω,επαναλαμνουμε ,μετα τυλιγουμε το αντερο γυρω -γυρω απο πανω μεχρι κατω [και απο κατω μεχρι πανω],
στην αρχη αραια,και μετα πυκνωνουμε το τυλιγμα,μεχρι να τελειωσει το αντερο[η' οσο εμεις θελουμε],το δενουμε ,και ειναι ετοιμο το κοκορετσι,το κρεμαμε καμποση ωρα να
στραγκισει,ετοιμαζουμε τη φωτια,να πεσουν καρβουνα απο τα ξυλα της βελανιδιας,και
τοποθετουμε το κοκορετσι παραλληλα στη φωτια,το στηριζουμε σε δυο πετρες[η'δυο
τουβλα],στην αρχη λιγο μακρυα να μην καει,πρωτα να ζεσταθει ,να βρασει,το γυριζουμε
καθε τοσο,να παρει και απο τις αλλες μεριες,παντα προς την ιδια κατευθυνση,μετα το πλησιαζουμε στη φωτια,βαζοντας απο κατω καρβουνα,μεχρι να ψηθει ομοιομορφα,και να μην ξεραθει,για να καταλαβαινουμε οτι ψηθηκε οτι ειναι ετοιμο περνουμε ενα μαχαιρι και
το κοβουμε ,αν στο μαχαιρι δεν αφησει ιχνη τοτε το βγαζουμε απο τη φωτια,το κρεμαμε να κρυωει λιγο,κι επειτα το κοβουμε στη μεση και το τραβαμε να βγει απο τη σουβλα
,το βαζουμε σ'ενα πλατυ πιατο,εκει το κοβουμε μικρα κομματια,πρεπει να το φαμε αμεσως
οσο ειναι ακομα ζεστο ,να μην κρυωσει,συνοδευεαι με κοκκινο καλο κρασι[αλλα και κρυα δροσερη μπυρα],ενα -δυο κομματια φτανουν για ολους,και να φιλεψουμε καποιον επισκεπτη,ειναι μεζες,δεν ειναι για χορταση
.
.
ΤΟ ΚΟΚΟΡΕΤΣΙ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΣΤΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ
.
Το κοκορετσι στη Μαχαιρα,αλλα και σ'ολο το Ξηρομερο το φτιαχνουμε τη Λαμπρη,στο Πανηγυρι του χωριου[του Αγιου Χριστοφορου,στις 9 Μαιου],στους Γαμους,σε καθε γλεντι στο σπιτι.
Τα παλιοτερα χρονια τα Σαββατα που σφαζανε ψενανε στα μαγαζια κοκορετσια,πηγαιναμε να αγορασουμε,κι οποιος προλαβε προλαβε,ηταν αναρπαστα.
Τοτε εψεναν ο μπαρμπα Κωστας [Κωστιμπας]ο Παπασταμος[Ματσαραγκας] και φωναζε:
''Ενας- ενας μην πλακωθει κανενας''.Απεναντι ακριβως φωναζε : ''Μεζες μεζες'' ο αδερφος του ο Νικος ο Παπασταμος [Ματσαραγκας],λιγο πιο πανω φωναζε ''Κοκορετσ''ο μπαρμπα Κιττας [Χρηστος Στρατος],,διπλα ο μπαρμπα Βασιλης ο Κουβελης[Βετλατζας],πιο πανω
ο Χαριλαος ο Μποζωνης[κι αργοτερα εκει ο Νικος ο Κουβελης[Βετλατζας]και ο Σπυρος
ο Μπουρχας],στην κατω αγορα εφτιαχναν κοκορετσι ο Χρηστος ο Μπαρμπαρουσης,
ο μπαρμπα Πανος ο Παπασταμος [Κασαλης],και ο Γιαννης ο Μπαρμπαρουσης ''μεζες μεζες'',φωναζε.
Υπηρχε και ... συναγωνισμος ,ποιος εχει καλυτερα κοκορετσια[''ολο σκωτι και σπληνα,
κι οχι ολο πνεμονια και καρδιες''], μεγαλυτερα κοματια[''να μην κοβ' τα νυχια τ'',
τζιντζες,μιντζες],αλλα και να σε εξυπηρετει,να σε προτιμα[''να σ'δινει,οσα θελεις,αλλα
και να στα κραταει,να παραγγελνεις''],ειπαμε μεζες ηταν ,νοστιμια,απολαυση,
τις ...οικονομικες αλλαγες στον ...πλατυτερο κοσμο τις καταλαβαιναμε απο την...μειωση
του μεγεθους του κομματιου,μικραινε το κοκορετσι...ακριβαινε η ζωη.
Μεσα στον υγιη συναγωνισμο εγινε τοτε και το εξης:
Ο μπαρμπα Πανος ο Παπασταμος Κασαλης]εστελνε τον γυιο του τον Τακη με τα
κοκορετσια στο χαρτι να φερει γυρα το χωριο να τα πουλησει στις γειτονειες,ενα ...
αρχαιο ντελιβερι,φωναζοντας,διαλαλοντας:''κοκορετσι κοκορετσι'',δυνατα πολυ δυνατα διαπεραστικα ενεκα ...αντιπαλου συναγωνιστη,γιατι το ιδιο ταυτοχρονα εκανε και ο
μπαρμπα Νικος ο Παπασταμος [Ματσαραγκας]με τον γιο του τον Τακη,δηλαδη να πουμε
δυο Τακηδες ...εις διπλουν φωναζαν.... εις διπλουν ''κοκορετσι κοκορετσι'' τα Σαββατα
τα απογευματα,ωραια αθωα χρονια...συναγωνισμου.
'''Κοκορετσ' κοκορετσ''',''Ενας ενας μην πλακωθει κανενας'',''Μεζες μεζες ελα ο καλος μεζες''.
Και καθονταν παρεες [αλλα και ενας, μονος]στα τραπεζια κι ετρωγαν κοκορετσια στα μαγαζια,απ'εξω αν ηταν καλος καιρος καλοκαιρι,''θα φαμε κοκορετσι,να μου κρατησεις,
να μου δωσεις να παω και σπιτι'',''αυτος τρωει εξω κοκορετσια''[το ελεγαν επικριτικα για καποιον που ετρωγε επανειλειμενα εξω κοκορετσια μονος...με μπυρες και στο σπιτι οι αλλοι τρωγανε ...μπιρμπιλονια]
Μικρο παιδι θυμαμαι τον πατερα μου παντα ολα τα Σαββατα εφερνε κοκορετσια στο σπιτι να τα μοιρασουμε να φαμε, κι αυτος δεν επαιρνε αν δεν τρωγαμε πρωτα εμεις ''αν δεν
τστοναμε'',ελεγε ''φατε εσεις,εμενα αφηστε τα ξιγγια'',αν περισσευε ετρωγε,αλλα ποτε δεν περισσευε,εμενα μου αρεσαν υπερβολικα,ημουνα κοκορετσας,
.
.
σινεμα-cinema- 3μ χ 6μ -χ.ν.κουβελης.
ΧΡΟΝΙΚΟ:ΣΙΝΕΜΑ στη Μαχαιρα Ξηρομερου
''Ηρθε Σινεμας''
Τη δεκαετια του 1960 και του 1970 ερχονταν στη Μαχαιρα να παιξει Σινεμας,καθε Σαββατο[αλλα και αλλες μερες].Ηταν για το χωριο ενα μεγαλο και σημαντικο γεγονος[οπως και οι παραστασεις του Καραγκιοζη που εκανε στοι χωριο ο Μαχαιριωτης Καραγκιοζοπαιχτης Λιας Τσαπαρελης] χαρα και για τα παιδια αλλα και για τους μεγαλους.
Σινεμα στο χωριο εφερνε ο Γιαννης Μπουσμπουρελης απο τη Μαχαλα[τις Φυτειες],
αργοτερα[που ειχαμε συναγωνισμο... σινεμαδων]εφερνε και ο Μαγαζης απο την Κατουνα,ερχονταν και ο ''Γαλαξιας'' απο το Αγρινιο με βοηθο...προβολατζη τον Πανο Τσαπαρελη.
Το αυτοκινητο του Σινεμα πηγαινε πανω -κατω το κεντρικο δρομο του χωριου και με τα μεγαφωνα στη διαπασον διαφημιζε το εργο:
''Αποψε το βραδυ στις 8 και μιση στο καφενειο του...το εργο...Πρωταγωνιστουν...''
Τα εργα ολα...ηταν καταλληλα[με...εξαιρεσεις του κανονα].Επαιζαν κωμωδιες[με τον Βεγγο,τον Χατζηχρηστο,τον Αυλωνιτη,τον Ηλιοπουλο,τον Φωτοπουλο,τον Ριζο,...],
κοινωνικα-αισθηματικα[με το Ξανθοπουλο,τη Βουρτση,τον Κουρκουλο,την Καρεζη,την Βουγιουκλακη,τον Μπαρκουλη...],ποιμενικα-ιστορικα -πολεμικα [η Αστερω,η Γκολφω,
ο Παπαφλεσσας,εργα με την Γερμανικη κατοχη,...],,θρησκευτικα[Τα Παθη του Χριστου],
Μυθολογικα[Ο Ηρακλης και ο Μασιστας,...]
Τα καφενεια που επαιζε Σινεμα στο χωριο ηταν το καφενειο του Σταυρου Μακρυπιδη,
το καφενειο του Χαριλαου Μποζωνη,εχει παιξει και στα Μακραιικα στην αποθηκη στο
μεγαλο σπιτι,εκει θυμαμαι Μυθολογικα,Ηρακλης,Αμαζονες,Μονομαχοι,Μασιστες,
δηλαδη...Τσαρλτο Ηστον,αλλα και Παθη του Χριστου.
[Θυμαμαι σινεμα και στου Πανου Παπασταμου]
Οι θεατες καθονταν [οσοι προλαβαιναν]στις καρεκλες του καφενειου[που εμπεναν σε παραλληλες σειρες].Πολλες γυναικες[γιατι πηγαιναν σινεμα ...και γυναικες!]εφερναν καρεκλες απ'το σπιτι να καθησουν.Τα παιδια καθονταν μπροστα απο το πανι της οθονης προβολης σε ταβλες η' κατω στο πατωμα ,στρωματσαδα],Πρωτη θεση δηλαδη,οι αλλοι
...ορθιοι και στοιβαγμενοι.Υπηρχαν βεβαια και...τζαμπατζηδες[ειδικα παιδια που
περνουσαν μεσα ...κατω απο τα ποδια των μεγαλων στον συνωστισμο οταν εβγαναν εισητηριο στη εισοδο...του σινεμα-καφενειου,αλλα περναγαν κρυμενα μεσα...στα φου-
στανια των μαναδων τους[η' οποιας αλλης,τωρα επιλογη θα κανανε,τετοια ωρα],κι αλλα δικαιολογουνταν σαν...μικρα ,ανηλικα,και τα περναγε ο πατερας η'η μανα η' ο θειος[
η'απ τ'αυτι τα γυριζαν πισω,αν δεν ηταν...καταλληλα ανηλικα].Υπηρχαν κι αυτοι που εβλεπαν σινεμα...απ'εξω κοιτωντας απ'τις ραγισματιες στα κλειστα παραθυροφυλα
του καφενειου,κι επειδη υπηρχε συνωστισμος εκει στα παραθυροφυλλα και τις πορτες εβλεπαν... με τη σειρα εκ περιτροπης,ευνοουμενοι φυσικα...οι μεγαλοι και οι δυνατο-
τεροι.
Εγω ημουν παντα μεσα στο σινεμα ,με τραβαγε ο σινεμας,τοτε αποκτησα τα κινηματο-
γραφοφιλα ενδιαφεροντα. Δηλαδη...τα πληρωσα με το εισητηριο.Κατι σαν Διπλωμα.
Οταν ξεθαρεψα,εφυγα απο τις... μπροστινες θεσεις και πηγα διπλα στη Μηχανη.
Ρευμα απο γεννητρια[αλλο θαυμαστο].
Εκει παραδιπλα παρατηρουσα τον σινεμα,σαν μαγος μου φαινονταν,ν'αλλαζει τις ταινιες[το φιλμ],εβλεπα το λαμπρο εκτυφλωτικο φως,τοτε δεν ηξερα για φωτοβολταικα τοξα
και για...καρβουνα],οταν κοβονταν η ταινια τον εβλεπα να την κολλαει [κι αφουγκραζο-
μουν την δυσαρεσκεια των θεατων που τους εκοψε...στο καλυτερεο.Τοτε στο σκοταδι
[ημιφως]της αιθουσας εσκυβα ...πονηρα και εξεπιτηδες και μαζευα τα κοματια του φιλμ απο κατω,τα'βαζα στη τσεπη κι ενιωθα πολυ ευτυχισμενος σαν να κατεχα πολυτιμο θησαυρο.
Την αλλη μερα τα κοιτουσα κοντρα στο φως και μου φαινονταν πολυ παραξενο[τοτε δεν μπορουσα να καταλαβω ,αλλωστε για ...γεωργος προοριζομ'ταν,οχι για ΣΚΟΥΡΑσ,
για ΦΙΝΟΣ,για ...τροφιμος ΤΣΙΝΕΣΙΤΑΣ]πως γινεται η κινηση,οι ανθρωποι να περπατουν,
τα αλογα να καλπαζουν,τα αυτοκινητα να τρεχουν,....Αφου το μονο που εβλεπα
στις ...κριτικες παρατηρησεις μου ηταν κατι ακινητες οι ιδιες εικονες.Μεγαλη η απορια μου[επιτακτικη...προς λυση]πως γινεται απο την ακινησια κινηση[τοτε δεν ηξερα για τις 25 εικονες στο δευτερολεπτο,ουτε για τo μετεικασμα]
Για τα...πειραματα μου κλεινομουν σε μια...σκοτεινη αιθουσα[π.χ ενα δωματιο στο σπιτι,αλλα και στον ημιυπογειο των συσιτιων του σχολειου,κλειστικα και με ...θεατες αλλα
παιδια,[κινηματογραφο]φιλους.Μ'ενα φακο αναμμενο στον σκοτεινο χωρο,περνουσα
μπροστα τα αποκομματα των ταινιων που ειχα στην ...κατοχη μου,οσο μπορουσα γρηγορο-
τερα να τα προβαλω μπροστα,πανω σε μια απλωμενη σακενα απο αλευρι η' απο σαχαρι των συσιτιων [η' πανω στον ασπρο τοιχο].Ματαια,καμια κινηση,θολουρα,αποτυχια ...προ-
βολης,αλλα...οχι απογοητευση.Δεν ειχα ...και τα μηχανηματα του σινεμα,αμα...μεγαλωσω θα δουμε.[Τοτε εκεινη την επικη εποχη της Φαντασιας δεν ηξερα για το ...Κατεστημενο
του Σινεμα]
Εκει διπλα στη μηχανη του σινεμα ακουγα τον ηχο του φιλμ που περιστρεφονταν,ακολου-
θουσα τη φθοριζουσα δεσμη απο το φως να πεφτει στο πανι στον απεναντι τοιχο.Εκει προβαλονταν η ταινια-το εργο που μαγευε ολους τους θεατες εκει μεσα.Να κλαινε με τα παθη του ηρωα,να ικανοποιουνται με την τιμωρια του κακου,ν'ανατριχιαζουν να κοκκινι-
ζουν και να...ντρεπονται με τα αθωα[..και οχι τοσο]φιλια των πρωταγωνιστων.
Δεν ηξεραν απο ηθοποιους και σκηνοθεσιες,εβλεπαν τη ζωη εκει,τη πραγματικοτητα.Τα αλογα να καλπαζουν καταπανω τους και να φοβουνται μην τους πατησουν οπως
καθονται...στις καρεκλες μισοκοιμισμενοι μαγεμενοι,να τους''πιανει το αιμα''στα πολεμικα και να...λυποθυμουν αληθινα,να γελουν να ξεκαρδιζονται στα κωμικα εργα,ο Βεγγος πανω στη βεσπα που δεν ξερει να οδηγει ...να οδηγει ιλιγγιωδως και να λεει την ατακα:''Ξερεις
απο Βεσπα;'',η' τον Αυλωνιτη να δηλωνει ''Εγω εχω λεφτα,πολλα λεφτα''και να γεμιζει το στομα του,και τον Χατζηχρηστο να πεταει τα ''Αμ'πως'' του,τα ''Ασουπη ''του,τα ''ας μην
ειμαστε και πλεονεχτες,να'μαστε και λογικοι'',να κλαινε με τον μικρο Βασιλακη Καιλα,.../
Πραγματικη ζωη στο πανι.
Ποσοι απο μας τους ...περιεργους αλλα και...αθωα αφελεις θεατες θελαμε να σηκωθουμε να πλησιασουμε την οθονη να τραβηξουμε το πανι να...δουμε απο πισω[τι γινεται].
Ετσι ενηλικιωθηκαμε με το σινεμα.Ειδαμε την αγαπη,τον ερωτα,το μισος ,την εχθρα,τη συγκρουση ιδεων,αντιληψεων,νοοτροπιων,την ιστορια,ειδαμε ηρωισμους,εμφυλιους,
προδοσιες,ειδαμε αλλους τοπους,ειδαμε την ανθρωπια,τη δυστυχια,ειδαμε την ευτυχια,
την σκληροτητα,ειδαμε αλλους ανθρωπους,γιατι τοτε οι ταινιες δεν ηταν μονο φιξιον[κατασκευες]αλλα περιειχαν[ενσωματωναν]και κοματια πραγματικου χωρου και χρονου,
ενα ποσοστο ηταν ντοκυμαντερ.
Οικονομικα καλα πηγαιναν τα πραγματα στην επιχειρηση ''Ηρθε Σινεμας''.Πολλα εισητηρια [με χρημα,οχι με αυγα και κοτες που επερνε ακομα ο φτωχος και πεινασμενος Καραγκιοζης] εκοβε ο σινεμας[παρα...τους τζαμπατζηδες και τους ...ματακιδες α'πεξω].
Το μαγαζι κονομαγε,ουζα,λεμοναδες [απο λεμονι ...που'λεγε ο Μπριλης του Γκιωνακη],
πορτοκαλαδες,λουκουμια[ειπα λουκουμια,ε οχι τοσο απο τα ...λουκουμια.Μεσα στο σκοταδι μερικα παιδια τα συγκινουσε πιο πολυ η γλυκα του λουκουμιου απο την ομορφια
της Βουγιουκλακης ,απλωνανε μακρυ χερι και πιανανε ...ψαχνο,τα λουκουμια στο κουτι με
τα λουκουμια ....ποντικοι,την αλλη μερα μετρουσε τα λουκουμια ο μαγαζατορας [π.χ ο μπαρμπα Σταυρος Μακρυπιδης]και δεν του βγαινανε στο μετρημα και στα εσοδα.
Ετσι ειναι καθε επαγγελμα εχει τα συν και τα πλην του,τα εξοδα τα εσοδα.
Θυμαμαι μικρο παιδι γυριζοντας στο σπιτι μετα το τελος του σινεμα εκει στο δρομο στο στενο των Μακραιων οι γυναικες,μαναδες μας ,θειες μας ,γειτονισες με τις καρεκλες στο χερι μεσα στο λιγοστο φως της νυχτας σχολιαζαν μια ...ακαταλληλη σκηνη.Εγω εστησα αυτι και ακουσα.
Η σκηνη που σκολιαζονταν ηταν απο το εργο ''Διακοπες στην Αιγινα''με την Αλικη Βουγιουκλακη πλουσιοκοριτσο,πλουσιος μποεμ πατερας ο Λαμπρος Κωνστανταρας
Σε μια σκηνη σε μια βιλα στη Αιγινα ο ζωηρος Κωνστανταρας με κορη της παντρειας ,
την Αλικη,ξεμοναχιαζει την Αλεκα Στρατηγου [ζωηρη παντρεμενη η' ζωηρη χηρα[ζωντοχηρα]θα σας γελασω]της ...ριχνεται με ..ευγλωτες τις διαθεσεις και απο τις
γριλιες παρακολουθει τα...αρχικα ο Θανασης Βεγγος...γριλιζων,δηλαδη ...να μην το παρεις στα σοβαρα[πολυ εξυπνακιας ο σκηνοθετης.Αυτη την ...ατελη [δυστυχως για τους αρρενες]σκηνη σχολιαζουν οι γυναικες:''Τι ξωκιλμαρες ηταν αυτες!''
Τωρα τι ηθελαν να...εκφρασουν μ'αυτη την ...ειλικρινη αποστροφη ενας; θεος ξερει.
Εγω...παντως μεσα στο σκοταδι ντραπηκα,γιατι καταλαβα πως ...καταλαβαν αυτο που κι εγω καταλαβα και αισθανθηκα,και σαν να με καταλαβαν που καταλαβα,σαν να ηταν συννενοημενες ηθελαν να με συνετισουν σχολιαζοντας...υποκρτικως.Αλλα απο το'να μου
αυτι μπηκε και απ'τ'αλλο βγηκε,γιατι εκεινη η σχολιασμενη επιμαχη σκηνη δεν μ'αφησε να...κοιμηθω,ολη τη νυχτα εκανα ακουσιως εκουσιως τη...προβολης της.
Αργοτερα τη δεκαετια του 1980[το 1984] στη πλατεια της εκκλησιας εγινε προβολη της ταινιας του Θοδωρου Αγγελοπουλου ''Η Αναπαρασταση''[σε εκδηλωσεις του Πολιτιστικου
Συλλογου].Τη μηχανη προβολης χειριστηκε ο Πανος Τσαπαρελλης[προβολατζης μονιμος του Γαλαξια]
Παλιοτερα το 1960 ερχονταν και σινεμαδες της Νομαρχιας Αιτωλοακαρνανιας κι επαιζαν Εικαιρα,Φρειδερικες Βασιλιαδες,εγκαινια εργων Καραμανλη,τα επαναστατικα εργα
Συνταγματαρχων,τα κακα του Πουλιου,αγωνες ποδοσφαιρο Ολυμπιακος -Παναθηναικος,
αλλα και...μαγειρικη[καλη ωρα οπως σημερα στα καναλια].Σε μια τετοια προβολη[στο λυομενο σχολειο,το ιταλικο]ενας αφηγητης στη ταινια ελεγε πως να κανουν γλυκα,κρεμα καραμελε,μακαρονια ογκρατεν,κλπ,εδειχνε λαχταριστα αγαθα και φαγητα,σε φωτογραφιες και λιγουρικα πλανα.Ησυχια στο ακροατηριον περα ως περα ,παρακολουθουσαν με τα στοματα ανοιχτα μην χασουν ...χαψα μπουκια απ'αυτα που εβλεπαν.
Και τοτε μεσα στη εκσταση και την μαγεια της ευωχιας ακουστηκε ξαφνικα μια φωνη:
''Τα υλικα δωστιμ'ιμενα.Κι απο συνταες οσες θελτε'',
ηταν ο Νεστορας ο Παπατρεχας ,κι ολοι ...προσγειοθηκαν στην πραγματικοτητα.Στον
τραχανα ,στα Μπιρμπιλονια,στη μπαζινα,στη ζουπα.
Αυτα ηταν τα ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΙΝΕΜΑ στη Μαχαιρα Ξηρομερου.ΣΙΝΕΜΑ Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ
Εμεις ημασταν οι ηθοποιοι οι Πρωταγωνιστες και η ζωη μας,η Πραγματικοτητα μας ηταν
το Εργο.
Το εργο μας:''ΗΡΘΕ ΣΙΝΕΜΑΣ''
Μεγαλωσα μ'εκεινο Το ΣΙΝΕΜΑ και δεν το ξεχασα,ουτε θα το ξεχασω ποτε,ΚΑΛΕ ΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΕ ΘΑΝΑΣΗ ΒΕΓΓΟ
.
.
μππελονιασμα καπνου στον Τακη Φερεντινο Θεοδωρου
φυτεμα καπνου στον Τακη Φερεντινο Θεοδωρου
ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ.
ΤΑ ΚΑΠΝΙΚΑ
-ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ-
-ΤΟ ΚΛΩΣΙΜΟ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ-ΤΟ ΣΚΑΨΙΜΟ ΤΩΝ ΒΡΑΓΙΩΝ
ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΤΕΜΑ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ[το φυντανι]
-ΤΟ ΟΡΓΩΜΑ ΤΩΝ ΚΑΠΝΟΧΩΡΑΦΩΝ
απο του Αη Χαραλαμπη τον Φλεβαρη αρχιζαμε,βαζαμε το σπορο του καπνου,4-5 φλυτζανια, στο νερο να μουσκεψει για 24 ωρες περιπου,επειτα τον βαζαμε μεσα σ'ενα τσουραπι[που πλεκαμε με μαλλια απο προβατο]το δεναμε και το αφηναμε διπλα στο
τζακι στη φωτια να ζεσταθει και να κλωσει ο σπορος,καθε τοσο τον γυριζαμε να μην καει και τον ραντιζαμε με λιγο νερο να μην ξεραθει και να παραμενει υγρος,οταν αρχιζε το
κλωσιμο ο σπορος εσκαγε κι ακουγονταν τσακ-τσακ το σκασιμο του,σε 7-8 μερες ηταν ετοιμοςνα τον σπειρουμε τοτε ηταν ο καιρος,οταν ειχε ξεροβορι,ξηρος καιρος,οχι βρο-
χερος,που σηκωναμε τις βραγιες στις φυτανιστρες να σπειρουμε τον σπορο,σκαβαμε το χωμα με την τσαπα το σηκωναμε σε βραγιες,ευθειες ζωνες,η μια διπλα κοντα στην αλλη
5-6-7 αναλογα το ποσο θα φυτευαμε,τη καλλιεργεια,με πλατος 1 μετρο και μηκος 4-5 μετρα περιπου,τις ισιωναμε με το χωμα και τις ετοιμαζαμε,ριχναμε απο πανω κοπρια ετοιμη,ψημενη και ψιλοκοσκινισμενη,απο ζωα προβατα και γιδια,περναμε το κλωσμενο σπορο και τον ριχναμε τον σκορπιζαμε με τις φουχτες πανω στις βραγιες ομοιομορφα
να παει σπορος παντου,να μη γινειτο φυντανι αρι,αραιο,καιδεν μας φτασει μας λειψει
στο φυτεμα,αλλα ουτε να γινει πυκνο,το'να πανω στ'αλλο,κι αναψει και χαλασει το φυν-
τανι,επειτα τον σκεπαζαμε με κοπρια,να'χει να φαει να μεγαλωσει,να σταλωσει καλα το φυντανι,και στο τελος σκεπαζαμε τις βραγιες με ρικια,κλαρια απο ρικια,που τα κοβαμε κοντα στο Βασιλοπουλο,εκει ειχε τετοια,θαμνη ειναι,τα φορτωναμε στα ζωα τα αλογα
και τα γαιδουρια και τα φερναμε στο στο χωριο,μ'αυτα σκεπαζαμε το φυντανι να το προφυλαξουμε απο τον παγο και το τσαφ,να μην παγωσει και χαλασει,αργοτερα ηρθανε
τα ναιλον και το σκεπαζαμε μ'αυτα,τα στηριζαμε σε λυγισμενες αλυγιες,τα καναμε οπως ειναι τα θερμοκηπια σημερα,μισος σωληνας κομμενος στη μεση ετσι ητανε το σχημα τους,χαμηλα σε καθε βραγια,40-50 παντους απο πανω,τις βραγιες με το σπαρμενο
φυντανι τις ραντιζαμε ταχτικα νερο με τη ποτιστρα,που ειχε μπροστα ραντιστρα,απο πανω οταν ηταν σκεπασμενες με ρικια,και μετα οταν ηταν σκεπασμενα με τα ναιλον ανοιγαμε τα ναιλον,με τον καιρο ,τον μηνα Μαρτη το φυντανι εσκαγε φυτρωνε και σιγα -σιγα μεγαλωνε,το φροντιζαμε καθε μερα,να εχει κοπρια για να κανει,οταν θα ηταν ετοιμο για
τη μεταφυτευση στα καπνοχωραφα απο τις αρχες του Απριλη,να εχει φουντωτη ριζα ικανη
να φυτρωσει καλος καπνος,την ιδια ωρα,τοτε ετοιμαζαμε και τα χωραφια τα καπνοχωρα-
φα,που ειχαμε για να φυτεψουμε τον καπνο απο τις αρχες Απριλη,απο τις 17 Φλεβαρη,
να'χει ξεροβορι,αρχιζαμε τη καλλιεργεια,καναμε το πρωτο οργωμα το πρωτο αλετρι με το
ζευγαρι τα αλογα,αργοτερα ηρθανε τα τρακερ και το καναμε μ'αυτα,επειτα στα μεσα
του Μαρτη καναμε το δευτερο αλετρι,διβολιζαμε,κι αργοτερα το τριτο αλετρι,τριβολι-
ζαμε,να'ναι μαλακο το χωμα,σαν πιπερι να γινει,τριβλωτο,να τριβεται,να μην εχει μπλανες χωμα σαν πετρες.
Τοτε αρχες του Απριλη μπαιναμε στα χωραφια ολη η οικογενεια να φυτεψουμε τον καπνο
.
.
Μασκαραδες Μπαρμπουτες-Αποκριες
ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΜΑΧΑΙΡΑ ΣΤΟ ΞΗΡΟΜΕΡΟ
.
-''Τις Αποκριες θα ντυθουμε μασκαραδες,θα γινουμε μπαρμπουτες''
Και εγενετο:
ΜΑΣΚΑΡΑΔΕΣ ΚΑΙ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΕΣ.
Μικρα και μεγαλυτερα παιδια[αλλα και μεγαλοι]παρεες-παρεες ντυνονταν μασκαραδες
μπαρμπουτες κι εβγαιναν στους δρομους απο την παραμονη το Σαββατο και την Κυριακη της Αποκριας,ολη τη μερα απ'το πρωι ως αργα την νυχτα,τριγυρνουσαν μισομεθυσμενοι μισοζαλισμενοι ,εμπαιναν στα σπιτια των χωριανων ,τους κερνουσαν οι νοικοκυρες κρασι και τους εδωναν να φανε κατμαρ,οι μασκαραδες χορευαν ,πειραζαν τους αντυτους ανθρωπους,εκαναν χειρονομιες...εως [μη] παραξηγησεως,κανενας δεν ενοχλουνταν,
''γιατι...αποκριες ειναι,ο αντρας ...που πειραζει τη γυναικα μου ειναι ...το παιδι της,κι
οχι ο γειτονας..Η γυναικα,που μου βαζει ...χερι,δεν ειναι η γειτονοπουλα,αλλα... κανας
μαντραχαλος,η' η ...πεθερα μου''.Και παει λεγοντας.
Μπαιναν και στα καφενεια, εκει εβρισκαν αλλους...κανονικα μεθυσμενους,και τοτε γινονταν χορος και γλεντι τρικουβερτο,ανταμα μασκαραδες κι αμασκαρευτοι, με τα...παντα ολα αυτοσχεδια!
Για την μεταμφιεση καθε καλος μασκαρας διαλεγε παλια ρουχα φορεμενα ,φαρδια, σχισμενα ,τα γυριζε αναποδα...για να τα κανει αγνωριστα και τα φορουσε.Στο κεφαλι εβαζε[επι το πλειστον] μια γυναικεια καλτσα[η ' μαντηλι] και το καλυπτε μ'αυτη.Ανοιγε[η'δεν
ανοιγε]στην καλτσα δυο τρυπες για να βλεπει ....τα στραβα του και μια τρυπα στο στομα για να μπεκροπινει και να καταβροχθιζει ατελειωτα... κατμαρια!Η καλτσα ειχε οπωσδηποτε καποια ....προσωπικοτητα:καλτσα χωρις τρυπες ηταν το απολυτο[μεταφυσικο] κενο
-καλτσα με τρυπες ηταν ανησυχητικη.Ε και καλα φοβος!''ποιος με βλεπει και ξερει ποιος
ειμαι,και γω τον βλεπω και δεν ξερω ποιος ειναι ;''
[Η Αποκρια η Καταργηση ,η Αναστολη,της Βεβαιοτητας!]
[Γιατι μετα ξεμασκαρευονταν,''εδειχναν ποιοι ειναι'' κι επανερχονταν η Ταξη της ...Βεβαιοτητας! στο επακρον ]
Στο σωμα τους περνουσαν σταυρωτα αρμαθιες με βαζογαλα[τρυπουσαν τα βαζα και
περνουσαν συρμα,κι εβαζαν πολλα βαζα ,αρματωσια γερη]
Στη μεση κρεμουσαν διαφορα κουδουνια[που τα δανειζονταν απο τους τσοπανηδες]
Πισω τους σαν ουρα εσερναν μια αρμαθεια[η ' αρμαθειες]απο καραβανια.[κουτια απο κονσερβες,''βαρκες',και βαζογαλα,τσιγκινα πιατα,...]
Στα χερια τους κρατουσαν ενα ξυλο.μια μαγγουρα,ενα κουτσουρο,ενα παλουκι γερο,το
κτυπουσαν στο χωμα ,το σηκωναν και μ'αυτο ...φοβεριζαν ,και πολλες φορες το...ξυλοφορτωναν σε κανεναν ...ειτε ν'αστειεψουν,να γελασουν,αλλα ...και σοβαρα,να κανουν χαζι.
Εκεινο το γυρω-γυρω ολοι απο καποιον,να χτυπουν τα ξυλα,να βροντουν τα βαζογαλα,να ηχουν τα καραβανια και τα φοβερα μουκρισματα,τ'αγκιγματα στο ατυχο θυμα με τα ξυλα αλλα καιτα αθελα θελητα βαρεματα,με τα απελπιδα ρουσματα του θυματος να διαρρηξει την πολιορκια των μασκαραδων και να σωθει ειναι απο τα ...αξεχαστα.Κανενας δεν πειραζονταν,αποκριες ηταν,τετοια ηταν τα σωστα.δεν ειχε γουστο αλλιως.Επειτα το πρωην
θυμα ...λιαν συντομως επεστρεφε μασκαρας κι ηταν να τον φοβασαι,να βγαλει ...το αχτι του,
Οι κραυγες τους ηταν αναρθρες,φωνες ζωων,αρκουδας,λιονταριου,λυκου,χου -χου,μπου,
μπου,κρου-κρου,κζου-κζου,και δεν συμαζευεται.
Ετσι γυρνουσαν ,εκεινοι οι πρωτοι οι ταπεινοι οι φτωχοι οι δικοι μας αποκριαστες,εμεις τα παιδια ζουσαμε στο χωριο μας τα παιδικα μας χρονια με τα χρονια των μεγαλων.
Ζουσαμε τα χρονια μας και τι ειμασταν στον δικο μας τοπο αναμεσα στους δικους μας
ανθρωπους.
Μασκαραδες μπαρμπουτες στη Μαχαιρα στο Ξηρομερο με γυρισμενα αναποδα παλια ρουχα ,μ'αρμαθιες βαζογαλα,να χοροπηδουν και να αχολογουν τα κουδουνια και τα κυπρια,και πισω ο θορυβος απο τα καραβανια που σερνονταν στο χωμα,και με το παλουκι να το κτυπουν στη γη,να το σηκωνουν και να φοβεριζουν με κραυγες αναρθρες και με χειρονομιες διαφορων ...ειδων και...νοηματων,κι ολο το χωριο συνενες ''να σκαει πλακα,
ν'αστειευεται'' μαζι τους,και μαζι και τα σκυλια...να τα'χουν παιξει απο τον φοβο ...των μασκαραδων ...στα γαυγισματα.
Εποχη Πρωτη,Εποχη Αθωα που περασε και μας ...μεταμορφωσε για Παντα.
Ελπιζω Οχι σε Μασκαραδες!
.
.
ΚΑΤΗΜΑΡΙ [ΚΑΤΜΑΡ] Αποκριατικη Συνταγη Γλυκου
.
Ζυμωνουμε σταρι-αλευρι με λιγο λαδακι και πλαθουμε φυλλα οπως για πιτα.
Επειτα με το μαχαιρι κοβουμε τα φυλλα μακρουλα κομματια,μπαστουνια,ριχνουμε
σουσαμι,κανελογαρυφαλα,τριμενα καρυδια,λιγο λαδακι,τα κλεινουμε και τα βαζουμε τα μπαστουνια στο ταψι ειτε ορθια ειτε στριφτα.
Αναβουμε φωτια με ξυλα εξω[μπορει να γινει και στην ηλεκτρικη κουζινα,αν θελει καποιος να το κανει] και στη θρακα που πεφτει βαζουμε πανω τοταψι.
Οταν τα κομματια εχουν ροδο κοκκινισει κι απ'τις δυο μεριες,βγαζουμε το ταψι απ'τη φωτια κι ετσι ζεστα οπως ειναι τα κομματια τα ραντιζουμε με λιωμενη ζαχαρι στο νερο [σοροπι]η' τα ραντιζομε και με μελι.
Επειτα τα κοβουμε μικροτερα τα κομματια και τα βαζουμε στη πιατελα ετοιμα να σερβιρισθουν,και να κερασουμε και να φιλεψουμε τους μασκαραδες που θα'ρθουν στο σπιτι μας τις Αποκριες για το καλο.
Καλη Αποκρια!.Και του Χρονου να Χαρειτε!
.
.
βελανιδι-χ.ν.κουβελης
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΟΥ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]τελος δεκαετιας 1940
ΑΓΟΡΑ ΒΕΛΑΝΙΔΙΟΥ[απο τον Γιαννη και Λευτερη Κουβελη]
.
Εφεραν βελανιδι ,ζυγιστικε,λογαριαστηκε και εξοφληθη
οι:
Χρηστοφορος Μποζωνης
τσουβαλια-οκαδες------
4--------------131----------3-----115--------Μικτον 1117
4--------------119----------3-----115........Σακια------30
3--------------131----------3-----120--------------------------
3--------------108----------3-----118---------------1087
3--------------128----------1------92-----φορος 3%--54
--------------------------------------------------------------------
17-------------617---------13..-.--.500....................1033
-----------------------------17-----617
-------------------------------------------
-----------------------------30-----1117
.
Βαρος καθαρον 1033 χ 1,75
1000 χ 1,75 =1750
---33 χ 1,75 =--58----------------------Συνολον 1808
---------------------------
--------------------1808 ----------------------Ελαβον 1808
.
Παναγιωτης Τριαντης
τσουβαλια/οκαδες
2/--78-----------4/178------------2493 Μικτον
4/148------------5/200--------------58 τσουβαλια
5/194------------4/174---------------------------------
4/180------------4/168-----------2435
4/174-----------.4/180--------------73 - 3%
5/195------------3/148--------------------
3/150------------3/146-----------2362
4/182
-----------------------------
31/1299-------27/1194
---------------31/1299
-----------------------------
---------------58/2493
.
Βαρος καθαρον 2362 χ 1,75 = 413350
-----------413350
-------------83, --2% φορος κοιν
-----------------------
-----------405050. εξοφληθη
.
Θωμας Πολυμερος
τσουβαλια/οκαδες
3/138-----3/132-----3/145
3/180-----3/121-----3/132
3/142-----3/139-----3/124
3/122-----3/137-----3/109
3/122-----3/153-----3/118
3/140-----3/148-----3/125
3/130-----2/-86------3/119
3/116------------------3/135
2/-80-----20/916----3/141
----------------------------------
26/1120-------------27/1154
20/-916
27/1154
-------------------------
73/3190------- Μικτον 3190
-τσ-- 73 χορις τσουβ 3117
---------------------
-----3117
-------93 -3%
-------------------
----3024 Βαρος καθαρον
----3024 Χ 1,79=5413
-----------------------5413-2% κοινοτικος φορος
------------------------113
-------------------------------
-----------------------5300
-----------------------Συνολον δρχ 5300
.
Χριστοφορος Καρελακης
4/179--------------------1476
4/170--------------Σακοι-- 34
4/175---------------------------
4/168--------------------1442
4/175----------------------42-3%
4/170--------------------------
4/180--------------------1400
4/180----------------------------οκαδες καθαρον 1400
2/-79-----------------------------1400 χ 1,75=2450
-------------------------------------------------------------------
34/1476-------------------------2450-2%φορος=2400 εξοφληθη
το φορτηγο του Βασιλη Παπατρεχα φορτωμενο βελανιδι στην αποθηκη του Σπυρου Γκολφη Σουρελη,στη φωτογραφια ο Αντρεας Γκολφης
.
.
ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΧΩΡΑΦΙΕΣ ΜΑΧΑΙΡΑ
στη θεση Χωραφιες[ανατολικα της Μαχαιρας] ειναι ενα παλιο πηγαδι του Σβομπα[Μιχαλη Παπατρεχα]και στο καραουλι[υψωμα] του Λια Κουτρουμανου ειναι ερειπια απο αρχαιο ναο,σωζονται καποιες ορθογωνια λαξεμενες πετρες,αγνωστα πολλα στοιχεια,ναιδριο
πιθανον αφιερωμενο στην Αγροτερα Αρτεμιδα,στη περιοχη ευδοκιμει πολυ μυρωδικο θυμαρι
.
.
ΠΗΓΑΙΝΑΝΕ ΓΙΑ ΚΑΡΠΟΥΖΙΑ ΣΤΗ ΓΑΛΙΤΣΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΛΕΣΙΝΙ ΚΑΙ ΦΕΡΝΑΝΕ ΦΟΡΤΩΜΑΤΑ
τετοια εποχη μια στις αρχες του Ιουλη και δευτερη φορα στο τελος του πηγαιναν παρεες-παρεες απο το χωριο κατω στη Γαλιτσα στη λιμνη τον Οζερο να φερουν φορτωματα καρπουζια με τα αλογα, τα γαιδουρια και τα μουλαρια,περνουσαν την Σκουρτου κι ανεβαιναν το υψωμα του Λιγοβιτσιου και κατεβαιναν στα παραλιμνια και παραποταμια τοπια,στην Γαλιτσα,και στα χωρια την Κατσαρου,τα Οχθια, που ητανε αφθονα και καλα
καρπουζια και κανονιζανε να παρουν φορτωματα καθενας για την οικογενεια που ειχε,κι
ο πατερας μου πηγαινε με τον Καρα μας,εμας τα παιδια δεν μας περνανε,ηταν δυσκολη
η διαδρομη και η αποσταση μεγαλη ,πεζοπορια,πανω απο 9-10 ωρες με την επιστροφη διαρκουσε,μεγαλη κουραση να την αντεξουν τα παιδια,ητανε και το καμα μην καουμε
κι αρρωστησουμε,αλλα ητανε και τα φιδια,
ο αδερφος μου ο Γιωργος, ηταν 12 χρονων στην Εκτη Δημοτικου,που ειχε παει με τον
πατερα κι εναν γειτονα κατω στην Κατσαρου για καρπουζια,ξεκινησαν τα χαραματα 5 η ωρα το πρωι και ''γυρισαμε μολις νυχτωνε 9 η ωρα ,ποδαροδρομο,στεκομασταν κατω απο τις βελανιδιες στον ισκιο να ξαποστασουμε κι εμεις και τ'αλογα,εκανε πολυ καμα,ειχαμε παρει μαζι μας ντοματες και τυρι να φαμε''
με το φορτωμα τα πουλουσαν και τ'αγοραζαν,οχι με το κομματι,πηγαιναν στο χωραφι,τα δοκιμαζαν πριν αγορασουν αν ειναι καλα κι αν τους αρεσαν,δεν ηταν κολοκυθια κι ανοστα, συμφωνουσαν να παρουν,τα στοιβαζαν σε τσουβαλια και φροντιζαν να παρουν οσα γινεται
περισσοτερατα μεσα,φορτωναν τα τσουβαλια καργα με καρπουζια στα ζωα ,τα πληρωναν κι επαιρναν τον δρομο της επιστροφης,ανεβαινωντας και κατεβαινωντας το υψωμα του Λιγοβιτσιου γεματο βελανιδιες κι ασφακιες κι εφθαναν στο χωριο στη Μαχαιρα,
εκει τα ξεφορτωναν στην αυλη,κι εμεις τα παιδια χαρουμενα κι ευτυχισμενα που θα ειχαμε καρπουζια να δροσιστουμε στο μεγαλο καμα τα μεταφερναμε ενα-ενα μεσα στο σπιτι,στο κατωι που ηταν δροσερο,δεν περναμε περισσοτερα απο ενα μην μας ξεφυγουν και κυλησουν και πεσουν κατω και 'σκασουν[ανοιξουν]σαν καρπουζι',εκει τ'αφηναμε κι η μανα τα'βαζε ενα-ενα προσεκτικα να μην χτυπησουν μεταξυ τους και αλασουν,σαλαπουριασουν,
κατω απ'τα κρεβατια να'ναι προφυλαγμενα και να διατηρουνται δροσερα και φρεσκα,
εκτος απο καρπουζια φερνανε και πεπονια,στρογγυλα,που μοσχομυριζαν,αυτα τα εβαζαν μεσα στο σιταρι,να ωριμασουν καλυτερα,να γινουν,τα καρπουζια ητανε τοτε στρογγυλα,
σαν ποδοσφαιρικες μπαλες,δεν ηταν βαρελες,μαυροπρασινα απ¨εξω κι απο μεσα κοκκινα,
κατακοκκινα,αν δεν τυχαινε να'ναι ασπρα ,αγουρα ακομα,
τοτε τα καρπουζια ηταν καλα γευστικα,χωρις λιπασματα και διασταυρωση με κολοκυθι,
τα τρωγαμε με ορεξη,εκει στη μερια που μπελονιαζαμε τον καπνο,αλλα κι οταν τελειωναμε το μπελονιασμα,τ'απογευματα, μας αρεσαν πολυ,κοβαμε το καρπουζι φετες και το μοιραζαμε,το τρωγαμε με τη φετα,το πιαναμε με τα δυο χερια κι αρχιζαμε να δαγκωνουνε απο πανω απο την αριστερη μερια μετα στη μεση μετα στη δεξια μερια κι αντιστροφα
κατεβαινοντας μεχρι την φλουδα,πολλα λαιμαργα παιδια τρωγανε κι απ'την ...φλουδα, πως φυσας φυσαρμονικα ετσι το τρωγαμε,προσεχαμε τα κουκουτσια μην τα καταπιουμε,τα αφηναμε στην ακρη ,τα λιαζαμε και τα'χαμε σαν πασατεμπο οταν ξερονταν να τα μασαμε,
το καρπουζι το τρωγαμε και με τυρι και ψωμι,ηταν πολυ νοστιμο,ταιριαζε,
και το πεπονι ετσι το τρωγαμε,φετες,και με τυρι και ψωμι το τρωγαμε,
[με τυρι και ψωμι τρωγαμε και το σταφυλι,ταιριαζε,πολυ νοστιμο ηταν]
πολλες φορες αν ειχαμε φερει πολλα καρπουζια ,περναμε ενα καρπουζι το πεταγαμε κατω εκεινο εσκαγε στη μεση κι ανοιγε στα δυο και τρωγαμε μονο τη καρδια του που ηταν ολο ζαχαρι και τ'αλλο που εμενε το πεταγαμε στις κοτες να το φανε,
τις φλουδες τις ριχναμε στις κοτες και στα γουρουνια ,τις τρωγανε και τα μαναρια τα αρνια και τα κατσικια,αν δεν ειχαμε τις μαζευαμε και τις διναμε στη γειτονισσα που ειχε,
εμεις τα παιδια καναμε και καραβια,ετσι που εμοιαζαν με καρινες και σκαρια οι φλουδες,
στεριωναμε ενα καθετο ξυλο για καταρτι κι ενα ασπρο χαρτακι απο τετραδιο του σχολειου,που το καλοκαιρι δεν χρειαζονταν ,για πανι και γινονταν βαρκακι,περισσοτερα ξυλα -καταρτια και περισσοτερα χαρτακια-πανια κανανε λογης -λογης πλεουμενα,
αναλογα τη φαντασια των παιδιων,και παιζαμε ναυμαχιες μ'αυτα,και ταξιδια μακρυνα καναμε-σ'εξωτικες χωρες,
οι παλιοι στο χωριο το καρπουζι το λεγανε χειμωνικο,κι ο παππους μου το ελεγε ετσι,'χειμων[ι]κο'
για καρπουζια εκτος απο τη Γαλισια πηγαιναν και στο Βαλτο στο Λεσινι,που ειχε,και τωρα εχει, τα φημισμενα καρπουζια του Αστακου,αυτα ευδοκιμουσαν στα παχια και δυνατα εδαφη απο τις προσχωσεις του Αχελωου ποταμου,
φερνανε και καμια βαρελα καρπουζι,αλλα αυτες οι βαρελες δεν ηταν ευκολες στο στοιβαγμα μεσα στα τσουβαλια,ενω τα στρογγυλα καρπουζια ταιριαζαν καλα,ακριβως,
μεταξυ τους,δεν αφηναν κενα,ετσι επερνες περισσοτερα κι ειχαν πιο προσιτη τιμη,τ'αλλα τα μεγαλα τα προωθουσαν στις πολεις στις αγορες σε υψηλωτερες τιμες,εκει καταναλω-
νονταν ως επι το πλειστον,
ητανε και πολλες εκφρασεις[κι ειναι] για τα καρπουζια και τα πεπονια και λεγονταν :
-ολα τα σφαζω ολα τα μαχαιρωνω
-εσκασε σαν καρπουζι
-ολα με τη βουλα
-ολα με δοκιμη
-μαπα [βγηκε] το καρπουζι
-δυο καρπουζια σε μια αμασχαλη δεν χωρανε
-το καρπουζι βγηκε κολοκυθι
-καρπουζια με το κομματι
-εχω καρπουζια ζαχαρι
-πεπονια μελι
-πεπονι αρωμα
-οποιος εχει το πεπονι εχει και το μαχαιρι
κι αυτες οι εκφρασεις για τα καρπουζια και τα πεπονια λεγονται κι ακουγονται ακομη
.
.
φωτογραφιες Χρηστου Σταθη
ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΤΟΥ 1987
.
οι Γαλλοι Μουσικοι Hurel επαιξαν Κλασσικη Μουσικη στην πλατεια της εκκλησιας του Αγιου Γεωργιου,νοτια πλευρα της εκκλησιας,αφιλοκερδως.
Μια Μεγαλη Προσφορα Πολιτισμου.
Τους Ευχαριστουμε και Παντα Θα Τους Θυμομαστε]
η Marie Lοuise Hurel[βιολι] και ο Serge Hurel[βιολι και βιολα]Γαλλοι Μουσικοι ειναι οι γονεις της Catherine Hurel[βιολα] γυναικας του Γιωργου Γκουμα απο τη Μαχαιρα.
Αυτοι οι μουσικοι μαζι με τους Dominique Hurel[Βιολι],Catherine Hurel[βιολα] και Jean Bara[βιολοντσελο] ηρθαν στη Μαχαιρα κι επαιξαν.
Μια Μεγαλη Τιμη.
Εκτος απο κλασσικα εργα επαιξαν και διασκευες ελληνικων δημοτικων τραγουδιων,που ειδικα γι'αυτη τη συναυλια επεξεργασθηκαν
Ηταν μια Αξεχαστη κι Ανεπαναληπτη Βραδυα.Ολο το Χωριο Ακουγε.Μαγεμενο και Συγκινημενο
Η θεια Γουλα[Γεωργια Γκουμα] η μανα του Γιωργου ειπε:
'Μολις αρχισαν να παιζουν την ξενη μουσικη δακρυσα'
Επαιξαν οι Μουσικοι
-Marie Lοuise Hurel, Βιολι. Καθηγητρια Βιολιου Ecole Normale de Musique de Paris και σε αλλα ωδεια του Παρισιου. Viοlon Solo σε διαφορες Ορχηστρες Μουσικης Δωματιου
-Serge Hurel, Βιολι και Βιολα. Μελος Εθνικης Ορχηστρας της Γαλλιας, Σολιστας στην Φιλαρμονικη Ορχηστρα Radio France. Καθηγητης Μουσικης δωματιου Ecole Normale de Musique de Paris και σε αλλα ωδεια του Παρισιου .
-Dominique Hurel, Βιολι , Ιατρος, Ερασιτεχνης μουσικος
-Catherine Hurel Βιολα, Βιολογος, Ερασιτεχνης μουσικος
-Jean Bara, Βιολοντσελο, Violoncelle solo στη Φιλαρμονικη Ορχηστρα Radio France
τα εξης Εργα κλασσικης Μουσικης:
-Wolfgang Amadeus Mozart, Κουιντετο K. 406 σε Ντο ελασσονα.
Τα μερη, Αλεγκρο, Ανταντε, Μινουετο ιν κανονε, Αλεγκρο
-Marie Jean Leclair, opus 12 no 2. Σονατα για δυο βιολια, χωρις μπασσα,
σε Μι Μειζονα. Τα μερη Αλεγκρο, Λαργκο, Μινουετο, Αλεγκρο.
-Nicolo Paganini, Sonatina no 2 για Βιολι και Κιθαρα,
Κιθαρα επαιξε ο Γιωργος Γκουμας
-Δημοτικα τραγουδια μεταγραμμενα για κουαρτετο:Ηλιος,Κατω στα δασια πλατανια
Βασιλω καλαματιανη,Καραγκουνα
Την Καραγκουνα υστερα απο παρακληση των μουσικων χορεψαν πολλοι μαχαιριωτες με πρωτους το Σταυρο Γκουμα και Χριστοφορο Καρελακη.
ο Γιωργος Γκουμας θυμαται:
'Ακολουθησε τραπεζι στην Ταβερνα του Νικου Κουβελη[Βετλαντζα] [κτιριο Χαριλαου Μποζωνη] με ψητο στη Λαδοκολα.
Οι μουσικοι ακομα σημερα θεωρουν την εμπειρια, και κυριως την επαφη με ενα περιβαλλον και κοινο απολυτα αγνο, σαν μοναδικη. Ως τον καλυτερο επαινο που εχουν παρει, την εντυπωση που εκανε στο κοινο η συναυλια.
Αυτη συμπυκνωνεται στη φραση της μανας μου.[Γεωργιας Γουλας Γκουμα]
'Μολις αρχισαν να παιζουν την ξενη μουσικη δακρυσα'
Και φυσικα στη θερμοτητα της χειραψιας προς τους μουσικους που εφθανε μεχρι κινδυνο συντριβης του καρπου.
Η συμμετοχη ηταν πανδημη , η ατμοσφαιρα κατανυκτικη.'
.
.
πανηγυρι στου Μπαρμπα Σταυρου Μακρυπιδη[δεκαετια '60] με κλαρινο τον Γιωργο
Καλαμπαλικη και βιολι ο Κουλοκουρας,ειναι ο πατερας μου Νικος Κουβελης,εγω,
η αδερφη μου η Τουλα[Δημητρουλα],η μανα μου Μαρια,που δεν φαινεται ,λογω της φθορας
στη φωτογραφια,στο χορο ειναι η Μαρια Τσαπαρελη
ΕΓΩ ,ΑΠΟ ΜΙΚΡΟΣ ΓΥΡΙΖΑ ΣΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
[Το Πανηγυρι στη Μαχαιρα]
Εγω,απο μικρος γυριζα στα πανηγυρια,στη Μαχαιρα στο Ξηρομερο το πανηγυρι ηταν του Αγιου Χριστοφορου στις 9 Μαιου,την εποχη που φυτευαμε τον καπνο στα χωραφια,εκεινη τη μερα δεν δουλευαμε,γιορταζαμε,ψεναμε αρνι στο σπιτι οπως την Λαμπρη,ερχονταν
και μουσαφιρεοι συγγενεις για το πανηγυρι,τα οργανα ειχαν ερθει απο την προηγουμενη μερα απο το απογευμα,η λειτουργια γινονταν στον παλιο Αη Χριστοφορο.
Ερχονταν και περιοδευοντες τσιγγανοι μουσικοι,ζυγιες,κλαρινο η'ζουρνα και νταουλι,
γυριζαν μεσα στο χωριο και παιζανε στα σπιτια στις αυλες,για το καλο,και στα καφενεια παιζανε ,τους κερναγαν κρασι ,ουζο και γλυκα ,ραβανι ξεροψημενη,τους πεταγαν και
λεφτα στον αερα,
στα οργανα το βραδυ πηγαιναν παρεες συγγενεις,τα σογια,ο αντρας η γυναικα,τα παι-
δια ,οι θειοι οι θειες ,οι παπουδες οι μεγαλυτεροι,και τα αρραβωνιασμενα ,τα νιοπαντρα αν ειχαν,οι γαμπροι και οι νυφες απο τους παντρεμενους,ολοι μαζι σ'ενα τραπεζι γλενταγαν,επιναν μπυρα ,και με τη σειρα οι παρεες σηκωνονταν για χορο,αν ειχαν
δωσει χαρτακι για σειρα στο χορο,οταν ακουγαν απο τα μεγαφωνα στα οργανα το ονομα του αρχηγου της παρεας τους,''σειρα για χορο εχει η παρεα του...'',πρωτα χορευαν οι γυναικες και τα παιδια,συρτα καικαλαματιανα,και καποιο τσαμικο,
στην αρχη του χορου εριχναν στα οργανα λεφτα για να παιξουν και να χορεψουν το τραγουδι που ηθελαν,η' στη μεση,η' στο τελος του τραγουδιου,τα λεφτα τα εριχνε
ο πατερας για τη κορη και το παιδι,ο αντρας για τη γυναικα,καθε χορευτης χορευε δυο τραγουδια,ο αντρας ενα τσαμικο στην αρχη και δευτερο ενα συρτο η' ενα καλαματιανο,
ο χορος τους ηταν σοβαρος ευγενικος λιτος δωρικος,χωρις περιττα και επιδειξεις,ο ξηρομεριτης στο τσαμικο δεν εφερνε ουτε μιση στροφη,χορευε με ολοκληρο το σωμα του,
εσωτερικευε τον ρυθμο του,και τον εξωτερικευε με τις κινησεις του σωματος του,με τα χερια του,με το βλεμμα του,με την εκφραση του προσωπου του,το τραγουδι που διαλεγε να χορεψει τον εκφραζε,ταυτιζονταν μ'αυτο,να δειξει την περηφανια του,αυτο που
ζητουσε η ψυχη του,οι γυναικες εδειχναν στο χορο τη σεμνοτητα και τη χαρη τους.ο Ηλιος,
η Ιτια,ο Σελημπεης,η Παπαδια,ο Αητος,το Ραστ ηταν τα τραγουδια που πιο συχνα ζηταγαν για χορο,στον Ηλιο για το γυρισμα του Ηλιου απανω στα μερη μας να τα ζεστανει να καρπισει ο τοπος και να λουλουδισει η φυση ολη,,την Ιτια χορευαν για τη λεβεντια
που πρεπει να'χει ο ανθρωπος στο κορμι και στι ςπραξεις στα λογια του,η Παπαδια γιατι
ηθελε επιδεξιο χορευτη να δειξει τη τεχνη και την φαντασια του,τον Αητο για την περηφανεια του ανθρωπου στα βασανα και τους καημους της ζωης,''ενας Αητος περηφανος καθοντανε στον Ηλιο και λιαζοτανε'',,και το Ραστ μια τελετουργια χορου
και μουσικης,να σχιστει η καρδια σου και να αλαφρυνει σαν πουλι να πεταξει στον ομορφο κοσμο και θανατο να μην βαλει στο νου της,η μια παρεα σεβονταν την αλλη παρεα,δεν την προκαλουσε με πραξεις και με λογια,φασαριες δεν γινονταν,και οι ξενοι που ερχονταν στο πανηγυρι απο τα γυρω χωρια,αλλα και απο πιο μακρυνα,ηταν προσεκτικοι σεβαστικοι να μην προσβαλουν,
πανω στο παταρι,κατασκευη απο ξυλα καδρονια και ταυλες,ηταν τα οργανα,στην πρωτη σειρα ο κλαριτζης,ο τραγουδιστης,και οπωδηποτε υπηρχε γυναικα τραγουδιστρια,αλλα
και μια τραγουδιστρια νεαρη ομορφη κοπελα για τα ελαφρια,τα αλεγρα,τραγουδια,τα γρη-
γορα,αυτη ηταν ορθια,χορευε και κουνιονταν συνεχως στον ρυθμο της μουσικης,χτυπων-
τας το ντεφι και σειοντας τα ζιλια στα χερια της,στην πισω σειρα ηταν οι αλλοι οργανο-
παιχτες,
απο το πανηγυρι στη Μαχαιρα περασαν οι ξακουστοι Χαλκιαδες,ο Φωτης Χαλκιας στο λαγουτο και το τραγουδι,αφταστος τραγουδιστης,ο Τασος ο Χαλκιας στο κλαρινο,μεγαλος δεξιοτεχνης,ο Φουσκομπουκας στο κλαρινο,πατερας του Αριστειδη Μοσχου,ο Χαραλαμπος
Μαργελης απο το Μεσολογγι,ονομαστο κλαρινο,μεχρι και η ξακουστη η τραγουδιστρια
η Ριτα η Αμπατζη ηρθε τη δεκαετια του 1930 με συνοδεια το κλαρινο του Χαραλαμπου Μαργελη,και ο μεγαλος ο Βασιλης ο Σαλεας με το κλαρινο του,''ενας ειναι ο Σαλεας στην Ελλαδα βρε παιδια'',ο Βασιλης ο Σουκας μεγαλος δεξιοτεχνης του κλαρινου και ευγενικος ανθρωπος,αρχοντικος,κι αλλα κλαρινα ηρθαν,ο Θυμιος ο Αριστοπουλος,ο πατερας
του Κωστα του Αριστοπουλου,αθωος αγαθος ανθρωπος,ηρθε και ο Βαρβατος,ο Κωστας
ο Κωνσταντινου,ο Νικος Καλαμπαλικης,καλα παλια κλαρινα της περιοχης μας,ο Κολουκουρας στο βιολι,ο Θεοδωροπουλος στο κλαρινο,ο Χρηστος ο Κατσαμακης καλο
κλαρινο δεξιοτεχνης,τα τελευταια εδω χρονια,
περασαν και πολλοι τραγουδιστες,ο μεγαλος τραγουδιστης ο Τακης ο Καρναβας,αυτος
στο χωριο ερχονταν απο μικρο παιδι,ειχε συγγενεις εδω,ο Τασος Καρναβας που ειχε ταβερνα στο χωριο ηταν αδερφος του πατερα του του Γιωργου Καρναβα,ακομη ηρθε η Τασια Βερρα,η Γιουλα η Κοτρωτσου ,σεμνη και ομορφη κοπελα,επισης ηρθε η Μαριτσα
Βαρβατου,ο Νικος Παπαγεωργιου απο την Μαχαλα,η Μαριτσα Βλαχοδημου και ο Νικος Βλαχοδημος,
αυτοι που εφερναν οργανα στο πανηγυρι ηταν ο μπαρμπα Βασιλης ο Βετλαντζας
[Κουβελης],ο μπαρμπα Λιας ο Κουτρουμανος,ο Σταματης ο Παπασταμος,ο Χαριλαος ο Μποζωνης,ο Λευτερης ο Κουβελης,ο Σταυρος και ο Νικος Μακρυπιδης,ο Νικος και ο Γιαννης Κανατσουλας [Παπατρεχας],ο Αντωνης Κανατσουλας[Παπατρεχας],ο Χρηστος
Μπαρμπαρουσης,ο Κωστας Μπαρμπαρουσης,στα νεωτερα χρονια ο Νικος Κουβελης Βετλαντζας,ο μπαρμπα Βασιλης ο Λιαμης,ο Στρατος ο Παπατρεχας Κανατσουλας,ο Νεστορας Μπαρμπαρουσης,ο Μπαμπης ο Παπαχαραλαμπους,ο Λακιας ο Λιαμης,
κατα μαρτυρια την δεκαετια του 1950 στο καφενειο του Σταματη Παπασταμου ερχονταν και επαιζε κλαρινο στο μαγαζι ο Γιαννης ο Βασιλοπουλος,νεαρος τοτε,που εμενε στη Μαχαιρα σε καταυλισμο τσιγγανων,''ενα ευγενικο μετρημενο παιδι,ειχαν τις σκηνες τους εκει στον μυλο του Λιαμη'',
τον συνοδευε στο τραγουδι ο Λιας ο Τσαπαρελλης,ο καραγκιοζοπαιχτης απο την Μαχαιρα, και στη Μαχαιρα σε σκηνες τσατουρια τσιγγανων εζησε και μεγαλωσε ο Βασιλης ο Σαλεας,
το πιο μεγαλο κλαρινο που βγηκε στην Ελλαδα,αφταστος δεξιοτεχνης,μαγος του κλαρινου,
λενε πως σ'ενα πανηγυρι του Αγιου Χριστοφορου ειχε φερει ο Λιας ο Κουτρουμανος τον Βασιλη ο Σαλεα κι οταν σηκωθηκε η Μαροτσο [της Βαρβαρας Βοτση]ενα ατυχο ταπεινο πλασμα,τοτε ο Σαλεας εσπασε το κλαρινο,χιλια κομματια το'κανε,τοσο λιανα και γλυκα επαιζε,ολα τα ντερτια κι ολους τους καημους αλλα κι ολες τις χαρες της φτωχολογιας και του κοσμου του ντουνια επαιξε,κι ακουσθηκαν,γιατι ο Σαλεας με τους Βοτσεους ειχε μεγα-
λωσει στο χωριο απο μικρο παιδι μεσα στη φτωχεια και την αξιοπρεπεια,ισως πιο τσιγ=
γανικα,πιο ελληνικα,πιο ανθρωπινα να μην επαιξε ποτε το κλαρινο του Σαλεα απο εκεινο
το χορο της Μαροτσος τοτε,το κλαρινο τσακισε σε χιλια κοματια ηχων, εκλαψε τιναχτηκε
η μαγεια του ηχου,ραγισε η καρδια κι ενωθηκε με το χορο του ταπεινου πλασματος,
τα οργανα τα εβαζαν να παιξουν στα καφενεια μεσα η' αν ηταν καλος καιρος εξω,δεν εβρεχε και δεν εκανε κρυο,μπροστα απο το μαγαζι,και χορευαν στο δρομο,τοτε δεν
περνουσαν αυτοκινητα απο τον δρομο,ηταν ελαχιστα,
αρχιζαν να παιζουν αποβραδυς μεχρι την ανατολη του ηλιου,την αλλη μερα,κι ακομα
πιο πολυ,
εγιναν πανηγυρια εκτος απο τα καφενεια και αλλου,στη αποθηκη κατω στο μεγαλο σπιτι των Μακρεων,εκει σ'ενα πανηγυρι ο Τακης ο Νασουλας Κουβελης σερνει τον χορο απο
πολλα ατομα και τον βγαζει εξω στο δρομο και μετα παλι να μπαινει μεσα χορευοντας ασταματητα κι αστειευοντας,
και τον δασκαλο τον Μακια Παπατρεχα,μερακλη χορευτη,να χορευει τη Γενοβεφα,και τον Παπαξαρχη Στρατο,παπα λεβεντη μερακλη χορευτη,να χορευει και να πειραζει την ομορ-
φη πεταχτουλα τραγουδιστρια σεμνα ασεμνα με το ντεφι και τα ζιλια,χαρα να τον βλεπεις
[ο Παπαξαρχης καταγονταν απο την Μαχαιρα κι ηταν πολλα χρονια παπας στη Παπαδατου κι ακομα πινουν νερο στ'ονομα του],ενας ιερεας Διονυσσιαστης
εγιναν πανηγυρια στον κηπο του Γιωργου και Νικου Καρελακη,στον κηπο του μπαρμα Σπυρου του Γκολφη,στα μαγαζια,στη πλατεια του χωριου,στην πλατεια της εκκλησιας,στο οικοπεδο του Κωστα Χασαπη,
στο πανηγυρι του χωριο αυτα που γινονταν κι ακουγουνταν ηταν γεματα συναισθηματα και χαρες,γιορταζε το χωριο,να φυγει να εξορισθει το Κακο,και να σηκωθει ν'αναστηθει το Καλο και να κυριεψει η Χαρα,και η Αφθονια στη Γη,και στις καρδιες των ανθρωπων η
ζεστασια και η απλοτητα,
Εγω,απο μικρος γυριζα στα πανηγυρια,να βλεπω τους ανθρωπους να γλεντουν να χορευουν να'ναι χαρουμενοι.
πανηγυρι στου Κωστα [Κωτσακια]Μπαρμπαρουση,στη παρεα που χορευει ειναι και ο Νικος Παπατρεχας και ο Μπαμπης[Χαραλαμπος] Παπατρεχας,ξενιτεμενοι[Γερμανια,Αμερικη,Ελβετια]
πανηγυρι,πισω ειναι ο πατερας μου ο Νικος Κουβελης με τη μανα μου Μαρια,
ειμαι κι εγω εκει,ειμαι κρυμενος και δεν φαινομαι,το πανηγυρι ηταν στου μπαρμπα-Λευτερακη Κανατσουλα Παπατρεχα το μαγαζι,λιγο πιο κατω απο το κουρειο του μπαρμπα Γιαννη Κανατσουλα Παπατρεχα,
στη παρεα ειναι:
ο Γιωργος Μπαρμπαρουσης,ο Λευτερης Μπαρμπαρουσης,ο Σπυρος Παπασταμος,
ο μικρος Σακιας Χασαπης και ο Γιωργος[Γωγολας]Ζαρκαδουλας
που τσουγκριζουν τα ποτηρια γεματα με μπυρα
στο πανηγυρι η παρεα, ο Σταυρος Γκουμας,η Σταθουλα,η Ποπη,η Ντινα Γκουμα,ο Νικος Παπατρεχαςο Χρηστος Στρατος,ο Χρηστος Στρατος[Κιτας],
πανηγυρι στου Κωστα[Κωτσακια] Μπαρμπαρουση
πανηγυρι, στο δρομο κατω απο το σχολειο,εκει που ειναι του Μποζωνη,το παιδι
που χαιρεταει στο βαθος ειναι ο Περικλης Θεοφιλης,
η παρεα ειναι του Μιλιου Λιαμη και του Λευτερη Κουβελη[Καλετση],διακρινονται:
ο Μιλιος Λιαμης,η Λαμπρινη Λιαμη,ο Κωστας Παπαδημητριου δασκαλος απο
το Αγρινιο και η γυναικα του Χρυσανθη Κουβελη ,η Μαργαριτα Κουβελη με μικρο
τον Κωστα,και τη Μαρια μικρη,και ο Λευτερης Κουβελης,
επισης διακρινονται στο πλαι: ο Μιλιο Τριαντης και πισω οι κορες του μπαρμπα Βασιλη Κουβελη[Βετλαντζα],ακομη πισω απο τη παρεα φαινονται ο Μητσακιας Παπατρεχας,
η γυναικα του Ελενη Βοτση και ο μαστρ'Αγγελος ο Ραφτοπουλος
χορευουν Τακης Τριαντης Χρηστος Τριαντης Χρηστος Γκολφης
.
.
Χριστοδουλος(Κστοδουλος) Κουβελης του Γεωργιου[1883-1972]
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΤΣΕΛΙΟΥ
ΠΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΔΕ Ο ΜΠΑΡΜΠΑ ΚΣΤΟΔΟΥΛΟΣ
.
Θυμαται ο μπαρπα Στρατος του Τολια [Αποστολη] και της Ευγενιας Καραγιαννη [86 χρονων] απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου το ''Τραγουδι του Τσελιου'' που τραγουδουσε ο παπουλης μου Κ'στοδουλος [Χριστοδουλος]του Γεωργιου και της Μηγδαληνης Κουβελη[Μπητση][1883-1972]απο τη Μαχαιρα
''Ελα να σου πω το τραγουδι του Τσελιου που τραγουδουσε ο παπουλης σου,ο μπαρμπα Κ'στοδουλος,το' λεγε στα τραπεζια ,σε γαμους ,σε αρραβωνιασματα,σε βαφτισια,
σε γιορτες σε γλεντια,ειχε καλη φωνη.Το θυμαμαι που το τραγουδησε στο τραπεζι στο γαμο της αδερφης του Μανθιας[Ευανθιας] ,που παντρευτηκε στη Κατουνα[τον Θεοχαρη Μαγκλαρα]
Αυτο το τραγουδι τραγουδαγε:
Εσεις βουνα της Κατοχης
βουνα του Ξηρομερου
Βαστατε να βασταξουμε
για τον καημο του Τσελιου
γιατ'ειναι ο Τσελιος αρρωστος
βαρια για να πεθανει
.
.
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου και της Βασιλικης [1919- 22 Ιανουαριου 1941,
του 39 Συνταγματος Ευζωνων Μεσολογγιου,δεκανεας,στο υψωμα 1630[Παπακωστα η' Χορ-
μοβο] η ομαδα του επεσε σε χιονοθυελλα,''και πεθαναν απο ψυξη'
ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΔΕΚΑΝΕΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΟΥΒΕΛΗ
ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
[ 8 Αιτωλοκαρνάνες έχασαν την ζωή τους στο ίδιο μέρος και την ίδια μέρα, όχι
από τις σφαίρες του εχθρού, αλλά από το κρύο (σε χιονοθύελλα),πέθαναν από ψύξη
στο ύψωμα 1630 (Παπακώστα ή Χόρμοβα) στις 22/01/1941
ΚΟΥΒΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, από το Μαχαίρα Βόνιτσας.
ΛΩΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ, από το Ζευγαράκι Μεσολογγίου.
ΜΙΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τον Άγιο Βλάσιο Τριχωνίδας.
ΠΑΠΑΔΑΝΤΩΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, από τη Μπουρλέσια Μεσολογγίου.
ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ, από τη Πεντάνασα Τριχωνίδος.
ΠΕΛΕΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ, από το Κρυονέρι Ναυπακτίας.
ΤΣΑΦΑΣ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ, από τους Παπαδάτες Μεσολογγίου.
ΖΩΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ, από το Παλαιοχωράκι Ναυπακτίας.”
Απο το βιβλιο :''ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ 1940-1945'' που εκδοθηκε απο τη Διευθυνση Ιστοριας Στρατου
πηγη:www.agrinio-news.blogspot.com ]
.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ
.
Το'ξεραν πως εκεινος ο πολεμος δεν ηταν σαν τους αλλους μεχρι τοτε στην ανθρωπο-
τητα,ειχαν τον Γιωργο το αγαπημενο παιδι και τον αγαπημενο αδερφο στο μετωπο της Αλβανιας,τον νοιαζονταν,ετρεμε το φυλλοκαρδι τους,μην παθει κακο, ομως βαθεια μεσα τους ενιωθαν και περηφανια που ειχαν γιο που πολεμουσε,κι ακουγαν για τις νικες
των φανταρων ,απο τις 28 του Οκτωβρη ,μαζι με χιλιαδες πατεραδες και μαναδες κι αδερφους που'χαν παλληκαρια στο μετωπο ειχαν το μυαλο τους πανω στα βουνα της μαχης,ειχαν παιδια νικητες
Και μεσα στις κακουχιες και στην αδικια του πολεμου και στο βουητο του,στο θαρρος των στρατιωτων πως πολεμουν για το δικιο και τη λεφτερια, της ανθρωποτητας ηρθε η 22 Ιανουαριου του 1941 και σε μια περιπολο στα χιονια χαθηκε ο δεκανεας Γιωργος Κουβελης με τ'αλλα παιδια σε μια δυνατη χιονοθυελλα που δεν εβλεπαν να προχωρησουν ,χαθηκαν,
εμειναν ωρες στο χιονια μεσα στη νυχτα και παγωσαν απ'το κρυο.Κι εμειναν για παντα εκει στα βουνα,αταφα τα κορμια τους,και δεν τους γυρισαν στο σπιτι τους να τους θαψουν οι δικοι τους.
Περασαν μερες απ'το χαμο του Γιωργου,οι συγγενεις ολοι το'ξεραν,κι ο πατερας και η μανα κι ο αδερφος δεν το'ξεραν.Πως να τους πουν το κακο χαμπερι;Να τους προετοιμασουν ηθελαν,και μια μερα γυριζοντας ο πατερας του απ'την αδερφη του στη Χρυσοβιτσα στη Τσαπουρνια καποιος του'πε οσο προσεκτικα μπορουσε:
''ο Γιωργος Χαθηκε''
Ο Γιωργος Χαθηκε,το ακουσε ο πατερας του,και δεν το πιστεψε,
Ο Γιωργος Χαθηκε,ουρλιαξε ο γερος για το παιδι του, και σειστηκε η γης,και τα πουλια πεταξαν απ'τα κλαρια τρομαγμενα,κι ο ουρανος σκοτεινιασε,
Ο Γιωργος Χαθηκε ,ουρλιαξε ,και τα δεντρα τις βελανιδιες ηθελε να ξεριζωσει,να μην
αφησει πετρα για πετρα,φωναζε το παιδι του,Ο Γιωργος Χαθηκε
κι εφτασε στο χωριο στο σπιτι με ξεριζωμενη καρδια κομματια.''ο Γιωργος Χαθηκε'' ουρλιαξε κι ακουσε η μανα για το παιδι της κι ακουσε ο αδερφος για τον αγαπημενο αδερφο,ουρλιαξαν,χτυπησαν με τα χερια τα στηθια τους,ξεριζωσαν τα μαλλια τους και ξεσχισθηκε η καρδια,χαθηκαν ,γκρεμισθηκαν στον βαρυ πονο,και δεν σηκωθηκαν,τοπος πουθενα δεν ηταν να τους χωρεσει.
Και που'ναι ο Γιωργος;να τον δουμε να τον κλαψουμε να τον μοιρολογησουμε;Πως να παρηγορησουμε την ψυχη μας;
''Ο Γιωργος Χαθηκε'',
ολο το χωριο συμπαρασταθηκε,ηταν λεβεντης,ηταν καλος αλλος σαν αυτον δεν ηταν
Ο πατερας μου ο αδελφος του ο Νικος ηταν απαρηγορητος ,ελεγε ειναι ψεματα,δεν τον ειδε πεθαμενο,δεν πεθανε ο Γιωργος,τον περιμενε τον αδερφο του να γυρισει ζωντανος,40 μερες τον περιμενε να γυρισει πισω αγρυπνος και νηστικος.
Και δεν γυρισε ο Γιωργος.Πηγε στους Ουρανους.
Και τα χρονια περασαν κι ο Γιωργος δεν γυρισε απο τα βουνα της Αλβανιας.
Οπως και χιλιαδες αλλα παιδια.Κι ηταν και Νικητες και δεν γυρισαν,στη Πατριδα στους δικους τους.
Ο Γιωργος ηταν σαν να'ταν εδω,ποτε δεν τον ξεχασαν.
Ο πατερας οταν ξεψυχουσε στις 6 Αυγουστου το 1972 φωναζε στον βαθυ ληθαργο του το ονομα του παιδιου του:''Γιωργο,Γιωργο,Γιωργο'' και μ'αυτο το γλυκο πικρο ονομα στα χειλη τελειωσε τις μερες στη γη και το ανεβασε η ψυχη του μαζυ της στους Ουρανους.
Το πρωτο παιδι,τον αδερφο μου, οι γονεις μου τον εβγαλαν στο ονομα του Γιωργου.
Ο πατερας μου οταν τον αναφερνε ελεγε :''ο μακαριτης'' τιποτα αλλο.Οπως συνηθιζεται
να λεμε για εναν ανθρωπο που ζει.
Ενα Ονομα Ανθρωπου,σαν να Υπηρχε,και να Ηταν Εκει Γυρω.
Και μια φορα τον ρωτησα γιατι δεν βγαινει στο πανηγυρι του χωριου να γλεντησει και μου απαντησε απλα:''εχω τον αδερφο να παω;''και τοτε καταλαβα τι εκρυβε βαθεια στη ψυχη του.Και τον πονεσα βαθεια.
Η μανα μου μας ελεγε,σε μας τα παιδια,[θυμαμαι οταν μπελονιαζαμε καπνο],πως θα'ταν τα πραγματα στο σπιτι διαφορετικα αν ζουσε ο Γιωργος,ητανε εξυπνος και καλος,
εργατικος.Τον τιμουσε σαν αδερφο της σαν κουνιαδο της
Και το κλημα σιδεριτης που ειναι κληματαρια στην αυλη μπροστα απ'το σπιτι μας
ο Γιωργος το φυτεξε.Κι ειναι νιο και δυνατο και κανει αφθονα γερα σταφυλια, που αντε-
χουν μεχρι τις αρχες του χειμωνα.Σιδεριτης.Τ'αμπελι,λενε,δεν ξαμπελωνεται, ετσι και η Μνημη του Γιωργου δεν ξαμπελωνεται.Δεν σβυνει.
Σαν να'ξερε τι θα συμβει και φυτεψε το κλημα να μεινει σε μας ενας γλυκος καρπος,το σταφυλι του σιδεριτη.
Κι εμεις τα παιδια μεγαλωσαμε με την ζωντανη παρουσια του,τον αγαπαγαμε,σαν να τον ξεραμε τον φερναμε στο μυαλο μας, να μας ειχε παιξει, να μας ειχε γελασει,τον λεγαμε '' ο μπαρμπας μας ο Γιωργος'' κι ας ηταν 21 χρονων παιδι οταν χαθηκε
Ημασταν περηφανοι που στις εθνικες γιορτες κατεθεταν οι επισημοι ο προεδρος οι δασκαλοι δαφνινα στεφανια στο Μνημειο Των Ηρωων να τιμησουν τους πεσοντες ηρωες.
Κι εκει στη μαρμαρινη πλακα ηταν χαραγμενο και το δικο του ονομα,ηρωας, μαζι με τα τιμημενα ονοματα των αλλων ηρωων του χωριου.
Κι ενας δρομος του χωριου ειχε τ'ονομα του[μαλιστα εγω εγραψα τα γραμματα,οπως και σ'αλλες ταμπελες -οδους].
Εγω διαλεξα απο μικρο παιδι να κοιμαμαι στο κρεβατι,στο σαλονι,που πανω του ειναι κρεμασμενη η φωτογραφια του
Την κοιτουσα και παρακαλουσα οταν μεγαλωσω να του μοιασω στα νιατα και στα χαρισματα.
Εκει και τωρα κοιμαμαι.Ειναι σαν να'ναι ο Φυλακας Αγγελος μου.
Και μ'εμαθε για το Δικιο,για το Καλο,για το Τιμιο,για το Ταπεινο,για το Ανθρωπινο.
Με Οδηγησε.Να αγωνιζομαι να τα Τηρω.
Ο πατερας του ο παπουλης μου επαιρνε μια τιμητικη συνταξη απο το Κρατος για το παιδι που εχασε στον Πολεμο.Μεχρι το 1972 που εφυγε.
Αυτα τα χρηματα ηταν μεγαλη βοηθεια εκεινα τα δυσκολα χρονια στο σπιτι,αγοραζαμε φαγωσιμα ,ρουχα,παπουτσια,παιχνιδια εμεις τα παιδια.
Ο Χαμος του Παλληκαριου Μας Αναστησε στη Ζωη.
Κι ας ειναι τοσα χρονια,80 χρονια, το κορμακι του αντυτο γυμνο στον αερα στη βροχη στα χιονια κι αταφο στα βουνα της Αλβανιας.
Εμεις Εδω το πλυναμε το ντυσαμε το στολισαμε ,
σαν τον Αχιλλεα,σαν τον Οδυσσεα Αντρουτσο και σαν τον Γεωργιο Καραισκακη
τον Τιμαμε
ΤΙΜΗ Σ'ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΜΑΧΑΙΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Σ'ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΠΟΥ
ΑΓΩΝΙΣΘΗΚΑΝ [ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ] ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
.
.
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ-
ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΓΟΥΡΔΙΑ
.
Η μνημη ειναι το καθημερινο ρουχο του ανθρωπου,το φοραει απο τη πρωτη στιγμη που γεννιεται [ισως και πιο πριν] και οταν τη μαρτυρει,τη δειχνει και τη φερνει στο λογο τοτε δημιουργειται η Ιστορια του Ανθρωπου και του Κοσμου.
Μεγαλη Ιστορια δεν ειναι μονο η Ιστορια Μεγαλων Γεγονοτων,αλλα και η μικρη ιστορια απλων ανθρωπων,που εδρασαν και εζησαν .
Θυμαμαι το παρελθον-γεγονος σημαινει ζωντανευω το γεγονος.Το ερμηνευω,το κατανοω,
το φορτιζω συναισθηματικα,το μεταδιδω.
Και τοτε το Πραγματικο Γεγονος ειναι και το Γεγονος που Απο Μνημης Μαρτυρω.
Πως εζησα και πως επραξα σ'αυτο το κοσμο που ηρθα,μικρος κι ασημαντος.
Στην Ουσια Ενα Εκπληκτιμκο Θαυμα.Η Μνημη ,και η Μαρτυρια,μια Τεραστια Δυναμη.
Πολλες χιλιαδες χρονια πριν την επισημη Ιστορικη Μνημη αυτη η Πρωταρχικη Μνημη ηταν ο κινητηριος μοχλος της ανθρωποτητας.
Αυτη η πρωτη-ιστορια,η πρωτη-επιστημη,η πρωτη-λογοτεχνια,η πρωτη-πολιτικη.
Να Θυμηθεις,αυτο σημαινει να αξιολογησεις τα συμβαντα,να τα ταξινωμησεις,να τα καταταξεις,να τα συγκρινεις,να συμπερανεις,να υποθεσεις,να ειδικευσεις,να γενικο-
ποιησεις,να τα προσωποποιησεις,να δωσεις προεκτασεις.
Ενας Λειτουργικος Μηχανισμος Επιστημης:
Παρατηρω,Υποθετω,Πειραματιζομαι,Συμπεραινω.
Κυριως η Μνημη [και δευτερευοντως ο Αταβισμος]ειναι το Πεπρωμενο του Ανθρωπου.
Η Εντελεχεια.Αυτο που εντος εχω.
Μπορουμε να φαντασθουμε αιωνες πριν στη Αρχαια Ελλαδα τον 4ο αιωνα π.Χ τον Αριστοτελη να ακουει εναν ανθρωπο,πολλους ανθρωπους,να λεει:
''Τοτε εκεινα τα χρονια ,πριν το πολεμο ,αλλα και μετα ολο το χωριο απο τις αρχες Αυγουστου εβγαινε εξω στα χωραφια κοντα αλλα και πολυ μακρια απ'το χωριο 40-50 μερες συνεχεια να μαζεψει βελανιδι,ολη η οικογενεια ολοι οι συγγενεις και τα παιδια μαζι,που να πας σχολειο τοτε,που γινονταν το μαζωμα,εκει κοιμομασταν,εκει μαγει-
ρευαμε να φαμε,κυριο φαι ως επι το πληστον ηταν ο τραχανας,ολη τη μερα αγωνας,γιατι τοτε ηταν φτωχεια,επρεπε να παρουμε λεφτα να βγει η φαμιλια,...
[θυμαται ο Νικος .Π.Παπατρεχας]
'Τα μερη που μαζευε η Μαχαιρα βελανιδι,η περιφερεια της ηταν,απο ανατολικα προς νοτια απο τη βονη,τα γουρδια,του ξυδα χωραφιες ,χιονες ,ρεντζερη,αρκετες βελανιδιες,η πιο πυκνοκατοικημενη που ειχε βελανιδιες,ηταν ιδιωτικες ,στη περιοχη ρουστας,εκει υπηρχε
παλια οικισμος,στο σταχτια,μεχρι τα ρογκια τα καμενα παλιουργια,στα γρουζα ,ειχε στη ψηλοραχη,στο σγουροβρικο,στους βολιαδες,στο δαφνια,στον παλιουρα,στου βλαχ'το χωραφι,στις χωραφιες συμπεριλαμβανεται και το καραουλι των κουτρουμανεων,
και του παναη το καραουλι,εκει στο καραουλι των κουτρουμανεων υπαρχουν σηματα αρχαιου ναου,καθως και σ'ολο το χωρο βρισκεις κεραμιδια,και στη λαγκαδα της Σταυραινας ειχε βελανιδιες,στα κοκκινοχωραφα ,στου πρικι,στη τουρκοστανι ειχε,στη λαμπρη,εκτος απο τις βελανιδιες ηταν και τα δεντρα,σ'ολη τη περιοχη,εκαναν βελανι,
τα μαζευε ο κοσμος,το φθινοπωρο μεχρι τα χριστουγεννα,και ταιζε τα ζωα,γιδια,
γουρουνια,προβατα,τα γουρουνια που θρεφανε στα σπιτια,επισης υπηρχαν αρκετες βελανιδιες στα βρυστιανα,τα δεντρα ηταν περισσοτερα,ειχε και πανω στα λακκωματα,
δυτικα,στενια,στου καραμ'.εκτος αυτου πολλοι μαχαιριωτες μετακινουνταν και σ'αλλες περιφερειες στα διπλανα χωρια,στον Προδρομο,στη Σκουρτου,εκει στο Προδρομιτικο
στο Ρουμπατσι ,αυτο ηταν κοινωτικο,το μοιραζανε και το τιναζαν,5 βελανιδιες ο ενας,
10 ο αλλος,εκει στηνανε γουρδι απο τα χρονια της τουρκοκρατιας,γουρδι ειναι ο τοπος που εχεις τα πραματα σου,εχεις το καλυβακι,τον ισκιο,και τ'αλωνακια,που καθαριζαν το τοπο
εκει και τοποθετουσαν τα βελανιδια να ξεραθουν,βγαζανε και τη βελανα,με την οποια τροφοδοτουσαν τα ζωα,
Σηκωνονταν το πρωι,πολυ πρωι,οπως και με τον καπνο,να'χει φως να βλεπει τη κακατσιδα ο τιναχτης ,ν'ανεβαινει επανω στη βελανιδια και να την χτυπαει με τον λουρο να πεσει κατω απο το δεντρο,εκτος αυτου αυτοι οι καρποι που μενανε πανω,που δεν μπορουσε
ο τιναχτης να παει κοντα,διοτι ηταν επικινδυνο,τα κλαρια ηταν αδυνατα να σπασουν
να πεσει κατω να τσακιστει,οι γυναικες απο κατω με καμακια ,ψηλα με καλαμι,τραβουσαν τις κακατσιδες μια-μια,η' φουντες μαζι,οπως τυχαινε,
αργοτερα ,αφου τελειωνε αυτη η διαδικασια του μαζεματος,αυτα τα βελανιδια που μενανε ατιναχτα πανω στο δεντρο και πεφτανε αργοτερα,μονα τους και απο τον αερα που φυσαγε τοτε πηγαιναν και τα μαζευαν πριν βρεξει και χυσει η μπογια του,αυτο το λεγανε χαχλα,και ητανε πιο φτηνα στο εμποριο,
φαγητα,οτι τρωγανε ο κοσμος,ψωμακι,ελιες,τυρι ,κρεμμυδια σκορδα,οτι παραγανε εδω,
φακες,γαλα γιαουρτι,κουκια βραζανε,τραχανα,τωρα τον αυγουστο σταφυλια συκα απιδια[αχλαδια],ακομα και αγραπιδιδια ,
την εποχη της χαχλας τα παιδια τους στο γουρδι παιζανε,γουρουνα,σκαμνακια,
κρυφτουλια,τζιζ,τραμπαλα,η τραμπαλα ηταν σαν ζυγαρια,ητανε ενα ξυλο χοντρο και στο
μεσο του ειχε μια τρυπα και εμπενε σε μια βαση απο αλλο ξυλο,καθονταν ενα παιδι απο δω κι ενα απο κει στο μεγαλο ξυλο και ανεβοκατεβαιναν,τραμπαλιζονταν,το χοντρο το εφερναν και γυρω ν'αλλαξουν θεση στο παιχνιδι τους,
ειχανε και κουνιες ,τις δενανε στα κλωναρια του δεντρου,οι κοπελες παιζανε τριτσι-τριτσι μ'ενα λιταρι,τριχια, κανανε σχοινακι,
οι μεγαλυτεροι λεγανε στα παιδια ιστοριες,τα δασκαλευανε,αναλογα τη πειρα που ειχανε και τη γνωση,αλλα και την ικανοτητα να διηγηθουν,οπως η θεια Μιλτενα,κανανε αστεια,
λεγανε παραμυθια,για ηρωες ,για νεραιδες,λεγανε για τον γκιωνη,,''Αντωνη αντωνη τα' βρες τ'αλογα;'',για τον κουκο,κανανε προξενεια,σαζανε αντρογυνα,
εφτιαχναν και φραντζατες,κρεβατια,πανω στα δεντρα να κοιμηθουν,εβαζαν στα οριζοντια κλαρια του δεντρου,αλλα κλαρια ,τα σταυρωναν,να'ναι γερο το κρεβατι,ν'αντεχει,κι απο πανω εβαζαν φυλλα,να'ναι μαλακα εβαζαν ,φημισμενος για φραντζατες,να τις φτιαχνει,
τεχνιτης,ηταν ο μπαρμπα-Μητσος Ταρκαζης Παπατρεχας
το βελανι η κακατσιδα που επεφτε κατω απο τη βελανιδια που τιναζε ο τιναχτης μαζευον-
ταν απο κατω,το καθαριζαν απο τα φυλλα,να'ναι μονο ο καρπος,και τον εβαζαν στο σακκουλι που ειχαν ζωσμενο στη μεση,η' σε ποδιες που ειχαν οι γυναικες ζωσμενες στη μεση,οπως μαζευαν και το καπνο,οταν γεμιζε το σακκουλι το αδειαζανε μεσα σε τσουβα-
λια,και το μεταφερανε στα αλωνακια να λιαστει,εκει εμενε να λιαστει αναλογα με τη
θερμανση του καιρου,οταν τυχαινε να βρεξει το σκεπαζανε με καμια μαντανια,καμια κουρελου,κανα τζιγγο,μετα που ξεραινονταν καλα το ξεβελανιαζαν,απο μια-μια κακατσιδα στο χερι,πολλα βελανια φευγαν απο μονα τους,ανοιγαν,μετα το σακκιαζαν και με τα τα ζωα αναλογα τι ειχε ο καθενας,αλογα,μουλαρια.γαιδουρια το μεταφερανε στο σπιτι τους ,
στην αποθηκη ,η' κατευθειαν στον εμπορο,
στην Μαχαιρα και στην περιοχη γυρω εμπορος βελανιδιων ηταν ο μπαρμπα Σπυρος Γκολφης Σουρελης,τα μετεφερε στον Αστακο που ηταν λιμανι και τα'παιρνε ο Σουρελεγκας απο τη Μυτιληνη με το καραβι,εκει ειχε εργοστασιο βυρσοδεψιας,επεξεργασιας του βελανιδιου,βαφες,για επεξεργασια δερματων,
παλιοτερα το μεταφερανε με καρα,τα μεταφερε ο Καρελακης με την Χαρχαλο την Ωστεν, και οι Κολοβαιοι μεταφερανε βελανιδια,ο εμπορας, αναλογα τη ποσοτητα,αν ειχες λιγο
σε πληρωνε αμεσως η ' αργοτερα αν ειχες πολυ, σου εδωνε εναντι,καπαρο,και τ'αλλα αργοτερα,μ'αυτα τα λεφτα η οικογενεια βολευονταν,επερνε το λαδι,το σαπουνι,
τα ρουχαλακια,το πετρελαιο για το λιχναρι,οτι χρειαζοντανε ο ανθρωπος,
οι γυναικες βραζανε το βελανιδι σε καζανια,αυτο εχυνε το χρωμα του,σκουρο καφε η' και ανοιχτο και μ'αυτο βαφανε τα νηματα για τον αργαλειο,τις μαντανιες,προικας,και διαφορα υφαντα για το σπιτι, τα νηματα που πλεκανε πουλοβερ,φανελες,
λουρια για το τιναγμα κοβανε παλιουρια τα οποια ξεστενανε σε φωτια να ισιωσουν να σκληρηνουν,οσο μεγαλυτερα σε μηκος τοσο καλυτερα ηταν να φτασουν στην ακρη του της βελανιδιας που ηταν ο καρπος,
επιδεξιοι ξακουστοι και περιζητοι τιναχταδες ηταν ο μπαρμπα-Κστοδουλος ο Μπιτσης Κουβελης ο παππουλης σου ,ο μπαρμπα-Στελιος Μπλιστουρας Κουβελης[μαλιστα τους ζητησαν και πηγαν να τιναξουν μια τεραστια βελανιδια στο Ριβιο,που σημερα δεν υπαρχει πια,μια βδομαδα την τιναζαν],
αλλος ξακουστος, τιναχτης ηταν ο μπαρμπα-Λιας ο Μαστρουλιας Τζακωστας
ενα τραγουδι που τραγουδουσα τοτε μικρο παιδι στα γουρδια ητανε:
Ενα μικρο βλαχοπουλο τριγυρνουσε στα γουρδια
περναει απο περα τραγουδαει και παιζει τη φλογερα
και μια λιγερη καθοντανε και του φωναξε
ελα εσυ που τραγουδας κοντα μου
.
.
ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
ΣΥΚΟΜΑΙΔΕΣ ΓΛΥΚΟ
Συκομαιδα,ετυμολογια της λεξης απο το συκο
και μαζα[σαρκα]
.
Υλικα:
Συκα εποχης ξεραμενα λιασμενα στον ηλιο.
Μουστος[γλευκος,ο χυμος των σταφυλιων]
Ψημενα αμυγδαλα
Σταχτι ξυλου
.
Εκτελεση Συνταγης:.
Μαζευουμε φρεσκα συκα τον Αυγουστο διαφορες ποικιλιες[ασπρα,μαυρα,λιβανα]
τα ανοιγουμε και τα τοποθετουμε σε ταψι.Τα σκεπαζουμε καλα με τουλι και τ'αφηνουμε
στον ηλιο να λιαστουν να ξεραθουν.Οταν ξεραθουν τα κοβουμε μικρα κομματια.
Σε μια κατσαρολα ριχνουμε τον μουστο αναλογα με την ποσοτητα των συκων και κρεμαμε
μεσα μια μικρη σακουλα με σταχτη ξυλου.
Βαζουμε την κατσαρολα στη φωτια να παρει μια-δυο βρασειςκαι ξαφριζουμε.Επειτα ριχνουμε τα συκα.
Ανακατευουμε με μια κουταλα μεχρι να δεσει το γλυκο.Το αφηνουμε να κρυωσει και ριχνουμε τα ψημενα αμυγδαλα.Ανακατευουμε να πανε τα αμυγδαλα παντου.
Το γλυκο ειναι ετοιμο.
Επειτα βαζουμε το γλυκο συκομαιδες σε γυαλινα δοχεια.Το διατηρουμε σε δροσερο μερος
η' και στο ψυγειο.Το τρωμε σκετο με το κουταλακι η' το βαζουμε πανω σε φετα ψωμι και το απλωνουμε.
Οι Συκομαιδες ειναι ενα υγιεινο Παραδοσιακο γλυκο[δεν γινεται με ζαχαρι]και ειναι γευ-
στικοτατο..
Στο χωριο Μαχαιρα το εφτιαχναν στα σπιτια οι γυναικες στο τελος Αυγουστου- αρχες Σεπτεμβριου απο τα παλια χρονια,μαζι με το πετιμεζι[απο τον μουστο].Υπηρχαν πολλα συκα και αμπελια με πολλα σταφυλια και εβγαζαν αφθονο γλυκο μουστο[που οταν ζυμωνονταν γινονταν καλο κρασι ]
.
.
ραβανι με μελι-χ.ν.κουβελης
ΤΑ ΓΙΟΡΤΑΣΙΑ-''Καλημερα και Χρονια Πολλα!''
ΧΡΟΝΙΚΟ :
Τα παλιοτερα χρονια γιορταζαν στα χωρια μας μονο τους αντρες [πατεραδες,θειους,
παππουδες],την Ονομαστικη τους Εορτη.
''Ειχαν Γιορτασιο''.
Οι γυναικες και οι κοπελες δεν γιορταζαν τοτε.Τα παιδια επισης δεν γιορταζαν,κι αν γιορταζαν καποια,αυτα ηταν τα μοναχοπαιδια[ετσι ελεγαν το ενα παιδι αγορι,ασχετως
αριθμου...κοριτσιων στην οικογενεια].
Επισης γιορταζαν και το πρωτο παιδι[το πρωτοτοκο],το πιο μεγαλο.
Αν και οι γυναικες δεν γιορταζαν αυτες ηταν οι κυριαρχες της Γιορτης.Αυτες εφτιαχναν τα γλυκα,τη ραβανι,και τους κουραμπιεδες.
Την παραμονη πηγαιναν στην εκκλησια στον εσπερινο,το πιατο με το σπερνο:βρασμενο σιταρι,με ζαχαρωτα πολυχρωμα κουφετα[μικρα,μεγαλα],με αμυγδαλα,με καρυδια,
με σταφιδες,με κοκκινα κλωνια ροδια,και ζαχαρι.Αφου το σπερνο λειτουργουνταν στην εκκλησια μετα το μοιραζαν στα παιδια.
Τη μερα της Γιορτης ειχαν τα σπιτια ασπρισμενα,ανοιχτα απ'το πρωι μετα τη εκκλησια να δεχτουν επισκεψεις.Το σαλονι το ειχαν στολισμενο με τα καλυτερα ρουχα,με υφαντα
περιτεχνα,με ωραια τραπεζομαντηλα,με θαυμασια κεντηματα,τα σεμεν,στα ανθοδοχεια μπουκετα φρεσκα λουλουδια,με τα διαφορα ποτα,το ουζο,το λικερ,μεντα,τα ηδυποτα,
τα γυαλινα ρακοποτρα,τους ασημενιους δισκους,τα σερβιτσια στη σερβαντα,ο γυαλινος μαστραπας με το νερο και τα κρυσταλινα ποτηρια,τα σοκολατακια,μαργαριτες,τα φοντα-
νακια.
Κι αυτες Κυριες της Μερας της Γιορτης ηταν περιποιημενες,με τα καλα τους ρουχα,
καλοχτενισμενες,καλοδεχτικες,φιλοξενες,με το χαμογελο κι ενα καλο λογο στα χειλη,
ευτυχισμενες.
''Αυτη τη μερα εχουμε πολλες επισκεψεις.''
Η Μερα της Γιρτης ηταν χωρισμενη αυστηρα για τους επισκεπτες:
Το πρωι πηγαιναν μοναχα οι αντρες και το απογευμα πηγαιναν χωριστα οι γυναικες.
Ποτε δεν πηγαιναν αντρες και γυναικες μαζι ,ακομα και τα ανδρογυνα πηγαιναν ξεχωριστα,
μονο τα αρραβωνιασμενα και τα νιοπαντρα πηγαιναν μαζι.
Τοτε δεν πηγαιναν δωρα.
Εκει στο σπιτι του εορταζομενου οι επισκεπτες εβρισκαν αλλους και συζητουσαν για διαφορα θεματα,για τα παιδια τους,για τις δουλειες που ειχαν.
Οι επισκεψεις,αντρες και γυναικες,ηταν απο ολο το χωριο.Δεν ηταν απαραιτητα μονο απο
συγγενεις.Αμοιβαιες επισκεψεις.Κοινωνικες Υποχρεωσεις.Πηγαινες σ'ενα γιορτασιο,στο ανταπεδιδαν,σε τιμουσαν κι ερχονταν και στο δικο σου.''Ειχαν συνδεσμο''
Αν και οι αντρες γιορταζαν οι γυναικες ειχαν την τιμητικη τους.Οι επισκεψεις διαρκουσαν μεχρι τη νυχτα.Εβλεπες πολλες γυναικες στο δρομο και στα σοκκακια του χωριου ολο το απογευμα και το βραδυ να πηγαινοερχονται στα γιορτασια,στις επισκεψεις,καλοντυμενες,
καλοχτενισμενες,τα χειλη με κοκκινο κραγιον,με τις γυαλιστερες τσαντες τους,με τα γυαλια ηλιου,τα ψηλα ντακουνια .
Επειδη υπηρχαν πολλοι που γιορταζαν,που ειχαν την ονομαστικη τους εορτη την ιδια μερα,
οι επισκεψεις ηταν πολλες και διαρκουσαν ωρες.
Τα παιδια πηγαιναν τις πρωινες ωρες μεχρι το μεσημερι,παρεες-παρεες,περνουσαν απ'ολα τα σπιτια που γιορταζαν.Ευκαιρια ηταν να φανε γλυκο.
Ευχονταν με μεγαλη φωνη απ'εξω απ'την πορτα του σπιτιου σε ομοφωνια:
''Καλημερα και Χρονια πολλα''
Και η νοικοκυρα του σπιτιου που γιορταζε τα φιλευε γλυκο,ραβανι η' κουραμπιε.Συνηθως στα παιδια εδωναν ραβανι.Ηταν το πιο συνειθισμενο γλυκο τοτε και σε πιο μεγαλη ποσοτητα απο τον κουραμπιε,που ηταν σπανιος και σε μικροτερη ποσοτητα.
Στα παιδια,δεν εδιναν σ'ολα τα σπιτια και σ'ολα τα παιδια ολοκληρο γλυκο,ολοκληρο φιλι ραβανι,αλλα ενα κοματι,το μισο.Το ιδιο και με τον κουραμπιε,εδιναν κοματι μισο οχι ολοκληρον.Στα φτωχοτερα σπιτια τους εδιναν μονο ξερα συκα,τσοπελες.
Τα παιδια ειχαν χαρτινες η'πανινες σακκουλες στα χερια τους και τις γεμιζαν με τα κομματια γλυκων ,που τους εδιναν.Οταν πηγαιναν σε καποιο σπιτι πριν μπουν και πουν
τα Χρονια Πολλα κοιτουσαν στη μαντρα η' στον τοιχο του σπιτιου κατω,απο το σωρο τα τριμματα εκει καταλαβαιναν οτι ειχε ραβανι και δεν πηγαιναν στο σπιτι.Οι προηγουμενοι ειχαν παρει ραβανι,που δε τους αρεσε,τοτε υπερτερουσε σε προτιμηση ο κουραμπιες,την ραβανι την υποτιμουσαν την θεωρουσαν υποδεεστερη κι οταν εβγαιναν απο το σπιτι την πετουσαν,την σβουρνιζαν,στη μαντρα η' στον τοιχο του σπιτιου,κι αυτη διαλυονταν
,σκορπιζε και σχοιματιζε σωρο με τριματα.Εκτος κι αν ηταν ραβανι με μελι,πολυ σπανια ομως να πετυχουν σπιτι με τετοια ραβανι.Αυτο το ...σοβατισμα στον τοιχο συνεβαινε με τη απλη ραβανι με λαδι.
Τα χρονια περασαν.Τωρα τα πραγματα αλλαξαν και η ραβανι κερδισε εδαφος στην εκτιμηση και ειναι πολυ αγαπητη.
.
.
-Η Επικη Εποχη της Μηχανης-Αλωνιστικη Μηχανη,Η Πατοζα
[θυμαται ο Νικος Λιαμης]
ο Βασιλης Λιαμης ειχε αλωνιστικη μηχανη ,πατοζα,με συνεταιρο τον Χρηστο Στρατο.Το 1960 πηρε Μπελαρους τρακτερ και πηρε αλωνιστικη μηχανη Case 48αρα με χειροφρενα στον πισω αξονα,για να'ναι ικανη να κατεβαινει κατηφορες, ολο το συγκροτημα:Τρακτερ-Πατοζα-Καροτσα.Οταν κατεβαιναμε στη Ζαβιτσα στο Αρχοντοχωρι μεχρι το Καστρο,που ηταν πεταλωτος ο δρομος κατηφορα μεγαλη βαναμε ανθρωπο στην πλατφορμα και
τραβαγε με λιταρια σχοινια τα χειροφρενα στα ταμπουρα,στις δυσκολες κατηφορες
πηγαινε ν'αλωνισει στη Καντηλα,στα Γιωργαλεικα,στο Καμπο ,ηταν ολο σιτηρα,δεν ηταν τοτε ολο ελιες,πηγαινε μεχρι τα Γρεβενα,με τον Χρηστο Στρατο,εδω πηγαινε στη Ντοργουβιτσα,στα Οχθια,στο Στρατο ,στα Κατωμερα πηγαινε για ρυζι,εβγαζαν τις ροδες
και ταιριαζαν αλλες,για να μην κολλαει,και προσθεταν στα ταμπουρα ,σιδερενιες ροδες.
Για το στησιμο ,πηγαιναμε στο αλωνι,με το που πηγαιναμε ενας αναβε τσιγαρο και ο μπαρμπα Βασιλης εξυπνος μηχανικος κοιταγε τη φορα του αερα,για να βαλει το συγκροτημα Τρακτερ-Πατοζα-καροτσα κοντρα στον αερα,για μην τους χτυπαει το αγανι
και τους στραβωσει,και το καρνακι,αυτο ηταν μαυρο,απο πνιγμενο σιταρι
Για να αλφαδιασει επαιρνε τον κασμα,φτυαρι,αλφαδι.Με τον κασμα εσκαβε εκει που παταγαν οι ροδες,αναλογα το εδαφος,μετα με το αλφαδι κανονιζε να ειναι σε επιπεδη θεση,για να μη φευγει το σιταρι,η βρωμη,το κριθαρι,το γεννημα απο τα κοσκινα
Απλωνε λουρι κινησεως,περιπου 15 μετρα,απο τη τροχαλια τρομπας,εκει εβαναν τα δεματια,μεχρι το τρακτερ.Στο λουρι εβαζαν σταφιδα μαυρη η' ρετσινι για τις τριβες,για
να μη χανει στροφες το λουρι, ηταν κι αλλες τροχαλιες:τροχαλια στον αχυροκοφτη,πισω,
-τροχαλια στο ανεβατορ,ανεβαζε τον καρπο-τροχαλια στο καρπολοι,για να βγαζει το κελυφος του σταριου,απο την αλλη πλευρα υπηρχαν 5 τροχαλιες ολες μ'ενα λουρι
σαλιγκαρο,με τις οποιες ερχονταν ο καρπος για να παει στα καζανια.
Κατω απο την πατοζα ,στη μεση κοντα στον πισω αξονα,υπηρχε αξονας και ηταν βιδωμενες σανιδες ξυλινες και περιστρεφονταν με λουρι με τροχαλια,επαιρνε πολλες στροφες με τη
μικρη τροχαλια,να δημιουργειται αερας που φυσουσε στα κοσκινα με αποτελεσμα να φευγει το αχυρο και οτι αλλη ξενη υλη,να φευγει στα αλογα,με παλινδρομικη κινηση,για
να φευγει το αχυρο στον αχυροδιωχτη,που ειχε δοντια,προσθετανε και δοντια να γινει λεπτο το αχυρο,και να φυγει στο φουγαρο,ψηλα,με δυο τιμονια,ενα για να σηκωθει πα-
νω κι ενα για περιστροφικη κινηση,αριστερα -δεξια,και απο το φουγαρο επεφτε το αχυρο σε κατσουλα σωρο η' κατευθειαν στην αχυριωνα,απο ανοιγμα στην σκεπη.
Οι εργατες ητανε -ο οδηγος-ο μηχανικος-οι κουβαλητες,αυτοι απο τις αθημωνιες τα δεματια τα κουβαλουσαν στο παταρι,με δυο καβαλετα-ενας εργατης ανεβασμενος στο παταρι επερνε τα δεματια και τα εκοβε,τα ελυνε ,και τα'βαζε στο παταρι της μηχανης ,
της πατοζας,-και ο ταιστης τροφοδοτουσε τη τρομπα,αυτη ειχε πολλα δοντια,κι απο κατω χειριστηριο για να περασει το σιταρι,η βρωμη,το κριθαρι,το λουπινο,τα ρεβιθια,απο εκει
πηγαινε στα αλογα,χτυπημενο και αποφλοιωμενο,πηγαινε στα σκυβαλα,απο κατω απο τα αλογα ηταν τα κοσκινα,και ο αερας,με ελικα,σαλιγκαρο,τ'ανεβαιζε στο ανεβατορ,στη τρομπα,και παλι στο κοσκινο και στο καρπολοι καθαρο.
Το αχυρο απο τα αλογα πηγαινε στο αχυροδιωχτη,χτυπιονταν με τα δοντια,να κοπει ψιλο,και απο εκει στο φουγαρο να φυγει και να πεσει στο σωρο
Ο Μηχανικος παρακολουθουσε αν λειτουργουσε σωστα το συγκροτημα,τα λουρια,
ο γεωργος εβαζε το καπελλο στο φουγαρο να δει αν επεφταν κλωνια καρπου,αν γινονταν
καλα το αλωνισμα
Ο καζανιερης μετρουσε τα καζανια που γεμιζε και κανονιζε το ξαι,την πληρωμη,ηταν αναλογα 8/1,9/1,7/1,6/1,και γεμιζε τα σακια,σακια ριγας 80 οκαδες
Το ξαικο ,τα σακια,φορτωνονταν στη καροτσα,εκει στη καροτσα ειχαν βαρελι με πετρελαιο για να τροφοδοτειται με καυσιμο και να δουλευει το συγκροτημα
Σε καθε αθημωνια,εκει που ο γεωργος ειχε μαζεψει τα δεματια,στο αλωνι,που πηγαιναμε για αλωνισμα επρεπε να καθαρισουμε την πατοζα,απο πανω ,στην οροφη,υπηρχαν πορτες και απο εκει εμπενε μεσα εργατης να την καθαρισει απο τα αγανια
Ειδη σιταριου τα ντοπια γεννηματα ηταν:το κουτρουλο,δεν ειχε αγανια-ο γκρινιαρης,με αγανι φουντα-το μαυραγανι,σκληρο,εβγαζε σιμιγδαλι-μαρα,μαλακο- το ξυλοκαστρο,
σκληρος ,μαλακος σιτος
Αλωνια στο χωριο ηταν-στο φραμα στη τσελεπι[το δικο μας του πατερα μου,που ειχε σιταρια απο του Γιαν'το πγιαδ κατω στη Συντροπουλου στη μεση και στο φραμα στη τσελεπι πανω,μονοκοματα 100 στρεμματα]
-στις Καρα[γ]ιανσκιες,στου Γκολφη,στη Ριζα,στα Παλιαμπελα,στο αλωνι τ'Κολοβου,παλια με τ'αλογα-στ'αλωνι στα Στρατεικα,με τ'αλογα-στα Ρετζερια-στα Νασλεικα,με τ'αλογα-
στα Ρογγια στ'αλωνακι-στα Βρυστιανα,κανα δυο αλωνια -στη Μπαρμπαντρια-στους Βολιαδες-στα Λιβαδια-στου Κοκοτσελ'[ου]
πηγαινε για αλωνισμα στο Βασιλοπουλο[στο Αχιλλειο],στο Καραισκακη,[στο Δραγαμεστο],
-στη Ντοργουβιτσα[περιοχη της Ζαβιτσας],εκει μας εβαλαν γαλα σε πιατα λιμπες και φαγαμε κατ'απ'το δεντρο του ληστη Σκεντζου,αυτος,λενε,ανεβαινε πανω στο δεντρο εκεινο,καθονταν εκει κρυμμενος,εφτιαχνε σ'ενα σχοινι θηλια κι οταν ερχονταν απο κατω στον ισκιο του δεντρου κανενα κοπαδι γιδια η' προβατα πεταγε τη θηλια κι επιανε καποιο ζωο
Εργατες απο το χωριο ,που δουλευαν στη πατοζα ητανε:
ο Μητσος Κουβελης[Λασπιας],ο Νασος Τζακωστας,ο Νωντας Βοτσης,ο Γιωργος Γκολφης[Τζωρτζης],ταιστης και η γυναικα του,-ο Αντωνης Γκολφης,ο Μητσος Βοτσης[Ματσολας],ο Χριστοφορος [Φορακιας] Κουβελης[Λασπιας],ο Λευτερης Γκολφης,ο Σταυρος Τσιντζος,
ο Νωντας Τσιντζος,ο Σπυρος και ο Νικος Λιαπης[Χαβας],ο Χριστοφορος Τριαντης,
καζανιερης,-ο Χρηστος Τριαντης,,ο Πανος Παπατρεχας[Μητσαρελιας]-ο Μητσος Παπασταμος[Μποραζανης],στα καζανια
Πατοζα ,αλωνιστικη μηχανη στη Μαχαιρα εκτος απο τον Βασιλη Λιαμη ειχαν:ο Χρηστος Στρατος,ο Πανος Μπουρχας,ενοικιαζομενη -ο Μηλιος Θεοφιλης[Κολοβος],λιγο διαστημα- και ο Πανος Κουτρουμανος,λιγο διαστημα
Το αλωνισμα διαρκουσε 1,5 με 2 μηνες
η πατοζα εκαιγε καυσιμα πανω απο μισο[και ολοκληρο] βαρελι πετρελαιο σε μια μερα,
σε αλωνι βαρυ,μεγαλο εκανε,στεκονταν η μηχανη,και 3 μερες,αλωνιζαν απο τις 7 το πρωι μεχρι που βραδυαζε,ο εργατης επερνε για πληρωμη 7 οκαδες σιταρι τη μερα
.
.
Ειχε ταμπελα:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου Απο Μνημης]
[θυμαται ο μπαρμπα Στρατος Καραγιαννης]
Εδω που ειναι σημερα το καφενειο του Νικου και του Λακια Λιαμη ηταν μαγαζι πριν τον πολεμο του 1940,το κτιριο το'καψαν οι Ιταλοι τοτε που εκαψαν το χωριο στις 9 του Αυ-
γουστου το1943,το μαγαζι ειχε ταμπελα που εγραφε:
ΚΑΦΕΖΥΘΟΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΝ,
το ειχε ο Μιλιος Λιαμης με τον Θοδωρακη Λιαμη,εκει μεσα αριστερα ειχε γλυκα,ζαχαρο-
πλαστειο,ο Σταθης Πλιατσικας,ηταν μετοχος,ειχε γλυκα αψιου,μπακλαβαδες,ραβανι,εκανε
και λουκουμαδες,το μαγαζι ειχε και μπιλιαρδο,επαιζε ο γιατρος ο Μπεσας,ολος ο κοσμος επαιζε,ολη η νεολαια,
στο χωριο τοτε υπηρχαν τρια μπιλιαρδα,μπιλιαρδο ειχε και ο Μακρυπιδης και ο Θοδωρος Σαμαρας στη κατω αγορα,γι'αυτο τη Μαχαιρα τη λεγανε Μικρο Παρισι,
στο Λιαμεικο ηταν χωρισμενα,με παραβαν,νομος του Μεταξα,δυο κουρεια,το ενα το ειχε ο Νασος Τσαπαρελης και το αλλο ο Γιωργος Πλιατσικας,
στο Μακρυπ'δεικο,που ηταν συνεταιροι ο Γιωργος Μακρυπιδης,με τον [Παπα]Ξαρχη Στρατο και τον Γιωργο Μπιτσωρη εκει κουρειο ειχε ο Αντριας Πλιατσικας,
τα μαγαζια την Κυριακη ανοιγαν μετα την απολυση της εκκλησιας,
καθε Κυριακη επιτρεπανε πριν την απολυση της εκκλησιας,εδω μπροστα απο το λιαμεικο, να κανει ο Γιαννης Τζακωστας λουκουμαδες,σε μεγαλο καζανι εβαζε λαδι,τσιγαριζε
και καθονταν στα τραπεζια και τρωγανε,ητανε ξενοι 60-70 ατομα,τσαγκαρηδες,
χωροφυλακες,μαστοροι και μετα ανοιγαν τα μαγαζια,
λουκουμας ηταν ο Γιαννης Τζακωστας και ο Λιας και ο Πανος Τζακωστας τ'αδερφια του συμπαγαν τη φωτια,
μαγαζι ταβερνα ειχε ο Σταυρος Δηλαδης[Κουβελης],εκει που ηταν αργοτερα το μαγαζι του Κιτα[Χρηστου Στρατου],αυτος ειχε παει στην Αμερικη,μετα που σκοτωθηκε,εκει μαγαζι,
καφε-αμαν με γραμμοφωνο εκανε ο Λαζος Καρκατζουλης[Κουβελης]ειχε παει στην
Αμερικη,ηταν παντρεμενος με την Μαριγω απο την Πρεβεζα,ακληρος,
ταβερνα ειχε απεναντι και ο Τασος Καρναβας σωγαμπρος απο την Καντηλα στον Σπυρο Λιαμη,πηρε την Μαρινα,ειχανε και γιαουρτες,σε πηλινα παδελακια,
ειχε ερθει να τραγουδησει, τη δεκαετια του '30, η Ριτα Αμπατζη με κλαρινο τον Χαραλαμπο Μαργελη απο το Μεσολογγι,τελευταια φορα στο χωριο ο Μαργελης ηρθε στο χωριο
στο γαμο του Μακια Δασκαλου[Παπατρεχα],
Στο σχολειο ειχαμε μαθηματα 1η-2α ταξη Αναγνωση,3η-4η ταξη Οδυσσεια, 5η-6η ταξη Βοσπορος Μικρα Ασια,ειχαμε και Γεωγραφια,χαρτη,Δευτερα και Τριτη απογευμα ειχαμε Θρησκευτικα,Τεταρτη και Πεμπτη απογευμα ειχαμε Ιστορια και Ωδικη,Παρασκευη απογευμα και Σαββατο,μεσημερι,ειχαμε Ωδικη,
ξυλο αγαντα,νταπ-ντουπ,
στο δασκαλο Αδιλινη πηγα 1,5 χρονια,στον Σαμαρα πηγα 2 χρονια,στη Τασια Αβραμ πηγα
1 χρονο,μπροστα,2 μηνες ,ηταν ο Μπουμπουλης απο την Κατουνα,και ο Κλιτσης απο τα προσφυγικα,ητανε κουτσος και ιδιοτροπος,και μετα ηρθε η Τασια Αβραμ,ητανε απ'την Πατρα,καθονταν στα Καραγιαννεικα,εκατσε στο χωριο μεχρι που κηρυχτηκε ο πολεμος,την αρραβωνιασε ο δασκαλος ο Σαμαρας,την παρατησε και παει φυματικια στη Πατρα,
Ο Μητσος Αδιλινης ηταν Θιακος,εκανε 35 χρονια δασκαλος στο χωριο,κοντακιανος,εμενε πισω απο την εκκλησια,εκει ηταν το σχολειο,το καινουργιο εγινε το 1934-1935,
τα μισα παιδια καθονταν κατα[γ]ης,πηγαιναν το χωριο φαγητο κι ετρωγε,ειχε κουμπαρους τους Τριαντεους,στο χωριο πεθαναν το παιδι του και ο πατερας του και τους εθαψε εδω,
εκανε καλο μαθημα,σ'αυτον πηγα Πρωτη Ταξη,μιση Δευτερα,
[ο Αδιλινης σαν δασκαλος αφησε ονομα στο χωριο,οι παλιωτεροι που τον ειχαν δασκαλο ελεγαν στα παιδια τους:''Να γινεις δασκαλος σαν τον Αδιλινη''.
Και ολοι ειχαν το ιδιο γραφικο χαραχτηρα.Τα γραμματα του Αδιλινη.]
οταν ο Αδιλινης πηρε συνταξη παρακαιρα,του ελειπαν λιγοι μηνες,μετα πηγα στον Ντινο Σαμαρα,αυτος σπουδασε στα Γιαννενα στην Ιερατικη Σχολη,πρωτοδιοριστηκε στους Αμοργιανους,ο Σαμαρας ειχε ενα αρνακι,μαναρι,καραμανικο και το κουβαλουσε μαζι του και σε μια εκδρομη στη Πεταλι το βαφτισε,το βαφτισαμε Αφρο,απο το... Αφροδιτη,
ο Αδιλινης ηρθε στο χωριο στη Κατοχη με τη γυναικα του και του διναμε ρουχα,τραχανα,
αλευρι,φακη,κανενας δεν του κραταγε να μην του δωσει,τα μαζευε στους Τριαντεους,ηρθε και στην Μπαρμπαντρια σε μας και τους Στελεους,του δωσαμε,ηρθε στον μπαρμπα Λακια
Μπαρλα[Γκολφη],του'δωσε κατι σφηνες τυρι η Λακαινα ,
θυμαμαι οταν εφτιαχναν το μαγαζι του Λευτερη Σουρελη[Γκολφη] οι μαστοροι που εφκιαξαν την εκκλησια,εβαλαν φουρνελο και μας εδιωξαν απ'το σχολειο,το μαγαζι ηταν εμπορικο παντοπωλειο,οτι ηθελες ειχε,το κραταγε με το παιδι του τον Αγησιλαο,
η δασκαλα Τασια Αβραμ ειχε και μια πρωτη ξαδερφη που μαθαινε ψαλσιμο στον Παπαχαραλαμπο,
στο σχολειο ειχα ενα δραματακι,με την Τασια τ'Πλιακ'[Κουβελη],τη Γεωργια Γκολφη και
την Αγγελικα τ 'Αριστειδη Μαυρογιωργου,με την Τασια κουβεντιαζαν οι δυο τι θα γενε οταν μεγαλωσουν:
''εγω γυμναστρια και συ δικηγορινα
και μοδιστρουλα η φουλα μας
να την περναμε φινα''
πηγα κι εγω εκει:
''τι μοιροφορες ειν'εδω
που εχουν φλυαρια;
κι αν τις ρωτας και για χορο;
Ιουνιο Ιουλιο και μεσημερι ακομα''
''τι θελεις εδω ρε Τομι;''
εγω ημουν ο Τομι,
''ενομιζα πως παιζεται με κουκλες
τις κουμπαρες,
ποτε δεν το περιμενα να λετε
κουταμαρες''
''αυτη θα γινει δικηγορινα''
''νοικοκυριο να μαθετε πλυσιμο και κουζινα
κι αργαλειο και μπαλωμα να μην δουλευει η πεινα''
''θα γινουμε κι εμεις ολες δικηγορινες''
''θα πλενετε τα πιατα σας
κι ολες τις κατσαρολες'',
ειπα εκεινη τη χρονια,στις εξετασεις τον Ιουνιο,το
ποιημα:
''τωρα που θα φυγω
και θα παω στα ξενα
και θα ζησω χρονια χωρισμενα
αφησε να παρω γαλανη πατριδα
κατι απο σενα γαλανη πατριδα αγαπημενη
χωμα ελληνικο χωμα τιμημενο
χωμα μ'αιμα ποτισμενο''
στις εξετασεις προτου τα ποιηματα ερχονταν κοσμος,εβαζε ο δασκαλος ενα κλασμα να το λυσουμε,στους μεγαλυτερους μαθητες,στους μικροτερους εβαζε διαιρεση,
ο Μητρακης Λασπιας[Κουβελης] ειχε ενα ποιημα,του το'μαθα εγω,
ο Τεμπελης:
''εβαρεθηκα επιτελους του σχολειου τη ζωη
κι αποφασισα να φυγω για ν'αλλαξω τη ζωη
εβαρεθηκα επιτελους απ\τα δεντρα τις φωλιες
εβαρεθηκα να τρωω απ'τον δασκαλο ξυλιες'',
καποτε ρωτησε η Τασια Αβραμ:
''που βρισκεται η Παρος;
πως γεννιεται ο σεισμος;
οποιος ξερει να το λεει
κι οποιος δε ξερει ,σκασμος!'',
ο Γιωργο Καρελακης με τον Μιλιο Κολοβο[Θεοφιλη]πηρανε τα μελανοδοχεια απο τα θρανια πανω που ειχαμε να γραφουμε και τα'χωσαν μεσα στον κηπο τον Καρλακεικο,
τα' πιασαν,τα 'δειραν και μαρτυρησαν,
στο χωριο τοτε ειχανε βγαλει και καποια τραγουδακια:
''λεμονια απο τα Γιαννενα
και μπυρα απ'τον Περαια
στη Μαχαιρα τα φερανε
για την παλιοπαρεα''
και[μια παραλλαγη του]:
''λεμονια απο τα Γιαννενα
πορτοκαλια απ'τη Γουριτσα
στη Μαχαιρα τα φερανε
για τη κυρα Τασιτσα''
ο Παπαχαραλαμπος ηταν παπας στο χωριο[πατερας του Παπαχιλλεα,το επωνυμο του ηταν Τριαντης],ο Παπαχαραλαμπος ηταν καλλιφωνος,ηξερε μουσικα,ειχε δικα του μουσικα,
τερερεμ,πανω στα βιβλια εγραφε μουσικα,οταν εψελνε χειρουβιμ δεν σταματαε ,εψελ-
νε ωρα,ο Παπαχιλλεας τα παραταε κι εφευγε,ειχε κανει κι ενα συγγραμμα μουσικο που χαθηκε,
στα εγκαινια της εκκλησιας της Χρυσοβιτσας φωναξε ο δεσποτης να παει ο Παπαχαρα-
λαμπος να ψαλλει,τοτε ηταν λαικος,να κανει εσπερινο,και μετα πηγε σε κατι κατσουλες
να κοιμηθει,και μεσα στα αχερα ψαχουλευε να βρει το τσαρουχι,
τον Παπαχαραλαμπο τον εμαθε βυζαντινη μουσικη ο Τσιμπουκης στον Αστακο,
ο Νιδας[Λεωνιδας] Μαυρογιωργος,παιδι του Παπαπαντελεου,εμαθε ψαλτικη στον Παπαχαραλαμπο,
τον Παπαπαντελεων τον εκανε παπα ο Πανα[γ]ης[Στουρναρας Παπατρεχας],ο Νιδας εγινε ψαλτης στη Μητροπολη Αθηνων ,διαφωνισε με τον [Σπυρο]Περιστερη και πηγε σ'αλλη ενο-
ρια,
ο Γιωργος Μακρης πηρε βασεις ψαλτικης απο τον Παπαχαραλαμπο,επειτα πηγε στην Αμερικη,στον Αη Βλασση ''ειχε ενα τραγουδι '',τον ακουσα σ'ενα τραγουδι,
καποτε ηρθε ο Γεροθοδωρος[ο Σεραφειμ] και ξεγελασε τον Παπαχαραλαμπο και του πηρε τρια τραγουδια,που ειχε γραψει,του'πε θα τα ματαφερει,τον κοροιδεψε και δεν ξαναρθε,
αργοτερα ο δεσποτης εστειλε να ερθει στον Αη Γιαννη του Προδρομου ο Παπαχαραλαμπος να ψαλλει,τ'ακουσε ο Γεροθοδωρος κι εφυγε,φοβηθηκε,
στο γαμο του Χριστοφορου Μποζωνη ηταν κλαρινο ο Φουσκομπουκας κι ειπε πως αν δεν τα καταφερει να γυρισει το κλαρινο στο τραγουδι του Παπαχαραλαμπου θα το τσακιζε,
κι ο Παπαχαραλαμπος αρχισε να τραγουδαει:
''εψες ο μαυρος διαβαινα σε κλεφτικα λημερια
ακουσα αντρικια κλαματα γυναικεια μοιρολογια'
και το τραγουδι του ειχε τετοια γυρισματα,ολο ημιτονια,που δεν μπορουσε ο Φουσκο-
μπουκας να το γυρισει στο κλαρινο,παραιτηθηκε και πηγε να σπασει το κλαρινο,αλλα
τον κρατησαν,
θυμαμαι καθονταν σ'ενα σιδερενιο κρεβατι εξω απο την εκκλησια τα καλοκαιρια,να κοιμηθει,εκει σιγοτραγουδαγε,και τα παιδια το πρωι που πηγαιναν στην εκκλησια
τον ακουγαν,θυμαμαι και το τραγουδι του:
''ξυπνα πουλακι μ' το πρωι
κι ανεβα σε κλαρακι
και τιναξε τα φτερουγια σου
να πεσει η δροσια σου''
ητανε αηδονι η φωνη του.
ο Τολιας Καραγιαννης εμαθε ψαλτες τον Αντωνη Δηλαδη[Κουβελη],τον Αλεκο Κουβελη του Φιλιππα,τον Νικο Κανατσουλα[Παπατρεχα],τον Κωστα Ταρκαζη[Παπατρεχα],τον Νικο Ματσαραγκα[Παπασταμο],τον Αντριγακια Κωστακιωτη[Δημοσεγκο],
σ'ενα πανηγυρι στο χωριο στου Κιτα[Χρηστου Στρατου] ηταν ο Τασος Χαλκιας κλαρινο,και στα Λιαμεικα μπροστα εξω ο Κωστας Μπαλουφας[Τζακωστας] και ο Νικος Καντας
ειχανε τον Φωτη Χαλκια ,αδερφο του Τασου,στο τραγουδι και το λαγουτο,και κλαρινο τον
Γιαννη Στεργιου,
μια φορα ειχε και ο Σταματης Παπασταμος οργανα κι ητανε ο Τακης Καρναβας μικρος,με τον Γιαννη Βαρδη σαντουρι και τον Βαρδη βιολι,ειχανε και μια τραγουδιστρια Ελευθερια απο την Λευκαδα,οταν εκλεισαν,σταματησαν τα οργανα ο Καρναβας πηγε στον Βασιλη Σαλεα να τραγουδησει,που τον ειχε ο Λιας Κουτρουμανος,
ο Γιαννης Στεργιου με την κομπανια του νοικιαζαν μια πορτα στα Μακρυπ'δεικα,εκει που ητανε το τσαγκαρικο του Κωστα Γραψα[Παπατρεχα],εκει κοιμοντανε και γυριζανε στα χωρια,
καποτε εκανε πανηγυρι και ο Γιαννης Μπαλουφας[Τζακωστας] εβαλε και τραπεζια στη πλατεια της εκκλησιας κι ο Παπαχιλλεας του'πε να τα παρει,να τα μασει,
τα παιδια του Σχολειου εκαναν Πρωτομαγια πριν τον πολεμο στις παραμονες,στο Λυκοδοντι,στ'Γκουμα το Καραουλι,στα δεντρα ,ηταν 160 παιδια μαθητες,δασκαλος ηταν
ο Σαμαρας,ειχαν 15 σφαγια και τα εψηναν ο Διονυσσης Βοτσης,ο Νασος Τσαπαρελης,
ο Χαριλαος Τζακωστας,ηρθε και ο Γιωργος Στουρναρας[Παπατρεχας]και ο Γιωργος Μακρης,
περασαν και Βλαχοι ,τους καλεσαν,σταθηκαν,εφαγαν κι εκατσαν να ξαποστασουν κατω απο τα δεντρα στον ισκιο,κι ο Γιωργο Μακρης πηρε και τους εδωσε μια πλατη απο'να
σφαγειο να τη δουνε,την πηρε ενας την εξυσε ,την κοιταξε κι ειπε πως βλεπει πολεμο,του εδωσαν κι αλλη και παλι ειδε πολεμο,
τοτε ερχονταν στο χωριο και τσιγγανοι,αρχοντοτσιγγανοι,κι εκαναν εμποριο αλογων,
εμεναν καιρο στο χωριο,ηταν οι Χαλινοπουλοι απο τον Πυργο και τη Ζαχαρω,εμεναν στο
μυλο του Λιαμη,και αλλοι τσιγγανοι ηταν απο τα Μεγαρα, καθε βραδυ πηγαιναν στα μαγαζια με τις τσιγγανες μαζι κι επαιζαν οργανα και τραγουδουσαν,μαζευονταν και κοσμος
και γλεντουσε,
μια βραδυα στο μαγαζι του Λια Κουτρουμανου εγινε φασαρια,πιαστηκαν οι Χαλινοπουλοι με τους Μεγαριτες ποιος θα επικρατησει,θα εχει τα οργανα στο μαγαζι,ο Χαραλαμπος
Χαλινοπουλος,τον ειχε βαφτισει ο Μπακιας[Χαραλαμπος]Γκολφης ,πετουσε τις λιρες στον αερα,επεμβηκε ενας υπονοματαρχης Ζωγοπουλος και ηρεμησαν τα πνευματα,
την καινουργια εκκλησια πρωταρχισε ενας εργολαβος απο το Μεσολογγι,το 1929 εγιναν τα σχεδια,την πηγε λιγο πανω και την παρατησε και την ανελαβαν οι Κονιτσιωτες,ο μαστρο -Αποστολης,αυτος ηταν και ο αρχιτεκτονας,ο μαστροΑριστειδης και ο μαστρο-Στεργιος,
εμεναν στο χωριο,απο το 1932-35,το χειμωνα δουλευαν στο δρομο της Σκουρτους,εσπαγαν τη πετρα και τον εστρωναν,τον δρομο τον ειχε αναλαβει ο Ζολωτας,αυτος εφκιαξε και το γεφυρι,και την Ανοιξη και το Καλοκαιρι δουλευαν στην εκκλησια,στην αρχη τη πετρα την εβγαζαν απο τα Δυο Δεντρουλια εδω στο χωριο,στα καραουλια τ'Σουρελη[Γκολφη],αλλα
ηταν σκληρη και την παρατησαν και την εφερναν απο τη Βασ'λοπ'[το Βασιλοπουλο],την μετεφερναν τα φορτηγα του Καρελακη,με οδηγο τον Κωστα Πλιατσικα,και του Κολοβου
[Θεοφιλη],με οδηγους τον Κωστα Κολοβο[Θεοφιλη]και τον Γακια,
σε μια μεταφορα της πετρας απο τα Δυο Δεντρουλια ο ''Πετριτης'' ενα φορτηγο των Κολοβαιων φορτωμενο πετρα που οδηγουσε ο Χρηστος Παφλας[Κουβελης],ηταν
και καποιος Ντριβας,εκει στα Χαβαιικα βγηκε απ'το δρομο,κι επεσε στη Μπαμπακια,
ασβεστη επερναν απο τις ασβεσταριες που εκαψαν στο χωριο και χωμα εφερναν απ'τον Γερομπορο στο γεφυρι της Μπαμπινης,
οσο καιρο δουλευαν οι μαστοροι η παλια εκκλησια ηταν μεσα, σ'αυτην λειτουργαγαν μεχρι να γινει η καινουργια,και την γκρεμισαν οταν τελειωσε το 1935,
για να γινει η εκκλησια πουλησε χωραφια,την Μπαμπακια την χτυπησαν ο Καρελακης,
ο Καρδιας[Κωστας Στρατος],η Μητσαινα Κανατσουλα[Παπατρεχα],ο Πλιακος[Κουβελης],
τα Χωραφουλια του Βασιλη Καρελακη,ο Αη Βλασσηςτων Ντουμνεων[Παπασταμεων],
η Πλατιτσα του Σουρελη [Γκολφη],οι Βολιαδες ,ηταν χτηματα της εκκλησιας,τοτε
δωθηκαν σε δημοπρασια να χτιστει η καινουργια εκκλησια,ο Αη Γιωργης,
στη Μπαμπακια ψηλα ειχε παλιουρια και τα ξελακωσαν Γκεγκηδες ,ενας Μπεκιος,κι ενας Χουσεινης,
ο Γιαννης Μπεσας ηταν γιατρος απο την Παπαδατου,τον καιρο που παντρευτηκε ηρθε στη Μαχαιρα,πηρε την Ουρανια του Παναη Παπατρεχα[Στουρναρα],πριν το 1930,τελειωσε το Πανεπιστημιο και πηγε γιατρος στη Παπαδατου,μετα οι Παπατρεχαιοι τον εστειλαν στο Παρισι να σπουδασει,Γενικη Ιατρικη με ειδικοτητα ακτινολογου,οταν ηρθε πισω στη Μαχαιρα του εφεραν ακτινολογια ,ειχε Κλινικη,[εκει που αργοτερα ο μπαρμπα-Βασιλης ο Βετλαντζας[Κουβελης]ειχε ψητοπωλειο-ταβερνα,τη δεκαετια του 1970], η Κλινικη ειχε ακτινες,κι επερνε ρευμα απο τον μυλο του Τελια Ντουμια[Παπασταμου],[ο μυλος ηταν
στο σπιτι των Ντουμνεων απο κατω],μ'ενα χοντρο καλωδιο,ειχε γεννητρια,
ο Μπεσας ηταν συμμαθητης του Μπουκα του χειρουργου ,ερχοντανε να πανε για κυνηγι,και με τον Παπαχιλλεα,
ο Μπεσας εγινε αριστερος,καλος γιατρος,σαν τον Κατσαρακη γιατρο στη Μπαμπινη,
στη Χρυσοβιτσα ηταν δυο γιατροι:ο Μελεουνης και ο Γκολιας,στη Μαχαλα γιατροι
ητανε ο Γωγακης και ο Σαμαρας,
πηγαινα ολοενα στον Μπεσα ,ημουνα μπακανιασμενο,μου'δινε κινινο,πικρο,το τυλιγες με λιγο τσ[ι]γαροχαρτο να το καταπιεις,τοσο πικρο ηταν,
η κλινικη μπροστα ειχε το γραφειο,στο βαθος ειχε τις ακτινες,
εμενε στο ψηλο σπιτι,αριστοκρατικο,το 38 πηρε αυτοκινητο,του το'φεραν οι Παπατρεχαιοι,
ενα γαλαζιο,πηγαινε στα χωρια,οποτε ειχες πληρωνες,ολη μερα ηταν ανοιχτη η Κλινικη,
ερχονταν αρρωστοι απο τα χωρια τα ορεινα πανω σε ξυλοκρεβατα,απ'την Καραμ Ντοβρα
τα Βλυζανα ,λαβωμενοι,Ζαβιτσανοι,Αετινοι,τοτε θεριζε η φυματιωση,ητανε οι εχινοκοκκοι,
οι πνευμονιες,
τοτε ηταν χωροφυλακες στο χωριο,το γκοβερνο ηταν ενας Κρητικος Κωστας Κοτινακης,εναν χωροφυλακα τον ελεγαν Μαρκο,πηρε γυναικα μια Μαρια των Τριαντεων.εναν τον ελεγαν
Μητσο,εναν τον ελεγαν Τελια,
ο Κοφινακης παντρευτηκε τη Μαιρη,ψηλη,πρωτο αναστημα,ηταν δασκαλα στη Μπαμπινη,
εκανε μια κοπελα και τη βαφτισε ο γιατρος ο Μπεσας,
τη μερα της 4ης Αυγουστου [του Μεταξα]γιορταζαν[εκει που ειναι η πλατεια τωρα] ειχαν ψητα ,εμεις τα παιδια οι σκαπανεις πηγαιναμε να παρουμε τον αρχηγο,ο αρχηγος ντυνον-
ταν,εβαζε τη στολη του,και τον φερναμε συνοδεια ,τους χαιρετουσε ''ετσι''με το χερι
[κανει την κινηση],κι ειπαμε το τραγουδι:
''γιατι χαιρεται η μερα
και χαμογελαει πατερα;''
επειτα κενωσαν τα φαγητα,εμεις πιασαμε τις σ[υ]κιες ,ηταν δεκαπενταυγουστο,νηστεια, επετρεπαν να σφαξουν,
ο μπαρμπα-Γιαννης Δηλαδης[Κουβελης],ο αδερφος του Σταυρου,εσφαζε με αδεια του γιατρου κανα βετλακι,για καποιο ασθενη με ελονοσια,διαφορες ασθενειες δηθεν,
μας ειπαν:''τους ζυγους λυσατε'' σκαπανεις και φαλαγγιτες,
εφαγαν ως τη νυχτα,εμεις λακισαμε,
τη μερα εκεινη εκαναν δοξολογια κι εβγαναν λογο:
''ετουτη η μερα σημερα
δεν ειναι σαν τις αλλες'',
καθε μεσημερι Κυριακη επι Μεταξα μας πηγαιναν σκαπανεις και φαλαγγιτες στη Πεταλι και μας γυμναζαν,ντυμενοι με παντελονακι κοντο κι ενα καπελο,φερναμε γυρα,σουραε
ο χωροφυλακας Κοτινακης,κοπελες στο τελος στα χρονια του Μεταξα ηρθανε,
ηρθανε οι ανταρτες το 42,εβγαλε λογο ο Κωστοπουλος απο τον Προδρομο.ηρθε ο Νικος Κομπλιτσης απο την Μπαμπινη,ηταν αρχηγος του ΕΑΜ,εβγαλαν λογο στην εκκλησια,
και τραγουδουσαμε:
''Ελληνες ακολουθηστε
των ανταρτων τη φωνη
Να ζητε τι ωφελησθε
με τη σκλαβια τη στερνη;
Παψτε να προσκυνατε
του φασισμου τη σκλαβια
Ελληνες Επαναστατες
Διωξτε αυτη τη σκλαβια
Στους καμπους βαραει το κανονι
Στα ορη βροντουν κεραυνοι
Εμπρος στην Επανασταση Ολοι
Να ζησουμε μαζι''
γεματη η εκκλησια απο κοσμο,ειχανε και επιφυλακη για τον φοβο των Ιταλων,ητανε Ιταλοι
στην Ψηλοραχη,εφκιαχναν λουμπες να τις γεμισουν με εκρηκτικα να εκτιναχθουν οταν θα εκαναν αποβαση οι Εγκλεζοι,
μετα το λογο ηρθαν στο μαγαζι του Μακρυπιδη,τσου'χανε τραπεζι,ηρθε και ο Γιαννης Βαροπουλος με το ακορντεον,τραγουδαγαν,
μετα τα Δεκεμβριανα εφυγε απ'τη Μαχαιρα ο Μπεσας,
εγιναν εγκληματα το 44,ολοι τρυπωσαν
η Ομαδα ,η Αστραπη,ειγινε τη δεκαετια του '30.
αυτοι που εφτιαχναν το μωλο του Αστακου,ηταν 3 αδερφια Παιρα εργολαβοι,ενας ηταν ποδοσφαιριστης του Ολυμπιακου,αυτος εφτιαξε μια ομαδα στον Αστακο,με κοκκινες φανελες με ασπρη ριγα,
τοτε εγινε ομαδα και στη Μαχαιρα,με παιχτες πολλους,ενας ηταν απο την Αρτα,Γιωργος Τσολακης λεγοτανε,τσαγκαρης,ασσος τερματοφυλακας,επαιζε κι εξω,
πηγαμε στην Αμφιλοχια,καποιος ρωτησε πως λεγετε η ομαδα,την ειπαμε ΑΣΤΡΑΠΗ,
ειχανε ενα υπαλληλο του Χρηστου Στρατου ποδοσφαιριστη στην ομαδα,Κ'στοφορο τον λεγανε,κι αυτος εβαλε το γκολ στην Αμφιλοχια,νικησαν,
γηπεδο ειχανε στη Πεταλι,το καλυτερο ,το ποτιζανε να κατσει η σκονη,κουβαλουσανε νερο απ'τη Μακροπουλ'.το πηγαδι, με τις βαρελες,εκει επαιζαν οταν ηταν χερσο,οταν ηταν καλαμια,επαιζαν στο Σκουρπστο,
παιχτες ποδοσφαιριστες ητανε:ο Φανιας Πανουργιας,οι Τσαπαρελεοι Νασος και Γακιας,ο Λακιας Ντουμιας [Παπασταμος],ο Ξαρχης Κουβελης,ο Κωστας Ρουκης,ο Κωστας Παπατρεχας[ο Παπακωστας],''παενε ολουθε'',ο Αντωνης Πουλης,ο Μιχας Καρκατζουλης[Κουβελης],ο Βασιλης Βετλαντζας[Κουβελης],ο Γιαννης Κουτρουμανος,ο Γραψας[Κωστας Παπατρεχας],ο αδερφος του Σταθης Παπατρεχας,ο Σταυρος Τσιντζος, ο Τρικουπης
[Δημητριος Παπατρεχας],ο Χρηστος τ'Τελια[Παπασταμος],ο Αντρεας Χασαπης,ο Χρηστος Σουρελης [Γκολφης],
ειχανε ποδοσφαιρικα παπουτσια,τα'χαν φκιαξει οι Ρουκεοι,και παντελονακια μαυρα,
φανελες ειχανε διαφορες,
1932,κατασκευη της εκκλησιας,Μαχαιριωτες με τους μαστορους,διακρινονται:
ο δασκαλος Αδιλινης ορθιος ο κοντακιανος,διπλα ο γιατρος ο Μπεσας,και ο Νικος Στουρναρας Παπατρεχας,πιο κατω ο Αλεκος Τσιλιας Κουβελης,ο Λιας Λασπιας Κουβελης,ο Αριστειδης Μπιτσωρης Σπλιας,ο μικρος Τασος Μπιτσωρης,ο Λευτερης Γκολφης Σουρελης
[φωτογραφια πριν το 1930]μερος της Αγορας και η παλια εκκλησια,φαινεται και η ελια στην πλατεια της εκκλησιας,σ'αυτο το μαγαζι ηταν η ταβερνα του Σταυρου Δηλαδη[Κουβελη],το καφε αμαν του Λαζου Καρκατζουλη[Κουβελη],κι αργοτερα το καφενειο του μπαρμπα Κιτα[Χρηστου Στρατου],
διπλα αριστερα στη φωτογραφια ειναι η κλινικη του γιατρου Μπεσσα,ισα που φαινεται
το αρχοντικο σπιτι του Παναη Παπατρεχα Στουρναρα,τωρα δεν υπαρχει,μπροστα στη φωτογραφια ειναι η Κλινικη του γιατρου Μπεσα,που εμενε στο σπιτι αυτο
ακρη δεξια ο Ιωαννης Παπαχαραλαμπους,παιδι του Παπαχαραλαμπου που χαθηκε αξιωματικος
στη Μικρα Ασια και στη μεση καθισμενος ειναι ο Παναης Στουρναρας Παπατρεχας
ειναι το 1939,ςτη φωτογραφια οι μαθητες και η δασκαλα Τασια Αβραμ,Πατρινια
ο Θοδωρος Στρατος,ο ακης Κουβελης[Νασουλας],ο Χρηστος Στρατος,και ο Τολιας[Αποστολης] Στρατος ,στο καφενειο του μπαρμπα Κιτα[Χρηστου Στρατου]
ειναι ο Θοδωρος Στρατος και ο Λευτερης Στρατος ,εξω στο καφενειο του μπαρμπα Κιτα [Χρηστου Στρατου]
ο Κωστας[Κωτσακιας] Μπαρμπαρουσης και ο Πανος Πουλης
Πανος Παπατρεχας[Παλιοπανος] Αντρεας Γκολφης, Σακιας
Χασαπης, Θοδωρος Στρατος, Χρηστος Μπαρμπαρουσης, Τακης Παπασταμος
στο καφενειο του Κωτσακια,Κωστα Μποαρμπαρουση,διακρινονται:ο Νικος Χαβας[Λιαπης],
ο Μητσος Παπασταμος[Μποραζανης],ο Μητσαρελιας[Παπατρεχας],
ο Πανος Παπασταμος[Ντουμιας],ο μπαρμπα Τασος Βοτσης,ο μπαρμπα Γακιας Τσαπαρελης,
ο Χρηστος το μικρο εγγονι του ,και ο Χρηστος Μπακας [Λοχιας]
.
.
ΘΕΡΑΠΕΙΑΙ ΚΑΤΑ ΤΑΣ ΙΑΤΡΙΚΑΣ ΣΥΝΤΑΓΑΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
ΡΙΖΑ ΑΓΡΙΕΛΙΑΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΓΡΙΠΗΝ.
Οποιος εχει γριπην να βαλει ανθρωπον να σκαψει κατω απο δεντρον αγριελιας και να κοψει κοματι ριζας της,να το καθαρισει απο τα χωματα και την φλουδα,και με μαχαιρι να ξυσει το ξυλο της και τα τριματα να ριψει μεσα σε τσουκαλι που εχει νερο,και το μιγμα να το βαλει να βρασει στη φωτια,οταν το μιγμα βρασει γινεται κατακοκκινο και ειναι κατα-
πικρο ,οπως ειναι το κινινο,και να το δωσει να το πιει ο αρρωστος,επειτα ο αρρωστος να σκεπαστει μεχρι απανω με ρουχα και να ιδρωσει καλα,να χυθει η αρρωστια,να φυγει το κρυωμα,η γριπη και να γειανει
ΧΑΛΚΟΣ ΕΠΙ ΣΠΥΡΙΑ ΟΜΠΥΑ
Πριν τον μεγαλο πολεμο του 1940,αλλα και στο πολεμο,η μεγαλη ελλειψη τροφης,και της ζαχαρης, επαρουσιαζε στα κεφαλια,αλλα και στον σβερκο και στο κορμι σπυρια νοσο κατασταζοντα ομπυα,φαρμακο ητανε ο χαλκος,στουμπαγαν τον χαλκο σε γουδι,η΄και αλλου,και με αυτο το λιωμα αλοιβανε τα σπυρια,να περασουν και να γειανει ο αρρω-
στος.
ΑΒΔΕΛΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΜΙΚΡΑΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΕΣ
Οταν τυχαινε αρρωστος να εχει ημικρανια,η' να εχει πονοκεφαλο,περνανε αβδελες που τις ειχανε φυλαγμενες στο σπιτι μεσα σε μπουκαλια με νερο και τις κολλουσαν κατω απο το αυτι του αρρωστου να βυζαξουν αιμα,αμα γεμιζαν και φουσκωναν με αιμα πεφτανε κατω απο το βαρος,εκει στο σημειο που ειχανε κολλησει να βυζαξει η αβδελα βαζανε σκουμπρο,
σταχτη απο καμενο ρουχο,να απολυμανει την αμυχη και να μην μολυνθει,ετσι στον αρρωστο περνουσε η ημικρανια,η' ο πονοκεφαλος,κι εγειανε.
Οι αβδελες οταν γεμιζαν με αιμα πεφτανε κατω σε σκουμπρο,εκει βγαζανε το αιμα που ειχανε πιει,τοτε τις επερναν και τις ξαναβαζαν μεσα στο μπουκαλι με το νερο,να τις χρειαστουνε αλλη φορα,το νερο στο μπουκαλι το αλλαζαν καθε δυο με τρεις μερες.
Αβδελες στη Μαχαιρα ειχε στη Ρουστα,εκει ητανε εκεινα τα χρονια λιμνη,εκει πηγαιναν και τις μαζευαν.Τις αβδελες τις ετρωγαν και τα γουρουνια,ανακατευαν τη λασπη,τις εβρισκαν
και τις ετρωγαν μαζυ με αλλα που ηταν εκει μεσα.
Την ανοιξη η λιμνη στη Ρουστα ειχε πολυ νερο,το νερο γαλαζιζε καθαρο,το πηγαδι που ειχε στη μεση δεν φαινονταν,ηταν χωμενο μεσα στο νερο,ερχονταν και τα γιδια κι ητανε να περασουν απεναντι,τοτε τα γιδια μπενανε μεσα στο νερο και κολυμπουσαν οσο πιο
γρηγορα μπορουσαν να βγουνε μπροστα απο τα αλλα πρωτα στο νερο που γαλαζιζε,το καθαρο,,και στο δρομο τους τα τσιμπουσαν οι αβδελες και τιναζαν τα ποδαρια τους και το κορμι τα κατσικια.
Εκει στη Ρουστα το καλοκαιρι τα παιδια πηγαιναν για μπανιο,κι ειχαν τον νου τους να μην κολλησουν πανω στο κορμι τους αβδελες και τους ρουφηξουν το αιμα,αλλα και να μην τους παρει τα ρουχα κανενας τσοπανος γιατι θολωναν το νερο,που το καλοκαιρι
λιγοστευε,κι ηταν να να πιουν τα προβατα και τα γιδια και να ξεδιψασουν.
Επισης αβδελες εφερναν στο χωριο κι αγοραζε ο κοσμος.
ΓΛΥΚΟΡΙΖΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΘΡΙΤΙΚΑ
Αν ειχε καποιος αρθριτικα και τον πονουσαν τα ποδια,οι αστραγαλοι,τα γονατα,τα χερια,οι αγκωνες,,τον πονουσαν οι ωμοι,ο σβερκος,τοτε ξεριζωνε γκλυκοριζα και με τη ριζα της
ετριβε το σημειο που πονουσε,κι εκεινο το σημειο με την τριβη φουρδακλιαζε,επιανε φωτια,θερμαινονταν πολυ και λαπασαριζε ο πονος,περνουσε και ανακουφιζονταν ο αρρωστος
ΖΕΣΤΑΜΕΝΟ ΚΑΥΤΟ ΚΕΡΑΜΥΔΙ,ΓΙΑ ΠΙΑΣΜΕΝΟ ΝΕΥΡΟ
Αν πιανονταν το νευρο και πονουσε,στο λαιμο,η' στο ποδι,η βελανιδα[ο προσαγωγος]τοτε ζεσταιναν στη φωτια ενα κομματι κεραμυδι,απ'τη φωτια το εβγαζαν να καιει,να ζεματαει,
το τυλιγαν με μια πετσετα και το εβαζαν πανω στο νευρο,το κρατουσαν σφιχτα εκει ωρα
να ζεσταθει το νευρο να αμολυσει να ξεπιαστει και να περασει ο πονος
.
.
ΑΣΚΙ ΓΙΑ ΝΕΡΟ.Η' ΓΙΑ ΛΑΔΙ,ΚΑΤΑ ΠΩΣ ΤΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΑΝ ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΙ
[Μαχαιρα Ξηρομερου]
Ασκι εκαναν απο το δερμα μικρου κατσικιου,ηταν καλο, ανθεκτικο και δεν σχιζονταν,
κρατουσε καιρο,το εκαναν ετσι:εσφαζαν μικρο κατσικι,εκοβαν το κεφαλι και με μεγαλη προσοχη και τεχνη ανθρωπος ειδικος γνωστης τραβουσε απο τα ποδια του σφαγμενου ζωου να βγει το τομαρι του,ακαιριο,να μην σχιστει και χαλασει,αφου το εβγαζαν το δερμα το ξυριζαν να καθαρισει απο το τριχωμα και μετα το γεμιζαν με νερο και μεσα στο νερο
εβαζαν απο ριζα πουρναριου κομματια φλουδα,αυτη ειχε την ιδιοτητα την δυναμη να φουσκουσει να αργασει το δερμα,το γυριζαν για 10 περιπου μερες,μεχρι να αργασει καλα,
μετα αφου ξεραινονταν το εδεναν στα ποδια και στο ακρο του τον κωλο με σχοινι και ηταν ετοιμο,κρατουσε το νερο δροσερο και ξεδιψουσε τον τσοπανι στις ζεστες του καλοκαιριου,
τα ασκια για το λαδι που ηταν πιο μεγαλα τα εκαναν απο δερματα μεγαλυτερων κατσικιων,
απο προβατα δεν εκαναν ασκια γιατι τα δερματα απο αυτα ηταν πιο μαλακα και σχιζονταν ευκολα,αυτη η κατασκευη του ασκιου ειναι πολυ παλια,παναρχαια,ετσι με τον ιδιο τροπο εκαναν τα ασκια απο τα ομηρικα χρονια,και οι βοσκοι του Οδυσσεα που βοσκουσαν τα κοπαδια του πολλα προβατα και γιδια αντικρυ απο την Ιθακη στην στερια του Ξηρομερου στην Ακαρνανια με τα πυκνα κι εκτεταμενα βελανιδοδασα ειχαν κοντα τους,στους ωμους των κρεμασμενα τετοια ασκια να τους ξεδιψασουν,και να τους δροσισουν στον μοχθο τους,
ετσι γινονταν μεχρι τα σημερινα χρονια,πριν ερθει ο συγχρονος πολιτισμος κι αλλαξει ριζικα και αμετακλητα ο κοσμος.
Πριν ανοιξει ο ασκος του Αιολου.
.
.
Ελληνικη Σημαια-Δεξιλεως,20 ετων,Αθηναιος ιππεας που σκοτωθηκε το 394 π.Χ στη Κορινθο
σε μαχη κατα των Σπαρτιατων -χ.ν.κουβελης
ΙΕΡΗ ΜΝΗΜΗ.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ.
.
Στο Επος της Αλβανιας το 1940:
Θεοφανης Πανουργιας του Ιωαννη
Γεωργιος Κουβελης του Χριστοδουλου
.
Στη Μικρασια το 1922:
Ιωαννης Παπαχαραλαμπους του Χαραλαμπου,υπολοχαγος
.
Στον Α' Παγκοσμιο Πολεμο:
Αλεξανδρος Κουβελης του Φιλιππα
Χαραλαμπος Παπατρεχας του Γεωργιου
.
Στη Κατοχη στο β' Παγκοσμιο Πολεμο και στον ολεθριο Εμφυλιο:
Σκοτωθηκαν στα σπιτια τους απο τους Ιταλους οταν εκαψαν το χωριο στις 9 Μαιου το 1943 μετα το σαμποταζ εναντιον τους στη Τσαπουρνια:
Δημητριος Κουτρουμανος του Νικολαου,γερος
η βαβω Ντουμιενα Αργυρω του Σπυρου Παπασταμου
Γιωργος Στρατος του Αναγνωστου,γερος
Θεοδωρος Πουλης
.
Γεωργιος ''Ερμης'' Παπατρεχας του Χρηστου
σκοτωθηκε απο τους Γερμανους το 1944 στα Καλυβια Αγρινιου
Γεωργιος Πλιατσικας του Παναγιωτη
.
Στον ολεθριο Εμφυλιο χαθηκαν:
Δημητριος Μητσος Μαυρογιωργος του Θωμα
Σταυρος Τσιντζος του Επαμεινωνδα
Γερασιμος Μακιας Γεροθοδωρος του Λευτερη
Ιωαννης Μακρης του Δημητριου
Γεωργιος Γκουμας του Γεωργιου
Αντρεας Γκολφης του Λευτερη
Δημητριος Παπασταμος του Μιχαηλ
Αντρεας Καρελακης του Θεοδωρου
Ιωαννης Κουτρουμανος του Δημητριου
Αντωνης Δηλαδης Κουβελης του Σταυρου
Στην εμφυλια μαχη της Πλακας το 1944 σκοτωθηκαν:
Κωνσταντινος Κουβελης του Ιωαννη
Ιωαννης Κουτρουμανος του Στρατου
Πλατωνας Πλατος Τσαμης Γατσελος του Δημητριου
.
Στην Αθηνα χαθηκε:
Σπυρος Μακρυπιδης του Γεωργιου
Στου Μακρυγιαννη στα Δεκεμβριανα το 1944 στην Αθηνα
σκοτωθηκε:
Χριστοφορος Κουβελης του Ηλια,χωροφυλακας
Στις εκκαθαρισεις στο Γραμμο χαθηκε:
Αντρεας Τσιντζος του Δημητριου,στρατιωτης
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΕΜΦΥΛΙΟΣ
.
.
η φωτογραφια ειναι στο συσιτιο,στο ημιυπογειο του δημοτικου,ορθια ειναι η μαγειρισα θεια Κωνσταντω Γιωργενα Πλιατσικα,
ειναι ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος,και η δαακαλα Ειρηνη
''ΜΠΛΙΑΟΥΡ' ΕΙΣΑΙ ΚΑΙ ΦΑΙΝΕΣΕ''
-ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ 1964-1967
ΕΓΓΡΑΦΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ
θυμαται,λεει για τα συσσιτια:
''το συσσιτιο στο σχολειο κρατησε 3 χρονια,αρχισαν το 1964 και τελειωσαν το 1967 στη δικτατορια,τα εκανε ο Λουκης Ακριτας υπουργος Παιδειας και Θρησκευματων στη κυβερνηση του Γιωργου Παπαντρεου το 1964 Οκτωβριο,πληρη συτιση πρωινη και μεσημεριανη για ολα τα παιδια,εκει τρωγαμε τα παιδια οι μαθητες ,
φκιαξανε στο σχολειο μαγειριο κι εβραζε το καζανι,στο ημιυπογειο τρωγαμε,ειχανε
βαλει μακρυα τραπεζια και ταβλες εκει καθομασταν και τρωγαμε τα παιδια,μαγειρισα ητανε η θεια Κωνσταντω του Πλιατσικα,πολυ καλη μαγειρισα καθαρη,εκανε νοστιμα τα φαγητα,ειδικα τη φασουλαδα ,μοσχοβολαε,ειχαμε παει ολα τα παιδια απο'να τσιγκινο πιατο,για να μην σπαει κι απο'να τσιγκινο κατσαρολι για το γαλα,το γαλα μας το εδιναν
το πρωι οταν πηγαιναμε στο σχολειο πριν παμε για το μαθημα,μπαιναμε στη σειρα
και περνουσαμε μπροστα απ'το καζανι που εβραζε το γαλα και με τη κουταλα μας το εβαζε στα κατσαρολια η θεια Κωνσταντω,το ιδιο αν ηταν οσπρια,φασολια,φακες και το πλιγουρι,το γαλα ηταν απο σκονη,γλαξ το λεγαμε,ηταν γλυκο ,πολλα παιδια δεν μπο-
ρουσαμε να το πιουμε,κρυφα πηγαιναμε και το χυναμε αναμεσα στις σωληνες,τοτε υπηρχαν πολλες σωληνες εκει στη πλατεια της εκκλησιας,και στο χωραφι κατω,εκει
τωρα που ειναι η πλατεια,ηταν για τα εργα της υδρευσης,μεγαλες μακριες,σ'αυτες
παιζαμε,κρυβομασταν στο κρυφτο,καναμε τσουλιθρα στις πλαγιαστες,και στις πιο
μεγαλες με ανοιγμα μεγαλο μπαιναμε μεσα ,χωρουσαμε και βγαιναμε απ'την αλλη μερια,μαλιστα παραβαλομασταν αν τα καταφερουμε και ποιος θα βγει πιο γρηγορα
απ'την αλλη μερια,πολλα παιδια φοβοντουσαν να μπουνε μηπως σφηνωσουν μεσα
στη σωληνα και δεν μπορουν να βγουνε μετα εξω,εκει χυναμε το γλαξ,δεν πινονταν,
μυριζε,γλυκερο,μονο αν ριχναμε μεσα κακαο το πιναμε,το γλαξ ηταν ωραιο να το τρως σκετο σκονι,καποιες φορες μας μοιραζαν και κιτρινο τυρι,
το πρωι πηγαιναμε κατα ταξεις και φερναμε τα ψωμια απο το φουρνο,αχνιζαν οι φραντζολες μοσχοβολουσαν,τραγανες,στην αρχη ηταν μονο ενας φουρνος στη κατω
αγορα του Γιαννη Μπαρμπαρουση,εδωνε ψωμι και στ'αλλα χωρια γυρω στη Σκουρτου
στη Χρυσοβιτσα στο Προδρομο στο Αγραμπελο στη Μπαμπινη στον Αητο,ειχανε παρει
και ενα τρικυκλο να το πηγαινουν,το οδηγουσε ο αδερφος του ο Χρηστος,αργοτερα το φουρνο τον πηρε ο αδερφος του ο Μακιας με τη γυναικα του τη θεια Μαρια,αυτος
ο φουρνος ηταν απο παλια στο χωριο,εκαιγε ξυλα,τοτε για να δινει ψωμι στα συσσιτια εφκιαξε φουρνο κι ο Νικος Παπασταμος Ματσαραγκας στη πανω αγορα,στην αρχη επεσαν καταγγελιες,μετα κανονιστηκε μια μερα να δινει ο ενας ψωμι στο σχολειο και την αλλη
ο αλλος,στους φουρνους πηγαιναμε τα ταψια τις λαμαρινες με τα ψαρια,λιθρινια ηταν,
και το μπακαλιαρο πλακι να ψηθουν,το μεσημερι πηγαιναμε τα παιδια και τα φερναμε ψημενα και ζεστα,μοσχοβολουσαν ,απο τα μυρωδικα,τα κρεμμυδακια τον μαιντανο τον ανηθο το σκορδο και τα φυλλα της δαφνης ,μεσα στο σπορελαιο,ο μπακαλιαρος γινονταν με πατατες,πολυ νοστιμα φαγητα,μαζι με τη φασολαδα ηταν τα πιο νοστιμα,
αλλο φαγητο ηταν και το πλιγουρι,πλιαουρ,μπλιαουρ το λεγαμε,κομμενο σταρι στα δυο,στα τρια αν ηταν μεγαλο,το εβραζαν με σαλτσα ντοματα η' σκετο,σα χυλος ητανε,
δεν μας αρεσε καθολου,ηταν ανοστο,με το ζορι το τρωγαμε,το θεωρουσαμε φτωχο φαγητο,και λεγαμε ''μπλιαουρ' εχει σημερα'',τοτε δεν ξεραμε,οπως ξερουμε σημερα,
για βιολογικες τροφες και τη θρεπτικη αξια τους,να τρως κομμενο σταρι ,το πλιγουρι,
τοτε το περιφρονουσαμε,
εκει στο συσσιτιο καθομασταν με τ'αλλα παιδια και τρωγαμε στα τσιγγινα πιατακια
μας κουρεμενα εμεις τα παιδια με τη ψιλη μηχανη γουλι,κουρομπελι κι οι κοπελες με κορδελες στα μαλλια,και κοτσιδες ,φορουσαν και γαλαζιες ποδιες μ'ασπρο γιακαδακι
στο λαιμο,νοιωθαμε μια ομαδα μια παρεα μια συντροφια ο ενας διπλα στον αλλον ,
εκει μαζι μας ετρωγαν κι οι δασκαλοι μας ο Αχιλλεας Ζακοπουλος η Γαληνη η Ειρηνη η Μαρια ,ετρωγαν και τα παιδια του Ζακοπουλου,τοτε ηταν μικρα,η Λετα και ο Βασιλακης,
εκεινα τα χρονια στο σχολειο ητανε πολλα παιδια ,πανω απο 100,120 130 παιδια,το σχολειο ηταν τριθεσιο ειχε τρεις δασκαλους,οι αιθουσες, ητανε στο σχολειο ,δυο,και
η αλλη στο λυομενο διπλα,το ιταλικο,το λεγαμε ετσι γιατι το'φκιαξαν ιταλοι,τωρα το'χουν πριν μερικα χρονια γκρεμισει,δεν υπαρχει
μαθημα τοτε εκανε η Πρωτη Ταξη με την Τριτη,η Δευτερα με την Τεταρτη και η Πεμπτη με την Εκτη μαζι στην ιδια αιθουσα,
υπηρχε και Πρωτη Καταη,ετσι τη λεγαμε γιατι τα παιδια που δεν πηγαιναν ακομα σχολειο ερχονταν στο σχολειο και καθονταν στη αιθουσα της Πρωτης κατω,καταγης ,πισω απ'τα θρανια των ....κανονικων μαθητων κι ακουγαν...ησυχα κι ακινητα
τοτε γινονταν μονο ενα διαλειμα ,κι ειχαμε μαθημα πρωι και απογευμα εκτος απο Τεταρτη και Σαββατο
Αυτα ειχα να πω,δεν θυμαμαι αλλα τωρα¨''
ΕΓΓΡΑΦΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ
...................Πρακτικον υπ'αριθ. 2/1964
Εν Μαχαιρα σημερον την 6ην του μηνος Δεκεμβριου
ημεραν Κυριακην και ωραν 11ην πρωινην συνηλθεν
η επιτροπη Μαθητικων συσσιτιων αποτελουμενη εκ
των 1]Αναστασιου Μπιτσωρη ως προεδρου 2]Χριστου Γκολφη
ταμιου και 3]Αχιλλεως Ζακοπουλου Δ/ντου του Σχολειου
και γραμματεως αυτης με θεμα:''Καταρτισμος
και ψηφισις του προυπολογισμου της νεας χρησεως 1964''
....Γενομενη απαρτια ο προεδρος εισηγειται τον προυπολο-
γισμον κατα αρθρον και κεφαλαιον εχοντας ως
ακολουθως
................Α' ΕΣΟΔΑ
Κεφ.1 Αρθρον 1Επιχορηγησις ΚΕΜΣ δια μαθητ.Συσσιτια...............65.000
Κεφ.1Αρθρον 1Εισφοραι,Δημων,Κοινοτητων και Νομ.Προσωπων 30.000
Κεφ.1Αρθρον 2Εισφοραι και δωρεαι ιδιωτων................................3.000
Κεφ.10Αρθρον 1Εισπραξεις,μη κατονομαζομενοι ανωτερω............2.000
.....................................................................Συνολον Εσοδων 100.000
....Ητοι συνολον εσοδων εκατον χιλιαδες
..................Β' ΕΞΟΔΑ
Κεφ.1Αρθρον 2Προμηθεια τροφιμων ,αρτιδιων και καυσοξυλων....60.000
Κεφ.1Αρθρον 3 Εξοδα συγκεντρ. και μεταφορας τροφιμων..............2.000
Κεφ.1Αρθρον 4Αγορα επιπλων σκευων κ.λ.π συναφ. ειδων............15.000
Κεφ.3Αρθρον 2Αποζημιωσις προσωπικου Ε.Μ.Σ..............................5.000
..........................................................................Συνολον Εξοδων 97.000
Ητοι συνολον Εξοδων εννενηκοντα επτα χιλιαδες
Αποθεματικον ποσον δραχμας ''3.000''
Η επιτροπη ακουσασα του προεδρου ομοφωνως
αποφαινεται
............Ψηφιζει
Τον Προυπολογισμον εσοδων και εξοδων
Μαθητικων Συσσιτιων ως ανωτερω εξετεθη.
......Εφ' ω συνεταγη το παρον πρακτικον και
υπογραφεται ως επεται
Ο προεδρος................................................Ο Ταμιας
Αναστ. Μπιτσωρης......Ο Γραμματεας...... Χρ. Γκολφης
............................Αχιλλεας Ζακοπουλος
............................Ακριβες αντιγραφον
...............Εν Μαχαιρα τη 8η Δεκεμβριου 1964
...............................................Ο Δ/ντης του Σχολειου
.
.
[Προχειρη σημειωση στο εσωτερικο φακελλου απο
ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΓΡ9ΙΝΙΟΥ
Αρ.πρ.3082 ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ Μαχαιρας Ξηρομερου ]
-η σημειωση-
Εις εκτελεσιν της υπ'αριθμ. 3082/ 19-11-65
Υμετερας δ/γης λαμβανω την τιμην να
υποβαλω Υμιν συνημμενως καταστασιν
εμφαινουσα το υπολοιπον τροφιμων
μαθητ.συσσιτιων δι'εν εκαστον ειδος ως και το χρηματικον
υπολοιπον εκ κρατικης επιχορ. και να
παρακαλεσω δια τα περαιτερω
α/α..ειδος............ ποσοτης... ολογραφως....Παρατηρησεις
1......Γαλα...........................................................................
2......ζυμαρικα
3......Ζακχαρις
4......σπορελαιον
5
Χρηματικον υπολοιπον εκ της επιχορη-
γησεος του Κρατους
1968,δημοτικο σχολειο,δασκαλος ο Αχιλλεας Ζακοπουλος,[αριστερα]η δασκαλα Ελλη Θεοφιλη
και [δεξια] η δασκαλα Μαρια
[πρωτη ποζα
1968,δημοτικο σχολειο,δασκαλος ο Αχιλλεας Ζακοπουλος,[αριστερα]η δασκαλα Ελλη Θεοφιλη
και [δεξια] η δασκαλα Μαρια
[δευτερη ποζα
η δασκαλα Μαρια και ο δασκαλος Αχιλλεας Ζακοπουλος
γυμναστικες επιδειξεις στο τελος της σχολικης χρονιας,δασκαλοι ο Γεωργιος Παυλου
και ο Νικος Κατερινοπουλος,στη σημαια ο Νικος Μπαρλας ,δεξια του στη φωτογραφια
η Καλη Στρατου
.
.
Θερισταπιδα απο την Μαχαιρα Ξηρομερου
Θερσταπιδα[Θερισταπιδα]-απιδια[αχλαδια]του Θεριστη [Ιουνη]-Θερσταπιδια
Τον Θεριστη,ετσι λεγανε τον Ιουνη γιατι τοτε θεριζανε τα σπαρτα,σιταρι και βρωμη,απ'το πρωι στο χωραφι θεριζανε με το δραπανι,μεσα στη πολυ ζεστη της μερας εκεινη
την εποχη,ο ιδρωτας ετρεχε στο προσωπο κι ολο το σωμα ηταν ιδρωμενο,οι αργατες οι θερισταδες ητανε με λιγοστο νερο και φαι,τοτε υπηρχαν θερσταπδιες κι ηταν τα θερσταπ'δα,που τους ξεδιψαγαν και τους ταιζαν να χορτασουν,μικρα απιδια,νοστιμα
αρωματικα γευστικα,μια χαψια μια μπουκια ητανε,
ο πατερας μου ειχε θερσταπδιες γι'αυτο το λογο να ξεδιψαει στο θερο αυτος κι οι αργατριες ,που επερνε απ'το χωριο,Πλιατσκεησεςς,Βοτσεησες,Τριαντεησεςς,
στη Συντροπουλου ειχε κοντα-κοντα δυο μαζι,[υπαρχουν και τωρα],τα δεντρα ειχαν
θερσταπ'δια και κοντοποδαρουσα [κοντουλα]μαζι,μισο -μισο μπολιασμενα,ειχε και στο Φραμα πιο πανω [στη Τσελεπη],
τα βαζανε τα χωνανε και μεσα στις αθημωνιες να γουρμασουν να ωριμασουν,εκεινο τον καιρο,ηταν καθαρη η ατμοσφαιρα,δεν ηταν μολυσμενη οπως τωρα,κι εκαναν πολλα απιδια οι θερσταπ'διες,ηταν τσουβαλια φορτωμενες,το ιδιο κι οι αλλες απιδιες,
οι κοντοποδαρουσες,οι αναδες,οι μπλαπιδιες,οι λευκαπιδιες,
τα κοντοποδαρουσα γουρμαζαν ωριμαζαν αργοτερα απο τα θερσταπ'δα,που πρωιμιζουν,
αυτα γινονταν τον Αλωναρη,ετσι λεγανε τον Ιουλιο γιατι τοτε αυτον τον μηνα αλωνιζανε, παρα πολυ αρωματικα απιδια,
θυμαμαι μικρο παιδι,που πηγαινα το απογευμα στο Φραμα,που θεριζε ο πατερας μου με τις εργατριες,εβλεπα το κιτρινο χωραφι και μεσα τις θεριστριες,μ'εβλεπε ο πατερας μου
κι εβγαινε για λιγο απ'το θερο,να μου λυσει τα προβληματα της Αριθμητικης,ητανε καλος στην Αριθμητικη και τα καταφερνε,ισως τοτε ν'αγαπησα τοσο πολυ τα Μαθηματικα και ν'αποφασισα ν'ασχοληθω μ'αυτα,υστερα ξαναμπαινε στο κιτρινο χωραφι επιανε το δραπανι και συνεχιζε το θερο με τις αργατριες,που ειχε,
αργοτερα τον μηνα Αλωναρη ερχονταν στην αθημωνια η πατοζα [η αλωνιστικη μηχανη]ν'αλωνησει τα γεννηματα,ξεχωρισε τον καρπο το σιταρι,και το αχυρο το ριχνε σε σωρο.λοφο εκανε,τοτε ητανε ποικιλιες σταρια,μαυραγανι,κουτρουλο,γκρινιας,
με τ¨αλογο τον Καρα και το γαιδουρι μεταφερναμε το σταρι στο σπιτι και γεμιζαμε τ'αμπαρια,στοιβαζαμε και το αχυρο μεσα στα βριζονια σε μπαλες και το αδειαζαμε στην αχυριωνα
τοτε τον Αλωναρη ηταν τα κοντοποδαρουσα,αυτα ηταν τα απιδια του
.
.
ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ
ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΕΝΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[απο το 1961 εως το 1968]
ΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΟΥΒΕΛΗ .Μελισσοκομου
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Αυτες οι Μετεωρολογικες Παρατηρησεις -Καταγραφες μας φερνουν στον νου τους μαθητες του Αριστοτελη,που παρατηρουσαν τα φαινομενα και τις ακριβεις παρατηρησεις
τους τις παρεδιδαν στον Δασκαλο,κι εκεινος με τον Μεγαλο Συνθετικο του Νου τις επεξεργαζονταν για να προκυψουν οι Μεγαλες Θεωριες του ,τα Μεγαλα του Εργα.
Ομοια,σαν ενας απλος ταπεινος μαθητης του Αριστοτελη,ο Λευτερης Κουβελης απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου μελισσοκομος απο το 1961 εως το 1968 Παρατηρει τα Καιρικα Φαινομενα και τα Καταγραφει,μερα με τη μερα μηνα με τον μηνα,Αντικειμενικα,
Παρατηρει/Συστηματοποιει/Συγκρινει/Ομαδοποιει/ Κατηγοριοποιει/Συνθετει/Συμπεραινει/Αποφασιζει/Ενεργει
.
ΤΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΤΟΥ 1961-1968
11 Χειρογραφες Σελιδες
. .
Καιρος 1961
Ειναι πολυ ευνοικος,απο τα μεσα φεβρουαριου εχει λιακαδες.η αμυγδαλια ανθησε με πολλα λουλουδια.
1-3-61 αρχισαν βροχες και κρυα μεχρι 7-3-61 οποτε συνεχιζουν ζεστες λιακαδες.Οι μελισσες εργαζονται πολυ,σε αμυγδαλιες κορομηλιες αχλαδιες κ.α
Απο απριλιο και μετα εχουμε μεγαλες ξηρασιες.
Μελι λουλουδισω 4-5 οκαδες.Δευτερος τρυγος 6 αυγουστου απο 10-12 οκαδες ο οποιος εγινε μελι αλιγιας.
η ξηρασια συνεχιζει μεχρι 20 οκτωβριου. 1 με 10 νοεμβριου ανθηζει το ρικι και το κουμαρο. αλλα ο καιρος ειναι κρυος με πολλους βοριαδες και τα μελισσα λογω που ηταν αδυνατα απο την ξηρασια και ασχημος ο φθινοπωρος μενουν αδυνατα και με λιγο μελι.
.
1962
Ο καιρος ειναι καλος εως τον φεβρουαριο.το πικροφελικο αργισε ν'ανθισει.
15-1-62---15-2-62
η αμυγδαλια ανθιζει συνεχεια.αλλα ο κρυος καιρος τα εμποδιζει να βοσκησουν.
Συνεχιζει ο χειμωνας μεχρι τελος μαρτιου,σε ολο το διαστημα αυτο [Φεβρ.Μαρτιο]ζητημα αν ειχε 5 ημερες λιακαδα.
απο 1η απριλιου ο καιρος ειναι πολυ καλος δροσιες και λιακαδες,
6 και 7 -4-62 βρεχει πολυ,αλλα ο καιρος συνεχιζει παλι ευνοικος.
10-4-62 εως 13-4-62 βρεχει και κανει και πολυ κρυο,αλλα απο 14-4-62 αναβροχια και βοριαδςς.
5-5-62 εβρεξε και ο καιρος συνεχιζει ευνοικος.25-5-62 επιασε μεγαλη βροχη που θα παρατεινει την ανθοφορια τουλαχιστον 5-6 ημερες
καιρος συνεχιζει ευνοικος.
1η Ιουλιου αλη γερη βροχη και δροσιες.15-7--62 ανθιζει η αληγια.
συνεχιζει μεχρι 15-8-62 αλλα απο 1η αυγουστου εβαλε βοριαδες πολους και χωρις δροσια.
9-8-62 εγινε δευτερος τρυγος πολυ φτωχος,5-6 οκαδες μεσος ορος κατα κυψελι.Μπορει απο τους βοριαδες που δεν ευνοουσε την αληγια,αλλα ισως επειδη προς τα κατω ηταν σπαρμενα και δε εχει πολλα γαλαζα αγγαθια,μονο στον γερομπορο ειχε λιγα ,γιαυτο πρεπει να παρακουλουθησω.
.
1962
25-9-62 επιασε μεγαλη βροχη και συνεχιζει να βρεχει μεχρι τελους του μηνος.
Απο 15-10-62 βρεχει συνεχεια μεχρι 20-10-62.η κουμαρια απο της 25-10-62 αρχισε ν'ανθιζει.απο 29-10-62 βρεχει συνεχεια εως 3-11-62 βροχες μεγαλες. 4-11-62 τα μετεφερα στα καμενα δεντρα δια το κουμαρο.απο 3-12-62 αρχισε λιακαδες αλλα με βορια μεγαλον εως της 8-12-62 οποτε ξαναρχισε τις βροχες και τα κρυα εως το τελος του χρονου.
απο της 29 Οκτωβριου 1962 εως της 31 Δεκεμβριου εβρεχε σχεδον συνεχεια σπανια να ειδαμε ηλιο 15 ημερες σολο το διαστημα.Τετοιο χειμωνα γραφουν οι εφημεριδες εδω και 100 χρονια εχουν να ξαναδουν απο το [1862].Τετοιος βροχερος χειμωνας ητο που οι γεωργοι δεν κατορθωσαν να σπειρουν ουτε τα μισα σιταρια απο κεινα που επροκειτο να σπειρουν.
.
1963
Ιανουαριος:συνεχιζει κρυα και βροχες συνεχεια οπως και το 1962 εως το τελος ουτε μερα καλη
Φεβρουαριος:ο ιδιος ο καιρος οπως και ο Ιανουαριος κρυα και βροχες.
Μονον απο της 4 εως της 10-2-63 εκανε λιγο λιακαδα.η ανθοφορια της αμυγδαλιας περασε χωρις να βοσκησουν καθολου οι μελισσες απο τις πολλες βροχες και τα κρυα.
Μαρτιος:συνεχιζει ο ιδιο καιρος μεχρι της 3-3-63.
4 μηνες συνεχεια βροχες κρυα και χιονι.απο της 3 μεχρι της 20 εχει λιακαδες αλλα με πολυ παγο το πρωι που μαραινει τα ανθη και δεν εχουν νεκταρ.
απο της 20-30 εχει βροχες .25-3-63 κανω την πρωτη επιθεωρηση και τα βρισκω σχετικα καλα παροτι βρεχει 4 1/2 μηνες συνεχεια.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει βροχερος, μεχρι 8-4-63 βρεχει συνεχεια και πολυ κρυο.μετα μεταβαλετε ποτε βροχει και ποτε εχει λιακαδες μεχρι της 10-4-63,υστερα απο της 10 εχουμε αναβροχια και βοριαδες,η γη εχει ξεραθι και τα χορταρια δεν εχουν νεκταρ.Της 25-4-63 αρχισε βροχιες και λιακαδες.Πραγματικη ανοιξη.
ΜΑΙΟΣ:Συνεχιζει καλος καιρος ,βροχιες το απογευμα ζεστες μεγαλες το πρωι .Και απο της 8-5-63 αρχισαν μεγαλες συνεχεις βροχες μεχρι της 19-5-63[17 και 18 Μαιου] εβρεχε 48 ωρες συνεχεια με πολυ κρυο.Μετα εως το τελος συνεχισε ποτε ηλιος ποτε βροχη.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Συνεχιζει ο ιδιος καιρος ποτε ηλιος ποτε βροχη εως τις 10-6-63 οποτε επαψε να βρεχει αλλα συνεχιζει να ριχνει δροσιες πολλες η ζεστη ειναι μεγαλη[18-6-63].Τα τρυγισα
και πηρα απο 10 οκαδες και πλεον ανθομελο αλλα απο τις 25 και μετα εβαλε βοριαδες μεχρι τελος του μηνος χωρις καθολου δροσια.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Ο καιρος αλλαξε αρχισε και καθε πρωι ριχνει δροσια 7 και 8-7-63 εριξε μεγαλες βροχες.Η αλυγια και το θυμαρι ανθισαν.Οι μελισσες το επισκεπτονται,αλλα απο της
20-7-63 εβαλε βοριαδες συνεχεις εως το τελος του μηνος,χωρις καθολου δροσια και ολα
τα ανθη μαραθηκαν.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Ο βοριας συνεχιζει χωρις δροσια.3-8-63 τα ετρυγισα πηγαν πολυ καλα [10]οκαδες το ενα.Το τελευταιο 10ημερο του Αυγουστου συνεχιζει ο ιδιος καιρος βοριαδες
και πολυ σπανια δροσιες,αλλα στις 31-8-63 επιασε μεγαλη βροχη και θα συντελεσει στην ανθοφορια της κουτσουνας.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ειναι καλος μεχρι 18-9-63 μετα ομως αρχιζει βοριαδες εως 25-9-63,οποτε απο της 26-9-63 πιανει μεγαλη βροχη εως το τελος του μηνος.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Συνεχιζει να βρεχει με σποραδικες βροχες και λιακαδες και πολλες δροσιες,
αλλα 9 με 10-10-63 βρεχει συνεχεια μερονυχτα ραγδαια βροχη ,απο της 10-10-63 και
μετα συνεχιζει λιακαδες και καπου-καπου κανενας βοριας.
Στο τελος του μηνος βρεχει μερονυχτα και σταματαει η γεννα της βασιλισας.Η κουμαρια οσος γλυκος καιρος και να κανει ανθιζει στο τελος του μηνος[το 1962 με ασχημο
καιρο ανθισε 30-10-62]το 1963 με γλυκον καιρο ανθισε 27 με 28-10-63.Τα μετεφερα και στα καμενα δεντρα.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος ειναι πολυ καλος δροσιες και λιακαδες,η κουμαρια ειναι στο κατακορυφο ανθισμενη,
3-11-63 μετεφερα τα μελισσα μου εις καμενα δεντρα για να βοσκησουν στο κουμαρο.
Ο καιρος συνεχιζει δροσιες και λιακαδες εως της 28-11-63,στο διαστημα των 28 ημερων
μονον μια ημερα ειχε βορια οι αλλες ητο ολες καλες,απο της 28-11-63 και μετα βρεχει μεχρι τελος του μηνος,αλλα οχι αγριος καιρος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:ειναι καλος με λιγες βροχες και βοριαδες και πολλες λιακαδες προ παντος απο 20-12-63 εως 31-12-63 ειναι καλοκαιρι,αλλα οι μελισσες δεν πηγαινουν για βοσκη.
Η χρονια σχεδον πηγε πολυ καλη,ειχε απο 25-30 κιλα μελι το καθενα
.
1964
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Συνεχιζει καιρος καλος,λιακαδες αλλα εχει και πολλους βοριαδες.
27-1-64 επιασε μεγαλη βροχη και κρατησε εως το τελος του μηνος.Ενα μελισσι,που
ανοιξα ειχε 3 τελαρα γονο,τοσο καλος ειναι ο καιρος.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Συνεχιζει καλος με λιακαδες και λιγο βορια εως της 6-2-64 που απο το πρωι αρχισε να βρεχει και να κανει και πολυ κρυο,προπαντον το βραδυ.Ανεμοι Βορειοι,
αλλα σε 2-3 ημερες αρχισε παλι λιακαδες,τον υπολοιπον καιρο ποτε βρεχει ποτε κραταει,
σχεδον ειναι πολυ καλος ο καιρος για την μελισσοκομια.Η αμυγδαλια ανθισε απο
της 10-2-64 και εως το τελος του μηνος ειναι στο πριμα της.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει 2-3 ημερες καλος αλλες τοσες συννεφιες.Παντως οχι και ασχημος.Η αμυγδαλια μεχρι 10-20 του μηνος ειναι στα πριμα της,αλλα μετα,που στα-
ματαει δεν βρισκουν τιποτα να βοσκησουν.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Μεχρι της 8 του μηνος εχομε λιακαδες,αλλα μετα αρχιζουν συννεφιες και κρυα μεχρι της 15.Αλλα εγω εχω κανει και μια μεγαλη βλακεια,μετεφερα τα μελισσια μου
20-30 μετρα πιο περα απο εκει,που τα ειχα αποτομα.Αποτελεσμα,οι συλλεκτριες να γυρισουν στην παλια τοποθεσια.Εκει εβαλα μια κενη κυψελη και μαζευτηκαν πολλες
χιλιαδες.Την νυχτα το πηρα και το ενωσα με ενα αλλο,το αποτελεσμα ηταν να σφαγουν ολες.Συμπερασμα εβγαλα πως δεν ενωνονται δυο κυψελες,μια χωρις μελι και η αλλη
με μελι.
Ο καιρος ειναι πολυ ασχημος,εχουμε μεγαλη αναβροχια και συνεχεια βοριαδες με αποτελεσμα να μαραθουνε τα λουλουδια.Ο μηνας κοντεψε να βγει αβρεχος και μονο της
26-4-64 εβρεξε εως της 28-4-64 και μετα συνεχισε μαιστρακι [καλος].
ΜΑΙΟΣ:Αναβροχια μεγαλη και καπου-καπου κανενα βοριαδακι,αλλα απο της 17 αρχισε καπου-καπου απο καμια ψιχαλουλα μεχρι της 20.Στης 29-30-5-64 επιασε μεγαλη βροχη,
που κρατησε δυο ημερες.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Συνεχιζει δροσερος καιρος,καθε απογευμα βρεχει κατα περιφερειες γυρω απο το χωριο.Απο της 8-εως 15 βρεχει το απογευμα συνεχως ,αλλα στης 15 μονο παιρνει στο χωριο.Στης 25 και στης 29 βρεχει παλι στο χωριο και ο καιρος ειναι καλος.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Συνεχιζει καλος, 9-7-64 επιασε μια βροχουλα οφελημη για τα λουλουδια,αλλα απο της 18-7-64 μεχρι της 24-7 εβαλε βορια χωρις καθολου δροσια και οι μελισσες επαψαν να εργαζονται αλλα στο τελος του μηνος επιασε μια βροχουλα ,που δροσισε
λιγο.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Μπηκε με δροσες αλλα στις 4-8-64 βαζει 24 ωρες βορια και μετα συνεχιζει παλι δροσιες εως 10 του μηνος,πιανει μεγαλη βροχη και μετα συνεχιζει παλι βροχες.Αλλα υστερα απο λιγες ημερες αρχιζουν οι ζεστες και βοριαδες εως το τελος του μηνος,
που κανει τις μελισσες να μην βγαινουν απο τις κυψελες τους.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει με μεγαλες ζεστες,μονο απο της 25 και μετα αρχιζει να συννεφιαζει,αλλα χωρις να βρεχει.
Οι μελισσες περνουν δυσκολες ημερες,ουτε μια δεν πηγαινει για βοσκη.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Οι ζεστες συνεχιζουν ,ο γονος εχει σταματισει τελειως,μονον στης 10 του μηνος επιασε μια μικρη ψιχαλα και μια στης 15 ,αλλα η γης δεν τις καταλαβε καθολου και
κακοκαιρια συνεχιζει.Στης 19-10-64 επιασε μεγαλη βροχη και συνεχιζει μεχρι της 25 του μηνος,μετα ομως απο τη βροχη αρχισαν βοριαδες.Δηλαδη ασχημος καιρος.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Συνεχιζει βοριαδες μεχρι 5-11-64.αλλα απο της 5 αρχισε χειμωνας μεγαλος και μαιστρακι και δροσιες εως της 13-11-64,μετα εχει λιακαδες ,αλλα με μικρο βοριαδακι.
Οι μελισσες δεν βοσκουν καλα την κουμαρια.Στη 28-11-64 πιανει μεγαλος χειμωνας,που κραταει εως το τελος του μηνος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Συνεχιζει χειμωνας με μεγαλες βροχες εως της 6-12-64 ,μετα εχουμε λιακαδες ,αλλα με βορια συνεχεια εως της 15-12-64. 3-4 μερες βρεχει και μετα παλι λιακαδες εως το τελος του μηνος.
.
1965
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Συνεχιζει λιακαδες και βροχιες με γλυκον καιρο,αλλα απο της 10 και μετα εχει βοριαδες μεχρι της 19,οποτε αρχιζει και βρεχει μεχρι της 25 και μετα παλι συννεφιες και
λιακαδες χωρις να βρεχει εως το τελος του μηνος.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Εχει λιακαδα μεχρι της δυο του μηνος,μετα αρχιζει βροχιες βοριαδες και πολλα χιονια,μονον μια μερα στης 18-2-65 και μια στο τελος του μηνος ειδαμε καλη μερα.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Ειναι καλος ,δροσιες και λιακαδες.Στης 20 του μηνος επιασε μια καλη βροχη,
αλλα απο της 25 και μετα ολο βοριαδες και συννεφιες εως το τελος.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Μεχρι της 10 του μηνος ειναι καλος.Δροσιες και λιακαδες,αλλα μετα αρχισαν πολλες βροχιες 15 ημερες περιπου.Μεχρις της 25 εκανε δυο-τρεις ημερες καλες και μετα
παλι βροχιες και κρυα μεχρι το τελος.
ΜΑΙΟΣ:Ο καιρος ειναι αστατος ,μια βρεχει μια λιακαδα,αλλα κανει πολυ κρυο και τα μελισσια δεν ανοιγουν τον γονο μεχρι της 15 Μαιου ,οποτε σταματησαν οι βροχες ,αλλα
αρχισαν ζεστες μεγαλες εως το τελος του μηνος.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Συνεχιζουν ζεστες μςγαλες εως της 18 του μηνος,που επιασε μια μεγαλη βροχη,αλλα μετα απο τη βροχη εβαλε συνεχεια βοριαδες μεχρι το τελος του μηνος,που
αντι να οφελησει η βροχη ζημιωσε με τον βορια.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Συνεχιζουν ζεστες μεγαλες και βοριας εως το τελος του μηνος,αλλα και με ολα αυτα τα μελισσα πηγαν πολυ καλα.Εβγαλα 10-15 κιλα μελι το καθενα.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Ο ιδιος ο καιρος συνεχιζει ,σπανια να εριξε δροσια δυο η¨τρεις ημερες εως
της 20 του μηνος,που επιασε μια βροχουλα,που βασταξε δυο-τρεις ημερες ,αλλα μετα
απο την βροχη ο καιρος συνεχιζει ολο δροσερος .Καθε απογευμα συννεφιαζει.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Ο ιδιος καιρος συνεχιζει,χωρις δροσια και βοριαδες.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Ο ιδιος ο καιρος ,στης 10 του μηνος επιασε μια ψιχαλα,αλλα μετα αρχισε τον βορια και την πηρε.Μετα συνεχιζει ως το τελος με μικροβοριαδακι.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος αλλαξε,αρχισε να συννεφιαζει και να ριχνει και δροσιες,αλλα η κουμαρια απο την μεγαλη αναβροχια δεν ανθισε ακομη.Το πρωτο 10ημερο στης 13 του μηνος πιανει μεγαλος χειμωνας,που συνεχιζει εως το τελος του μηνος χειμωνας μεγαλος.
Η κουμαρια μολις στο τελος του μηνος αρχιζει ν'ανθιζει.Τα μελισσα τα μετεφερα στα καμενα δεντρα.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει με βροχιες εως το τελος με νοτιους ανεμους.4-5 ημερες μονο εκανε λιακαδες.Η κουμαρια ειναι στην ωριμανση.
.
1966
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει βροχερος και με πολλα κρυα,οπως και το 1965.Μονον την τελευταια ημερα 31-1-66 εκανε λιακαδα,τον υπολοιπον ολο εβρεχε,ζητημα σε ολο το διαστημα του μηνος να εκανε 5 ημερες καλες.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:απο της 5 του μηνος και μετα εκανε καλος καιρος,ολο δροσιες και λιακαδες.
Εβρεξε και μια φορα 14-16 και μετα συνεχισε ο ιδιος καλος καιρος.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Μεχρι της 10 του μηνος εκανε καιρος καλος ,αλλα μετα απο της 10 ολο κρυα και βοριαδες συνεχεια.Απο μια βροχη,που εριχνε την επερνε αμεσως ο βοριας.Τα μελισσα,
που τον Φλεβαρη ειχαν ξαπλωσει τον γονο τους,διοτι η αμυγδαλια ουτε αλλη χρονια ειχε τοσα λουλουδια,εξαναγκαστηκαν να περιορισουν τον γονο και ως το τελος ολο κρυα
και βροχιες.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Ο καιρος πηγαινει παλι ασχημα.Ειναι απο τους βοριαδες ξηρος ο τοπος,δεν βρεχει κιολας και δεν εβγαλε καθολου λουλουδια.Εως το τελος πηγε αβρεχος,τα λουλουδια εχουν ξεραθει.
ΜΑΙΟΣ:Εως της 10 του μηνος δεν εβρεξε.Στης 10 επιασε μια μικρη βροχουλα,αλλα τα χορταρια ητο ξερα και δεν την καταλαβαν και αλλη μια στης 17 ,αλλα ο καιρος εχει περασει για τα λουλουδια.Παντως ομως μελι βαζουν,και αλλη μια ψιχαλα στο τελος του μηνος.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Μπαινει βροχερος.Στης 2 του μηνος επιασε μια βροχουλα και στης 4 πολυ δυνατη βροχη.Παντως τα χορταρια εχουν ξεραθει,αλλα μελι βαζουν ,δεν ξερω απο που το βρισκουν .
ΙΟΥΛΙΟΣ:Ο καιρος ειναι σχεδον καλος,δεν βρεχει αλλα ριχνει καθε πρωι δροσια και ευνοει την ανθιση της αλυγιας ,η οποια απο της 10 του μηνος αρχισε ν'ανθιζει και εχει ανθη μεχρι
τελος του μηνος.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Συνεχιζει ο ιδιος καιρος μεχρι τελος του μηνος,καπου-καπου ριχνει και λιγη δροσια.Η αλυγια βασταξε την ανθοφορια μεχρι της 10 περιπου του μηνος.Τρυγισαμε
τα μελισσια,καλα πηγαν,αλλα ηταν αδυνατα απο την ανοιξη και δεν μας εδωσαν και καλα αποτελεσματα.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Στης 2 του μηνος επιασε μια γερη βροχη,και συνεχιζεται μαιστρος και δροσιες.Στης 16 του μηνος αλλη βροχη μικροτερη,ομως απο την πρωτη φαινεται
πως ο καιρος θα ειναι εφετος ευνοικος δια τα μελισσια.
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Στης 20 του μηνος επιασε μια γερη βροχη και μετα συνεχισε μαιστρακι και συνεχως δροσια.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Στης 5 Νοεμβριου επιασε μεγαλη βροχη,που κρατησε ολη την ημερα,υστερα εκανε δυο-τρεις ημερες καλες και μετα βροχιες ως το τελος του μηνος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Εβρεχε συνεχεια ως το τελος του μηνος και πολυ κρυο,ζητημα σε ολον αυτον τον μηνα να βγηκαν 4-5 ημερες για βοσκη οι μελισσες.
.
1967
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Εως της 6 του μηνος εκανε λιακαδες,επιασε μια βροχη εως της 20 του μηνος,μετα παλι λιακαδες,αλλα με παγο,που εμοιαζε σαν χιονι, εως το τελος του μηνος,
σχεδον ο καιρος ητο καλος.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Μεχρι της 7 του μηνος ειναι πολυ καλος.Λιακαδες και δροσιες,μετα επιασε βροχιες και βοριαδες και πολυς παγος εως της 20 του μηνος,μετα αρχισε παλι καλος
καιρος.Λιακαδες και δροσιες.Η αμυγδαλια ανοιξε απο της 20 και μετα οι μελισσες την βοσκουν πολυ,διοτι εχουν καιρο καλο.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Συνεχιζει το ιδιο καλος καιρος μεχρι της 7 του μηνος,που επιασε μια ψιχαλα ,αμεσως μετα τη βροχη [επιασε]φυσιξε βοριας μεγαλος,που κρατησε 3 ημερες.Σε λιγες μερες αλλη ψιχαλα και πολυ δυνατος βοριας.Αυτο εγινε δυο-τρεις φορες.
Αποτελεσμα,ο Μαρτης περασε σχεδον χωρις βροχη και ολο βορια.Ασχημος μηνας.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Αρχισε να διαφερει απο τον Μαρτη,εχει δροσιες καπου-καπου,αλλα βροχη μονον στης 23 του μηνος επιασε,που κρατησε μια εβδομαδα,δλαδη μεχρι το τελος.
ΜΑΙΟΣ:Μας ηρθε με καλο καιρο,ολο δροσιες,τα λουλουδια αρχισαν ν'ανοιγουν και τα μελισσια πηγαινουν πολυ καλα.
Στης 3 και 22 επιασε μια πολυ μεγαλη βροχη,που θα παρατεινε την ανθοφορια τουλα-
χιστον ενα μηνα πισω και ως το τελος συνεχιζει καιρος πολυ καλος.
ΙΟΥΝΙΟΣ:Καιρος συνεχιζει καλος,οι μελισσες βρισκουν λουλουδια ακομα και φερνουν πολυ μελι ακομη,αλλα απο της 20 του μηνος και μετα εβαλε βοριαδες για λιγες ημερες.
ΙΟΥΛΙΟΣ:Ο καιρος συνεχιζει καλος και η αλυγια ειναι στα πριμα της,αλλα εχουμε αναβροχια.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ:Η αλυγια ειναι στο τερμα της .Τρυγισαμε,απο 10-15 κιλα ,σχεδον πηγε καλα
η χρονια.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ:Την 1η του μηνος επιασε μεγαλη βροχη,στης 15 αλλη μεγαλη βροχη,αλλα την αλλη ημερα εβαλε μεγαλον βορια .
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ:Στης 3 του μηνος επιασε μια βροχουλα και ο καιρος συνεχιζει καλος.
Η κουμαρια αρχισε ν'ανθιζει.
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ:Εβρεξε 2-3 φορες , ανα 5-10 ημερες καπου-καπου φυσουσε και βορια,αλλα σχεδον δεν ητο και ασχημος ο καιρος.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ:Μας μπηκε βρεχοντας,αλλα την ημερα εκανε και ζεστες και οι μελισσες βοσκουσαν.
.
1968
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ:Καιρος κρυος και βροχερος,εριξε και χιονι.Το πρικοφυλικο και η αμυγδαλια αρχισε ν'ανθιζει .
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ:Εχει πολλες βροχιες,αλλα και καλες ημερες.Στα μεσα του μηνος ανθισε και η αμυγδαλια με καλες ημερες και οι μελισσες την βοσκανε.
ΜΑΡΤΙΟΣ:Εως της 10 του μηνος εβρεχε,αλλα μετα εχουμε καλον καιρο μεχρι το τελος.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ:Εχουμε μεγαλην
[μεχρι εδω φθανουν τα χειρογραφα]
.
.
Η Παναγια στο Λιγοβιτσι,Ξηρομερο,παλιοτερα
.ΧΡΟΝΙΚΟ:
ΣΤΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΟ ΛΙΓΟΒΙΤΣΙ ΠΗΓΑΜΕ
Οταν ερχονταν ο Αυγουστος μηνας κι αρχιζε το Δεκαπενταυγουστο της Παναγιας η δουλεια
στα καπνα ηταν στο ζενιθ,καιγομασταν,μαζωμα πρωι απογευμα,αρμαθιασμα ολη σχεδον τη μερα,τα πρωινα αν ειχε δροσια ξεκολλημα των φυλων στις λιαστρες,κρεμασμα τα βαντακια στο σπιτι.Πως και πως περιμεναμε να περασουν οι μερες να φθασει η παραμονη της Παναγιας 14 Αυγουστου ν'ανεβουμε κατα το απογευμακι οταν πεφτει το καμα στο
Λιγοβιτσι,στο Μοναστηρι της Παναγιας.Θ'ανεβαιναμε παρεες παιδια 13-16 χρονων,οι γονεις μας μας αφηναν να παμε.Ερχονταν και οι γονεις,η μανα πηγαινε,ο πατερας επρε-
πε να μεινει στο χωριο γιατι τα καπνα ηταν στη λιαστρα απλωμενα εκτεθειμενα στον καιρο και υπηρχε μεγαλος κινδυνος να πιασει ξαφνικη μπορα να βραχουν τα καπνα και να χαλασουν να μαυρισουν,επρεπε να'ναι εκει να προλαβει να τραβηξει τα πανια και να τα σκεπασει.Αυτος μας κανονιζε,μας εδινε χρηματα να χαλασουμε.Καβαλα στο γαιδουρι η μανα,επερνε μαζι και την αδερφη μου.Ερχονταν και η βαβω η γιαγια Πανωρια απο την Παπαδατου να παει να προσκυνησει.Περναμε και εφοδια,νερο,ψωμι φρεσκοφουρνι-
ισμενο,κουλουρια,περναμε και ψωμι αρτο για την Παναγια,επισης σταφυλια,τα πρω-
τα μολις ειχαν μαυρισει,και συκα,τα πρωτα μολις ειχαν φουσκωσει και μαλακωσει,λαδι,
νηστισιμα γιατι κραταγαμε να μεταλαβουμε ,κι ενα μπουκαλακι λαδι για το μοναστηρι.
Περναμε και ρουχα,απο μια κουβερτα ο καθενας να σκεπαστουμε οταν θα κοιμομασταν
τη νυχτα να μην κρυωσουμε γιατι ηταν ψηλα το μοναστηρι.Εμεις τα παιδια πηγαιναμε ποδαροδρομο απο τη Μαχαιρα,φταναμε στη Σκουρτου,4-5 χιλ,και απο το αρχαιο καστρο των Δυριεων ανεβαιναμε το μονοπατι που σκαρφαλωνε στο λοφο μεσα στις βελανιδιες, και φταναμε ψηλα στο εκκλησακι του Αη Γιαννη του Θεολογου.Εκει στριβαμε αριστερα βορεια κι ακολουθουσαμε το μονοπατι που ανηφοριζε ελαφρα οχι τοσο αποτομα οσο πριν.Στο δρομο μας συναντουσαμε ομαδες προσκυνητων απο τα γυρω χωρια του Ξηρο-
μερου,απο τη Μαχαιρα,απο τη Σκουρτου κατω,απο τον Προδρομο και το Αγραμπελο
περα νοτια,και απο κατω,απ'την ανατολικη πλευρα του λοφου,ερχονταν προκυνητες απο τη Γουριωτισα,τη Γαλιτσα,τους ξεχωριζαμε γιατι μιλουσαν αλλη γλωσσα σαν λατινικα,
επισης ερχονταν απο πιο περα απο τη Ριγανι ,απο τα Οχθια,κι αυτοι μιλουσαν την ιδια γλωσσα αυτα τα λατινικα.Απο την αλλη μερια βορεια του μοναστηριου ερχοντουσαν οι Μαχαλιωτες και δεν τους συναντουσαμε.Απο εκει ερχονταν και οι Μπαμπνιωτες και οι Αιτινιοι.Προχωρουσαμε προς τη Παναγια.Κατω απο καποιο δεντρο ,θυμαμαι ,ειχαμε καποτε δει καφωμενο ενα ξυλινο σταυρο απο δυο ξυλα,σημα ενος ταπεινου ανθρωπου στον τοπο του.Προχωρουσαμε ,εδω ο τοπος στη κορυφογραμμη ισιωνε καπως και ξαφνικα ανοιγε και στα δεξια μας ανατολικα κατω οπως κατηφοριζε με πυκνους θαμνους και βελανιδιες ο λοφος βλεπαμε τη στρογγυλη επιφανεια της λιμνης,τον Οζερο,και περα
ως περα τον μεγαλο καμπο του Αγρινιου.Αυτο το τοπιο για μας,τοτε που δυσκολα ταξιδευ-
αμε,ηταν ενα μεγαλο θεαμα.Επιπεδη γη ευφορη μακρια πλατια κι απεραντη,σε συγκριση με το αγονο και στενοχωραφο τοπο το Ξηρομερο που ζουσαμε.Βλεπαμε ευφορα τοπια με νερα.Απο κατω ηταν η Λιμνη Οζερος και περα δεξιωτερα ξεχωριζαμε την λιμνη Τριχωνιδα και την λιμνη Λυσιμαχια.Βλεπαμε και τ'ασπρα γυρισματα σαν φιδιου του ποταμου Αχελωου,που διεσχιζε το τοπιο.Καθομασταν εκει στα βραχια να ξελαχανιασουμε λιγακι
και ν'αγναντευσουμε περα το ψηλο βουνο του Παναιτωλικου,τη Κυρα Βγενα,και περα στο
βαθος νοτια ητανε η λιμνοθαλασσα της Σταμνας του Αιτωλικου και του Μεσολογγιου και μακρυτερα ο Πατραικος κολπος.Αφου ξαποστεναμε και ευφραινομασταν το θεαμα
συνεχιζαμε τη πορεια.Πρωτα αντικρυζαμε το χαμηλο υψωμα δεξια με το αλωνι των μοναχων τα παλια χρονια και τη μαντρα του.Στη κορυφη της καμπυλης του δρομου οταν φταναμε βλεπαμε στο βαθος βορεια το Μοναστηρι της Παναγιας.Το Λιγοβιτσι.Το μοναστηρι ηταν σαν φρουριο με ψηλο τοιχο γυρω,φαινονταν η εκκλησια στο κεντρο
του.Μπροστα υπηρχε ενα πλατωμα μια μεγαλη λακα ,κι απο πανω της συριζα δυτικα υψωνονταν λοφος,στα ανατολικα της λακας ηταν το ανοιγμα στο καμπο.
Γεματος ο τοπος της λακας απο προσκυνητες που επιασαν θεση,η' εψαχναν για θεση,να διανυχτερευσουν.Ανθρωποι διαφορων ηλικιων απο πολλα χωρια γνωριζονταν,
χαιρετιονταν,κουβεντιαζαν,ευχονταν ο ενας στον αλλον:''Βοηθεια μας''.
Τ'αλογα και τα γαιδουρια τα εδεναν στη πλαγια του λοφου.
Μπαιναμε στο μοναστηρι απο την κεντρικη πυλη του,πολυκοσμια,στη μεση δεξια με σκαλια υπερυψωμενη η εκκλησια,στα δυτικα ηταν τα κελια,η σκεπαστη λοντζα με τη μεγαλη σκαλα.Οσοι ηρθαν πιο μπροστα προλαβαν κι επιασαν θεση στα κελια,εκει θα περνουσαν τη νυχτα.Εμεις δεν ξερω γιατι προτιμουσαμε να μεινουμε εξω στην λακα στην υπαιθρο,δεν μας πειραζε αυτο,αντιθετα μας ευχαριστουσε.
Πηγαμε να παρουμε και να πιουμε δροσερο νερο απο τη στερνα με την αντλια,βορεια διπλα απο την εκκλησια.Μεγαλος συνωστισμος σ'ενα μικρο στενο χωρο,αλλοι πολλοι ερχονταν κι αλλοι πολλοι εφευγαν.
Πολλες διαφορετικες φωνες υψωνονταν στον αερα και διακλαδιζονταν απ'τον εναν ανθρωπο στον αλλον.Πολυς κοσμος,μεγαλη ουρα σχηματιζε,περιμενε να μπει στην εκκλησια να προσκυνησει την εικονα της Παναγιας.
Πηγαμε στη μεγαλη ταρατσα πισω απο το ιερο.Μαζι με αλλους πολλους ανθρωπους κοιταξαμε και θαυμασαμε τη θεα στη λιμνη κατω και στον καμπο περα ως τα βουνα
και τη λιμνοθαλασσα,ν'ανοιξει η καρδια μας και ν'αλαφρυνει η ψυχη μας.
Εκει στο μοναστηρι βλεπαμε πολυ κοσμο να περναει απο μπροστα μας,αγνωστοι,για πρωτη φορα τους βλεπαμε και μας βλεπανε,ανταμωναμε και γνωστους,παιδια που τα ξεραμε απο το σχολειο απο το γυμνασιο,απο τη μπαλα,απο τα πανηγυρια,συγγενεις,
φιλους,συγχωριανους.
Εξω μπροστα απο τα τειχη του μοναστηριου ητανε πωλητες με τους παγκους τους γεματους με ζαχαρωτα,με καραμελες,με γλυφιτζουρια,με σαμαλι,με μπακλαβαδες.
Θυμαμαι ακομα τη γευση και τη γλυκα του μπακλαβα,τριγωνος,ολο ψιλα φυλλα ηταν
με μπολικο σοροπι ποτισμενα.
Καποια απο μας τα παιδια,τα πιο ζωηρα και τα πιο περιεργα,ανεβαιναμε το λοφο,πανω απ'το μοναστηρι.Βιαζομασταν να φτασουμε στην κορυφη πριν πεσει το φως και νυχτωσει.Οταν φταναμε εκει κοιτουσαμε και βλεπαμε γυρω -γυρω τον Μπουμστο,ψηλο βουνο των Ακαρνανικων,το Περγαντι,το Αγρινιο κι ολο τον καμπο ως περα,τα κατωμερα,
τη Βελουτσα στον Αστακο,τη Βιτσι στη Μαχαιρα,κορυφες των Ακαρνανικων,την Μαχαιρα,
την Μπαμπινη,τον Αετο,τον Περσεβο,την Κατουνα,την Παπαδατου,την Μαχαλα.
Εκει πανω ειδαμε και τα ερειπια της ακροπολης της αρχαιας Μητροπολης.
Οταν νυχτωνε καλα πηγαιναμε στη λακα στη θεση που ειχαμε κρατησει.Εκει βρισκαμε τη μανα,τρωγαμε στο φως του φεγγαριου.Παντα τυχαινε εκεινο τον καιρο το φεγγαρι να'ναι γεματο λαμπερο.Λενε πως το φεγγαρι τον Αυγουστο ειναι το πιο φωτεινο του χρονου.
Επειτα ερχονταν η ωρα να πεσουμε να κοιμηθουμε,στρωναμε την κουβερτα ξαπλωναμε με τα ρουχα και με τη μιση σκεπαζομασταν.Ξαπλωμενοι εξω απο το μοναστηρι στη λακα μαζι με αλλους πολλους ακουγαμε τις ψαλμωδιες στην εκκλησια,απαλα,ακουγαμε τα τριζονια τρι και τρι στα χορτα εκει γυρω,ακουγαμε τα κουβεντιασματα και τα ψιθυρισματα
των ανθρωπων διπλα μας και μακρια μας,ακουγαμε τα κυπρια των αλογων,τα περισσοτερα τα ειχαν βουλωμενα με σπερδουκλια να μην ακουγονται και τα χτυπηματα των ποδιων τους,καποιοι απο μας που ειχαμε προσεξει το δασκαλο στο μαθημα της Ιστοριας
ακουγαμε τον Καραισκακη και τα παλλικαρια του που φιλοξενηθηκαν στο μοναστηρι,
βλεπαμε τον φωτισμενο καμπο,τα ηλεκτρικα φωτα στο Αγρινιο,και τα φωτα των αυτοκι-
νητων στον διεθνη,ετσι λεγαμε τον δρομο Γιαννενα-Αγρινιο-Αντιριο,κι ονειρευομασταν οταν μεγαλωσουμε να παμε στη μεγαλη πολιτεια.Εγω ηθελα εκει να δω τις φωτεινες επι-
γραφες να αναβοσβηνουν με γραμματα και σχεδια.
Βλεπαμε τα φωτακια των ανθρωπων,κερια αναμενα,φακους.Και βλεπαμε παντου γυρω μας και πανω μας το φως του φεγγαριου.Επειτα σιγα σιγα ολες οι φωνες ολες οι παραστασεις ελιωναν διαλυονταν,ο κοσμος ηρεμουσε,το κορμι χαλαρωνε,ενα αερακι
δροσερο απαλο ερχονταν και κουνουσε τις κουνιες των ανθρωπων.Τοτε τα βλεφαρα βαραιναν και τα ματια εκλειναν στον ησυχο ευτυχισμενο υπνο.
Το πρωτο φως της μερας,και η δροσια του καμπου,μαζι με τις πρωτες φωνες των ανθρωπων και των ζωων μας ξυπνουσε.
Οσοι ειχαν κρατησει νηστεια πηγαιναν να μεταλαβουν,και μετα μολις εβγαινε ο ηλιος
τα παντα εκει ροδιζαν κι ηταν πορτοκαλενια,μεσα στην ασπρογαλαζη ομιχλη ολος
ο καμπος.
Τοτε περναμε τον δρομο της επιστροφης.Κατω η λιμνη δεν φαινονταν ηταν εξαφανισμενη στην ομιχλη κι ολος ο τοπος στην ομιχλη απο κατω βυθισμενος,οσα ειχες δει καθαρα το απογευμα της προηγουμενης μερα τωρα το πρωι τιποτα δεν ξεχωριζες απο εκεινα.
Κι αλλοι ανθρωποι μαζι με μας εφευγαν,πεζα η' καβαλα στα ζωα.Στον Αη Γιαννη τον Θεολογο χωρισαμε,εμεις απο τη Μαχαιρα και τη Σκουρτου κατηφοριζαμε δεξια
προς τα δυτικα το λοφο,κι απο την αλλη μερια του λοφου αριστερα προς τα ανατολικα κατηφοριζαν λιγο πιο περα οι προσκυνητες απο τη Γουριωτισα,τη Γαλιτσα,τα Οχθια,και σιγα σιγα χανονταν οι μορφες τους και δεν ακουγαμε πια αλλο την λατινικη γλωσσα τους.
Προς τα εκει κατω πηγαιναν κι οι Ριγανιωτες.Οι Προδρομιτες και οι Αγραμπελιωτες τραβουσαν ισια νοτια.
Αν ειμασταν τυχεροι θα προλαβαιναμε στη Σκουρτου που κατεβαιναμε κανενα κοκορετσι να αρτισθουμε μετα απο δεκα-πεντε ολοκληρες μερες που κρατουσαμε νηστεια.
Φταναμε στο χωριο.Εκεινοι που δεν ειχαν παει στο Λιγοβιτσι κι ειχαν μεινει στο χωριο μολις μας εβλεπαν ερχονταν να μας ευχηθουν:''Βοηθεια σας και του χρονου να ξαναπατε''.Εμεις τους ευχαριστουσαμε με την καρδια μας κι ειχαμε πολλα να διηγηθουμε,
και για πολλα χρονια να θυμομαστε,τωρα που ολα εχουν ριζικα και αμετακλητα αλλαξει.
.
''Ητανε τοτε τα χρονια του '60 ενας καλογερος στο Λιγοβιτσι παλαιοημερολογιτης ονοματι Παχωμιος απο τα Μεσογεια της Αττικης,στον ωμο του ανεβαζε τη ξυλεια να φτιαξει το μοναστηρι,γυριζε και μεσα στα χωρια και μαζευε σιταρι,...''
.
''Ητανε κι ενας ιερομοναχος απο το Αγγελοκαστρο στο Λιγοβιτσι ονοματι Πριοβολος
ο οποιος ειχε χασει το χερι του απο καποιο πυρομαχικο που εσκασε,αυτος λειτουρ-
γουσε και στη Μαχαιρα οταν ο Παπαχιλλεας ηταν εξορια σαν αριστερος,...''
.
''Ηταν κι ενας ταπεινος ανθρωπος απο τη Μαχαλα ονοματι Γιαννης Γουσας,τον εβαλε ο Παπαχιλλεας τοτε που'χε τη διακυβερνηση στο Λιγοβιτσι κι ετρωγε ψωμακι ο φτωχος
οπου δεν ειχε να φαει,...''
.
''Ητανε τοτε που ο Γατσελος ονοματι Δημητρης Τσαμης απο την Μαχαιρα ητανε ληστης καταζητουμενος και ζητουσε το αποσπασμα το κεφαλι του με αμοιβη και εγινε στα αμπελια του Λιγοβιτσιου βορεια κατω απο το μοναστηρι πανω κοντα στη λιμνη να προ-
δωθει,...''
.
''Ητανε τοτε που στο Λιγοβιτσι καποιοι ψενανε κοκορετσια αν και δεν επρεπε επειδη ηταν νηστεια ημερα κι ηταν αμαρτια να τρως κρεας κι ακουστηκε ξαφνικα μεσα στη νυχτα η φωνη του Πουλου,τοτε πρωτοσυγγελου της Μητροπολης να κρενει :''Μην ψενετε,ειναι αμαρτια'' και το μικρο παιδι στη λακκα ξαπλωμενο διπλα στη μανα του το ακουσε κι απορησε κι απο μεσα του ειπε:''Πως τους ειδε εξω που ειναι αυτοι αφου αυτος ειναι μεσα
στο μοναστηρι;Αγιος ειναι'',γι'αυτο λεω πως πρωτα τα νηπια και τα παιδια θα καταλαβουν τον λογο του,...''
.
''Ηταν τα μαυρα χρονια της χουντας των συνταγματαρχων και στο χωρο του Λιγοβιτσιου ητανε χωροφυλακοικι οποιον νεαρο βλεπανε με φαβοριτες τον επιαναν και τον πηγαιναν στα σκοτεινα κατω απο το μεγαλο τειχο μπροστα πλαι,στη γωνια,και του εκοβαν τις φαβοριτες με τον νομο περι τεντιμποισμου και τον εξεφτιλιζαν,εμας τα παιδια μας αφηναν να ειμαστε θεατες του εγκληματος ισως για τον παραδειγματισμο προς αποφυγην,θυμαμαι
πως οι αλητες νεαροι ηταν κυριως Μαχαλιωτες,...''
.
''Ητανε στα χρονια του σχολειου,στ' ταξη, που πηγαμε μια κοινη εκδρομη στο Λιγοβιτσι,το δημοτικο σχολειο της Μαχαιρας και το δημοτικο σχολειο της Σκουρτους,δασκαλος της Μαχαιρας ηταν ο Αχιλλεας Ζακοπουλος απο το χωριο Αμαραντος των Ιωαννινων,και δασκαλος της Σκουρτους ητανε ο Τσακαλογιαννης απο την Μπαμπινη,στη λακα παιξαμε μπαλα,ομαδες απο τα δυο σχολεια,τοτε το μοναστηρι ητανε εγκαταλλελειμενο,δεν
υπηρχε κανεις,για να φαμε ,θυμαμαι ο Γεωργικος Συναιρισμος Μαχαιρας μας ειχε δωσει δωρισει κονσερβες ψαρι αυτες που τις λεγαμε ''ρωσικες'',φαγαμε στη σκεπαστη
λοντζα με τη μεγαλη σκαλα,εκει ο δασκαλος ο Ζακοπουλος μαζεψε τα κοριτσια να τα μαθει να χορευουν ενα μοντερνο χορο ,το Φοξ Τροτ,δηλαδη τον βηματισμο της πονηρης αλεπους,γυριζοντας επισκεφτηκαμε το δημοτικο σχολειο της Σκουρτους και ειδαμε τις αιθουσες διδασκαλιας του,...''
.
.
Βασιλης Σαλεας-Μαρωτσο Βοτση της Βαρβαρας
ΕΝΑΣ ΗΤΑΝ Ο ΣΑΛΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΒΡΕ ΠΑΙΔΙΑ
.
απο γεννια τσιγγανων,γεννηθηκε σε τσιγγανικο τσατουρι καπου στη Πενταλοφο Αιτωλοακαρνανιας,στη γυρω περιοχη,ειδε μικρος τους δικους του ανθρωπους να φτιαχνουν καλαθια και να γυριζουν στα χωρια να τα πουλανε στους ανθρωπους
που τοτε δεν ξεχωριζανε ο ενας απ'τον αλλον κι ητανε ιδιοι,
βρεθηκε μικρο παιδι στη Μαχαιρα κι εκει μεγαλωσε,εμεναν στο κηπο των Βοτσεων,
αργοτερα ηρθε πολλες φορες κι επαιξε στο πανηγυρι του χωριου,τον εφερνε ο Λιας
Κουτρουμανος,τον θυμουνται οι μεγαλυτεροι με συγκινηση και καμαρι,και ιδιαιτερα
οταν σηκωθηκε η Μαρωτσω Βοτση,ενα ταπεινο πλασμα,που μεγαλωσε μαζυ της,
και χορεψε,τοτε λενε εσπασε το κλαρινο σε χιλια κοματια,λυγμος και παθος,κλαμα
και ψυχη,καρδια βαλαντωμενη και καθαρση,
με ιδιαιτερο τροπο επαιζε το κλαρινο,αξεπεραστο,μεγαλος δεξιοτεχνης ,φουσκωνε τα μαγουλα του,''σαν τον Σαλεα''εμεινε μυθος ο τροπος του,καημος και ψυχη στους αυτοσχεδιασμους,παθος,περηφανια στα τσαμικα,ερωτισμος στα τσιφτετελια,
σεμνοτητα και δωρικοτητα στα συρτα,
χαθηκε νεος περιπου 43 χρονων
τον εκλαψε ολη η Ελλαδα
''ενας ηταν ο Σαλεας στην Ελλαδα βρε παιδια'',
.
.
Ο Τσαμης Δημητριος Γατσελος
αφησε ιστορια σε ολη την περιοχη
.
Ο Τσαμης Δημητριος Γατσελος αφησε ιστορια σε ολη την περιοχη.Γεννημενος στη Μαχαιρα,πατερας του ο Γιωργος Γατσελος και μανα του η Χριστινα,αδερφη του
Βασιλη Τσιλια Κουβελη.Αδερφια του ο Γιαννος,ο Νικος,ο Αριστειδης,ο Ματσολας.
Ο Γατσελος ηταν καλος νοικοκυρης με χωραφια,γελαδια,καρο.Δεν ηταν ουτε ζωοκλεφτες,ουτε ταραχοποια και κακοποια στοιχεια ειχαν,αλλα το γεγονος οτι ηταν
πεντε αδερφια τους εδινε τον αερα της δυναμης να μην λογαριαζουν κανεναν,κατα καποιο τροπο να γινονται προκλητικοι.Εστω κι αν αυτο δεν γινονταν συνειδητα.
Στενα δεμενοι με τους Γατσελεους ηταν και οι δυο ανηψιοι τους Μπαρμπαρουσαιοι,ο Χαρακιας και ο Γιωργης.Ο πατερας τους Γιαννης ειχε παρει για γυναικα πρωτανηψια απο
αδερφη του Γατσελου τη Ζωη.
Απο την αλλη πλευρα οι Μαυρογιωργαιοι,που εγκατασταθηκαν στο χωριο μας απο την Μπαμπινη,μετα το φονο του Πιπεριγκου στη Μπαμπινη,που διεπραξε ο Αριστειδης.
Μικροδιαφορες,παρεξηγησεις,προστριβες δημιουργησαν ενα χασμα,μεταξυ των Γατσελεων και των Μαυρογιωργεων,που μερα με τη μερα διευρυνονταν,μεχρι που δημιουργηθηκαν δυο εχθρικα αντιπαλα στρατοπεδα,με οξυτατη αντιπαλοτητα.
Το 1905 υπηρχε στο χωριο ηλεκτρισμενη ατμοσφαιρα,που η εκρηξη δεν αργησε να ξεσπασει.
Καποια μερα τουφεκισθηκαν οι Μαυρογιωργεοι με τον Νικο Γατσελο[Μερνες],καπου αναμεσα στου Μουρκοπουλου και στα Καινουργια Π[η]γαδια.Ο Νικος Γατσελος εμεινε στον τοπο.
Ο Γιαννος Μαυρογιωργος παιδι του Ηρακλη υπηρετουσε στην Αθηνα στην ακολουθια του Αλεξη Γριβα,και τον εφεραν οι μπαρμπαδες του στο χωριο ταζοντας του οτι θα τον παντρε-
ψουν με την κορη του Χαραλαμπου Λιαμη.Λογαριαζαν να τον βαλουν σωγαμπρο με απειλες,αλλα οταν ο Λιαμης την αρραβωνιασε με τον Κωτσο Τσελιο ματαιωθηκαν τα σχεδια.
Στα 1906 ο Γιωργης Μπαρμπαρουσης με τη βοηθεια του αδερφου του Χαρακια και του Δημητρη Γατσελου απηγαγε τη Σταθουλα του Κωστα Γκουμα,την οποια τελικα επεισαν να παρουσιασθουν στον εισαγγελεα και να δηλωσει συνενεση για το γαμο της με τον απαγωγεα.Επενεβηκε ο Θωμας Μαυρογιωργος,καταφερνει την αδερφη της Χαραλαμπενα Λιαμινα και τη συνοδευει στο Μεσολογγι και εκεινη μεταπειθει την αδερφη της και αλλαζει
γνωμη.
Ο Γιωργος Μπαρμπαρουσης προφυλακιζεται ,ο Δημητρακης Γατσελος και ο Χαρακιας Μπαρμπαρουσης φυγοδικουν και βγαινουν στο κλαρι.Ο πολεμος αρχιζει.
Τωρα οι Μαυρογιωργεοι εποφθαλμιουν να παρει ο Γιαννος τη Βασιλω του Κολιου Λιαμη.Φυσικα οι δικοι της και ο αδερφος της Αντρεας ουτε συζητηση δεν δεχονται.
Στηνουν καρτερι κατω στον μυλο για να κανουν απαγωγη.Δεν πετυχαινουν τιποτα,
πυροβολουν και την τραυματιζουν.
Και ενα πρωι που κατεβαινε ο Αντρεας Λιαμης να ανοιξει το μαγαζι,φυλαει ο Γιαννος Μαυρογιωργος και τον σκοτωνει στον τοπο τον αφηνει,στο στενο του Τασου Καρναβα και μετα φυγοδικει.
Με τους Μαυρογιωργεους ειναι και ο Χριστοφορος Καρελακης,που οι Γατσελεοι τον θεωρουν κυριο ενοχο,οτι αυτος εναντιωθηκε για να μην μπει σωγαμπρος ο Αριστειδης Γατσελος στον Μετζοκοφτη.Ο Χριστοφορος Καρελακης αδερφος του Μετζοκοφτη προτιμησε τον Πανο Τζακωστα[Μπαλουφα]να παρει τη Σταθουλα.
Καποια μερα ο Δημητρακης Γατσελος,ο Χαρακιας Μπαρμπαρουσης και ο Φακιολας απο
τη Στανου,κουνιαδος του Γιαννου Γατσελου στηνουν καρτερι στα Βαλογρεκα και σκοτωνουν τον Χριστοφορο Καρελακη,που γυριζε απο τον Αστακο με τον Πανο Μπαλου-
φα[Τζακωστα] και τον Θοδωρο Πλιακο[Κουβελη].Τον τραυματισε ο Φακιολας,αυτος τραβηξε μαχαιρι να αμυνθει αλλα τον αποτελειωσε ο Χαρακιας.Τον Μπαλουφα τον πηγαν τουφεκωντας μεχρι τη Λαμπρη,απο θαυμα γλυτωσε.
Ο Γατσελος και οι λοιποι ειναι πλεον ληστοφυγοδικοι.
Αγνωστο υπο ποιες συνθηκες επεσημαναν στον Πεταλα τον Γιαννο Μαυρογιωργο και τον σκοτωσαν.Τον βρηκαν μετα απο μερες φαγωμενον απο τα θηρια.
Ο Χαρακιας σκοτωνεται στη Τρυφο σε ενεδρα του αποσπασματος καταδιωξης και ο Γιαννος Γατσελος στον Αγριλο.
Ο Δημητρακης επικυρηχθηκε κι αλωνιζε το Ξηρομερο καταδιωκομενος παρεα ποτε με τον Ζαφρουλη και ποτε με τον Δημητρη Κολαρα.
Αμολοητα τα βασανα και οι περιπετειες των συγγενων του απο τα καταδιωκτικα αποσπα-
σματα,ανελεητοι ξυλοδαρμοι,βασανιστηρια και εξοριες.Ακομη και στην Κεα [Τζια]εξορισαν καποτε τους συγγενεις του.
Στη Σαμη στη Κεφαλονια εξορισαν τον μπαρμπα Λεκο Τσιλια Κουβελη και ετρωγε μποβολια[σαλιγγαρια]για να επιβιωσει.
Το ξυλο,που εφαγε η αδερφη του Γατσελου Θανασω απο τον Μακρυγιαννη τον ποσπασμα-
\ταρχη δεν λεγεται,αλλα δεν το'βαλε κατω,δεν θα προδιδε τον αδερφο της με τιποτα οσο ξυλο κι αν ετρωγε.Του ελεγε με πεισμα.''δεν θα σου βαλω εγω γαλονια'',δηλαδη, απο μενα μην περιμενεις προαγωγη,δεν προκειται να προδωσω τον αδερφο μου.
Τον μπαρμπα Χριστοδουλο[Κστοδουλο]Μπιτση Κουβελη τον πιασαν μεσα στο σπιτι να τον πανε να τον ανακρινουν και να τον ξυλοκοπησουν γιατι ηταν συγγενης του Γατσελου.Τον κρατουσαν δυο χωροφυλακες,οταν βγηκαν εξω στη πορτα εσπρωξε τον εναν χωροφυλακα απ'τη μια μερια τον αλλο απ¨την αλλη απελευθερωθηκε και τους ξεφυγε.Τον πηραν απο πισω,που να τον φτασουν.
Βγηκε κι ο μπαρμπα Μητσος Κλουκιας Κουβελης το πρωι στη γειτονια να μαθει:''μωρε τι επαθε ο Κστοδουλος αποψε;''.καποιος χωροφυλακας ,που ηταν εκει τον ακουσε.''ελα δω να μαθεις τι επαθε ο Κστοδουλος'',και τον εκανε μαυρο στο ξυλο.
Οι Τσιλεοι Κουβελεοι ο μπαρμπα Λεκος και ο Μητσος ηταν πρωτοξαδερφα του Γατσελου.
Πηγαινε το αποσπασμα στον Μητσο τον ρωτουσε για τον Γατσελο,δεν ξερω,τους ελεγε,δεν τον εχω δει,δεν ερχεται εδω.Κι αυτοι τον κανανε μαυρο στο ξυλο.
Ο μπαρμπα Λεκος ομως παμπονηρος οταν τον ρωταγανε τους ελεγε,ηρθε αποψε ,του λεγανε,να μας ειδοποιησεις οταν ξαναρθει,τους ελεγε,δεν μας λεει ποτε θα ξαναρθει,
ανοιγει τη πορτα και μπαινει μεσα,την κλειδωνει ,ειμαστε σαν τα ποντικια μεσα
στη φακα,του λεγανε ,να του βαλεις δηλητηριο στο φαι,τους ελεγε,με βαζει και δοκιμαζω εγω πρωτα και μετα τρωει αυτος,κι ετσι γλυτωνε το ξυλο ο μπαρμπα Λεκος.
Ηρθε καποτε ενας Λετσος απο τη Σκουρτου,φορεσε μια χρυση σκουφια και πηγε στον τσαγγαρη να του φτιαξει τσαρουχια δηθεν πως ηταν συντροφος του Γατσελου και πως τον εστειλε ο Γατσελος να του φτιαξει τα τσαρουχια.Τον εμαθε ο μπαρμπα Κστοδουλος Κουβελης πηγε περα αυτου στα χωραφια εψαξε και τον βρηκε.Ελα δω ,ωρε,εσυ εισαι συντροφος του Γατσελου και μαγαριζεις το ονομα του Γατσελου;του ειπε.
Εκεινος οταν ειδε τον Κστοδουλο νομισε οτι αυτος ηταν πραγματικος συντροφος του Γατσελου και του λεει:οχι,οχι,δεν ειμαι.
Τον πιανει ο Κστοδουλος τον κανει μαυρο στο ξυλο.
Μην ξαναπιασεις στο στομα σου το ονομα του Γατσελου,του ειπε.
Ηταν καποτε ο Γατσελος μαζι με τον Ζαφρουλη στο Προδρομιτικο.Περασε απο εκει κοντα
ο Θωμας Μαυρογιωργος,ειχε τα γιδια στον Προδρομο κι εφυγε απο τα γιδια κι ερχονταν
προς τη Μαχαιρα.Λεει ο Γατσελος στον Ζαφρουλη,Τον βλεπεις αυτον;Αυτος ειναι ο εχθρος μου,ο φονιας του αδερφου μου.Αμεσως ο Ζαφρουλης γυρισε το οπλο κατα τη μερια του
Μαυρογιωργου και οπλισε.Του τραβηξε το οπλο ο Γατσελος και του ειπε:Αν ηθελα να τον σκοτωσω θα τον ειχα σκοτωσει απο χρονια,αλλα τον αφηνω αναθεμα για το χωριο.
Ο Γατσελος εμεινε παρεα με τον Ζαφρουλη μεχρι που εβγαλε τον νομο ο Βενιζελος,οτι οποιος φυγοδικος φερει το κεφαλι αλλου φυγοδικου περνει χαρι.Τοτε δεν ειχε εμπιστοσυνη ο ενας του αλλονου και χωρισανε.
Πηγε καποτε ο Γατσελος στο Προδρομιτικο και βρηκε καποιον Γκαραγκουνη,του ειπε, Αυριο στην ταδε μερια θα μου φερεις τοσα προβατα,θα σε περιμενει καποιος συντροφος μου.Θα φωναξεις ποσα ειναι και θα φυγεις.
Ηθελε να τα δωσει ο Γατσελος σε καποιον φτωχο,που ειχε αναγκη.Την αλλη μερα ο Γκαραγκουνης εφερε τα προβατα,φωναξε στον ανθρωπο του Γατσελου:Εφερα τα προβατα.
Ποσα ειναι;
22 και 1 για τον καπετανιο,του ειπε κι εφυγε.
Ηταν καποτε ο Γατσελος στον Αητο κρυμενος καπου, κοιμονταν κατω απο ενα δεντρο.Οταν ανοιξε για λιγο τα ματια του,κοιταζει,τι να δει;ενα παιδι να τον σημαδευει.Με μιας πεταχτη
κε πανω.Το παιδι τα εχασε και το'πιασε.Του ειπε ,Δεν θα σε πειραξω,αλλα θα μου πεις ποιος σε'βαλε να με σκοτωσεις.Και το παιδι του ειπε:Δεν με'βαλε κανενας,αλλα με θαμπωσανε αυτα ,που εχεις πανω σου.
Ο Γατσελος παρεα με τον Ζαφρουλη απο το Θυρειο εστησαν ενεδρα στο Λιβαδι του Βαλτου και σκοτωσαν τον αποσπασματαρχη Κωστα Μανιωτη.Υστερα απ'αυτο η καταδιωξη εγινε πιο εξοντωτικη.Δεν μπορουσαν να κρατηθουν πουθενα.
Ο Κωστας Μανιωτης αποσπασματαρχης ειχε βαλει σκοπο την εξοντωση των ληστοφυγο-
δικων Ζαφρουλη και Γατσελου.
Οταν περασε καποτε με το αποσπασμα στην περιοχη μας ψαχνωντας για τον Γατσελο και ρωτωντας ,μηπως τον ειχε δει κανενας,στα Δεντρα συναντησαν καποιον Γιωτη απο το χωριο Βασιλοπουλο,τον ρωτησε ο Μανιωτης για τον Γατσελο και του ειπε ο Γιωτης:Τραβα στη δουλεια σου κι αστους αυτους.Μην ασχολησε μ'αυτους,αυτοι ειναι σκυλια μαυρα,θα σε χαλασουν,δεν λυπασαι τα νιατα σου.
Ο Ζαφρουλης ειχε πολυ καλο σημαδι,δεν αστοχουσε ποτε.
Το παρακατω ποιημα μιλαει για τον θανατο του αποσπασματαρχη:
Ο Θρηνος της Κορης
Ανταριασε το Περγαντι και του Βατιου ο καμπος
απ'τα ντουφεκια τα πολλα κι απο τα μαουζερια
και μια κοπελα του Βατιου θρηνει κι αναστεναζει
Δεν στου'πα Κωστα μια φορα δεν στου'πα τρεις και πεντε
να μην πιαστεις με τα σκυλια Ζαφρουλη και Γατσελο
κι αυτο τ'ανημερο θεριο το Γιαννη το Μπεκιαρη
.
Ο μπαρμπα Μητσος Μητσαρελιας Παπατρεχας μικρο παιδι ητανε:
Τοτε πηγαινε με τροπο η αδερφη του Γατσελου το ψωμι στο σπιτι των Μητσαρελεων κι
ο Μητσαρελιας,μικρο παιδι, το επαιρνε στη Κληματοβρυσκα.Εκει το αφηνε μεσα σε μια
βατλια και πηγαινε ο Γατσελος και το επαιρνε.Μικρο παιδι ητανε ποιος να το υποψιαστει στο δρομο και να το πιασει.
.
Ενα Τραγουδι:
Ενας ληστης καθοντανε ψηλα σε μια ραχουλα
και το Θεο παρακαλει και το σταυρο του κανει
Θεε μου βρεχε του Χριστου και χιονιζε Φωτωνε
και την Ημερα της Λαμπρης κατακλεισμο να κανεις
μην παν'οι νιες στην εκκλησια μην πα'τα παλλικαρια
μην παει και με η αγαπη μου και θα πενθοφορισει
να παω κι εγω στο σπιτι μου να παω στους εδικους μου
που εχω χρονια να τους δω χρονια να τους μιλησω
.
Ο Γατσελος κρυβεται μεσα στο χωριο και κανενας δεν τον υποψιαζεται.Μετακινηται με το θαμπωμα οταν γυριζουν οι ντζοπαναρεοι απο τα πραματα τους κρατωντας αποσταση
απο αυτους μεσα στο σκοταδι για να μην τον γνωρισουν.Δεν μετακινειται τα μεσανυχτα για να μην υποψιασει κανεναν,τι ανθρωπος ειναι αυτος τετοια ωρα και που πηγαινει;
Ο μπαρμπα Γιωργος Μπαρλας ανθρωπος υπερανω υποψιας απο το αποσπασμα και ανθρωπος εμπιστοσυνης του Γατσελου τον ειχε κρυμενο μεσα στο βελανιδι κατω στον κηπο μεσα σε μια βατλια.
Ο Γατσελος αργοτερα παντρεψε τη κορη του Γιωργου Μπαρλα Λαμπρω στην Παπαδατη.
Ο Στρατος Κουβελης Μπλιστουρας ειχε τα προβατα περα στα Παλιαμπελα και τον Γατσελο τον ειχε εκει στη στανη ,που κοιμονταν και ειχε βρογχιτιδα και ροχαλιζε δυνατα και οπως
κοιμονταν του εκοβε και καμια κλωτσια να γυρισει πλευρο να να μην ροχαλιζει και τον ακουσει κανενας.
.
Ξυλοδαρμος Ντζοπαναρεων να μαρτυρισουν που ειναι ο Γατσελος απο τον περιβοητο Μακρυγιαννη:
Ο Νικολος Μπουρχας πεθανε απο το πολυ ξυλο.
Πολλοι χωριανοι κρυβουν τον Γατσελο και τον βοηθουν.
Ο μπαρμπα Λευτερης ο Σουρελης Γκολφης,οι Κανατσλεοι Παπατρεχεοι,ο Γακας Κουβελης,οι Κουβελεοι,οι Μπουρχεοι.
Εκτος απο φιλους ο Γατσελος ειχε κι εχθρους.
Οσους ησαν συγγενεις με τους Μαυρογιωργεους και τον Χριστοφορο Καρελακη.Ο Παναης Παπατρεχας,ο Πανος Κολοβος Θεοφιλης,οι Καρελακεοι,οι Βετλαντζεοι Κουβελεοι.
Ο Παναης Παπατρεχας οταν πηγαινε στον Αστακο απο αλλη στρατα πηγαινε κι απο αλλη στρατα γυριζε,μηπως και φυλαει ο Γατσελος πουθενα και τον σκοτωσει.
Αλλα και συγγενεις των εχθρων του τον φυλαξαν.
Οι Κανατσλεοι Παπατρεχεοι συγγενεις του Παναη.Σε ολους εφαγε ψωμι ο Γατσελος και ιδιαιτερα στον Μητσο Κανατσουλα.
Αυτος παντρεψε τον Φωτη Κανατσουλα με την κορη του Τσαπαρελη τη Θοδωρα.
Ο Θεοτοκης Κολοβος Θεοφιλης επεσε πανω στον Γατσελο.Πηγε στο σπιτι,το ειπε στον Πανο Κολοβο τον πατερα του,οτι ειδα τον Γατσελο .Ο πατερας του του ειπε:Αν και εχθρος
ο Γατσελος δεν ειδες,τιποτα μην πεις πουθενα.
Δεν ηθελαν να μπλεξουν
Την εποχη που φυγοδικουσε ο Γατσελος,οι Μπουρχεοι συγκενολογιοντανε με τον Γατσελο,μαζεψανε τα γιδοπροβατα του Νικολου Μπουρχα και τα κλεισανε εκει που ειναι
η πλατεια του χωριου και τα σφαζανε και ετρωγε το Αποσπασμα,οταν ηταν Αποσπασμα-
ταρχης ο περιβοητος Μακρυγιαννης,για να μαρτυρισουν που ειναι [που κρυβεται]ο Γατσελος,και τον Νικολο Μπουρχα τον ειχαν μαυρισει στο ξυλο και λενε οτι πεθανε απο το πολυ ξυλο.
.
Οι Χαβεοι ο Νικος και ο Σπυρος Λιαπηςδουλευανε ,οταν ηρθε το ηλεκτρικο ρευμα, πανω στο Καρπενησι.Καπου περασε το φορτηγο που ειχαν φορτωμενες τις κολονες και χαλασε μια μαντρα.Βγηκε τοτε ενας εξω και φωναζε γιατι του χαλασανε τη μαντρα.
Του λεει ο υπευθυνος:Οτι ζημια καναμε θα σου την πληρωσουμε.
Οχι,αυτος εξακολουθουσε να φωναζει.Του λεει τοτε ο Νικος Λιαπης Χαβας :Κατσε καλα κι εμεις ειμαστε απ'το χωριο του Γατσελου και θα δεις τι θα παθεις.
Περασε η ωρα στη δουλεια και καθησαν κατω απο ενα ισκιο να ξεκουραστουν.Νατος και ξαναρχεται αυτος ο ανθρωπος,
του λεει ο Νικος:Τι θελεις ;δεν σου ειπαμε θα σου τη φτιαξουμε τη μαντρα.Και αρπαζει μια πετρα,ταχα,να του την πεταξει.
Οχι,οχι,τους ειπε αυτος φοβισμενος,δεν ηρθα γι'αυτο.Ειπα στον παπουλη μου οτι ειστε απ'το χωριο του Γατσελου και μου'πε να'ρθω να σας φωναξω να'ρθετε στο σπιτι.
Πηγαμε εκει,λεει ο μπαρμπα Πιπης,ειδαμε ενα γεροντα καμια 90αρια χρονων και λεει:Βαλε στα παιδια να φανε και να πγιουνε γιατι ειναι απ'το χωριο του Γατσελου.
Και μας διηγηθηκε την εξης ιστορια:
Δεν ειχα ζευγαρι να οργωσω τα χωραφια για να τα σπυρω να φαει η φαμελια μου ενα κομματι ψωμι κι επεσα σε μεγαλη στεναχωρια.Οσπου συναντησα τον Γατσελο και του'πα
τον πονο μου.
Αυριο το πρωι,μου'πε,σ'εκεινο το δεντρο θα'ναι δεμενα δυο αλογα,θα τα παρεις θα κανεις τα χωραφια σου,κι οταν τελειωσεις θα τα ξαναδεσεις παλι εκει για να τα παρω παλι.
Ετσι κι εγινε.Το πρωι ηταν στο δεντρο δεμενα δυο αλογα καλοταιζμενα απο νοικοκυρη.Τα πηρα ,εκανα τα χωραφια,τα ξαναδεσα πισω στο δεντρο και τα πηρε πισω.
.
Ο μπαρμπα Σταθης Μακρης ,15 χρονων,φυλαγε τα γιδια στου Αγραφιωτη .Τα γιδια οι Μακραιοι τα ειχανε μαζι με τον Μητσο Τσιντζο.Περασε απο κει ο Θοδωρος Τοντος
[Φλωρος]του λεει,σαν παιδι που εισαι τραβα να μου ξεπερδικλωσεις τ'αλογα περα στου Καβαλσουρη και καθομαι εγω στα γιδια .
Οταν περασε ο μπαρμπα Σταθης μεσα απ'το ρεμα ακουσε πετρες να πεφτουν πισω του.Κοιταζει ψηλα στο Μελισσι,που ειναι ενα τσαγκαρι στο Λημερι του Ντελη βλεπει εναν
ανθρωπο να του κανει νοημα να παει εκει.Ηταν ο Γατσελος.
Μη με σκοτωσεις,του ειπε,μη με κρατησεις κοντα σου.Ηταν η πρωτη φορα,που εβλεπε τον Γατσελο.Οχι,δεν θα σε πειραξω,του ειπε.Ελα εδω,τραβα στην αδερφη μου τη Θανασω
να μου φερεις ενα ζευγαρι τσαρουχια και μια αλλαξια ρουχα και μην πεις σε κανεναν τιποτα.Αν σε ρωτησει ο Φλωρο Τοντος γιατι αργησες να του πεις οτι ειδα ψηλα στην Ομπρε
λα ορνια και βγηκα ,ειπα οτι ηταν καμια γιδα ψοφια,αλλα ειχαν πεσει πανω σε μια χελωνα.
Ο Γιαννης Μακρης ο πατερας του Σταθη τον ειδε απο το σπιτι που πηγε στα Γατσελεικα και τον ρωτησε τι δουλεια ειχε κι οταν του ειπε οτι τον εστειλε ο Γατσελος του ειπε.Μη σου
ξεφυγει καμια κουβεντα σε κανεναν και θα μας σκοτωσει ολους.
Στον Μητσο Τσιντζο ο Γατσελος εβγαινε πολλες φορες .Οταν τον εβλεπε ο Μητσος να'ρχεται ελεγε στον μπαρμπα Σταθη.Τραβα παραπερα εσυ κι οτι πουμε θα στα πω μετα.
.
Τα μετρα εγιναν πιο σκληρα μετα το φονο του χωροφυλακα στο Παλιοχωρι στα Βρυστιανα.
Ο Γατσελος επαιρνε συχνα ψωμι στη στανη των Κανιεων Παπατρεχεων.Ο Παναης κατεφερε τον Χρηστο Ντουγια Παπατρεχα να τον ειδοποιησει σφυριζοντας συνθηματικα γα τη βραδια που θα εμενε στη στανη ο Γατσελος.
Ετσι και εγινε.Με το χαραμα βρεθηκε μπλοκαρισμενη η στανη απο το αποσπασμα και ενοπλους χωριανους εχθρους του Γατσελου.
Ο Γατσελος καταλαβε οτι κατι δεν παει καλα με το γαυγισμα των σκυλιων,φορεσε τη καπα και σαλαγωντας τα προβατα καταφερε να διαφυγει.Αυτοι νομισανε οτι ηταν ο Ντουγιας και δεν του ριξανε.Οταν απομακρυνθηκε κι επιασε τοπο και μπορουσε να αμυνθει πυροβολησε.Πυροβολησαν και αυτοι.Μια σφαιρα αφησε στον τοπο εναν χωροφυλακα.
Ειπωθηκε ,πως χτυπηθηκε κατα λαθος απο σφαιρα του Νικου Βετλαντζα Κουβελη απανω στην ανταρα.
Ο Γατσελος για να εκδικηθει τον Ντουγια πηγε πιο πανω που εβοσκαν τα μπλαρια τα Κανιεηκα και τα ξεκοιλιασε.Οι Κανιεοι φοβουμενοι εκδικηση απο τον Γατσελο φυγανε για καποιο διαστημα απο τα Βρυστιανα και πηγαν μαζι με τα ζωντανα τους στον Αη Ταξιαρχη στο Βασιλοπουλο.
Λενε πως ο Γατσελος οταν βρηκε τον Ντουγια του πεταξε λεφτα στα μουτρα και του ειπε,Παρε για το ψωμι που εφαγα στη στανη σου.
Στον τοπο που σκοτωθηκε ο χωροφυλακας εχουν ενα βολιο με πετρες και λενε,Στον Ευζωνα.
.
Πολυ καιρο εβρισκε καταφυγιο στην καλυβα του βαλτινου μικροκτηνοτροφου Τσουφη στο Μαχαλιωτικο.Παντα κοιμονταν βαρια κι ενα βραδυ ο Τσουφης με βοηθο τον Μπαλασκα
τον εκτελεσαν .
Εικοσι χρονια σχεδον ειχε στο κλαρι και βρηκε τελικα κι αυτος οικτρο τελος στα 1926.
Εικοσι χρονια στο κλαρι,πλησιαζε ο καιρος που θα του δινονταν χαρη,συμφωνα με το νομο του Βενιζελου,οποιος φυγοδικος ειχε εικοσι χρονια καταδιωκομενος του δινονταν χαρη.
Ο Γατσελος ειχε αποθεματα που τα ειχε εμπιστευτει σε φιλους και σε ανθρωπους της εμπιστοσυνης του με σκοπο οταν παρει χαρη να παρει πισω τα χρηματα για να φτιαξει
τη ζωη του.Καποιος απ'αυτους φαινεται αφου ειδε πως πλησιαζε ο καιρος που ο Γατσελος θα του ζητουσε τα χρηματα εβαλε τον Τσουφη και τον εβγαλε απ'τη μεση.
Το αψυχο κορμι του Γατσελου το φορτωσαν σ'ενα μουλαρι και το φερανε στη Μαχαιρα.
Οταν κατεβασαν τον νεκρο το ζωο λενε πως πηγε και κυλιστηκε πιο περα και μετα ψοφη-
σε.
Αυτοι,που τον σκοτωσαν του πηραν ολα αυτα που ειχε πανω του,τα αρματα αξιας και στη θεση τους βαλανε ενα παλιοκουμπουρο κι οταν το 'δε η αδερφη του εκλαψε με παραπονο
και ειπε:πως σε κανταντησανε Μητρακη,σου τα πηρανε ολα,δεν ειναι δικο σου αυτο.
Ιεροσυλια για τον νεκρο να του παρουν τ'αρματα του,να του παρουν απο πανω του τ'αγαπημενα πραγματα του.
Εγινε η κηδεια και τον ενταφιασαν και την αλλη μερα ηρθε επιτροπη απο το Κρατος να του κοψουν το κεφαλι,γιατι ηταν επικυρηγμενος.Πηγαν πανω στο νεκροταφειο,τους καταλαβε
η αδερφη του η Θανασω και τους πηρε με τις πετρες ,τους εφερε μεχρι κατω στο χωριο πετροβολωντας τους.Αλλα πηγαν το βραδυ και τον ξεθαψαν και του πηραν το κεφαλι.
Ακεφαλο αναπαυεται το σωμα του Γατσελου στον οικογενειακο ταφο.Και πανω στο μνημα ενας σταυρος γερμενος απο το περασμα του χρονου,που γραφει:οικος Τσαμη,οτι εχει μεινει απο αυτη την οικογενεια.Ας συγχωρεθει.
Ο μεγαλυτερος απο τους αδερφους Γατσελεους ο Ματσολας εφυγε μεσοκοπος πια λαθρομεταναστης στην Αμερικη,κατεληξε στην Κουβα,οπου εκει πεθανε σε αθλια φτωχεια και κηδευτηκε με δαπανη του Ελληνικου Προξενειου.Πισω του ειχε αφησει τη γυναικα του τη Συγκλητικη[κορη του Κεφαλονιτη Χριστοδουλου Βελανδου ]και δυο γιους,τον Πλατωνα
και τον Παναγιωτη,ελπιδα της οικογενειας.Ειχε γεννησει εφτα παιδια η Συγκλητικη κι απομειναν αυτα τα δυο.Ο Παναγιωτης πεθανε το 1942 απο ανθρακα κι ο Πλατος
εκτελεστηκε στο γεφυρι της Πλακας κατα την εμφυλια συγκρουση του ΕΑΜ με τον ΕΔΕΣ
το Γεναρη του 1944,ηταν με το ΕΑΜ.
Ο Αριστειδης ο αλλος αδερφος του Γατσελου εμενε στην Αθηνα και ηταν ακληρος.
Το σπιτι του Γατσελου ηταν το μαγαζι του Χρηστου Μπαρμπαρουση[Μπαρ/ση]πισω απο την εκκλησια και οι δυο τελευταιοι κατοικοι,απο τους Γατσελεους,δυο μαυροφορεμενες και χαροκαμενες γριες,η αδερφη του Θανασω και η νυφη του Συγκλητικη.
Μεσα στο σπιτι ολα μαυρα τα ρουχα απ'το πενθος και στον τοιχο κρεμασμενες στη σειρα οι φωτογραφιες των χαμενων και σε καθε φωτογραφια απο ενα λουλουδι.
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.
.
.
ancient temple ruins in village Machera Xiromerou,17 April 1713 ερειπια αρχαιου ναου στο χωριο Μαχαιρα Ξηρομερου,17 Απριλιου 1713
[το αρχειο ντοκουμεντο με το σχεδιο του ναου βρισκεται στην Εθνικη Βιβλιοθηκη της Γαλλιας}
ΕΡΕΙΠΙΑ ΑΡΧΑΙΟΥ ΝΑΟΥ [ΠΙΘΑΝΟΝ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΕΡΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ]
ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ,ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΣΧΕΔΙΟ ΑΓΓΛΟΥ ΠΕΡΙΗΓΗΤΗ
ΣΤΙΣ 17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΤΟΥ 1713,ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΛΙΜΑΤΟΒΡΗΣΚΑ ΠΑΝΑΓΟΥΛΑ-
ο φιλος μου ιστορικος ερευνητης Jean Donner ανακαλυψε στην Εθνικη Βιβλιοθηκη της Γαλλιας στα αρχεια του 18ου αιωνα ενα σημαντικο εγγραφο ντοκουμεντο που αναφερεται στη Μαχαιρα στις 17 Απριλιου του 1713,ειναι γραμμενο στα ελληνικα της εποχης,
συγγραφεας ενας ελληνομαθης αγγλος περιηγητης ο George Greenfield φυτολογος
ο οποιος πηρε αδεια απο τις Οθωμανικες αρχες να περιοδευσει στη Δυτικη Στερεα και στη Πελοποννησο να εξετασει τα φυτα της περιοχης,ειχε συνοδεια 10 ανθρωπων,7 Αγγλων
και 3 Ελληνων,η μετακινηση γινονταν με αλογα,σ'αυτα ειχαν φορτωμενες και τις προμηθειες των ,τροφιμα,νερο,ρουχα,στις 17 Απριλιου του 1713 εφτασαν στη Μαχαιρα,
τοτε μικρο χωριο,με διασπαρτους οικισμους γυρω-γυρω κυριως κτηνοτροφων,πριν
φτασουν στο χωριο,1-2 χιλιομετρα απο το σημερινο χωριο βορεια,πιθανως στη θεση Κλιματοβρησκα Βρουσκα και Παναγουλα αντικρυσαν τα ερειπια αρχαιου ναου,ο Αγγλος υποθεσε απο τον αγροτικο χαραχτηρα της περιοχης πως ηταν ναος της Αγροτερας
Αρτεμιδος,οι κολωνες ηταν απο πορολίθο,δωρικου ρυθμου,καποιοι κτηνοτροφοι που βρηκαν να βοσκουν τα ζωα τους εκει γυρω στη περιοχη και τους ρωτησαν για τα ερειπια τους ειπαν πως τα λενε ''τα ελληνικα λιθαρια'',τιποτα αλλο δεν ηξεραν,και πολλοι βοσκοι τα χρησιμοποιουσαν για μαντρια αρνιων και κατσικιων,στη συντροφια του Αγγλου υπηρχε και καποιος σχεδιαστης που σχεδιασε τα ερειπια του αρχαιου ναου,μαλλον βιαστικα γιατι το σχεδιο φαινεται προχειρο,
ο φιλος μου μου εστειλε το σχεδιο με e-mail σημερα Δευτερα 1η Απριλιου του 1913 στις 12:10,μαζι και το κειμενο που αναφερει τα ερειπια του αρχαιου ναου στη Μαχαιρα το 1713.τον ευχαριστω πολυ,
σας το αντιγραφω οπως το εστειλε:
εκ του χωριου Μαχαλα βορεια εις υψωμα επηραμε το μονοπατι εν μεσω πυκνων θαμνων νοτια προς τον Αστακον οπου ητο η θαλασσα,η μερα ητο ζεστη και ειχεν ηλιον,ολιγον προ του μεσημεριου εφτασαμεν εις περιοχην πλησιον των οικισκων ενος μικρου χωριου,
το ονομα ειχε Μαχαιρα,ενα με δυο μιλια απο αυτο,εκει ανατολικα εις μικρην αποστασιν ητο τα ερειπια ενος αρχαιου ναου,εσταθμευσαμε,εις τον ναον εσωζετο μια λιθινη κολονα με δωρικο κιονοκρανον,ητο και μια σπασμενη κολονα εις την μεσην,και ενας κομματι
γκρεμισμενου τειχου,και μια σπασμενη κολονα πεσμενη στο χωμα,και ενα δεντρο ειχε φυτρωσει αναμεσα στα ερειπια,εκει παραδιπλα εβοσκαν τα αιγοπροβατα τους κτηνοτροφοι,τους εκαλεσαμε να μας ειπουν για τα ερειπια,μας ειπαν πως δεν εγνωριζαν
τιποτα δια αυτα,μονον οτι τα λεγουν ''τα ελληνικα λιθαρια'',απο τη θεση τους εις την αγρωδη περιοχην εσυμπερανα πως θα ητο ναος αφιερωμενος μαλλον εις την Αγροτερα Αρτεμιδα,εζητησα απο τον σχεδιαστη τον οποιο ειχα μαζι μου να σχεδιασει τα ερειπια ,
πραγμα το οποιον εκανεν αμεσως,δεν εκαθισαμεν εκει περισσοτερον χρονον,
εβιαζομασταν.και εσυνεχισαμεν νοτια την πορεια μας
[Προσεξτε!το κειμενο γραφτηκε Πρωταπριλια!]
.
.
ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[απο μαρτυριες]
.
Εθιμα των Χριστουγεννων,του Ξτου.
Την παραμονη των Χριστουγεννων τα παιδια σηκωνονταν χαραματα πριν να φεξει και γυριζαν στα σπιτια να πουν τα καλαντα.
Καλην ημερα αρχοντες
σαν ειν'ο ορισμος σας
Χριστου τη θεια γεννηση
να πω στ'αρχοντικο σας
Χριστος γενναται σημερον
εν Βηθλεεμ τη πολη
οι ουρανοι αγγαλονται
χαιρει η φυσις ολη
εν τω σπηλαιω τικτεται
εν φατνη των αλογων
ο ποιητης των ουρανων
κι ο βασιλευς των ολων
Σ'αυτο το σπιτι το ψηλο
πετρα να μην ραγισει
κι ο νοικοκυρης του σπιτιου
χιλια χρονια να ζησει
.
Χριστουγεννα πρωτουγεννα
πρωτη γιορτη του χρονου
για βγητε δετε μαθετε
πως ο Χριστος γεννιεται
γεννιεται κι αναθρεφεται
με μελι και με γαλα
το γαλα τρωνε οι αρχοντες
το μελι οι αφενταδες
κι ανοιξτε τα κουτακια σας
τα κατακλειδωμενα
αν ειστε απ'τους πλουσιους
λεφτα μην τα λυπαστε
αν ειστε απ'τους δευτερους
ταλιρα και δραχμιτσες
κι αν ειστε απ'τους πιο φτωχους
ενα ζευγαρι κοτες
[τα καλαντα αυτα παραδωθηκαν απο τον μπαρμπα Χρηστο Παπατρεχα Καμπανα απο την Μαχαιρα στις αρχες του '50 στον Τακη Ζαρκαδουλα Καρναβα τοτε 10-12 χρονων]
.
και οι νοικοκυρες τα φιλευαν αμυγδαλα,καρυδια,αυγα.
Την παραμονη των Χριστουγεννων οι γυναικες εκαναν το χριστοψωμο,ψωμι σε σχημα σταυρου και βαζανε αμυγδαλα και καρυδια πανω και το πηγαιναν το πρωι των Χριστου-
γεννων στην εκκλησια.Εκαναν και τις κουλουρες με διαφορα κεντιδια απο πανω που
φιλευανε τα παιδακια,ανιψιδια,βαφτηστηρια.
Οταν ξημερωνε τα Χριστουγεννα οι γυναικες στο σπιτι παντρευανε τη φωτια,βαζανε ενα δεντρο κι ενα πουρναρι κι αναβανε τη φωτια για να'χουνε υγεια οι νοικοκυραιοι.
Οι αντρες του σπιτιου εσφαζαν τα γουρουνια,τα χοιροσφαγεια,τα θρεφτα,.Τα παιδια οταν σφαζανε το γουρουνι επαιρναν τη φουσκα,τη κυστη,απ'το γουρουνι ,την φουσκωναν
και την ειχαν για μπαλα και παιζανε ποδοσφαιρο.
Απο το γουρουνι δεν πηγαινε τιποτα χαμενο.Απο το δερμα του φτιαχνανε παπουτσια,τις γουρνοθηλιες.Απο το κεφαλι.τα ποδια ,τ'αυτια και την ουρα του φτιαχνανε πατσα.Τα βα-
ζανε σ'ενα ταψι ,παγωνανε απ'το λιπος και τα κοβανε κομματια και τα ζεστεναν οποτε θελανε και τα τρωγανε.
Με τα ψιλα αντερα και με τον κυμα,το κρεας που βακιζανε με το χαντζαρι,κανανε λουκανικα,γεμιζανε τα εντερα με τον κιμα.
Με το χοντρο αντερο και τα εντοσθια,συκωτι,σπληνα,πνεμονι κανανε το σπληναντερο.
Φτιαχνανε και τις τσιγαριδες.Κομματακια κρεας που ειχανε λιπος τα βραζανε στο καζανι ,ετσι γινονταν οι τσιγαριδες.Το λιπος,το ξυγκι, που εβγαζαν το κρατουσαν σε δοχεια και
το χρησιμοποιουσαν για λαδι που δεν ειχαν,η' το ειχαν λιγοστο,και κανανε πιτες ,και για τηγανισμα.το ειχανε
Το λιπος το ξυγκι το ελιωναν κι εφτιαχναν το ξυγκοκερι,και το αναβανε να βλεπουν τη νυχτα.
Κι ελεγαν ο ενας στον αλλον :ποσα ντενεκεδια ξυγκι εβγαλες;
Εγω τοσα.Εσυ ποσα;.
Και ελεγαν την ευχη:Και του Χρονου παχυτερο.
Φτιαχνανε και παστο κρεας,βραζανε το κρεας και το βαζανε σε πηλινα δοχεια με στο ξυγκι να χωθει κι ετσι χωμενο το διατηρουσαν για πολυ καιρο,οποτε θελανε να το φανε το
βγαζανε το ζεστεναν και το τρωγανε.
Τ'αντερα τα βραζανε και τα κρεμαγαν στα μαδερια κι οποτε θελανε τα ξεκρεμαγαν τα ψηνανε και τα τρωγανε.
Ενα κομματι λιπος απ'το γουρουνι το κρεμαγαν στο κατωι την παντζα και το χρησιμο-
ποιουσαν οι ντζοπαναραιοι κι αλοιφανε μ'αυτο το ζωο οταν ειχε σπυρια.
Οι ντζοπαναραιοι φτιαχνανε και κατσκοκλουρα.
Στο σφαγειο καρφωναν ενα πιρουνι για ν'αποφυγουν τις δυσαρεστες ενοχλησεις των καλικαντζαρων.
Φτιαχνανε και την κοψιδοπιτα με τραχανα και κομματια κρεας χοιρινο.
Ανημερα του Ξτου τα Χριστουγεννα πηγαιναν στην εκκλησια κι οταν γυριζαν σπιτι τους περιμενε το σπληναντερο που καποιος που'χε μεινει στο σπιτι το ειχε ετοιμασει και το
ειχε ψησει.Επιναν και λιγο κρασι γιατι το κρασι ειναι το αιμα του Χριστου.
Το μεσημερι ειχαν το συνειθιο να τρωνε κοτα σουπα και σουφλιμα,κομματια χοιρινο κρεας στη σουφλα που το εψηναν.
Φτιαχνανε κι αλλα φαγητα απο το χοιροσφαγειο:
-χοιρινο με τραχανα
-τη μπουκουβαλα,που την εκαναν ετσι:τηγανιζαν στο χοιρινο λιπος στο ξυγκι τριμενο ψωμι
-τη μπαζινα,που την εφτιαχναν με το λιπος το ξυγκι και με καλαμποκισιο αλευρι και κρεμυδια.
Αν μια οικογενεια ειχε πενθος δεν εσφαζε το χοιροσφαγειο την παραμονη των Χριστουγεννων ,το εσφαζε αφου περνουσαν οι γιορτες.
οταν τελειωνε η εκκλησια του Ξτου τα Χριστουγεννα μοιραζαν στην εκκλησια ψωμι και τυρι κομματακια και τρεχανε ολοι να παρουν ψωμοτυρι.
.
την Πρωτοχρονια.
Την παραμονη της Πρωτοχρονιας,τ'αη Βασιλιου,το πρωι το χαραμα πριν φεξει τα παιδια γυριζαν στα σπιτια και λεγανε τα καλαντα,τον αη Βασιλη:
Αρχημηνια και αρχηχρονια
κι αρχη καλος μας χρονος
αρχη που βγηκε ο Χριστος
αγιος και πνευματικος
στη γη να περπατησει
και να μας καλοκαρδισει
Αγιος Βασιλης ερχεται
και δεν μας καταδεχεται
να'πο τη Καισαρεια
συ 'σαι αρχοντισα κυρια
βασταει εικονα και χαρτι
χαρτι και καλαμαρι
δεστεμε το παλληκαρι
το καλαμαρι εγραφε
τη μοιρα μας την ελεγε
και το χαρτι ομιλει
.
Αγιος Βασιλης ερχεται Γεναρης ξημερωνει
Βασιλη μ' πουθεν ερχεσαι και πουθεν κατεβαινεις;
Απο τη μανα μ' ερχομαι και στο σχολειο μου παω.
Κατσε να φας κατσε να πιεις κατσε να τραγουδισεις.
Εγω γραμματα μαθαινα τραγουδια δεν ηξερω.
Και σαν ηξερεις γραμματα πες μας την αλφαβητα.
Και στο ραβδι τ'ακουμπησε να πει την αλφαβητα.
Ξερο χλωρο ηταν το ραβδι χλωρους βλαστους επετα
Κι απανω στα βλασταρια του περδικια κελαηδουσαν
Δεν ηταν μονο περδικες ηταν και περιστερια
Τα περιστερια πεταξαν και πανε στις βρυσουλες
Παιρνουν νερο στα νυχια τους και χιονια στα φτερα τους
Να λουσουν τον αφεντη τους μαζι με την κυρα τους.
.
Ας τον καλωσορισουμε τουτον τον νοικοκυρη
πο'χει τα σπιτια τ'αψηλα τσ'αυλες μαρμαρωμενες
εκει παιζ' κι ενας αητος αητος και φτερουγατος
στο εμπα του στο εβγα του τσακιζει το φτερο του
κι οξω ντελαλη εβγαλε κι οξω ντελαλη βγαζει
ποιος εχει ασημι λαγαρο και μαλαμα σκαμπανι
και χρυσικο απ'τη Βενετια να χυσω το φτερο μου
βασιλοπουλα τ'ακουσε απο το παραθυρι
εγω'χω ασημι λαγαρο και μαλαμα σκαμπανι
και χρυσικο απ'τη Βενετια να χυσεις το φτερο σου
Ηρθαν τα παλλικαρια μας για να μας τραγουδησουν
βαλτους να φαν' βαλτους να πιουν
να πουν τον αη Βασιλη
Αγιος Βασιλης ερχεται να'πο τη Καισαρεια
βασταει εικονα και χαρτι χαρτι και καλαμαρι
το καλαμαρι εγραφε και το χαρτι μιλουσε
Βασιλη μ'ξερεις γραμματα πεζ'μας την αλφαβητα
και στο ραβδι του ακουμπισε να πει την αλφαβητα
ξερο χλωρο ηταν το ραβδι χλωρους βλαστους επετα
κι απανω στα βλασταρια του περδικια κελαηδουσαν
δεν ηταν μονο περδικες ηταν και περιστερια
τα περιστερια πεταξαν και πανε στις βρυσουλες
παιρνουν νερο στα νυχια τους και χιονια στα φτερα τους
να λουσουν τον αφεντη τους μαζι με την κυρα τους.
[τα καλαντα αυτα παραδωθηκαν απο τον μπαρμπα Χρηστο Παπατρεχα Καμπανα απο την Μαχαιρα στις αρχες του '50 στον Τακη Ζαρκαδουλα Καρναβα τοτε 10-12 χρονων]
Την παραμονη της Πρωτοχρονιας ριχνουν κουτσουνες στη σκεπη του σπιτιου για να ζησει και να βασιλεψει το σπιτι, να προκοψει,να θησαυρισει,να πλουτισει.
Οι γυναικες φτιαχνουν γλυκα ,να γλυκανουν τον καινουργιο χρονο.
Το πρωι της Πρωτοχρονιας μολις σηκωθουν απ'τον υπνο τρωνε γλυκο.
Βγαινουν εξω να δουν ενα βουνο ,να'ναι γεροι σαν τα βουνα.
Και προσεχουν ποιον θα πρωτοδουν το πρωι.Αν πρωτοδουν υγιη ανθρωπο θα'ναι γεροι και δυνατοι για ολο το χρονο.
Αν πρωτοδουν αρρωστο θ'αρρωστησουν πολλες φορες το χρονο.
Τη μερα της Πρωτοχρονιας τα παιδια προσεχουν να'ναι ησυχα ,να μην φανε ξυλο εκεινη τη μερα,γιατι θα τρωνε ξυλο ολο το χρονο.
Οι κυνηγοι πηγαινουν για κυνηγι εκεινη τη μερα για να ματωσουν το οπλο να βασιλεψει.
Οι ντζοπαναραιοι οταν ηθελαν να δωσουν ενα αρνι η'ενα κατσικι σε καποιο μελος της οικογενειας το σημαδευαν και το εταζαν τη Πρωτοχρονια
.
Του Σταυρου παραμονη των Φωτων τα παιδια το πρωι το χαραμα πριν φεξει γυριζαν στα σπιτια και λεγανε τα καλαντα,τα φωτα:
Σημερα τα φωτα κι ο φωτισμος
και χαρα μεγαλη τ'αφεντη μας
Κατω στον Ιορδανη τον ποταμο
ειν' η Παναγια η δεσποινα
σπαργανα βασταει κερια κρατει
και τον αη Γιαννη παρακαλει
Αγιε μου Γιαννη και Βαπτιστη
δυνασαι βαφτισεις θεου παιδι;
Δυναμαι και θελω και προσκυνω
αυριο θ'ανεβω στους ουρανους
να καταπατησω τα ειδωλα
κι υστερα θα κατεβω εδω στη γη
για να βαφτισω θεου παιδι
.
Εκεινη τη μερα πιστευαν πως εφευγαν οι Καλικαντζαροι πανω απ'τη γη. Οι γυναικες εριχναν σταχτη στις τεσσερις γωνιες του σπιτιου.
Ελεγαν παγανα τους Καλικαντζαρους.Εβαζαν λιβανι θυμιαμα για να φυγουν τα παγανα.
Οι γυναικες ζημωναν ψωμι σε σχημα σταυρου κι εφτιαχναν κι ενα μικρο κουλουρακι σταυρουδακι και τα εβαζαν μεσα στ'αμπαρι με το αλευρι για να μην σκουλικιασει τ'αλευρι.
Εκεινη τη μερα λουζονταν κι εκαναν μπανιο για να φυγουν τα παγανα απο πανω τους.
Εκεινη τη μερα περναει κι ο παπας απο τα σπιτια για να κανει αγιασμο λεγοντας τον Ιορδανη.Οι γυναικες συμαζευαν το σπιτι και περιμεναν τον παπα ανησυχες ποτε θα παει.Εβγαιναν και στη γειτονισα και τη ρωτουσαν:μην ειδες σε ποια γειτονια ειναι ο παπας;
Ετσι κι η θεια Μηλινα η Λιαμου ρωτουσε και ξαναρωτουσε τη θεια Μιλτενα Βοτση γειτονισα της,αν ειδε που'ναι ο παπας.Η θεια Μιλτενα,γνωστη με τ'αστεια και τα πειραγματα της,φορεσε ενα μακρυ φουστανι της συνυφαδας της της θεια Ξαρχε-
νας που ηταν ψηλοτερη,εβαλε και μια κατσαρολα στο κεφαλι μ'ενα μαντηλι,πηρε στο χερι κι ενα κατσαρολι δηθεν μ'αγιασμο και πηγε σαν παπας στη θεια Μιλιενα να ραντισει.
Η θεια Μιλιενα δεν εβλεπε και καλα την περασε για τον παπα κι αρχισε η θεια Μιλτενα
να ραντιζει με τη δαφνη τα δωματια ψελνοντας -Κατω στον Ιορδανη τον ποταμο- και μετα αλλα δικα της ,συνηθως αθυροστομα,και διαφορα πειραγματα στη θεια Μιλιενα.Οταν τελειωσε τον αγιασμο η θεια Μιλιενα εσκυψε και της ασπαστηκε το χερι της ερριξε κι ενα νομισμα μεσα στο κατσαρολι κι ο παπας η θεια Μιλτενα εφυγε.Μετα απο λιγο ηρθε κι ο κανονικος παπας να ραντισει,εκανε κι αυτος τα ιδια με τον προηγουμενο παπα κι
οταν τελειωσε του λεει η θεια Μιλιενα:Α εσυ παπουλη μ' δεν τα'πες καλα,εκειος ο παπας που περασε γληγοροτερα τα'πε καλυτερα.
Τα'χασε ο παπας και σταυροκοπηθηκε.
.
Ανημερα των Φωτων πηγαινανε στην εκκλησια για να παρουν τον αγιασμο.Με τον αγιασμο ραντιζαν τις καλλιεργειες τους στα σπαρμενα τα χωραφια,το σταρι,ραντιζαν και τα δεντρα,ολα τα καρποφορα,τις ελιες,τ'αμπελι,ραντιζαν και τα ζωα, ολα τα ζωντανα,τα
προβατα,τα κατσικια,τα μαντρια,τα αλογα ,τα γαιδουρια,τις κο τες και τα κοτετσια,ολα τα ραντιζαν με τον αγιασμο να'ναι γερα και πλουσια,καθαρισμενα
.
.
στη φωτογραφια περιπου το 1932 ειναι και ο δασκαλος Αδιλινης:
1932,κατασκευη της εκκλησιας,Μαχαιριωτες με τους μαστορους,διακρινονται:
ο δασκαλος Αδιλινης ορθιος ο κοντακιανος,διπλα ο γιατρος ο Μπεσας,και ο Νικος Στουρναρας Παπατρεχας,πιο κατω ο Αλεκος Τσιλιας Κουβελης,ο Λιας Λασπιας Κουβελης,ο Αριστειδης Μπιτσωρης Σπλιας,ο μικρος Τασος Μπιτσωρης,ο Λευτερης Γκολφης Σουρελης
Τα Γραμματα του Δασκαλου Αδιλινη-Τα Γραμματα των μαθητων του
ΜΗΤΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΔΙΛΙΝΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ 35 ΧΡΟΝΙΑ,
ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1935
.
Ο Μητσος Δημητριος Αδιλινης ηταν Θιακος,εκανε 35 χρονια δασκαλος στο χωριο,μεχρι το 1935,κοντακιανος το αναστημα,το σχολειο τοτε ηταν πισω απο την εκκλησια,βορεια,
εκει που αργοτερα ηταν το Κοινοτικο Γραφειο,κι εκει εμενε,εκει ηταν το σχολειο,το καινουργιο εγινε το 1934-1935,τα μισα παιδια καθονταν κατα[γ]ης,του πηγαινε το χωριο
φαγητο κι ετρωγε,η οικογενεια του ηταν στο Θιακι,στοχωριο πεθαναν το παιδι του και ο πατερας του και τους εθαψε εδω,ειχε κουμπαρους τους Τριαντεους,εκανε καλο μαθημα
κι εμεινε ονομαστος,ολοι τον αγαπουσαν,ησυχος και καλος ανθρωπος
Ο Αδιλινης σαν δασκαλος αφησε ονομα στο χωριο,οι παλιωτεροι που τον ειχαν δασκαλο ελεγαν στα παιδια τους:
''Να γινεις δασκαλος σαν τον Αδιλινη''.
Και ολοι ειχαν το ιδιο γραφικο χαραχτηρα.Τα γραμματα του Αδιλινη.Στον Αδιλινη πηγε κι ο πατερας μου,που γεννηθηκε το 1920,και τα γραμματα του ηταν τα γραμματα του Αδιλινη.
Ο Αδιλινης πηρε συνταξη παρακαιρα,του ελειπαν λιγοι μηνες,το 1935
ο Αδιλινης ξαναηρθε στο χωριο στη Κατοχη με τη γυναικα του και οι χωριανοι που τον θυμονταν και τον αγαπουσαν τον συνδραμαν ολοι,του δωσανε ρουχα,τραχανα,αλευ-
ρι,φακη,οτι ειχανε,''ηρθε και σε μας και του δωσαμε,κανενας δεν του κραταγε να μην
του δωσει,τα μαζευε στους Τριαντεους''
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΓΙ'ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΑΠΕΙΝΟ ΔΑΣΚΑΛΟ
.
.
ΣΕ ΠΑΛΙΟ ΚΑΦΕΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΤΟ ΔΟΥΝΑΙ ΚΑΙ ΛΑΒΕΙΝ
Παλιά ήταν το Καφεπαντοπωλείο του Ιωάννη Κουβέλη στην Κάτω Αγορά δεκαετία του 40 αρχές του 50,έκανε και εμπόριο βελανιδιού,τον Ιούνη του 2010 το άνοιξαν και το καθαρίζουν,ήταν αποθηκη,[κάποτε είχε και ποδοσφαιράκι ,εκεί ήτανε και τα κουρεία του Γιώργου Γαλια Παπατρέχα και του αδερφού του Πλούταρχου μέσα ειναι η μαικινα που έκανε τα δέματα καπνού,μια πλάστιγγα ζυγαριά,η λάμπα,τα ράφια,το παλιό ψυγείο πάγου,η ζυγαριά και τα πέζα,και ΤΟ ΔΟΥΝΑΙ ΚΑΙ ΛΑΒΕΙΝ
Απο το Δουναι και Λαβρειν της εποχης εκείνης:
Αγόρασε ο Χριστόδουλος Κουβέλης [ο παππούς μου]:
βακαλάο 4000 δρχ-ψαρια 2500 δρχ-ρέγγα 1000 δρχ
-
Αγόρασε ο Κωνσταντίνος Πλιάτσικας:
κριθαράκι 3500 δρχ-βρωμη 2500 δρχ-λαδι 600ο δρχ
-
Αγόρασε ο Ζώης Πλιάτσικας:
1 ποτηρι 4000 δρχ-χαρτιά Νατσιφ 1000δρχ-
ουζα με Βλιζανίτη 1000 δρχ-
-
Αγόρασε ο Ιωάννης Μπαρμπαρούσης:
κόλες σπίρτα 1500 δρχ-2 πακέτα πορτοκάλια 5000 δρχ-
χαρτιά 5 πακέτα 10000 δρχ-Τρεπλεσεη 8500 δρχ-
5αρι ουζο 6500 δρχ-1 0κα συκα 4000 δρχ-
5αρι πιπέρι 2000 δρχ-οινόπνευμα 6000 δρχ
-
Αγόρασε ο Παπατρέχας Νέστορας:
κρεμύδια 4000 δρχ-λαμπόγιαλο 4000 δρχ-ξυραφάκι 1000 δρχ-
λάδι 28000 δρχ-πέταλα 2000 δρχ
-
Αγόρασε ο Γεώργιος Γεροδήμος:
ούζα 1000 δρχ-βανίλια 1500 δρχ-2 καφέδες 1000 δρχ-
τσιγαρα ουζα 2000 δρχ-κρασι 2000 δρχ
-
Αγόρασε ο Χρήστος Στράτος:
λαμπόγιαλο 4000 δρχ-καρφοπέταλα 5000 δρχ-μπουκάλα 1500 δρχ
5 καφέδες 2500 δρχ
εν ολω 13000 δρχ
Νώντα μετρητα 12000 δρχ-ποτήρι 3000 δρχ-Διάφορα 4000 δρχ
εν ολω 32000 δρχ
-διάφορα 2000 δρχ
εν ολω 34000 δρχ
Μετρητά Νώντα 20000 δρχ
εν ολω 54000 δρχ
Κική βανίλια
Μετρητά 150000 δρχ
-σαπουνι 130 5000 δρχ
Τάκη μετρητά 10000 δρχ
Μεταφορά
πρώτα 18000 δρχ
καπήστρι 20000 δρχ
Νώντα 20000 δρχ
Τάκη ξυράφι διάφορα καφές
διάφορα καφέδες 3000 δρχ
οάζα 3000 δρχ
εν ολω 79000 δρχ
-εξοφλήθησαν
Τάκης εν ολω 15000 δρχ
Χρεωστω
υπόλοιπα 11000 δρχ
τσιγάρα 137000 δρχ
σύνολον 148000 δρχ
-
Αγόρασε ο Μιχαήλ Λιάμης:
Προηγούμενα 85000 δρχ
κονσέρβα εφιμ 3000 δρχ
μπουκάλι σπίτι ούζο 3000 δρχ
Με σοφερ 24-9-49- 9000δρχ
ριζι εις πάτερ 4000 δρχ
σαπούνι Βασίλης 4000 δρχ
Μετρητά 5000 δρχ
-
Αγόρασε ο Ιωάννης Ρούκης:
λαδι 20000 δρχ
Μετρητά 10000δρχ
πρόγγες φασόλια 10000 δρχ
σαρδέλες 3000 δρχ
σαρδέλες 1000 δρχ
πακέτο σπίρτα 3000 δρχ
πακέτο ξυνό 3000 δρχ
τσιγάρα 1000 δρχ
εν ολω 50000 δρχ
γνέμμα 150 δράμια 10500 δρχ
γλυκό 10000 δρχ
Μακαρόνια 5500 δρχ
χαλβά πακέτο 3500 δρχ
τσιγάρα καφέ 1000 δρχ
-
Αγόρασε η Ιωάννενα Κουτρουμάνου:
Μακαρόνια 5000 δρχ
Μακαρόνια 5000 δρχ
ούζο 3000 δρχ
λάδι 9500 δρχ
λάδι 6500 δρχ
κάλτσες 5000 δρχ
Μακαρόνια 5000 δρχ
Σαπούνι 7000 δρχ
Εν ολω 46500 δρχ
Εκοφλήθη 17-7-49
2 κουβαρίστρες 2500 δρχ
Μακαρόνια 4000 δρχ
Τριχιά 7000 δρχ
ούζο 4000 δρχ
-
Αγόρασε ο Αριστοτέλης Παπαστάμος:
Δια Τακη 20000 δρχ
ούζο 6000 δρχ
πέταλα καρφιά 4000 δρχ
1 κρασί 2000 δρχ
2 μπουκάλες 3000 δρχ
τριχιά 7000 δρχ
καρφοπέταλα 5000 δρχ
Μπογιά 1500 δρχ
σπάγγο 7500 δρχ
ρεγγα 2500 δρχ
Μετρητά 6000 δρχ
ποτήρι 4000 δρχ
Μετρητά 5000 δρχ
ποτά 3500 δρχ
τα χριστούγεννα Τάκη 20000 δρχ
γραμματόσημα 700 δρχ
Εν ολω 111200 δρχ
Με Σπύρο Μπούρα 4000 δρχ
εν ολω 115200 δρχ
αλεύρη 50000 δρχ
εν ολω υπ'ολοιπο 65200 δρχ
Εξοφλήθη 10-12-49
-
Συνέχεια .
Κι άλλοι πολλοί πήγαν ν'αγορασουν
.
.
η πυρηνα της Καλλιοπης Μαυρογιωργου Ιακωβου Νικητα
η πυρηνα του Μητσου Μερακλη Γκολφη Σουρελη
η πυρηνα του Νικου Πλιατσικα
ΠΥΡΙΝΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΡΣΑΛ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[απο μαρτυριες]
.
.
μετα την απελευθερωση σπο το '45 αρχισαν ,και το '46,το '47,και το '48,να χτιζουν τις πυρινες,ηταν με το Σχεδιο Μαρσαλ τη βοηθεια Τρουμαν,δικαιουνταν πυρηνες αυτοι
που τα σπιτια τους τα εκαψαν οι Ιταλοι το '43 στις 9 Μαιου και οσοι ηταν αστεγοι και αποροι,τοτε χτιστηκαν στη Μαχαιρα πολλες πυρινες,ολες οι πυρινες ηταν ολες ιδιες,δεν ξεχωριζε καμια απο την αλλη,ενα καλουπι,ενα σχεδιο,ενα κουτι με δυο μικρους χωρους και ενα τζακι,εργολαβος μηχανικος ητανε ο Νικος ο Βαγιατης απο τη Πελοποννησο,ειχε φερει ηπειρωτες μαστορους,εκει πρωτοδουλεψε σαν μαστορας ο Λαζαρος ο Δεδες με τον αδερφο του τον Χρηστο,ο Λαζος αργοτερα παντρευτηκε τη Βασιλικη του Γιαννη Πανουργια και ο αδερφος του εμεινε στη Μαχαλα,εργοδηγος ηταν ενας Τζες ετσι τον ελεγαν,ειχαν ανοιξει ασβεσταριες και τον ασβεστη τον ελιωνε ο Νικο Σαμαρας στη Βρουσκα στη Κληματοβρησκα,αμμο φερνανε απο τον γερομπορο απο το γεφυρι
της Μπαμπινης και ξυλεια αμερικανικη,για τις σκεπες,τα παραθυρια,τις πορτες και τα πατωματα,την κουβαλουσαν απο τον Καρβασαρα την Αμφιλοχια,εκει την ξεφορτωνε καραβι,τη μεταφορα εκανε το φορτηγο του Καρελακη και το φορτηγο του Κολοβου Θεοφιλη και ενας Κατινιωτης,ο Γενεραλης απο τη Μαχαλα,τον ειχε βαλει ο Αντρεας Στρατος,υπουργος εργασιας,επεβλεπε μ'εναν μηχανικο,ο Βαγιατης εμενε στο σπιτι του Μιλιου Λιαμη,ειχε παρει τον Αντρεα Χασαπη να γραφει τα χαρτια τα μεροκαματα,στην αρχη εκαναν τις πυρηνες ,μετα ηρθαν οι αμερικανοι τις ειδαν δεν τους αρεσαν και
τοτε εκαναν σαν σπιτακια,οπως του Νικου Πλιατσικα,του Τριαντη και τις αλλες που ειναι εκει, παραπερα,πεντε ειναι..
χτιστηκαν τοτε πολλες πυρινες:
πυρηνες για τα σπιτια που καηκαν απο τους Ιταλους:
-του Νιδα Λεωνιδα Τζακωστα,Μαριανθης Γιαννη Ρουκη και του Νικου Τζακωστα,Θαναση Τζακωστα,καηκε το σπιτι τους,ειχαν μεγαλο σπιτι οπως ειναι του Νασουλα
-του Μητσου Μερακλη Γκολφη Σουρελη,καηκε το σπιτι του πατερα του Λευτερη Γκολφη και το δικο του οικημα,χτιστηκε σε οικοπεδο του πατερα του,διπλα στη Βαμβακια, την
αγορασε ο Νικος Παπατρεχας Κανατσουλας
-του Γιωργου Τζωρτζη Γκολφη
-του Γατσελου Τσαμη,καηκε,μεγαλο σπιτι,εκει ειχε κανει το μαγαζι μπακαλικο καφενειο
ο Χρηστος του Γιωργου Μπαρμπαρουση και σημερα ειναι το σπιτι του.
-του Βασιλη Παπασταμου,την πουλησαν και την αγορασε ο Νικος Αγγελης Χατζαρας με τη γυναικα του Ρηνη Κονιωση
-του Σπυρου Μπαρμπαρουση
-του Γιωργου Κουτρουμανου Κωστα Γερογιαννη
-του Βασιλη Τριαντη
-του Χριστοφορου Τριαντη
-του Χρηστου Κουβελη Βετλαντζα
σ'αυτους τους δυο χτισανε πυρηνες,σαν σπιτακια,σε οικοπεδο του Αριστειδη Κολοβου Θεοφιλη που απαλοτριωσανε
-του Γιωργου Σαμαρα,το σπιτι του ητανε πισω απο την εκκλησια ,μισοκαηκε και του χτισανε πυρηνα σε οικοπεδο-προικα απ'τον Κολοβο Θεοφιλη,ο Σωτηρης Σαμαρας την
πουλησε στον Κωστα Ρουκη
.
πυρηνες για αστεγους και απορους:
-του Αλεξη Μπιτσωρη σε οικοπεδο-προικα απο τον Χρηστο Παφλα Κουβελη,την πουλησαν και την αγορασε ο Γιαννος Μπαρλας Γκολφης
-του Αντρια Πλιατσικα του Γακια Πλιατσικα
-του Ζωη Πλιατσικα
-του Νικου Πλιατσικα,την κληρονομησε ο Βαγγελης Πλιατσικας
- της Ρεβεκκας Χαβα Λιαπη του Νικου Σταθη και της μανας της
-του Σταθη Ντουμια Παπασταμου,του Στρατου Παπασταμου
-του Λακια Ντουμια Παπασταμου,την πουλησαν και την αγορασε ο Δημοσθενης Μπακογιαννης
-της Καλλιοπης του Αριστειδη Μαυρογιωργου του Γιακωβου Νικητα
-οι 3 απο τις 5 πυρηνες,σαν σπιτακια,που ειναι παραπερα,στην ιδια σειρα με τις πυρηνες του Χριστοφορου Τριαντη,Τακη Τριαντη,και του Χρηστου Βετλαντζα Κουβελη που χτιστηκαν σε απαλοτριωμενο οικοπεδο του Αριστειδη Κολοβου Θεοφιλη,οι αλλες τρεις χτιστηκαν σε απαλοτριωμενο οικοπεδο της Γιαννενας Κουτρουμανου και ειναι :
-του Γιωργου Γεροδημου Ρεβυθη
του Παναγιωτη Πλιατσικα
-του Λια Πλιατσικα,πουληθηκε και την αγορασε ο Νικος Τριαντης
.
[στη Μαχαιρα,στη γλωσσα της,πολλα ουσιαστικα αρσενικου γενους μετατραπηκαν σε ουσιαστικα θηλυκου γενους,ετσι:
ο πυρηνας,ενικος αριθμος,οι πυρηνες ,πληθυντικος αριθμος ,
μετατραπηκε:
η πυρηνα,ενικος αριθμος,οι πυρηνες,πληθυντικος αριθμος]
οι πυρηνες του σχεδιου Μαρσαλ στη Μαχαιρα Ξηρομερου
.
.
ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
.
Τις αποκριες ντυνονταν μασκαραδες,μπαρμπουτες,εβαζαν παλια ρουχα,η' δερματα ,γουρνοτομαρα,προβιες,.Στο προσωπο να το κρυψουν εβαζαν ενα μαντιλι και βαφον-
ταν με γανες,σταχτη καρβουνο..
Καποιος ντυνονταν παπας με ενα θυμιατο που εφτιαχνε και μεσα βαζανε να καιει γαιδροφουσι ,θυμιατιζε και βρωμουσε ολο το σπιτι που μπενανε μεσα.
Οι μασκαραδες γυρνουσαν απο σπιτι σε σπιτι κι απο γειτονια σε γειτονια κι ειχανε κι ενα ντορβα με σταχτη γεμισμενο και τη πεταγανε,τη σκορπουσαν,και στους ανθρωπους τη ριχνανε.
Δεν λειπανε τα πειραγματα και τ'αστεια και οι νοικοκυρες τους φιλευανε κατ'μαρι και κρασι.
Τις αποκριες φτιαχνανε το το κατ'μαρ,το κατιμαρι,αυτο ηταν γλυκο,γινοτανε με στριφτο φυλλο ζυμη και μεσα στα φυλλα εβαζαν,τα γεμιζαν μυγδαλα,καρυδια,επειτα τα τυλιγανε και απο πανω εριχναν, τα ραντιζαν να ποτισουν,μελι η' ζαχαρι,εριχναν σουσαμι και κανελλα,επειτα τα εψηναν και ηταν ωραια
Μερικοι απο τους παλιους Μαχαιριωτες που εκαναν,οργανωναν τις καλυτερες κομπανιες μασκαραδων ηταν ο Λαζος Καρκαντζουλης[Κουβελης],ο Στρατος Κανατσουλας[Παπα-
τρεχας],ο Σταυρος Τσιντζος,ο Μητσος Σαμαρας,ο Πανος Μπαλουφας[Τζακωστας] και πολλοι αλλοι ηταν.
Σε μια κλωστη που ηταν δεμενη σ'ενα ξυλο ισο δενανε ενα αυγο.Ο μεγαλυτερος του σπιτιου επιανε το αυγο και το πετουσε στριφογυριστα στα ανοιχτα στοματα των αλλων
του σπιτιου που ηταν μαζεμενοι γυρω-γυρω στο ξυλο και εκεινοι προσπαθουσαν ποιος να πιασει πρωτος το αυγο με το στομα του.
Φτιαχνανε και την αρμυροκουλουρα.
Αυτη η αρμυροκουλουρα γινονταν ετσι:επαιρναν απο τρεις πρωτοστεφανες Μαριες αλατι νερο και αλευρι.Αυτα τα ζυμωνανε και φτιαχνανε την αρμυροκουλουρα.Μετα την μοιραζαν σε ανυπαντρα κοριτσια που ολη τη μερα της Καθαρης Δευτερας δεν επιναν καθολου νερο.
Το βραδυ οταν επεφταν να κοιμηθουν εβαζαν και ενα κομματι απο την αρμυροκουλουρα κατω απο το μαξιλαρι τους.Στον υπνο τους ονειρευονταν νερο,ζητουσαν νερο να πιουν γιατι διψουσαν πολυ.Οποιον αντρα εβλεπαν στον υπνο στο ονειρο τους να τις φερνει νερο να τις ξεδιψασει αυτον και θα παντρευονταν
.
.
Grapes,Σταφυλια-2μ χ 3μ-χ.ν.κουβελης
ΑΠΟ ΠΟΛΥ ΠΑΛΙΑ Τ'ΑΜΠΕΛΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[Απο μαρτυριες]
.
Τα πολυ παλια χρονια τ'αμπελια ηταν στα Παλιαμπελα ,δεν ξερουμε ποτε τα ξαμπελωσαν εκει και μετα φυτεψαν τ' αμπελια πανω και μπορει την ιδια εποχη να φυτευτηκαν και τ'αμπελια κατω.
Το κρασι που εβγαινε στη Μαχαιρα Κι αυτο που εβγαινε στη Μουρκοπουλου ηταν πολυ καλο και ξακουστο.
-Να'χα νερο απ'τα διδυμα [εννοει τα 2 πηγαδια ]
κρασι απ'τ-Μουρκοπουλου
κι απο Πλατη και Παλιουρα
πλευρο απο πρατινα-
λεει ενα τραγουδι
Ειχανε σταφυλια τοτε πολλες ποικιλιες.
μαυρα κρασοσταφυλα ηταν το παπαδικο και το μαυρουδι,
ηταν και τ'ασπρα κρασοσταφυλα,το ασπρουδι ,αυγουστιλιδι το λεγανε και η ρομπολα
και τα κοκκινα κρασοσταφυλα
ειχανε και πολλα φαοσταφυλα,τα κουρτσανια,την αλεπου,το ροζακι,το μυγδαλι,το κερινο,την ελια,τη κολοκυθια,το μοσχοσταφυλο,το κοντοκλαδι,
ειχανε και κληματαριες στα σπιτια ,τα κληματα,ξερικι,Αηδονυχι,Εφτακιλι,ροδιτη,ςλια,σιδεριτη,κερινο
τα φυτευανε ετσι τ'αμπελια,στην αρχη φυτευαν λιγα κληματα γιατι δεν υπηρχε νερο κι αφου πιανανε αυτα το αμπελι το'φτιαχνανε με καταβολαδες,χωνανε τις βεργες στο χωμα κι αυτες φυτρωναν και γινονταν κληματα
το κλαδεμα στ'αμπελι το κανανε τον Γεναρη
-Γεναρη μηνα κλαδευε φεγγαρι μην ξεταζεις-λεγανε
Κλαδευαν τις αχρηστες βεργες κι αφηναν απο δυο ματια,
και τον Μαρτη σκαβανε τ'αμπελι,σηκωνανε κλουμπια,σωρο
το χωμα γυρω-γυρω,
Την Ανοιξη κανανε το στρολοηζμα και το κορφολοηζμα,
και το ραντιζαν με θειαφι[κιαφι] και χαλκο να'ναι γερο να
μην παθει ,να μην αρρωστησει απο φυλλοξερα,απο περονο-
σπορο,απο σταχτωμα,απο βαμβακουλα,απο σαπιλα και
χαλασει,να'χει γερα και μεγαλα σταφυλια ,
-Αμπελι μου πλατυφυλλο και κοντοκλαδεμενο
για δεν ανθεις για δεν καρπεις σταφυλια για δεν κανεις
και χαλασες παλιαμπελο κι εγω θα σε πουλησω
Μη με πουλησεις αφεντη μου κι εγω σε ξεχρεωνω
για βαλε νιους και σκαψεμε γερους και κλαδεψεμε
βαλε κοριτσια ανυπαντρα να με κορφολογησουν
και γριες μεσοκοπες να με βλαστολογησουν-
αυτο το τραγουδι το λεγανε στο τρυγο
Ο τρυγος γινονταν τον Σεπτεμβρη τον Τρυγητη,τοτε πρωι μαζευονταν ολη η οικογενεια,φιλοι και συγγενεις και τρυγουσαν με τα καλαθια,τα σταφυλια τα εβαζαν
στα κοφινια μεγαλα καλαθια,τα γεμιζαν,αυτα τα φορτωναν στα γαιδουρια και τα πηγαιναν στο σπιτι να τα πατησουν στα καδια,τα πατουσαν στα πατητηρια με τα ποδια πλυμενα
και καθαρα,κι απο χυνονταν ο μουστος στο καδι,μεσα ερριχναν και τα φλουδια με τα κουκουτσια να παρει χρωμα το κρασι,εκει κατω το καδι ειχε τρυπα που την ειχανε με σπεραγγια να περασει καθαρος ο μουστος,τον μουστο τον αδειαζαν στα κρασοβαρελα
σε σκοτεινα μερη στο κατωι στις αποθηκες ,το ανοιγμα του βαρελιου βαζανε σποεραγγια να μην περασει τιποτα,και αφηναν το μουστο να βρασει 40 μερες να γινει κρασι και μετα το ανοιγαν να πιουν το νεο κρασι,
μετρουσαν το κρασι σε οκαδες,τοσες οκαδες κρασι λεγανε.
Με τον μουστο που'τανε καταγλυκος φτιαχνανε μουστοχυλο, και πετμεζι[πετιμεζι],βραζανε τον μουστο σε καζανι πανω σε σταθερη φωτια κι ανακατευανε συνεχεια με μια ξυλινη κουταλα μεχρι που ο μουστος επηζε και γινονταν πετιμεζι,ειχε κοκκινο χρωμα κι ηταν ολογλυκο το πετμεζι ,λεγανε -ειναι γλυκο σαν πετμεζ'-για κατι πολυ γλυκο.
Για τ'αμπελια και το κρασι λεγανε πολλες παροιμιες
-αλλος σκαβει και κλαδευει κι αλλος πινει και μεθαει
-τ'αμπελι θελει αμπελουργο το σπιτι νοικοκυρη
-παλιο κρασι και νιο λαδι
-τρυγος θερος πολεμος αναβολη δεν παιρνει
-Μαης αβρεχος μουστος αμετρος
Θυμαμαι ερχομουνα απ'τ'-αμπελια Μαη μηνα κι εκει στη
Πεταλι συναντησα τον μπαρμπα Γακια τον Κουτσουκβελη
[Κουβελη] που ειχε τα προβατα,και μου το'πε,ο μπαρμπα
Γακιας ηταν θυμοσοφος και λαικος ποιητης
-το Νοεμβρη και Δεκεμβρη φυτευε καταβολαδες
-Γεναρη μηνα κλαδευε φεγγαρι μην ξεταζεις
-τον Απριλη τα κουδουνια τον Σεπτεμβρη τα σταφυλια
-τους μηνες που δεν εχει ρο το κρασι θελει νερο
-ο υπνος θρεφει το παιδι ο ηλιος το μοσχαρι
και το κρασι τον γεροντα τον κανει παλλικαρι
.
Στο παλιο χωριο πανω στα Βρυστιανα τη βυζαντινη εποχη τ'αμπελια τα'χανε στα Τσουγκανακια απ'τη μερια προς τα Δρυμονια,σωζονται ακομα μεσα στη δασικη εκταση
οι μαντρες απο τις πεζουλες που ειχανε.
Τους εργατες που εσκαβαν τ'αμπελια τους λεγανε σκαφτιαδες.
Πολλοι Μαχαιριωτες εβαζαν εργατες κι εσκαβαν τ'αμπελια.
Οι εργατες ητανε Μαχαιριωτες αλλα και ξενοι απ'αλλα μερη,που ερχονταν και εμεναν στο χωριο.
Ενας απ'αυτους τους ξενους εργατες ηταν κι ο Θεοφιλος απο την Κεφαλονια,ξακουστος λαικος ποιητης,εφκιαξε πολλα ποιηματα,που σωζονται προφορικα.Ηταν γερος αντρας
και ημερησιως εσκαβε 250 κλουμπια.
Λενε πως ο Μητσο Γκουμας ενας θεορατος θεμελιακος αντρας Κυκλωπας εσκαβε 1200 κλουμπια ημερησιως.
Την εποχη που γινονταν,ωριμαζαν,τα σταφυλια,απο τον Αυγουστο μεχρι που τα τριγυγαν τον Σεπτεμβρη,φυλαγονταν τ'αμπελια απο τον αγροφυλακα τον δραγατη,,που εφτιαχνε
πανω σ'ενα δεντρο μια φρατζατα ενα κατοικιο να μενει και να κοιμαται,κι ηταν ολη τη μερα εκει και κοιτουσε τ'αμπελια,τη φρατζατα την εφτιαχνε με ξυλα ,τα στερεωνε στα κλαδια του δεντρου,και πανω εστρωνε κλαδακια με φυλλα για στρωμα,ητανε ενα σπιτι
πανω και μεσα στο δεντρο .
Αγροφυλακες,δραγατες ,ητανε ο Αντριας ο Πλιατσικας,ο μπαρμπα Ξαρχης ο Βοτσης,αυτος ειχε φρατζατα πανω σε μια κουτσ'πια στ'αμπελι μας στην αρχη στα πανω αμπελια νοτια ,τη θυμαμαι παιδι και μ'αφηνε ν'ανεβαινω πανω και να καθουμαι,χαρα ητανε,
Αγροφυλακας που φυλαγε τ'αμπελια ητανε κι ο Θοδωρακης Κουβελης Νατσας Λασπιας
Το καλυτερο αμπελι λεγανε πως ηταν του Σπυρου Μπουρχα.
Αμπελια ειχαν εκει που απασχολουνταν και εμειναν σε καλυβες οι Τριαντεοι στον Σταχτια,οι Βοτσεοι στον Παλιουρα
.
Απο κανενα σπιτι στο χωριο δεν ελειπε το κρασι.Ολοι ειχανε και πινανε.Καποιοι ομως ...παραπινανε.Ητανε κρασοκανατες.Καποιοι απ'τους παλιους κρασοκανατες ηταν:
ο Γιωργης Λιαμης ο στραβος,ο Τζαπανος,ο γερο Τσαπαρελης,ο Κωσταντης ο Τριαντης
Να κι ενα τραγουδι στην υγεια τους!
ειχα παρεα διαλεχτη
ολο κρασοκανατες
τον γερο Λιαμη τον στραβο
τον γερο τον Τζαπανο
.
Οταν πεθανε ο Κωσταντης Τριαντης οι φιλοι του βγαλανε τραγουδι:
Κυριε μου το τι να'γινε ο Κωσταντης Τριαντης
που'ταν στη Ρουστα ξακουστος και στο Σταχτια γραμμενος
που ηταν και στ'αμπελι του πανωριο κυπαρισσι
Μηδε στη Ρουστα φανηκε μηδε και στο Ριτζερι
μας ειπαν πως επερασε περα στο Καλαμακι
φκιαχνει ασκερι διαλεχτο ολο κρασοκανατες
και πηραν τον ανηφορο και στη Μπαμπινη πανε
πηραν τον Λιαμη τον στραβο το γερο Τσαπαρελη
και περνουν τον ανηφορο στα Βλυζανα να πανε
παιρνουν τον Λια Κοτσαλο το γερο Σταμπλακατο
και περνουν τον κατηφορο στο Βασιλοπλο φτανουν
παιρνουν τον Γιαννο τον Καυκια το γερο τον Λιβανη
και κανουν τον κατηφορο στον Αστακο να πανε
Ετσι μαζευτηκαν ο ενας με τον αλλο ολοι οι κρασοκανατες ασκερι του Διονυσου κι απο ανηφορα σε κατηφορα και σ'ανηφορα περνουσαν ευθυμα γυρω-γυρω με ''κερνατε το κρασι και στην υγεια μας,βρε παιδια''
.
.
.ΓΙΟΥΛΑ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ-Η ΜΕΓΑΛΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΡΙΑ
-ΗΡΘΕ Η ΓΙΟΥΛΑ ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ-ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
''ηρθε η Γιουλα στο πανηγυρι'',ποση χαρα που θα τραγουδισει
και θα την ακουσουμε,
Μαχαιρα,δεκαετια του 1960
η Γιουλα Κοτρωτσου,απο το Αγρινιο,ερχονταν στο πανηγυρι στις 9 Μαιου του Αγιου Χριστοφορου,πολες φορες ηρθε,με ζυγια,οργανα,τον Γιωργο Καλαμπαλικη κλαρινο και
τον Παναγιωτη Κολοκουρα βιολι,
η Γιουλα ηταν ομορφη κοπελα,σεμνη,μεγαλη φωνη,γαργαρη,με ημιτονια,κοριτσιστικη φωνη,φρεσκια δροσερη,ισαξια φωνη με τις μεγαλες γυναικειες φωνες τοτε,τη Τασια Βερρα και την Σοφια Κολλητηρη,
με τη φωνη της γλεντουσαν στις χαρες τους,στους γαμους,με τις πλακες του γραμμοφωνου κι αργοτερα του πικ απ και τις κασσετες,και στα καφενεια με τα ηλεκτροφωνα,και στον Ραδιοφωνικο Σταθμο Μεσολογγιου στην εκπομπη ''η Ωρα των Ακροατων'' βαζανε παραγελιες με τραγουδια της,κανανε αφιερωσεις.
στη Μαχαιρα τραγουδησε στα μαγαζια, του Σταυρου Μακρυπιδη,του Χρηστου Στρατου Κιτα,του Αντωνακη Παπατρεχα Κανατσουλα,του Χρηστου Μπαρμπαρουση
θυμαμαι μια φορα που την ειχε φερει ο Χρηστος Μπαρμπαρουσης και η Γιουλα καθονταν εξω στο καφενειο πρωι με τους αλλους μουσικους,μαζευτηκαμε κι εμεις,μικρα παιδια,
κοντα και τους κοιτουσαμε,εμενα μου αρεσε η Γιουλα,ηταν ομορφη κοπελα,γλυκια,με ειδε,χαμογελασε κι απλωσε το χερι της και μου χαιδεψε τρυφερα το κεφαλι,εγω ενιωσα μεγαλη υπερηφανεια ,απ'ολα τα παιδια διαλεξε εμενα,
πολλα χρονια αργοτερα,το 2004,που ηρθε στο πανηγυρι,την χαιρετησα και της το'πα,
χαμογελασε,βεβαια δεν το θυμονταν,
εγω ομως το θυμομουν,
καποτε την ειχε φερει στο πανηγυρι ο Αντωνακης Παπατρεχας Κανατσουλας,το μαγαζι του ηταν απεναντι απο την καφετερια,σημερα, του Βασιλη Παπασταμου,τοτε ειχε χασαπικο ο Νικος ο πατερας του,ηταν στο πανηγυρι και μια δευτερη κομπανια ζυγια στη κατω αγορα,
αρχισαν να παιζουν τα οργανα,κοσμο ομως,πελατες δεν ειχε,τα τραπεζια αδεια,ειχανε μαζευτει στ'αλλα τα οργανα,αιτια ποια;σερσε λα φαμ,εκει ειχανε μια ομορφη νεαρη τσιγγανα τραγουδιστρια,τσαχπινα και ναζιαρα,που κουνιωνταν χτυπωντας το ντεφι
και τα ζιλια με ναζι και χαρι,ο πατερας του Αντωνακη ο μπαρμπα Λευτερακης,εξυπνος
και καπατσος ανθρωπος,ανησυχουσε,αδεια τα τραπεζια,η ωρα περνουσε,πηγε στη Γιουλα και της ειπε:
''ανοιξτα Γιουλα κι χαθκαμε,ανοιξτα'',και φυσικα εννοουσε ν'ανοιξει τα ποδια,πραγμα αδιανοητο για τη σεμνη και σοβαρη Γιουλα,
οταν ομως τραγουδησε ,η φωνη της μελι,καρδερινα,αηδονι,γεμισαν τα τραπεζια,φισκα το
μαγαζι,μπυρες φιξ σερβιρονταν,απο το ραφταδικο του Ζαρκαδουλα μεχρι κατω στα Καραγιαννεικα τα τραπεζια γεματα,η φωνη κερδισε,...βεβαια ειχανε κι αυτοι μια γυ-
φτσοπουλα τραγουδιστρια να κουνιεται και να χορευει,ηταν πληρης τα οργανα για τον ανταγωνισμο,την ειχανε τη μοστρα τους,
μια φορα που ειχε ερθει η Γιουλα στο πανηγυρι πηγε να γλεντησει στα οργανα κι ο Γακιας Πλιατσικας,ανθρωπος αστειος,ευχαριστος,καλος μαστορας,οικοδομος,κυνηγος,
ειχε τα ολα τα λεφτα πανω του για ν'αγορασει απο τον Συνεταιρισμο στο χωριο ενα τενεκε λαδι,σπορελαιο,εκατσε στο πανηγυρι και πανε ολα τα λεφτα τα'φαγε στα οργανα,
την αλλη μερα η γυναικα του η Παρθενια,τον ρωτησε που
εχει το λαδι,εκεινος της ειπε:
''τ'αφσα στη Γιουλα'',εκεινη,αγαθη γυναικα,πηγε πανω στο σπιτι της Γιουλας του Τσαπαρελλη και της ζητουσε να της δωσει τον τενεκετο λαδι που ειχε αφησει ο Γακιας,
συντομα καταλαβε πως η Γιουλα ηταν αλλη και το λαδι φαγωθηκε
η Γιουλα τραγουδουσε πολυ καλα και τα λαικα τραγουδια,ειχε μεταλλο η φωνη της,ειχε γυρισματα,πανω κατω μεσαια,με ευρος,πληρης φωνη,''ειχε λαρυγγι''. η Γιουλα,τραγουδου-
σε γλυκα τρυφερα,λεβεντικα,τραγουδησε και με τον Μεγαλο Ξηρομεριτη Τραγουδιστη
Τακη Καρναβα,
.
.
Βελα
το νησακι στη Βελα
ΟΙ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΒΕΛΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1960
- ΧΡΟΝΙΚΟ-
ΠΑΜΕ ΣΤΗ ΒΕΛΑ ΓΙΑ ΜΠΑΝΙΑ [απο τη Μαχαιρα]
παμε στη Βελα-θα παμε στη βελα-ειμαστε στη Βελα-πηγαμε στη Βελα-πηγαινουμε στη Βελα-για μπανια,
καθε χρονια,τον ιδιο καιρο,αρχες και μεσα της δεκαετιας του 1960,τελος Ιουλη μεχρι τον δεκαπενταυγουστο και μετα,20-25 αυγουστου,πηγαιναν για μπανια απο το χωριο,τη Μαχαιρα ,πηγαιναν οι γιαγιαδες και παιρναν τα εγγονια μαζι τους,να κανουν μπανια,
ν'αμπολυσουν τα νευρα,πηγαιναν με τα γαιδουρια ,τα μουλαρια τα μπλαρια και τα αλογα φορτωμενα τα πραματα τους,ρουχα μαντανιες να σκεπαστουν,τροφιμα,ψωμι,τυρι,λαδι
να'χουν να φανε,νερο,διαφορα συγυρια,τηγανια,τα πιατα,νταμτζανες για νερο,κατσαρολες να μαγειρευουν,ολα τα αναγκαια,
φευγανε το απογευμα που επεφτε το καμα η' πολυ πρωι,απο το χωριο στη Τσαπουρνια στα Δασκαλεικα εφταναν κατω στο Αχιλειο στη Βασλοπ'[το Βασιλοπουλο],εκει διανυχτε-
ρευαν σε καποιο συγγενικο σπιτι στην αυλη του η' αν δεν ειχαν συγγενεις σε καποια λακκα εξω αν εφευγαν το απογευμα και θα νυχτωναν,ξυπναγαν το πρωι και συνεχιζαν το δρομο τους,απο κει στριβανε περνανε το μονοπατι και απο τη Μερατζουλα κατεβαινανε προς τη
θαλασσα και φτανανε στη Βελα,στις παραλιες της Βελας, εκει φτιαχνανε στην ακρογυαλια καλυβες,τσατουρες,με ξυλα και καλαμια,εκει μενανε,
τοτε δεν υπηρχε ο δρομος απο τον Αστακο προς τον Μυτικα,ουτε ο δρομος απο το Βασιλο-
πουλο,εκει πιανανε θεση,εβρησκαν αυτους που ειχανε παει μπροστυτερα,απο τη Βασλοπ',
απο τη Μαχαιρα,παραθεριστες,οι πατεραδες αφου αφηναν τις μανες τους,τις γιαγιαδες,και τα παιδια και τα εγκαθιστουσαν στις καλυβες γυριζαν στο χωριο,ειχανε δουλειες,τα καπνα,
ηταν στο μαζεμα,καιγονταν,οι γιαγιαδες επρεπε να κανουν μπανια,ν'αμπολυσουν τα νευ-
ρα,να τριφτουν τ'αρθριτικα,να φυγουν οι ψυξεις,να περασουν το χειμωνα,το αλατι ,
η θαλασσα ηταν ιαματικη,οι γιατροι ελεγαν να καμουν δεκα-δεκαπεντε μπανια,τοσα
φτανουν ,ειναι καλα και στα παιδια τα μπανια κανανε καλο, το αλατι αργαζε το κορμι,
ο ηλιος καιει το κορμι,το ιωδιο που αναπνεανε,θα περνουσαν το χειμωνα χωρις να κρυωσουν,να θερμανθουν,ηταν τα μπανια,θεραπεια,κουργιαλο,τοτε δεν ειχανε μαγιο,μπανιαρα,οι γυναικες με τα μισοφορια και οι αρσενικοι με τα σωpβρακα,εκει
που κανανε μπανιο οι γυναικες η παραλια ηταν αβατο,απαραβιαστο,τα γυναικεια μπανια,ουτε αρσενικα παιδια δεν πηγαιναν εκει,τα διωχνανε,οι γυναικες σκαβανε στην αμμο στη λακκα λουμπες επιμηκεις στο μηκος του σωματος,καθε μια ειχε τη δικια της λουμπα,αυτη η λουμπα γεμιζε με θαλασσινο νερο που εβγαινε μεσα απ'το χωμα,και το ζεστανε ο ηλιος,γινοταν το νερο χλιαρο,θερμο,καυτο,εκει μεσα μπενανε και ξαπλωνανε,τις σκεπαζε το ζεστο νερο και τις ξεκουραζε,τις αλαφρωνε,ποτιζε το σωμα τους,μ'ολα τα στοιχεια του,στο κεφαλι φορουσανε ενα μαντηλι να μην τους καψει και τους ζαλισει
ο ηλιος, φαντασθητε το θεαμα την εικονα,στη λακκα στην αμμο να προεξεχουν μεσα απο
τις λουμπες τα κεφαλια με τα μαντηλια,τα παιδια κανανε μπανιο κολυμπουσαν,πλεανε, εκει στη παραλια που ειναι μπροστα απ'το νησακι,μια ξερα,20μ μηκος επι 10μ πλατος
επιφανεια, εκατο μετρα περιπου αποσταση απο την ακτη,καποια παιδια που ξερανε μπανιο,να κολυμπανε,κι ειχανε αντοχη και δεν φοβοντουσαν πηγαιναν στο νησακι,
ανεβαιναν πανω του κι απο κει φωναζαν και χειρονομουσαν προς τους αλλους απεναντι,
περηφανα για το κατορθωμα τους,κανανε και αγωνες,συναγωνισμους ποιος θα φτασει πρωτος πιο γρηγορα στο νησακι και ποιος θα γυρισει πιο γρηγορα,πρωτος,καθημερινα κανανε δυο μπανια,ενα το πρωι κι ενα τ'απογευμα,υστερα οταν επεφτε ο ηλιος,στη Βελα αργει να πεσει ο ηλιος,να δυσει, κι εχει ενα φανταστικο ηλιοβασιλεμα,ολο χρωματα,
πορφυρα κοκκινα πορτοκαλια μωβ χρωματα,
τοτε που δροσερευε χωριζονταν σε δυο ομαδες τα παιδια και παιζανε μπαλα ποδοσφαιρο στη λακκα μπροστα απο τη παραλια,εκει γνωριζονταν τα παιδια μεταξυ τους απο τη Μαχαιρα και τη Βασλοπ' ,με τις ντριπλες,τα σουτ,τις πασες,ηταν η αποθεωση μιας αλλης μερας που περασε στη Βελα,υστερα οταν βραδυαζε και νυχτωνε καθονταν να φανε,οι γυναικες ειχαν μαγειρεψει εξω στην αμμο ,αναβαν φωτια ,εψηναν ψαρια, η' κρεας,
εβραζαν και φαγητα,και τηγανιζαν,μυριζε φαγητο η παραλια,ετοιμαζονταν το τραπεζι,
καθοντουσαν ολοι να φανε,ειχαν αναψει λαμπες πετρελαιου να βλεπουν,εξω τρωγανε,
διπλα στη θαλασσα που ερχονταν κι εφευγε,που κυλαγε,αφου τελειωναν το φαγητο μαζευονταν οι ανθρωποι στις καλυβες ,σε καποια καλυβα,γινονταν παρεες και κουβεν-
τιαζαν,οι μεγαλες γυναικες,ελεγαν διαφορα,αστειευαν,γελουσαν,θυμοντουσαν,ελεγαν τα βασανα τους, πολλα ειχαν να πουν απ'αυτα που εχει και κουβαλα ο κοσμος,τα παιδια ακουγαν,τις ιστοριες των μεγαλων,η θαλασσα,ηρεμη η' με κυμα,η παλιρροια,αν ειχε φεγ-
γαρι ηταν ασημενια,τοπους,κινουμενο φως,ειχε και φωσφορισμο στα νερα,ακουγαν τον ηχο της θαλασσας,την ανασα της,το κυμα στην αμμο,το νερο ανασηκωνε τα χαλικια,τ'α-
φηνε κι εφευγε πισω,ηχος περιοδικος,επαναλαμβανομενος,που τα νανουριζε τα παιδια,
κλεινανε τα ματακια,κατω απ'τ'αστερια ερχονταν ο υπνος ελαφρυς δροσερος ζεστος,
χαδι,της μανας,εβλεπαν και τις βαρκες με τα φωτα,τα γρι γρι,που εβγαιναν για νυχτερινο ψαρεμα, εβλεπαν και τα φωτα στο νησι απεναντι τον Καλαμο κι ο υπνος τα επαιρνε,τα σκεπαζαν εκει εξω που επεσαν να μην κρυωσουν τη νυχτα,η' τα πηγαιναν μεαα στη καλυβα να κοιμηθουν ,τα μικροτερα τα σηκωναν στην αγκαλια τους,
το πρωι ξυπνουσαν οταν χτυπαγαν την επιφανεια της θαλασσας οι πρωτες ακτινες
του ηλιου και ζεστανε,οι γυναικες καθαριζανε τις κατσαρολες τα πιατα και τα τηγανια στη θαλασσα,τα τριβανε με την αμμο,ειχε κι ενα πηγαδι στη λακκα πιο πανω,το νερο ηταν αρ-
μυρο,γλυφο,δεν πινονταν,για πλυσιμο το ειχαν,για τα ρουχα,ποτιζαν και τα ζωα απο κει,τα γιδια και τα γουρουνια,την καθημερινη τους φυσικη αναγκη την εκαναν στα υψωματα,πι-
σω απ'τα πουρναρια,αλλο θεαμα κι αυτο,να πηγαινουν προς τα κει και να γυριζουνι,αλλες εποχες τοτε αλλοι ανθρωποι,αθωα χρονια,φυσικα,απολυτα φυσικα,
απο τον Αστακο και τον Μυτικα ερχονταν βαρκες το πρωι και πουλουσαν,φρεσκα ψαρια,
φερνανε και ντοματες,καρπουζια,πεπονια,διαφορα τροφιμα, αγοραζαν να φανε,καθε Σαββατο ερχοντανε απ'το χωριο ο πατερας, η' εστελναν με καποιον αλλο, κι εφερνε ψωμια και τροφιμα,συκα,απιδια αχλαδια,τα πρωτα σταφυλια,το ψωμι ηταν φρεσκο,καρβελια απ'τον φουρνο,εφερναν και νεα,να μαθουν τι γινεται,επειτα γυριζαν παλι πισω,στη δουλεια,στα καπνα,μεχρι το αλλο Σαββατο,ερχοντουσαν με τα γαιδουρια και τ'αλογα,
αναλογα πεζοι η' καβαλλα,μερικοι παραθεριστες ερχοντουσαν με καικι απ' τον Αστακο,
κι ετσι εφευγαν απο τη Βελα,με το καικι,για σωσιβια ειχανε σαμπρελες απο τις πισω μεγαλες ροδες των τρακτερ,απο τα μπελαρους κι απο τις ροδες φορτηγων αυτοκινητων,
απ'αυτες πιανονταν ,να ξαποστασουν κι απο κει κανανε βουτιες ειχε η θαλασσα στις πετρες αχινους,τους καλογερους τους μικρους,και τους μεγαλους αχινους,τους κανονικους,επρεπε να προσεξεις να μην τους πατησεις,γιατι αν μπουν τ'αγκαθια ει-
ναι δυσκολο να βγουν,θα ποναει το ποδι,η πατουσα,δεν μπορεις να πατησεις και θα κουτσενεις για μερες,αν πατουσε καποιος αχινο για να βγαλει τ'αγκαθια αλοιφε με λαδι
το μερος που ειχανε μπει και προσπαθουσε να τα βγαλει ενα-ενα με βελονι,με τις ωρες υπομονετικα,να μην σπασουν γιατι τοτε εμεναν μεσα,δεν βγαινανε,
πολλοι ξερανε να ξεχωριζουν τα χταποδια και να τα πιανουν,με τα χερια η' με καμακι,ειχε
πολλα χταποδια τοτε,τα χτυπουσαν στους βραχους και τα γουλιζαν,υστερα ειτε τ'απλω-
νανε στον ηλιο να ξεραθουν ειτε τα εψηναν ωμα,μοσχοβολουσε ο τοπος,η παραλια,
εκει γυρω βοσκουσαν και γιδια,ακουγες τα κουδουνια και τις φωνες τους,τα'βλεπες,
κατεβαιναν μεχρι κατω στη παραλια,στην ακρη της θαλασσας,παρα θιν αλος,αναμεσα στις τσατουρες στις καλυβες,
ητανε και πολλα γουρουνια,κυλιοντουσαν στα νερα,εκει που ηταν το πηγαδι,για το ποτισμα,αναγλυτσαζαν,επρεπε να τα προσεχεις γιατι μπορουσαν να μπουν μεσα στη
καλυβα και να φανε οτι βρησκανε,δεν αφηναν τροφιμο για τροφιμο,ψωμια,καρπουζια,
πεπονια,ντοματες,κολοκυθια,πατατες,ολα τα σαρωνανε,αυτα τα γουρουνια καθαριζανε τρωγανε κι οτι πεταγαν,φλουδες απο καρπουζια,πεπονια,τ'αποφαγια,φυσικος οικολογικος καθαρισμος,
υπηρχαν και μαγαζακια στημενα στη παραλια,ειχαν γκαζοζες αναψυκτικα,ουζο,μπυρες
σε βαρελια με παγο,ψενανε στη σουβλα κατσικι,η' προβατινα,και γουρουνοπουλο,
νοστιμοτατο με κριταανιστη πετσα,ητανε τα μαγαζια και χασαπικα σφαζανε ζωα
ν'αγορασει ο κοσμος κρεας,
πολλες φορες τυχαινε να πιασει ξαφνικη μπορα που περνουσε,τυχαινε ομως να ειναι δυνατη με πολυ νερο και αερα και τους ξεσηκωνε τις καλυβες,τοτε αν ηταν προς το τελος της διαμονης των μαζευαν τα πραγματα τους τα φορτωναν κι εφευγαν,του χρονου θα ξαναγυριζαν με το καλο,
ετσι περνουσαν τις μερες τους στη Βελα στα μπανια,οι ανθρωποι που παραθεριζανε εκει,κανανε παρεες,ασκουνταν το κορμι,μαυριζαν,τα παιδια γινοντουσαν μαυρα σαν γυ-
φτακια,και μετα της Παναγιας τον δεκαπενταυγουστο κατα τις 20-25 του μηνος γυριζαν στο χωριο,και διηγουντουσαν πως περασαν,
μια μυθικη εποχη,
τωρα που πια ολα αλλαξαν μενουν εκει στις παραλιες τα ιχνητους,οι φωνες τους,οι κινησεις τους,οι συναναστροφες τους,
η παρουσια τους ,
η ελαχιστη και μεγιστη
Παραλία Βελας, περίπου μεσα 1970, 4 οικογένειες Μαχαιριωτων παραθεριστων στη Βελα,
του Τάκη Τριαντη, Κώστα Γερογιαννη, του Αντωνάκη Παπατρεχα και Χρήστου Μπαρμπαρουση, με τον Βαγγέλη Χηρα και τη γυναίκα του από τον Πρόδρομο,κι ο μπάρμπα Στρατος Ντουμιας Παπασταμος,
η φωτογραφία τραβήχτηκε από δύο Γερμανούς που απεικονιζονται στη φωτογραφια
(χρονοφωτογραφιση), επίσης φαίνεται και το αυτοκινητο ο σκαραβαίος τους,
και από τη Γερμανία έστειλαν αυτή τη φωτογραφία ντοκουμέντο, ένα σπάνιο καταπληκτικό
και συγκινητικό πορτραίτο ανθρώπων και εποχής, τους ευχαριστούμε θερμά
κι αν την δουν να ξανάρθουν να τους φιλοξενησουμε
.
.
τ'Λακια το πηγαδι στα ρυακια
ΤΟ ΠΟΤΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΦΥΤΕΜΑ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ ΠΟΥ
ΚΟΥΒΑΛΟΥΣΑΜΕ ΑΠ'ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ
.
θυμαμαι παιδι στα 14-15 μ'εστελνε ο πατερας μου και πηγαινα στο πηγαδι τ'Λακια,εκει ηταν και το Βοιδοπηγαδο, στα ρυακια με το γαιδουρι και τις βαρελες φορτωμενο να κουβαλισω νερο να ποτισουμε τον καπνο,στο φυτεμα,
εβγαζα το νερο με το σατιλι απ'το πηγαδι,εριχνα μεσα το σατιλι,εδωνα μια ντακλια με το χερι στη τριχια κι αναποδογυριζε το σατιλι και γεμιζε,το τραβουσα,το εβγαζα και το
αδειαζα μια φορα στη μια και μια φορα στην αλλη βαρελα,να γεμισουν μαζι,να μην μπαιλισει το φορτωμα,να μην γυρισει το σαμαρι κι ανατραπουν οι βαρελες,γιομιζα τις βαρελες και τα ανοιγματα τα βουλωνα με σπερδουκλια να μην χυνεται το νερο στο δρομο,που τραμπαλιζονταν το φορτιο απ'τις πετρες και τις λακουβες που ειχε και
γυρναγα στο χωραφι,καπου 500 μετρα μακρυα ηταν το πηγαδι,πολλες φορες πηδουσα
και στο κωλο του γαιδουριου και πηγαινα καβαλα,
εκει στο χωραφι σηκωνονταν απ'το φυτεμα ο πατερας κι ερχονταν και ξεφορτωναμε τις βαρελες,και τις κουβαλουσαμε στα χερια,μια εγω βαρελα μια αυτος και τις αδειαζαμε στο βαρελι,και στ'αλλα βαρελια,να γεμισουν,
στο πηγαδι πηγαινοερχομουνα πολλες φορες τη μερα για να κουβαλισω νερο,
μ'αυτο το νερο ποτιζαμε τον καπνο που φυτευαμε στο Λιβαδι που ειχαμε δυο στρεματα χωραφι,και το βαζαμε καπνο τελευταιο,ητανε εξω απ'το χωριο,δυτικα,στο δρομο προς τη Σκουρτου,στα Λιβαδια των Κολοβαιων,
τοτε ποτιζαμε τον καπνο,τα φυντανια,τις ριζες που φυτευαμε με τις ποτιστρες απο αυλακι σ'αυλακι,
φυτευαν ο πατερας,η μανα,περναμε κι εργατες,μια αργατσα,εργατρια,για φυτεμα και καποια φορα πηραμε κι εναν αργατη,εργατη,αντρα ξεμοτοχ' ,μοναχα,για να ποτιζει,
ποτιστης,
ποτιζαμε το καπνο με τη ποτιστρα,χυναμε συγκεκριμενο νερο σε καθε ριζα,το κανονιζαμε ακριβως,τη ποσοτητα που θα ριξουμε,που χρειαζεται να πιασει η ριζα,αναλογα την υγρασια,την νωπη,που ειχε το χωραφι,
στα Λιβαδια ο τοπος ηταν βαρκος,κρατουσε νερα,γι'αυτο φυτευαμε τελευταια εκει,
τον Μαη,βαστουσε νωπη,γιατι μετα που μεγαλωνε η ζεστη ξεραινονταν ο τοπος,
αλλα και προσεχαμε το νερο να πεσει στη ριζα ακριβως,να μην χαθει,
ριζα-ριζα τσακ-τσακ-τσακ απ'το'να αυλακι στ'αλλο αυλακι κι απ'το'να κατεβατο στ'αλλο κατεβατο μεχρι να σωθει το χωραφι
.
.
BAAM ! BOOM ! -3μ χ 4,50 μ -χ.ν.κουβελης
Η ΝΑΡΚΑ ΣΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΤΟΥ ¨43 ΣΤΗ ΠΕΤΑΛΙ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[απο μαρτυριες]
.
[θυμαται ο μπαρμπα Χρηστος Μπαρμπαρουσης]
ημουνα παιδι κοντα στα 14 με 15 πηγα στο πηγαδι στη Μουρκοπουλου για νερο,εκει ειδα καθονταν τρεις,το θυμαμαι καλα σαν τωρα,ο ενας ηταν ο μπαρμπας μου ο Σπυρος Μπαρμπαρουσης,οι αλλοι δυο ηταν ο Γιωργος ο Ρεβυθης ο Γεροδημος και ο Νωντας
ο Καραμπερης,που κουτσενε,ηταν στην οργανωση,μου ειπε ο μπαρμας μου να φυγω αμεσως,να τα μασω,ειδα τα προβατα του Πλιακου να πανε πανω κατω,τοτε ακουσα θορυβο απο αυτοκινητο και μετα ενα μπουμ και σηκωθηκε πολυ ανταρα σκονη
λιθαρια μαυριλα , οι τρεις εφυγαν γρηγορα και χαθκανε μεσα στα πουρναρια,ημουνα εκει παρων κι αυτα τα ειδα με τα ματια μου,ητανε χινοπωρια,ειχε σταφυλια,μετα απο τοτε που καψανε οι Ιταλοι το χωριο στις 9 Μαη στο πανηγυρι γιατι τους βαρεσαν οι ανταρτες
στη Τσαπουρνια,μια Ιταλικη ποστα ταχυδρομειο,αυτο εγινε το Μαη του '43,μετα που κατερρευσαν οι Ιταλοι ηρθανε εδω οι Γερμανοι,και ενα Γερμανικο ταχυδρομειο καθε βδομαδα πηγαινε απ' τ' Αγρινιο στον Αστακο κατω,τοτε οι ανταρτες ηθελαν να το
βαρεσουν κι εβαλαν ναρκα,εσκαψαν λακκο στο δρομο πανω στη Πεταλι εκει ου ειναι το γηπεδο τωρα,εβαλαν τη ναρκα μεσα στο λακκο και την εχωσαν κι ολη τη μερα περνουσαν τα προβατα του Γιωργου Πλιακου πανω κατω να μη φαινεται που την εχωσαν,οταν
εφτασε το αυτοκινητο των Γερμανων και πατησε πανω εσκασε η ναρκα,σηκωθηκε ανταρα αλλα το αυτοκινητο δεν επαθε τιποτα ουτε κανας Γερμανος βαρεσε,ειχαν βαλει μπροστα απ'τ-αυτοκινητο ενα σαν πλατφορμα να τους φυλαξει απο καποια ναρκα,οι Γερμανοι συ-
νεχισαν το δρομο τους ,
[απο αλλη μαρτυρια]
περασαν απ'το χωριο τη Μαχαιρα,στο χωριο δεν ηταν κανενας,ολοι ηταν εξω στο λογγο στα χωραφια κρυμμενοι κι απο κει κοιταγαν να δουν τι εγινε,οι Γερμανοι εβαλαν φωτια στα γραφεια της οργανωσης στου Σαμαρα,αλλα δεν καηκε δεν επιασε φωτια,
στα δρομο εκει στα Δασκαλεηκα επεσε πανω στους Γερμανους ο Βασιλης Μακρης που ερχονταν απ'τη Βασλοπ' με το μπλαρ' του ειχε παει σε καποιο συγγενη τ' να παρει μια βαρελα για το κρασι,τον σταματησαν οι Γερμανοι,του ειπαν απο που ειναι,τους ειπε,
Μαχαιρα,οι Γερμανοι ακουσαν Μαχαλα και ειπαν γκουτ Μαχαλα,αλλιως δεν θα γλυτωνε,τον πηραν μαζι τους κι αυτον και το μπλαρ',στη Βασλοπ' το χωριο σταθηκαν στο μαγαζι του Τσοβολα κι εκατσαν κι επιναν,μεθυσαν,τοτε ο Βασιλης βρηκε την ευκαιρια
και το'σκασε χωρις το μπλαρ',οταν τον καταλαβαν τον κυνηγησαν,τον πυροβολησαν,αλλα δεν τον πετυχαν,κι αυτος ρεμα το ρεμα εφτασε στα Βρυστιανα κι απο κει στη Μπαραστα
κι ετσι ηρθε στο χωριο και γλυτωσε,το μπλαρ' το πυροβολησαν και το σκοτωσαν
.
.
Λιας Τσαπαρελης,καραγκιοζοπαιχτης-Μαχαιρα Αιτωλοακαρνανιας-Λευκαδα
ΛΙΑΣ ΤΣΑΠΑΡΕΛΗΣ Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗΣ
ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
Ο Λιας Τσαπαρελης πρεπει να γεννηθηκε απο το 1920 μεχρι το 1922,ηταν παιδι του Πανου Τσαπαρελη απο δευτερο γαμο με τη Βασω[Γιωργαλη]απο το Δραγαμεστο,σημερινο Καραισκακη,,παιδια της Βασως ηταν ο Λιας,ο Αντρεας,ο Γιαννος και μια κοπελα,απο τον πρωτο γαμο του πατερα του με την Γιουλα αδερφη του Χρηστου Παπατρεχα[Καμπανα]ειχε αδερφια,ξαναδερφια,τον Γακια Τσαπαρελη ,τον Νασο,την Τσαντα [Αλεξανδρα]Χαβα[Λιαπη],ο πατερας του ηταν ανθρωπος του πιοτου του φαγητου και του κυνηγιου,γυριζε παντα μ'ενα δικανο στον ωμο,απο Μαχαιρα Δραγαμεστο χτυπαγε κανα λαγο και παλι
πισω Μαχαιρα,ο Λιας και τ'αδερφια του ορφανεψαν μικρα απο μανα,
καποιος θυμαται τη Μαρια Βοτση,μια πολυ ομορφη κοπελα,ξαδερφη τους,μεσα σ'ενα μεγαλο τηγανι να ζεστενει τραχανα κι αυτα τα ορφανα παιδια να τρωνε απ'το τηγανι με τα χερια,
ποτε εμαθε τον Καραγκιοζη κι απο ποιον δεν ξερω,στο στρατο;καπου αλλου;παντως αρχισε να παιζει καραγκιοζη,ηταν καλος,εκανε ολες τις φωνες και τραγουδουσε πολυ καλα,πολλοι πη-γαιναν να τον ακουσουν για το τραγουδι του,ηταν κι αυτος ανθρωπος του πιοτου και του φαγητου,σαν τον ηρωα του τον Καραγκιοζη,χωρατατζης,παντρευτηκε μια γυναικα απ'τη Λευκαδα γι'αυτο πηγε μετα στη Λευκαδα κι εμενε και κει πεθανε,εδω εμενε στ'αδερφια του,στον Γακια Τσαπαρελη,νοικιασε οταν παντρευτηκε σπιτι στου Γρηγορη του Μακρη,αποκτησε τεσσερα παιδια,δυο αγορια και δυο κορες,ενα παιδι του το βαφτισε Πανο στο ονομα του πατερα του,οπου πηγαινε να παιξει ειχε γνωριμιες και ρωτουσε που εχει καλο κρασι και φαι,τυρι,γυριζε κι επαιζε και στα γυρω χωρια,στη Σκουρτου,στη Μπαμπινη,στη Χρυσοβιτσα,στον Προδρομο,στη Μαχαιρα επαιζε στο μαγαζι του Λια Κουτρομανου,στο μαγαζι του Χαριλαου Μποζωνη,στου Μακρυπιδη και στου Κασαλη,Σταματη Παπασταμου,επαιξε μια φορα,το εισιτηριο ηταν μια δραχμη,δυο,αλλα και καμια μπουκαλα κρασι,πηγαιναν και γυναικες και τα παιδια,αυτα καθονταν μπροστα και κατω,οι αλλοι σε σειρες καθονταν σε σανιδες,ταβλες,τρεις καρεκλες και πανω μια σανιδα,οι παραστασεις γινονταν οταν νυχτωνε,στη σκηνη για φωτισμο ειχε λαμπα λουξ,εδωνε δυο παραστασεις στη Μαχαιρα και μετα πηγαινε στ'αλλα χωρια,ηταν χαρα το γεγονος να παιξει στο χωριο,
παιδια γυριζανε στα σοκακια του χωριου και χτυπουσαν ενα κουδουνι και φωναζαν:
''αποψε θα παιξει Καραγκιοζης'',τα παιδια αυτα εβλεπαν τζαμπα,μεσα στη σκηνη ηταν μονος του,επαιζε και τραγουδουσε,δεν ειχε μουσικους,ολα μονος του,εκανε με μαεστρια
ολες τις φωνες,γυριζε τις φωνες του Καραγκιοζη,του Χατζηβατη[Χατζατζαρη],του Μπαρμπα Γιωργου,του Νιουνιου,του Σταυρακα,του Μορφονιου,τα Κολλητηρια[Κολλητηρης-Κοπριτης-Μυριγκοκος],του Πασα,του Βελιγκεκα,της Βεζυροπουλας,της γυναικας του Αγλαιας,του Εβραιου],του Μεγαλεξανδρου κι ολων των αλλων ηρωων,ολα τα χαραχτη-
ριστικα και τα ημιτονια των φωνων τους,ωραιοτερο καραγκιοζη δεν εχω ακουσει,τα εργα του ηταν απ'ολο το ρεπερτοριο του Καραγκιοζη,κωμικα και ηρωικα,ο Καραγκιοζης Μαγειρας,ο Καραγκιοζης Φουρναρης,ο Καραγκιοζης Προφητης,ο Καραγκιοζης Γραμματικος,ο Γαμος του Καραγκιοζη,ο Γαμος του Μπαρμπα Γιωργου,ο Μεγαλεξανδρος και το καταραμενο φιδι,ο Καπεταν Γκρης,ο Αθανασιος Διακος,ο Κατσαντωνης,η Γκολφω και αλλα,τραγουδαγε και πολυ καλα,ελεγε ενα τραγουδι:
αποψε ειδα στον υπνο μου
ειδα και στ'ονειρο μου
μελισσι με τριγυριζε
απανω στο κεφαλι
μια μελισσα με τσιμπησε
αναμεσα στα χειλια
και στο δεξι μου μαγουλο
ειχε και μια συνηθεια να πειραζει με τον Καραγκιοζη καποιους απ'τους θεατες,πολλοι δεχονταν τ'αστεια και τα πειραγματα του και γελαγαν,καποιοι δεν τα δεχονταν και θυμωναν και ακουγες ''Λια σταματα γιατι θα βαλω τον μπαρμπα Γιωργο να σε δειρει'',
μετα τους περνουσε.
οταν εφυγε απο τη Μαχαιρα κι εμενε με την οικογενεια του στη Λευκαδα ερχονταν δυο-τρεις φορες το χρονο να παιξει,τελευταια,μετα απο χρονια αφου ειχε αποσυρθει απο το επαγγελμα του καραγκιοζοπαιχτη,[κυνηγηθηκε απο τη Χουντα του 1967 για τα πολιτικα
του φρονηματα]ηρθε δυο φορες στο χωριο το 1982-και το 1983 τον εφερε ο Πολιτιστικος Συλογος,
πεθανε στη Λευκαδα κι απ'αυτον τον πολυ σπουδαιο καλιτεχνη καραγκιοζοπαιχτη δεν εχει μεινει σχεδον τιποτα,ουτε οι φιγουρες του,ουτε καμια ηχογραφιση,ουτε καμια βιντεο-
γραφιση καποιας παραστασης του,μονο καποιες σκορπιες μνημες ανθρωπων απο το χωριο που τον ειδαν και τον ακουσαν να παιζει Καραγκιοζη και να τραγουδα και τον θαυμασαν
κι εγω τον ειδα και τον ακουσα να παιζει Καραγκιοζη στο μαγαζι του Μποζωνη,ηταν καταπληκτικος,και μου φαινονταν πως και φυσιογνωμικα πολυ εμοιαζε στον Καραγκιοζη,
μελαχροινος,το σωμα του,το κοψιμο του κεφαλιου,
αυτος ηταν ο Λιας Τσαπαρελης ενας αυθεντικος Καραγκιοζοπαιχτης απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου
εβγαζε τον Καραγκιοζη και τραγουδαγε αυτα τα τραγουδια
ο Λιας Τσαπαρελης τη δεκαετια του 1950 οταν ερχονταν στο χωριο να παιξει Καραγκιοζη
στην αρχη της παραστασης εβγαζε τον Καραγκιοζη και τραγουδαγε αυτα τα..πονηρα
τραγουδια:
και μια παπαδια
και μια παπαδια δεν εκανε παιδια
και ηταν παντα η καημενη
ηταν στεναχωρημενη
φευγει ο παπας
φευγει ο παπας παει στη ξενητεια
και στο σπιτι μπηκε ο διακος
που'τανε νεος κι αφρατος
και πανω στους εννια
και πανω στους εννια γενναει η παπαδια
γιε μ' και κανει ενα δρακο
που'μοιαζε στο διακο
.
.
[κυρα Θανασαινα κυρα Θανασαινα]
μια γειτονισα μια χηρα κουτσομπολα
της φιθυρισε μια μερα στο αυτι
κυρα Θανασαινα σα θελεις να γεννησεις
στο παπα να πας να διαβαστεις
κι ο παπας την ευλογα
μα η Θανασαινα ειχε φλογα
που δεν εσβηνε με ξορκια κι αγιασμους
τι κουτος που ευλογουσε
τι κουτος που εξηγουσε
δεν της ερριχνε πεντ'εξι αφορισμους
(κι εδώ ο Καραγκιόζης έκανε τις... κατάλληλες κινήσεις)
.
.
Ο ΘΕΟΦΙΛΟΣ [ΜΑΚΡΗΣ]-Ο ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΗΣ ΡΙΜΝΑΔΟΡΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ
ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1950
[απο διηγηση του Δημητριου[Τακη] Ζαρκαδουλα,74 χρονων]
ο Θεοφιλος ηταν απο τη Κεφαλονια στη Μαχαιρα ηταν[πρεπει να'ταν] πριν
το 1963,γιατι τοτε βγηκε η αγροτικη συνταξη [θεσπισθηκε να πληρωνε 20%
επι χαρτοσημου συνταξης]ο Θεοφιλος ειχε φυγει και ξαναρθε και επαιρνε
υπογραφες απ'αυτους που δουλεψε και απο προεδρους κοινοτητας για να
παρει συνταξη.
Στην εμφανιση ηταν ψηλος αδρα χαραχτηριστικα μεγαλος ανθρωπος ηταν,
ηληκιωμενος,μυτη μεγαλη,ματια [οχι γαλανα]καστανα,ξερακιανος κι ηταν
ανυπαντρος.Πριν ερθει στη Μαχαιρα γυρισε το Ξηρομερο.
Κι εγραψε το ποιημα:
Πανω στο Ξηρομερο
στα ομορφα χωρια
πολλα χρονακια περασα
με τη ζωη εργατη
Στη Μαχαιρα ενα διαστημα εμενε στο παραγκακι του Κωστα Ζαρκαδουλα δωρεαν,
ειχε και τζακι μεσα.Πιο μπροστα δεν ξερω που εμενε.
Τον επερναν για εργατη,ξελακωνε με κασμα τα χωραφια και ξερολιθιες εκανε και
αμπελια εσκαβε και δεν ηθελε να τον ενοχλεις γιατι εγραφε ποιηματα.
Ηταν ησυχος ανθρωποςενα κρασακι επινε και τον ταιζαν εκει που δουλεβε.
Σ'ολα τα μαγαζια πηγαινε.Στεκι ειχε το ραφειο του Κωστα Ζαρκαδουλα και το τσαγ-
καρικο του Κωστα Ρουκη που ηταν εκει διπλα.
Τον ηθελαν για παρεα,και ειδικα εκανε με τον Γιωργο Σκεβη ,αυτος ηταν καλατζης,
απο την Ηπειρο,κατατρεγμενος κι ειχε την οικογενεια του στο Σιδερουν Παραπετα-
σμα[Ανατολικο Μπλοκ].
Μια μερα ο Σκεβης επινε το κρασακι του στου Μακρυπιδη ,μπηκε κι ο Θεοφιλος
κι εκατσε μαζι του κι εγω,οταν τους ειδα,εβγαλα το ποιημα:
μεσ' της ταβερνας τη γωνια
ενας πονεμενος πινει
τον πονο που'χει στη καρδια
με το κρασι τον σβηνει
κι ενας που' ωρα τον κοιτα
χωρις μιλια να λεει
παει κοντα ακουμπα
κι αρχιναει κι αυτος να κλαιει
Ο Θεοφιλος εβγαζε ποιηματα [εκανε οπως εκαναν οι ριμναδοροι Κεφαλονιτες
σατυρικοι ποιητες]:
-Ηταν στο μαγαζι του Κιτα[Χρηστου] Στρατου ,εκει ηταν κι ο Βασιλης Καρελακης
ανθρωπος νοικοκυρης,ηταν και μυλωνας και συζητουσαν.
Ο Βασιλης Καρελακης ειχε το ιδιωμα οτι μιλουσε πολυ αργα.Αυτο ενοχλησε
τον Θεοφιλο και βγηκε στη πορτα κι ειπε το ποιημα:
Στου Κιτα Στρατου τρεξατε ν'ακουσετε λιγακι
την ευγλωττια τη πολυ του Τσιλια Καρελακη
Ο Τσιλιας Καρελακης ειναι πατηρ Τρομαρας
και γεωργος και μυλωνας και ρητωρ χαζιμαρας
-Στο ερειπιο του Λιαμη[μαγαζι που το εκαψαν οι Ιταλοι στις 9 Μαιου,το 1943]
οποιος εφτανε πηγαινε και κατουρουσε κι εχεζε.Ο Θεοφιλος ηταν στο μαγαζι
του Νικου Ματσαραγκα[Παπασταμου] και σηκωθηκε για να παει στο ερειπιο
να κανει κι αυτος κι ειπε το ποιημα:
Οποιος παει κι οτι κανει στη ψυχη του Μιλιου Λιαμη
παω κι εγω να κανω για τη Μιλινα τη Λιαμου
-Ηταν στο μαγαζι του Κστοφορου Σουρελη[Γκολφη]στη κατω Αγορα μαζεμενοι
και δεν ειχαν τι να πουν.
Κι ο Χρηστος Στρατος του ειπε:
-Θεοφιλε πες μας κανενα ποιμα.
Τον κεντιζε.
Και τοτε ο Θεοφιλος ειπε το ποιημα:
Ο Χρηστος Στρατος σαν περνα με αγκαζε τη Βουλα
και των αντρων σηκωνονται τα νταραβερια ουλα
Τοτε αυτος ειπε στο Θεοφιλο:
-Α.Οχι Θεοφιλε δεν ειπαμε κι ετσ'
Κι ο Θεοφιλος απαντησε:
-Α.για σενα δεν σ'αρεσνε.Αμα ειναι γι'αλλνους σ'αρεσνε.
-Στη παπαδια την Παπαχιλλεηνα δουλευε κι ειχε η παπαδια[που ηταν κρατημενη
λιγο,τσιγκουνα]τραχανα κι οταν ηταν να φανε του λεει η παπαδια:
-κρατα το πιατο ,εγω θα βανω Θεοφιλε μ' κι εσυ οποτε θελεις να μ'πεις σωνει
Αυτος δεν ειπε σωνει,τ'ν'αφ'νε να βανει,κυλησε ο τραχανας απ'το πιατο και
τοτε η παπαδια τ'λεει μ'αγαναχτηση:
-Αμ πες σωνει,κστιανε μ', και ζαραγκαλισε ο τραχανας ως το πατωμα.
-Για καποια εβγαλε το ποιημα:
[ενα κομματι στιχου]:
...και πρωτη κοπροκλεπτρια
-Για τον Χαριλαο Μποζωνη που ηταν τσαγκαρης στη Μπαμπινη εβγαλε το ποιημα:
Σημασια να μην δινεις
στον τσαγκαρη της Μπαμπινης
Τον Χαριλαο Μποζωνη
ουτε γαιδαρος τον σωνει
Οσες τον βλεπουν στα σωστα
Ξωντε απο πισω και μπροστα
-Ο Γιαννης Μπαλουφας[Τζακωστας] ηταν δραστηριος δουλευταρας,ανοιξε ενα
παντοπωλειο κι ειχε κι ενα καρο ,αγοραζε βελανιδι ,εμποριο,και καθε Τεταρτη
ερχονταν το καραβι απο τη Μυτιλινη του Σουρλαγκα,πηγαινε στον Αστακο,
πουλαε το βελανιδι και πηγαινε στα χοντρομαγαζα κι αγοραζε πραματα,
προιοντα,ζαχαρι,μπακαλιαρο,ρεγγες,φασολια,φακες,κλπ.
Μια μερα που ερχονταν γλυστρισε το καρο κι επεσε και σκορπισαν τα
πραματα στο κατηφορο και γυρω.Αυτο το γεγονος απο τον Θεοφιλο εγινε
ποιημα:
Τρεξατε βοηθησατε τον Γιαννη τον Τζακωστα
που ολα τα επαγγελματα τα εχει βαλει ποστα
Τουτη ειναι τρανη ζημια πολυ τρανη λαχταρα
πανε τα βαρελια το τυρι πανε και τα καρα
-Καποτε ο Θεοφιλος ητανε σ'ενα αφεντικο [Αγραμπελο η' Προδρομο] αυτος
ξελακωνε κι ενας Ντινος οργωνε.Τ'αφεντικο τους εφερε φαι,αλλα νερο δεν τους εφερε.
''Τραβατε στο πηγαδ' και βγαλτε φρεσκο νερο'' τους ειπε.
Αμα αποφαγαν κι ηθελαν να πγιουν ειπε ο Θεοφιλος στον Ντινο:
-Τραβα Ντινο να φερ'ς νερο
-Τραβα κι εσυ,του'λεγε κι ο Ντινος
στο τελος δεν πηγε κανενας και τοτε εβγαλε το ποιημα:
Και καθονταν σαν κοκοτια
κι αγναντευανε τα μποτια
ενα τερας κι ενα κτηνος
ο Θεοφιλος κι ο Ντινος
[αυτο το λενε και για τον Ντινο Καροτσερη[Τζαχρηστα]]
[Τα ποιηματα του Θεοφιλου δεν τους πειραζαν,τους αρεσαν,τα περιμενανε
με περιεργεια να γελασουν,τους διασκεδαζαν κι ηθελαν να βγαλει ενα ποιη-
μα και γι'αυτους]
-Ενα ποιημα περιπαιχτικο για τον Γιαννη Μπαρμπαρουση:
Μια κορη στην αυλη ουρει
και τον Γιαννακη καρτερει
Περιμενει για να λουσει
τον Γιαννακη Μπαρμπαρουση
Ο Θεοφιλος και ο Σκεβης του αγιου Γεωργιου που γιορταζε ο Γιωργος
Μακρης του μπαρμπα Γληγορη Μακρη[Εισαγγελεα] πηγαν στο σπιτι
του,μολις εφτασαν στη πορτα αντι να πουνε χρονια πολλα,καλημερα
ας πουμε,λεει ο Θεοφιλος:
Εμεις τα δυο καλα παιδια
σαστιζουμε ολο το ντουνια
ενα γαιδουρι απ'την Ηπειρο
και τ'αλλο απ'την Κεφαλονια
-Καποτε στα χωρια του Ξηρομερου που γυριζε,πριν ερθει στη Μαχαιρα,αρρωστησε
κι εβγαλε ποιημα:
Γιατροι και φαρμακοποιοι μου δειχνουνε τις πλατες
Θελουνε χρηματα πολλα να εχουν οι πελατες
Εταξε στον Αγιο[τον Αη Γερασιμο]να γινει καλα,εγινε καλα και πηγαινε καθε
χρονο στον Αγιο
-Εβγαλε και βιβλιαρακι με τα ποιηματα του ,μου το'δωσε ,αλλα δεν ξερω
που το'χω,τι το εκανα ,δεν μπορω να το βρω
-Καποτε ηταν στη Πενταλοφο[Μπολδοβιτσα],αριστερο χωριο,πηγε το βραδυ
κρυφα,τους ειπε:εχω βγαλει ποιημα για το ΕΑΜ αλλα να το διαβασετε νυχτα
στο σπιτι να μην βρω κανα μπελα.
Πηραν τα βιβλια τα πληρωσαν και πηγανε να τα διαβασουν.
Ο Θεοφιλος ηταν δεξιος και να τι διαβασαν οι αριστεροι:
Θα παρουμε την Πολι και την Αγια Σοφια
Με Στραταρχη τον Παπαγο και τον Παυλο Βασιλια
στο μεταξυ σηκωθηκε νυχτα κι εφυγε να μην τον δειρουν
.
[Ο Θεοφιλος ακολουθησε,σαν γνησιος κληρονομος,το Κεφαλονιτικο πνευμα
και το κωμικο στοιχειο,την λαικη παραδοση,ητανε απο τη φυση του ριμναδορος,
σατυρικος,πειραχτικος]
.
.
[απο διηγηση του Νικου.Π.Παπατρεχα 76 χρονων]
ηταν γερος,ξελακωνε με κασμα τα χωραφια απο κοντοπουρναρα,τα'βγαζε με
τις ριζες],φιλικια,αγραπιδια,
να μεγαλωσουν στο χωραφι,παρανομα,λιγοι βγαζαν αδεια απ'το δασαρχειο,
το 1954 περιπου [μου'πε η Πηνελοπη ]ξελακωσε τα Παλιαμπελα του Βασιλη
[Βετλαντζα]Κουβελη,πεθερου μου
Ελεγε[κι οχι εγραφε,γιατι τα'λεγε δεν τα'γραφε]ποιηματα
Αυτα τα δυο ειναι για τον Χρυσανθο[Τακη]Τοντο,φαινεται πως τ' αρεσε
και το επιδιωκε:
Ελα βρε Τοντο μια βραδυα
να πιουμε ενα βαρελι
κι αλλο κρασι ερχεται
περα απ'τον Τσαπαρελη
[Ο Τσαπαρελης ηταν ο Νασος]
Το αλλο για τον Τοντο ηταν απο το εξης περιστατικο:
Ο Τοντος ειχε καμμια 30 στρεμματα και δεν τα'δινε του Πλιακου για λιβαδι
κι ηρθαν σε συγκρουση να κανει το τσελιγκατο,μετα το'δωσε τα προβατα
μ'σακα και τα'φτιαξαν
Ρε Τοντο συ μας ελεγες
δεν παιρνεις λεφτα απ'τον Γιωργο Πλιακο
και τωρα τα καταφερες
να τρωτε σ'ενα πιατο
Ο Γιωργος Σκεβης ο καλατζης,που εκανε παρεα ο Θεοφιλος ηταν απο
το χωριο Λια Μπουργκανα,ειχε δυο αδερφια ανταρτες που σκοτωθηκαν
και τα δυο,ο ενας,ο Προκοπης,ηταν ταγματαρχης,αξιωματικος,δασκαλος
και σκοτωθηκε το 1949 εκει πανω στο Γραμμο και στη Βιτσι,
η οικογενεια του Σκεβη ηταν εξω,η γυναικα του μ'ενα μικρο παιδι το Γρηγορακη
ηταν στη Τσεχοσλοβακια,δυο η' τρια παιδια του στη Βουδαπεστη,και δυο η' μια
κοπελλες στη Μοσχα.
Καλατζης,ηταν μια ομαδα με τον Φωτη Καλατζη[Τσιγκο]απο τη Μπουργκανα
κι αυτος,μαζι με αλλους συγγενεις και φιλους
.
.
[ποιημα για τους επιτροπους της εκκλησιας]:
Οταν θα πας στην εκκλησια
θ'αγιασεις απ'τη κορφη ως τον πατο
απο τον αγιο τον παπα
κι απο τον Χρηστο Στρατο
κι αν δεν αγιασεις απ'τον παπα
κι απο τον Χρηστο Στρατο
θα παρεις ευχες απ'τον Μπαρλα
κι απο τον Μιλιο Λιαμη
κι αν δεν αγιασεις απ'αυτους
τοσο καλο και σωνει
θα παρεις μεγα αγιασμα
απο κεινον τον Μποζωνη
.
.
[περιπαιχτικα]
τα μπουφια της Αραχωβας
τα ορνια της Κλεισουρας
απο βραδυς ξεκινησαν
να φτασουν πριν να φεξει
στον Μπουρχα τον Αλεξη
.
.
Ειχα καποτε ακουσει
ενα Γιαννη Μπαρμπαρουση
που'χε ομορφη λιγουρα
και πανεμορφη καμπουρα
.
[ο Κωστας Τζακωστας[Μπαλουφας]Χατζατζαρης ηταν προεδρος του χω-
ριου και φαινεται[κατα τον Θεοφιλο]πως κουμαντο εκανε η ...γυναικα του]:
τι το κακο που παθαμε
μ'αυτο το Χαρο
να κυβερναει το χωριο
αυτη η Χατζατζαρου
.
.
Η Βουλα η πενταμορφη
το πιο γλυκο σου ταιρι
δεν ειπε στον Θεοφιλο
λιγο ψωμι να φερει
.
.
τρεις πιστικοι καθοντανε σ'ενα μαυρο λιθαρι
κοιτανε πισω τι να δουν τον Μιχα Καρκαντζουλη
που'ρχοντανε ζβαρνοντας το ποδαρι
Για σας ρε παιδια Καλως τον τον Μιχαλη
τον λογκο μας τον πηρανε αυτοι οι παλιογαιδαροι
Ο Τζογας οταν τ'ακουσε απ'τον Δαφνια τον λογγο
τα γρουνια απαρατησε κι ας πανε για τον Νατσα
Ο Σπυρο Μπουρχας ετρεχε σ'ολα τα δικαστηρια
για να συναξει τα χαρτια να βγει η απορια
κι οταν συναξαν τα χαρτια και βγηκε η απορια
οι πιστικοι σαν τ'ακουσαν γινηκανε θηρια
.
.
και ενα για τη Καλη[Στρατου] που ηταν μικρη κοπελα:
η Καλη καλη κοπελα
εκαντατησε σαπερα
βλαστημαει το χριστουλακι
θα το πω στο παπουλακι
.
.
στις αποκριες ο Θεοφιλος ειχε ντυθει παπας κι ο Νασος Τζακωστας
νυφη κι ελεε:
και συ νυφουλα μου να εισαι ευτυχισμενη
και παντα ν'αποκτησεις χιλια
σαν του μπαρμπα το Σουρελη
τα πρικοιλια
.
.
[απο διηγηση της Λαμπρινης [Λαμπρως]Τσιντζου[Πλιατσικα],83 χρονων
τοτε οι κοπελες και οι γυναικες πηγαιναν για πλυσιμο,να πλυνουν τα
ρουχα,στον Γερομπορο ,λιγο πιο πανω απ'το γεφυρι ηταν ενας λακκος,
[ενα βαραγκι]κι εκει πλεναμε
γυριζαμε απο το πλυσιμο και μας ειδε ο Θεοφιλος στο δρομο κι ειπε:
κοριτσια απο το πλυμα
σταφυλια απο το κλιμα
.
.
[απο διηγηση του Λευτερη Κουβελη.87 χρονων]
ο Θεοφιλος εβγαλε ενα ποιημα[σατυρικο]για τον παπα της Σκουρτους
ηταν απο την Μπαμπινη
οι Σκορτιανιτες εχουνε
χαρα μεγαλη σφοδρα
γιατι ειναι ο σβερκος του παπα
για να φυτεψεις σκορδα
τα χερια του τα ποδια του
τη κομη του το μουσι
αφοτου εγεννηθηκε
εχει για να τα λουσει
κι ενα ποιημα για τον Μπακια Σουρελη[Γκολφη] που ειχε καφενειο στου
Νασου Βοτση[της Κιρκης τωρα],ειχε καφενειο το 45,μετα εφυγε για Αγρινιο
σαν βαζει ο Μπακιας τα γυαλια
και σε κοιτα με χαρες
θελει να σε καταπιει
ολο με τις δεκαρες
ο Θεοφιλος ηταν απο το 45 μεχρι...δεν θυμαμαι μεχρι ποτε
ενα αλλο ποιημα,δεν το θυμαμαι καλα,για καποιον που επινε
κι επεσε,δεν θυμαμαι,τωρα,ποιος ηταν
επεσε,αιματα στο κεφαλι
μα βασταει ηρωικα το δολιο το μπουκαλι
ηταν ψηλος,ξερακιανος.ηταν ηλικιωμενος
οταν εσκαβε δεν σ'αφηνε να τον πλησιασεις γιατι τοτε εβγαζε ποιηματα.
ερχονταν στο καφενειο το δικο μου,πηγαινε και στου Κστοφορου Σουρελη
[Γκολφη]
τι καθεσε Χριστοφορε
και καμαρωνεις πια
το Σκραπα μαζι με τον Λασπια
[ο Σκραπας ηταν Αλβανος Δημητριος Ηλιας,ο Λασπιας ηταν ο Λιας[Κουβελης]]
εβγαλε ενα και για μενα και για το Χρηστο Σουρελη[Γκολφη]αλλα δεν
το θυμαμαι τωρα,θα το θυμηθω...
επαιρνε 8 δραχμες τη μερα ,δεν ξερω ποσο...
ο Γιωργο Πλιακος του'πε:να σ'δινω 40 και να σε ταιζω κι ολας;
κι ο Θεοφιλος του'πε:δεν θελω να με ταιζεις ,το φαγητο να μ'φερνεις θελω
για καποιους ειπε,δεν θυμαμαι ποιους...::
ενας ειναι σαν στραβοσουγιας
κι ο αλλος τρωει ακριδες
ηταν πολυ,ο ενας ηταν στραβοσουγιας, δηλαδη εγερνε,κι ο αλλος
ετρωε ακριδες,δηλαδη ηταν αδυνατος,πως τους λεγαν δεν ξερω...
η θεια μ' η Ρηνα τ'Καρελακη[του Θοδωρου Καρελακη γυναικα]ειχε τον Θεοφιλο
και φορτωνε,κκαι τον πιεζε κι ειπε ο Θεοφιλος:
μια γρια γρια καλη
που γαυγιζει σαν σκυλι
κι αυτη ειπε:οχι ετσι,δε το θελω
ηταν πολυ ,δεν το θυμαμαι,μεσες ακρες...
τον ειδα στο λεφορειο,ειχα τ'αλογα στη Ριζα,και μπηκα στο λεφορειο
να'ρθω στο χωριο,ητανε μεσα,με κοιταξε και μου'πε:δεν με γνωριζεις;
ο Θεοφιλος ειμαι.
καθονταν με μια γυναικα,μου'πε:η γυναικα μου.
δεν ξερω,παντρευφτκε;ποτε ηταν;ειχα γυρισει απο φανταρος[το 52],δεν ξερω ,δεν
θυμαμαι ποτε ηταν...
ητανε ο Βαγγελης Καρελακης ο Σπυρος Σουρελης [Γκολφης] κι ο Χρηστος
Κωτσοκβελης ητανε τοτε το 44; 43; δεν ξερω,επειδη βαργανε τσ'Γερμανους
ηθελε κι αυτος να παει και πηγανε ο Σπυρος κι αυτος,[στον Αχελωο]-
αλλα εκεινοι τσι καταλαβαν κι τσ'πηραν κνηγωντας κι δινε στα ποδαρια και
τοτε λεει για τον Βαγγελη:
κι ο Βαγγος ο παλλικαρας
πολλους ειχε σκοτωσει
και στην Αλυκη επροφτασε
στο πγιαδι να τρυπωσει
δωσ'μου ν'αλλαξω μανα μου
και μενα μη μου κρενεις
δωσ'μου αλλο σωβρακο
κι ετουτο μην το πλιενεις
και για τον Σπυρο ειπε:
κι ο Σπυρο Γκολφης ο σοφος
που'ταν σε ολα ατσιδα
ανοιξε τα ποδια του
και φευγει σαν ακριδα
[δηλαδη απδωντας]
για το Χρηστο ομως δεν το θμαμαι πως το'πε ,πως το'βγαλε
οι ανταρτες,ητανε ο Μπουρος,οι ανταρτες ητανε πολλοι,ο Καραμπεκιος
απ'τον Αητο,ο Παπαιωαννου ενας ηταν με τον Ζερβα[ΕΔΕΣ] ο αλλος με το
Κομουνιστικο Κομμα[ΕΑΜ],Αγρινιωτες αυτοι,δεν ξερω πως τσ'ελεγαν τα ονο-
ματα τ'ς,Παπαιωαννου Νικος ο ενας τον αλλο δεν ξερω,
ο Μπουρος σα κι ητανε απο δω απ' τ'Αγγελοκαστρο;η' απ' δω απ'τ'Σταμνα;
απ'τ'Σταμνα σα κι ητανε
ηταν το 41,οχι το 41,το 42,43,44 ηταν αυτο,ο Θεοφιλος πρεπ'να'τανε εδω,
αυτος εδω γυρζε η' μπορει να το'μαθε,δεν ξερω,παντως το'βγαλε αυτο.
ητανε,ητανε,πρεπ' να'τανε,κι απε τον ειχε ο Πλιακος,τον ειχανε αυτοι πο'σκαβε,
σκαφτιας ητανε αυτος,43,οχι 41 δεν ηταν ανταρτικο,42 .43 44 τοτες πρεπ'να'γινε,
δεν ξερω κι αν το'μαθε μετα,μπορει να το'μαθε κι μετα κι του'πε,αλλα τωρα το
θμυθκα.γιατι καθομαστανε με το Μολλα κι κατ'αστειεβαμε κι θμηθκα το Βαγγελη
.
.
ηταν κι ενα βλαχοπουλο,το'χαν κοντα οι Μπουρχαιοι[ο Σπυρο Μπουρχας]
ηταν κι ο Πανο Μπουρχας
εκει στη Ριζα στη Βλασουνα στη Τζαπουρνια.ηταν ενα φυλακιο,το'χαν οι Ιταλοι,
μ'ενα πυροβολειο και δεν περνουσαν πανω,οταν εφυγαν οι Ιταλοι,αφη-
σαν το κανονι,και περνουσαν,αυτο το βλαχοπουλο ειπε τοτε:
βρηκα τον μπαρμπα Πανο
που πας ορε παιδι;
αφου ολοι πανε πανω
ελεγε πολλα,αυτο θυμαμαι...
ενα ποιημα εβγαλε το βλαχοπουλο για ενα περιστατικο που εγινε,
ο Ταμπουρλανος ηταν ο Κωτσος Μπαρλας[Γκολφης],Μπριστουρας
ηταν ο Στρατος Καραγιαννης και ο Γιαννης ηταν ο Πανουργιας:
ο Ταμπουρλανος περασε με τον Μπριστουρα
απο του Γιαννη το μαντρι και πηραν την τσεκουρα
δεν σου'πα μπαρμπα Γιαννη στ'αγκαθια μην πατας
αλλ'αυτονε τον Μπριστουρα να τον κλωτσοπατας
το βλαχοπουλο ηταν το 40 μεχρι το 43
.
.
θυμαται,Νοεμβριος 2018,ο μπαρμπα Τακης Μπουρχας 78 χρονων ποιηματα του Θεοφιλου:
τοτε,αρχες '50,δεν φυλαγονταν τα λιβαδια απο τους πραταρεους,ο λογγος,Δαφνιας,
Ρογγια,Καμενα Παλιουργια,ο Κασαλης[Μιλιος Παπασταμος],Βασιλης Γκουμας ηθελαν
να φυλανε,κι ο Θεοφιλος εβγαλε το ποιημα:
ο Μιλιος τα'πε στο σκυλι
κι ο Γκουμας το τομαρι
εσυρνε τον προεδρο
για'να μικρο γαιδαρι
ο Μητρο Τζογας τ'ακουσε
απ'τη Δαφνια στη Λακκα
τα γρουνια απαρατησε
κι ας πανε για το Νατσα
[προεδρος του χωριου ηταν ο Πανος Παπατρεχας[Παλιοπανος],ο Μητρο Τζογας ηταν ο
Μητρακης Κουβελης,κι ο Νατσας ηταν ο Θοδωρακης Κουβελης Λασπιας που ηταν αγρο-
φυλακας]
καποτε κλεφτηκε η τσεκουρα απ'τη καλυβα του Γιαννη Πανουργια[πατερα της Βασιλικης
Δεδε],ενοχοι θεωρηθηκαν ο Κωστας Γκολφης Μπαρλας τ'Λακια [Θοδωρου] κι ο Στρατος
Καραγιαννης Μπρεστουρας,το Μπρεστουρας απο τον παππου του Στρατο Μπρεστουρα
Κουβελη απ'τη μερια της μανας του θεια Βγενας[Ευγενιας]
και γι'αυτο το περιστατικο ο Θεοφιλος εβγαλε ποιημα:
ο Κωστα Λακιας περασε
μαζι με τον Μπρεστουρα
απ'τη καλυβα τ'μπαρμπα Γιαννη
[τον βρηκε ο μπαρμπα Γιαννης κι ειπε]
ωρε Μπρεστουρα σου'πε
καμια τσεκουρα παρε με
[αυτο,μεχρι εκει,θυμονταν]
ο Ανδρεας Γκολφης θυμαται
Το παρακάτω είχε γράψει ο Θεόφιλος για την γιαγιά μου Ευδοξια[Δοξια],
Γεια σου βρε θεια Λευτερενα, αχόρταγη δουλευτρα,
της Μαχαιρας και της Σκουρτους έγινες κόπρο κλέφτρα
και κάθε μια από τις νύφες της
λέει στην προσευχή της, οποίος την αγαπάει,
ένα καπάκι κοπριά στον τάφο της να πάει.
.
.
η τσιγγανα -χ.ν.κουβελης
ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[''Εμεις εδω καναμε με τους τσιγγανους''-προφορικη διηγηση]
στη Μαχαιρα εδω πολυ περισσοτερο απο τ'αλλα γυρω χωρια ερχονταν και κατασκη-
νωναν τσιγγανοι-''καναμε με τους τσιγγανους''-οι φτωχοι με τους φτωχους κολλανε-
καναν τις σκηνες τα τσατουρια τους κατω στο μυλο τ'Λιαμη-θυμαμαι τα τσατουρια
τους πανω στο Γαλατα στην Αλυκη-ειχαν πολλα αλογα και καρα,οι γυναικες φορου-
σαν πολυχρωμα -παρδαλα- μακρια ρουχα,τα παιδια σε συνεχη κινηση μπερδευονταν
στα μακρια φουστανια τους,τα ζηλευαμε που δεν πηγαιναν σχολειο και συνεχεια
μιλαγαν-μια πολυφωνια παραξενη-''τσαλαχατιζονταν''- κι ειχαν πολλα ρουχα πολυχρωμα,μαντανιες,φλοκατες,παντελονια,πουκαμισα,σακκακια,φουστες,
ρομπες,σεντονια,απλωμενα πανω στα πουρναρια να λιαστουν-μαζευομασταν
εμεις τα παιδια εκει και τους βλεπαμε,δεν μας εδιωχναν που τους παρατηρου-
σαμε-επειτα δεν ξεχωριζαμε απ'αυτους -ουνα φατσα ουνα ρατσα νταλε κουαλε
-''ξυπολητα κι αντγα κι εμεις ημασταν''-εκει επλεκαν καλαθια,μεγαλα κοφινια,
καλαθες,κανιστρες και γυριζαν και τα πουλουσαν κι ελεγαν τη μοιρα σου-
''να σε πω τη μοιρα σου-να σε πω το ριζικο σου-να σου ριξω τα χαρτια-να σε πω το
φλυτζανι-το καφε'' τετοια σοφιζονταν και ζηταγαν απ'τα σπιτια απ'τις νοικοκυρες
και μαζευαν στο σακκουλι κομματια ψωμι,τυρι,οτι τους δινανε-οι γυναικες ειχαν
πολλα στολιδια ,βραχιολια στα χερια,κολλιεδια,πολλα κρεμουσαν στο λαιμο και
χρυσα δοντια-καποια τσιγγανα πολυ ομορφη η Ελπιδα τρελλανε τους ντοπιους
νεαρους-''μη με τυραννας και δωσ'μου ενα τοσο δα φιλακι''-καποτε τα τσιγγανα-
κια τσακωθηκαν και βριζανε το'να τ'αλλο-''ταμπουλε τι βλες σακανα χασμουκα τι
μπενια κε μιντζ'''-[οσους τσιγγανους ρωτησα για τη μεταφραση ...κοκκινιζαν]-ηταν
κι ο γυφτοΠετρος με την οικογενεια του [αυτη η Ελπιδα ηταν κορη του]-αυτος ηταν
σιδηρουργος-''γυφτος''-ειχε αμονι και φυσερο-εμενε στο παραγκακι του Ζαρκαδουλα-
αλλοι μενανε στου Χασαπη -στου Μποζωνη το μαγαζι-στου Καραμπερη-καποιοι
ηταν καλαντζιδες -γανωτζιδες-και μενανε εκει στα Καρλακεικα-οι κουμπαροι πιαναν
κουμπαριες στο χωριο βαφτιζαν και τους βαφτιζαν παιδια-εδω μεγαλωσε μικρο
παιδι στο κηπο των Βοτσεων το μεγαλυτερο κλαρινο που'βγαλε ποτε η Ελλαδα ο
ξακουστος Βασιλης Σαλεας[ο παλιος]-''ενας ηταν ο Σαλεας στην Ελλαδα βρε παιδια''
-μαζι με τη Μαροτσο βγηκε-μεγαλωσε-και ο Γιαννης Βασιλοπουλος ητανε εδω μικρος
-εδω εμεναν κι οι τσιγγανοι Χαλινοπουλοι απ' την Ηλεια και πουλουσαν αλογα για
ζευγαρι[μεγαλο εμποριο τοτε ,σαν να πουλουσαν τρακτερ σημερα],αρχοντοι-το βραδυ
μαζευονταν στα καφενεια κι επαιζαν μουσικη-τραγουδαγαν και γλενταγε ο κοσμος
-τωρα αλλαξαν οι καιροι δεν ερχονται τσιγγανοι να κατασκηνωσουν εδω -δεν γυριζουν
πια -χαθηκε η πολυχρωμια και η πολυφωνια απ'τη ζωη μας
.
.
το καινουργιο πηγαδι κατω
το καινουργιο πηγαδι πανω
ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-Η Ιστορια δεν γινεται μονο απο τα Μεγαλα Γεγονοτα αλλα και απο τα μικρα
-Εγω τα μικρα προτιμω -Αυτα κανουν το ανθρωπινο προσωπο μας-
Τα πηγαδια ηταν πηγη ζωης στο χωριο-
[Πηγη-Πηγαδι-Πγιαδ'-Πγαδ']
[ηταν διασπαρτα στη περιφερεια του-φτιαγμενα εκει που σουρωνε το νερο και μαζευε το πηγαδι-τα περισσοτερα σωζονται ακεραια ακομα κι ειναι περιτεχνες πετρινες κατασκευες λαικης αρχιτεχτονικης και υδροστατικης φυσικης μηχανικης-με σφρα και κουρητια-και πανω χαραγμενα ονοματα ταπεινων ανθρωπων του χωριου]
-ο Καταλογος των Πηγαδιων-
[ονομα πηγαδιου-και θεση στην οποια βρισκεται]
-1-του Γιωργου Κιττα Στρατου στ'αμπελια
-2-του Ταρκαζη στην Κλιματοβρισκα
-3-το πγιαδ'στ' Μουρκοπουλου[στ'Μοτρκουπολυ
-4-το Καρελακεικο[στην Αλυκη]
-5-το Παν' Πγιαδ' στα Καινουργια Πγιαδια[στα Αρυακια]
-6-το Κατ' Πγιαδ' στα Καινουργια Πγιαδια[στα Αρυακια]
-7-στα Αρυακια[τωρα χωμενο][αναμεσα στα Καινουργια και στο Βοιδιδοπηγαδο
και τ'Λακια το πγιαδ']
-8-στα Αρυακια[[τωρα χωμενο][αναμεσα στα Καινουργια και στο Βοιδιδοπηγαδο
και τ'Λακια το πγιαδ']
-9-το Βοιδοπηγαδο[στα Αρυακια][σφρα εκαναν οι Γερμανοι στη Κατοχη και εκει
εκαναν μπανιο][στα Αρυακια]
-10-τ'Λακια το πγιαδ'[στα Αρυακια]
-11-του Σουρελη[Γκολφη] στην Πλατιτσα[Αη Βλαση]
-12-ο Κατριλας[στα Μπαρμπαρσεικα]
-13-η Αραπω[στα Παπατρεχεικα]
-14-του Παπα[στην Αραπω]
-15-του Χρηστου Στρατου[στη μαντρα]
-16-του Λιαμη[στο μυλο του Λιαμη]
-17-το Κολοβεικο[του Πανου Κολοβου][στα Λιβαδια]
-18-το Βλαχικο[Κουβελεικο][στο Καλαμακι]
-19-το πγιαδ'τ'Σβομπα[του Μιχαλη Παπατρεχα][στις Χωραφιες]
-20-το πγιαδ' στη Ρουστα[μεσα στη λιμνη με τις βδελες που ηταν ][στη Ρουστα]
-21-το Μακρεικο[στον Σταχτια]
-22-το πγιαδ' στη Βρωμοβρυση[το νερο βρωμουσε][στη Βρωμοβρυση-στον Παλιουρο]
-23-το ενα πηγαδι στη Πλατη[μεσα στον υδροβιοτοπο της Πλατης]
-24--το αλλο πηγαδι στη Πλατη[μεσα στον υδροβιοτοπο της Πλατης]
-25-το Βυρτκο[στο Βυρτκο-στον Αη Γιωργη]
-26-το Πλιακεικο[του Σταθη και Γιωργου Πλιακου Κουβελη][στη Καψοδημου]
-27-τ'Γιαν'το Πγιαδ'[του Γιαννου-επωνυμο παλιου Μαχαιριωτη][στ'Γιαν'το Πγιαδ]
-28-το πγιαδ'στο Λυκοδοντ'[στο Λυκοδοντι-στη Τσαπουρνια]
-29-το κατ' πγιαδ'[στα Βρυστιανα-στον Αη Δημητρη]
-30-το μεσνο πγιαδ'[στα Βρυσιανα,στη μεση]
-31-ο Ποντικας[στα Βρυστιανα-προς την Αγια Παρασκευη-το παλιοχωρι]
-32-το παλιοπηγαδο[στα Βρυστιανα-περα απ'το Παλιοχωρι και το ρεμα του Ρελλη-στις
προποδες του βουνου Βιτσι]
-33-το πγιαδ' των Τριαντεων,του Αναστασιου Τριαντη,στο Σταχτια
-η απλη και φυσικη ζωτικη χρηση των πηγαδιων-
-απ' τα πηγαδια αυτα[αλλα ηταν ιδιωτικα και αλλα κοινωτικα]ποτιζαν τα ζωα τους οι
κτηνοτροφοι,τα γιδια τα προβατα τα βοιδια τα γουρουνια και τ'αλογα τα γαιδουρια
τα μουλαρια και ποτιζαν τα καπνα
[απ' τον Κατριλα ο πατερας μου εβγαζε με το σατιλι νερο και το κουβαλουσε με
τις βαρελες φορτωμενες στο γαιδουρι και ποτιζε τον καπνο οταν φυτευαμε στη
Κολατσου,απ'τ'Λακια το Πγιαδ' ποτιζαμε τον καπνο στο Λιβαδι,κι απ'τ'Γιαν'το πγιαδ'
ποτιζαμε τον καπνο στ'Γιαν' το πγιαδ' -τον βοηθουσα κι εγω και κουβαλαγα νερο
απ'αυτα τα πγαδια μικρο παιδι]
-απ' την Αραπω,τον Κατριλα,τη Μουρκοπουλ' ,τα δυο Καινουργια πγιαδια επινε το
χωριο νερο.Σ'αυτα τα πγαδια πηγαιναν κι εφερναν στο σπιτι νερο να πγιουν και να
μαγειρεψουν
προχειρο τοπογραφικο σκιαγραφημα των πηγαδιων της Μαχαιρας Ξηρομερου
.
.
το Καψιμο του Ιουδα-Μεγαλη Πεμπτη--Μαχαιρα Ξηρομερου
ΑΠΟ ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ -ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
-την Μεγαλη Τεταρτη ξημερωνοντας η Μεγαλη Πεμπτη αναβαν ενα κερι και το
κολλουσαν το στερεωναν στο κλημα για να βλεπουν οι ψυχες
-την Μεγαλη Πεμπτη για το Καψιμο του Ιουδα κανουν ενα ψηλο σωρο με κλαρες
στην πλατεια της εκκλησιας και το βραδυ του αναβουν φωτια και λενε ''καιμε τον
Ιουδα''.
-την Μεγαλη Παρασκευη οι γυναικες και τα κοριτσια στολιζουν με λουλουδια τον
Επιταφιο.Βαζουν και το λουλουδι αη βαρβαρο,αυτο φυτρωνει στο ρεμα στο Μελι-
σσι,εκει πηγαινουν και το μαζευουν.Μετα την περιφορα του Επιταφιου,τρεις φο-
ρες γυρω απο την εκκλησια και το ''Αρατε πυλας'' οταν μπαινει ο Επιταφιος στην
εκκλησια τοτε χυμανε πανω του ν'αρπαξουν τα λουλουδια .Πιστευουν πως το
κλεμενο λουλουδι πιανεται καλυτερα για να κανει καλο .
-στην Ανασταση ειναι εθιμο να βανει ο ενας του αλλου καψαλα στα μαλλια.
.
.
θεα της Μαχαιρας απο τις Χωραφιες
Η ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΤΟ ΧΤΙΚΙΟ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΤΗ ΔΕΚΑΤΕΤΙΑ
ΤΟΥ 1920
τοτε εκεινα τα χρονια τη δεκαετια του '20 η φυματιωση το χτικιο ηταν αγιατρευτη
αρρωστεια,δεν ειχε βγει ακομη γιατρικο,η πενικιλινη,στη Μαχαιρα οποιος αρρωστε-
νε απ'αυτο το κακο τον πηγαιναν εξω στα χωραφια και τον αφηναν εκει περα να μη
μολυνθουν,τον παρατουσαν κατω απ'να δεντρο,αφου του'χαν φτιαξει μια καλυβα
πλεγμενη με ξυλα κι αλυγιες να μενει,καθε μερα του πηγαιναν φαι και νερο και
το αφηναν καπου μακρυα,σε μια αποσταση,δεν ζυγωναν κοντα και του φωναζαν
να παει να το παρει,πηγαιναν απο'κεινη τη μερια που δεν φυσουσε απο'κει που'ταν
ο αρρωστος κι ο αερας ηταν μολυσμενος,ετσι προφυλλαγονταν να μη μολυνθουν
κι αρρωστησουν κι αυτοι,εκει περα εξω οι χτικιασμενοι εμεναν παρατημενοι μεσα
στο κρυο στο καμα και στη βροχη μερα και νυχτα χωρις να βλεπουν ανθρωπο και
μερα με τη μερα εφθιναν,παραλογιζαν τρελλενονταν και πεθαιναν,τοτε ερχονταν οι
δικοι τους και τους επαιρναν και τους πηγαιναν στην εκκλησια,τοτε δεν ειχαν τιποτα,
ηταν γεροι γριες νεοι νεες γυναικες παντρεμενες κι ανυπαντρες κι αντρες και μικρα
παιδια,δυσκολα τοτε να γιατρευτουν να γλυτωσουν,πολλα ηταν τα περιστατικα στο
χωριο,θυμουνται αρρωστους ανθρωπους απ'το χτικιο αφημενους στον Αη Βλαση,
στη Βονη,στο Σταχτια,στις Χωραφιες,στο Λυκοδοντι στη Τσαπουρνια κι αλλου ν'α-
κουνε τις φωνες τους,να κλαινε,σκληρα χρονια,ετσι επρεπε να γινει,να μην μολυν-
θουν οι αλλοι,να μην παθει κακο το χωριο,δεν ηταν πως δεν τους αγαπουσαν και δεν
τους νοιαζονταν,επρεπε να θυσιαστουν για να ζησουν οι αλλοι ανθρωποι και να δια-
τηρηθει η κοινωνια υγιης,θυματα στο ενστικτο της αυτοσυντηρησης,
Ας ειναι Αγια και Αιωνια η Μνημη Αυτων των Ταπεινων και Δυστυχων.
.
καποιοι απ'αυτους τους ανθρωπους:...ο Τσιλιας(Βασιλης)Παπασταμος τον ειχαν στον
αη Βλαση,τον Δημητρη Σαμαρα(αδερφο του Σωτηρη)τον ειχαν στη Βονη,τον Γιαννη Καπετανακη(Τριαντη,πατερας του Κωστα) με τη γυναικα του τον ειχαν σε κατι πουρ-
ναρες στο Σταχτια,τον Πανο Κακαβακι(Κουβελη,του Σταυρου)τον ειχαν στις Χωρα-
φιες...
.
.
μανταμ Ντουντου-χ.ν.κουβελης
Η ΜΑΝΤΑΜ ΝΤΟΥΝΤΟΥ ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1920
τοτε στη Μαχαιρα στην Αγορα ηταν ενα καφε-αμαν ,καφε -σανταν επι το ευρωπα-
ικωτερο,στο κτιριο στη κλινικη του Μπεσα,το ειχε ο Λαζος Καρκαντζουλης[Κου-
βελης],αυτος ειχε παει δυο φορες στην Αμερικη,τη δευτερη φορα ανοιξε το καφε
αμαν σανταν,εφτιαχνε διαφορα φαγητα,απεναντι ηταν και η ταβερνα μαγειριο
του Τασου Καρναβα[εκει που'ναι η μαρκετα του Ζαρκαδουλα], συνεργαζονταν,
''οταν ο ενας ειχε κρεας ο αλλος ειχε φασολια'',ειχαν πολλα φαγητα,''ουτε στ'Αγρι-
νιο δεν ειχαν τοσα'',ητανε τοτε στο χωριο πολλοι μαστοροι κι εργατες,απ'τα νη-
σια μεσα Θιακιοι Κεφαλονιτες,Λευκαδιτες και Ηπειρωτες,καθονταν στο χωριο
που'ταν κεντρικο και γυριζαν στ'αλλα γυρω γυρω χωρια[Μπαμπινη,Σκουρτου,
Χρυσοβιτσα,Προδρομο,Αγραμπελο,Βλυζανα],κι ετρωγαν στα μαγειρια,εκει πηγαι-
ναν και το βραδυ,τη νυχτα,κι επιναν,ο Λαζος ειχε φερει κι ενα γραμμοφωνο απ-
την Αμερικη με πλακες και γλενταγαν,ειχε φερει και μια γυναικα και δουλευε
γκαρσονα τη Ντουντου,αυτη ηταν απο το Μεσολογγι,σερβιρε τους πελατες
και καθονταν στο τραπεζι μαζι τους,κι αυτοι επιναν και τα χαλαγαν για χαρι της,
πολλοι ηταν ξετρελλαμενοι με τη Ντουντου,και χαθηκαν,λενε,περιουσιες,που-
ληθηκαν χωραφια κι αλλαξαν χερια,ιδιοκτητη,για τα καλλη της μανταμ Ντουντους
εκει στο καφε αμαν σανταν του Λαζου ξημεροβραδυαζονταν,''δεν ξερω ομως αν
τα μστακια τ'ς τ'αλλ[οι]ψανε'',στο μελι της Ντουντους,πριν μεινουν πανι και ρε-
στοι,αυτη η Ντουντου ειχε και μια κοπελα,θελησαν να τη παντρεψουν απ'το χω-
ριο,για να μεινει στο χωριο η Ντουντου,ποιος ομως θα'παιρνε για γυναικα του
τη κοπελα μιας παστρικιας,γι'αυτο διαλεξαν εναν ανθρωπακι κακομοιρια για να
την παντρεψουν,ομως για να να μην καταλαβουν εδειξαν αλλον για γαμπρο,
συγγενη του,που'ταν καλος,εμφανισημος,στα στεφανα ομως οταν ειδε η Ντουν-
του τον πραγματικο γαμπρο αρπαξε τη κοπελα της κι εξαφανισθηκε-
-ετσι καποτε περασε μια μανταμ Ντουντου απ'τη Μαχαιρα Ξηρομερου τη δεκα-
ετια του '20 και γλεντησε τους αντρες-
.
.
Θεατρικη παρασταση στη Μαχαιρα [αρχες '60] [φωτογραφια Γιωργου Γαλια Παπατρεχα]
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ 1957-1961 ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ΑΠΟ ΜΝΗΜΗΣ
[ημασταν εδω παιδια τ'χωριου,αγαπουσαμε το θεατρο]
ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
Πως γινεται στο τελος να θυμαμαι τοσο πολλα οταν στην αρχη δεν θυμομουν
σχεδον τιποτα;
Θυμαμαι.Ανασκαπτω.Αρχαιολογια των γεγονοτων και συμβαντων.
Η επικαλυψη τους.Η ανασυνδεση τους.Η διαδραση ορθου-λαθους.
Το θολο.Το ασαφες.Το διακριτο.Η συνεχης επιβεβαιωση.
'Αυτο Εγινε Οχι Εκεινο'.Το βεβαιο. Το αβεβαιο.
Η Μη-Γραμμικη Δια-Στρωματωση της Μνημης[των Γεγονοτων της Μνημης].
Ενα Ασημαντο[Μια Ελαχιστη Διαταραχη]
παραγει
Πληθος Σημαντικων[Μια Μεγιστη Ταξη]
Θυμαμαι:Η Αυξουσα Ακολουθια των Ορων-Συμβαντων με οριο το Πραγματικο.
'το Α ηταν συνδεδεμενο με το Β'.
τελικα.'το Α δεν ηταν συνδεδεμενο με το Β αλλα με το Γ'.
'τοτε το Β ηταν συνδεδεμενο με το Δ'.
Η Πληθωριστικη Εκρηξη της Μνημης:
-το 1 ελκυει το 2,το 2 ελκυει το 3,το 3 ελκυει το 4,...
Το Πλατωνικο: 'Γνωριζω αρα Θυμαμαι/Θυμαμαι αρα Γνωριζω'.
Δρασεις Μνημης:...-νομιζω πως-δεν ειμαι σιγουρος -θυμηθηκα-δεν ξερω-
μπορει αργοτερα να θυμηθω-αυτο το θυμαμαι γιατι-...
το Α[που θελω να θυμηθω]εχει σχεση με το Β
το Β ειναι βεβαιο
...............................
Επομενως:το Α ειναι βεβαιο
.
[θυμαται κι αφηγειται ο Τακης Ζαρκαδουλας,75 χρ,απο τη Μαχαιρα]
για το θεατρο στη Μαχαιρα,νομιζω πως ηταν προπολεμικα,δεν ειμαι σιγουρος γι'αυτο,θυμηθηκα το θεατρο,χρονολογια δεν ξερω,πιτσιρικας ημουνα που παιζανε οι Μαχαιριωτες,θυμαμαι τα προσωπα,τη Γκολφω,πανω απ'το μαγαζι του Μποζωνη στο προαυλιο της εκκλησιας,τοτε δεν ηταν ισοπεδωμενο,κι ητανε προς το πρανες,σα θεατρο,ητανε ενας χωρος για θεατρο,ψηλοτερα ψηλοτερα προς την εκκλησια και χαμηλωτερα κατω,μαζευονταν ολο το χωριο,τοτε το χωριο ειχε κοσμο,θυμαμαι τα πρωτα
παιδια που παιζανε θεατρο,παιζανε τη Γκολφω,ητανε ο Χρηστος ο Γακας [Κουβελης]ο οποιος επαιζε τον Ζηση,Τασος επαιζε ο Χρηστος τ'Κωτσοκβελη [Κουβελης],Γκολφω ο Γιαννος Παπασταμος,τωρα οτι θυμαμαι,Γιαννος επαιζε ο Τελιας Βετλαντζας[Κουβελης],
τωρα δεν θυμαμαι ποια αλλα παιδια παιζανε,μπορει αργοτερα να θυμηθω,ποιοι παιζανε Σταυρουλα και τετοια,μπορει να'παιζε κι ο Βασιλης ο Καροτσερης Τζαχρηστας,δεν ειμαι σιγουρος γι'αυτον,αυτους θυμαμαι σιγουρα,μετα τη σκυταλη τη πηραμε εμεις η δικια μου ηληκια,η γενια,αυτο εγινε το 57 με 58,μεχρι τοτε παιζανε οι μεγαλοι,πηραμε τη σειρα,
δασκαλο ειχαμε το Γιαννο Παπασταμο,παιξαμε τη Γκολφω κι εμεις,Γκολφω επαιζα εγω,Τασος επαιζε ο Πανος ο Παπασταμος,Σταυρουλα ο Κωστας ο Μπουρχας,Γιαννος,
που'χε τα καλαμπουρια και τ'αστεια,ο Σπυρος ο αδερφος μου,Κιτσος επαιζε ο Πανος
ο Κουτρομανος,Ζησης ο Αποστολης ο Στρατος,τωρα δεν θυμαμαι κι αλλα ονοματα
που ειναι στο εργο,μετα ειχαμε μια αλλη παρασταση την Εσμε,η Εσμε ηταν μια
τουρκοπουλα,αυτο,ητανε νομιζω,Περεσιαδης,που παιξαμε αυτα τα εργα,Μορφω,
Εσμε,Αγαπητικος της Βοσκοπουλας,οχι,ο Αγαπητικος της Βοσκοπουλας ειναι του
Κορομηλα,αν δεν κανω λαθος,τ'αλλα νομιζω ηταν Περεσιαδης,τελος παντων,
παιξαμε την Εσμε,Εσμε παλι επαιζα εγω,τα γνωστα αυτα,επαιζε ο Χρηστο Πουλης,
ο Τελιας ο Τοντος,ο Τολιας ο Στρατος,ο Κωστας ο Μπουρχας,ο Τακης Τζαχρηστας,
αυτα τα παιδια,παιξαμε την Εσμε,Αγαπητικος της Βοσκοπουλας ειπαμε,ο Χορος του
Ζαλογγου,επαιζα και Πηλιο Γουσης κι ολας,ολα οπως ειπα παιζοντανε καλοκαιρι ,
συνηθως ηταν απαραιτητο ειχε μεινει σαν εθιμο πλεον τη Δευτερα του Πασχα,
τη Δευτερα του Πασχα επρεπε να παιξουμε θεατρο,και το παιζαμε εκει,υπαιθρια,
ζεστα ητανε,παιξαμε,θυμαμαι ενα χαραχτηριστικο με τη Γκολφω,την ωρα που παιρ-
νει το φαρμακι το δηλητηριο η Γκολφω εγω ειχα ενα μπουκαλακι μικρο γεματο
μεντα,μπροστα μπροστα ητανε τοσο πολυς ο κοσμος απ'τα σκαλια της εκκλησιας,
τα σκαλια του Σχολειου μεχρι περα που'τανε το Ηρωο,μπροστα στο ενα μετρο
στη σκηνη,μπροστα ητανε κατι γριουλες,ητανε η θεια Τσαντα τ'Κωστακιωτη[Μπαρ-
μπαρουση],τ'Κωτσ' η μανα,ητανε αυτες οι γριες,η θεια Βαρβαρα,δεν θυμαμαι ποι-
ες,λοιπον την ωρα που'ρθε να παρ'το φαρμακο η Γκολφω φωναζε ''Μη το παιρν'ς
μωρη καλιακουδα,μη το παιρν'ς'',τοσο πολυ το ζησανε,το ζουσανε ο κοσμος,μπαι-
νανε μεσα ,νομιζανε πως ειναι το ιδιο,εγω ειχα μεταμορφωθει στα ματια αυτα
των ανθρωπων πραγματικη γυναικα,βαζαμε τα γυναικεια,μας βαφανε οι μεγαλες
γυναικες εκει,κι ημασταν τελειοι,και θυμαμαι αυτο το περιστατικο,''μην το παιρν'ς''
και να κλαιει,''μην το παιρν'ς το φαρμακο'',εγω το ακουγα κι εφευγα,ζουσα εκει
μεσα,μπορω να σ'πω πως το πιστευα πως εγω ημουνα αυτος που'κανε αυτα εκει,
αυτο ητανε ενα χαραχτηριστικο,επισης ενα πολυ ωραιο και χαραχτηριστικο ητανε,
παιζαμε τη Σκλαβα[;],η Σκλαβα ητανε ,οτ'ητανε δυο αδερφια κι αγαπουσανε δυο
αδερφες ,τα δυο αδερφια τα'παιζαμ'εμεις τα Ζαρκαδλακια,εγω κι ο μακαριτης ο
Σπυρος ο αδερφος μ',και τις δυο αδερφες,ο ενας ηταν ο Τακης ο Τζαχρηστας,ο
αλλος δεν θυμαμαι,ηταν η Ξανθω τ'ονομα,το αλλο[;],δεν θυμαμαι πως την ελεγαν
την αλλη κοπελα,τελος παντων,αγροφυλακας επαιζε ο μακαριτης ο Γιωργος ο
Πλιατσκας,αγροφυλακας,α ξεχασα,μια διορθωση,στη Γκολφω Γιαννος επαιζε ο
Γακιας ο Πλιατσκας,Γιαννος,και Κιτσος επαιζε ο αδερφος μ' ο Σπυρος,επαιζε
Κιτσος,λοιπον,οχι,ο Πανος ο Κουτρομανος,δεν επαιζε ο Πανος ο Κουτρομανος
με τη Γκολφω,ο Πανος επαιζε μετα στην Εσμε[;],δεν θυμαμαι και καλα,οχι,Κιτσος
επαιζε ο Πανος,ο Πανος επαιζε Κιτσος,ναι,ο Πανος ο Κουτρομανος επαιζε Κιτσος
κι ο Σπυρος επαιζε Γιαννος,,δεν ητανε ο Πλιατσκας,κατσε,εχει προβλημα,σε καποια
παρασταση δεν επαιζε ο Πλιατσκας,να τα παρουμε με τη σειρα,θυμαμαι τον Πανο
πο'πρεπε να πει ''ωρε ρε ζουρλια μελλιρη'' κι ελεγε ''ωρε ζουρλια μαλλιαρη'',
ναι ναι,ο Πανος επαιζε Κιτσος,ενα χαραχτηριστικο π'θα σ'που τωρα παλι π'το
ξεχασα,ειδες τωρα συνεχεια που μιλαω τα θυμαμαι,ηθελε ο Πανος να τονε βα-
λουμε μεσα να παιξ',και δεν ειχαμε,ειχαμε κανει διανομη των ρολων,που να
τονε βαλουμε αυτον να παιξ';,και επεμεινε,ηρθε κανανε τις προβες,τις κανανε
πανω στο Σχολειο,ειχε δωσ'τοτε τα κλειδια ο δασκαλος ο Ζακοπουλος και κανα-
με τη προβα,εσπασε τη πορτα,,εσπασε το ενα τζαμ' της πορτας αυτος για να μπει
μεσα,ειδαμε κι απο ειδαμε δεν γλυτωνουμε,και που να τονε βαλουμε,δεν καταλα-
βαινε απο τετοια,ητανε,πως να στο πω,να χαμηλωσ' το τονο της φωνης,να το
ψηλωσ',κι ξερω γω,ητανε σερι,με φοβερα,τελος παντων,λεμε να τονε βαλουμε
Κιτσο,φοβεριζ' κι πιο πολυ,τετοια κατα καποιο τροπο,και μπηκε Κιτσος,νομιζω
τωρα οπως θυμαμαι τωρα ο μακαριτης ο αδερφος μου ο Σπυρος πρεπ' να τα'ναι
ο Ζησης[;],τον πατερα της Σταυρουλας,αυτα ητανε τα χαραχτηριστικα με τη
Γκολφω,τωρα παιζαμε,λοιπον,τη Σκλαβα,τη Σκλαβα τη παιξαμε Χριστουγεννα,
μερα Χριστουγεννα,μεσα 'δω στα χτιρια που καταδαφιστηκανε,εδω στη Κλινικη
τη λεγομενη,η Σκλαβα ειχε,τη σκηνοθεσια φυσικα την εκανα εγω,τη σκεφτηκα,
μας ειχε μαθ' ο δασκαλος στο Σχολειο,ηθελα να φκιαξω χλοη για κατω,γιατι
επρεπε να ειναι μια χλοη μια βρυσουλα και να ειναι ενας γαιδαρος να βοσκει
σε ξενα χωραφια γιατι τον πιανει ο αγροφυλακας,λοιπον,μας ειπ' ο δασκαλος
μεσα σε μπαμπακι αν,η'μαλλι,απλωστε σταρ' και το ποτιστε θα φυτρωσ' κι
αυτο εγω το πηρα και το εκανα στη πραξη, κι το απλωσα παν'στη σκηνη,
κι ητανε μια ωραια χλοη εκει,για βρυσ' δεν ειχαμε ,για βρυση' βαλαμε μια
νιπτηρα,νιπτηρουλα,ετρεχε το νερακι,ειχα μια μεγαλη εγω στο σπιτ',κι
ετρεχε το νερακι,ειχα βαλει κατι πετρες,ετσ' βραχος,κι ετρεχε το νερακι
απαν', κι εφευγε απο κατ' απ' τη σκηνη,εχει τωρα εκει μεσα ενα χαραχτηρι-
στικο που 'χε κι γελιο πολυ,αγροφυλακας ητανε ο Πλιατσκας,οπως ειπαμε,
τα δυο αδερφια π'αγαπησανε τις δυο αδερφες ημουνα εγω με το Σπυρο,
η μια η κοπελα ητανε ο Τζαχρηστας,την αλλη κοπελα δεν θυμαμαι ποιος
την εκανε,κι γυναικα του αγροφυλακα ητανε ο Κωστας ο Μπουρχας,εγω,
δεν ξερω,μην θεωρηθει,πως παινευω τον εαυτο μ,'αλλα ειχα μια ,ετσ',μια
αντιληψη ποιο ρολο θα επρεπε να παιξ',να παρ' ο καθενας,και τον Κωστα
δεν το ενοιαζε αν ητανε να παιξ' κανα νεο ρολο,δεν τον ενοιαζε αν ητανε
γυναικειος η' αντρικος,ηταν κι αυτος λεπτοκαμωμενος,τον πηγα κατευθειαν
στην γυναικα του αγροφυλακα,γιατι το ηξερα,ειχε αυτα τα κολπακια τ'αστεια-
κια π'καναμε με τη παρεα μας κι τετοια,κι η γυναικα του αγροφυλακα η Μαλα-
μω ειχε τετοια,πολλα τετοια,''θα παιξεις τη Μαλαμω'',λοιπον,''θα παιξεις τη
Μαλαμω,σε παρακαλω παρα πολυ θα μ'ακουσεις''.τελικα με ακουσε,επαιξε
τ'Μαλαμω,σου λεω οτι οταν τελειωσε πηρε τα περσοτερα χειροκροτηματα και
τα περσοτερα συγχαρητηρια,ειχε μια επιτυχια φοβερη,επιτυχια,εκεινο που'χε
φασ' μεγαλη,ητανε επρεπε να παρουσιασθει ενας γαιδαρος πο' μπαινε στο λι-
βαδ' και βοσκαε,το οποιο το επισε ο αγροφυλακας,καπου βρηκαμε ενα γαι-,
δαρο και τον περασαμε απ'το πισω μερος της Κλινικης ,εκει ειχε μια πορτα,
μια πορτουλα μικρη,τον περασαμε απο κει τον γαιδαρο και βαλαμε και κατι αλ-
λα να πατησ' ο γαιδαρος ν'ανεβ',γιατι η σκηνη ηταν ψλοτερη,και μπηκε πραγμα-
τικα ο γαιδαρος παν' στη σκηνη,μεχρι να εμφανισθει στη σκηνη,δεν φαινοτανε,
ητανε αυτα τα στορια που κλεινει η σκηνη κι δε φαινοτανε,τραβαγε ο αγροφυ-
λακας που ειπαμε ητανε ο Γακιας ο Πλιατσκας τραβαγε τ'τριχια,ο κοσμος
δεν φανταζοτανε πως θα ητανε γαιδαρος απαν' πραγματικα,σ'λενε θα το'χνε δε-
μενο εκει,μετα απο λιγο ξεκινησε ο γαιδαρος και μπηκε πανω στη σκηνη,κι εγινε
ο χαμος,ειπε τα λογια, Βλασ'αφηνεις το γαιδαρο κι παει οπου-οπου,αυτο ητανε
πολυ χαραχτηριστικο το θυμαμαι,ητανε ο Αντρεας Τσαπαρελης κι ελεγε,''εγω
εβλεπα εβλεπα,δεν περιμενα γαιδαρο'',αυτο εκεινη τη χρονια δεν χωραε μεσα η
αιθουσα,λεω παιδια μην πλακωνεστε,θα το ξαπαιξουμε για δευτερη φορα,οχτω-
δεκα,δεκα-δωδεκα,τοσος κοσμος ητανε,τωρα ποια ητανε η αιτια που το παιζαμε;
πρωτα-πρωτα ητανε κατι το παραδοσιακο,επρεπε να συνεχισουμε τη παραδοση,
να παιζουμε θεατρο,μετα μαζευαμε καποια χρηματα ,μας δινανε ο κοσμος εκει,
κι ο βασικος στοχος ητανε να παρουμε μια μπαλα να παιξουμε ποδοσφαιρο,να
παιζουμε ποδοσφαιρο,γιατι δεν υπηρχε τιποτα,αυτο ητανε,αυτα τα λιγα χρηματα,
π' μαζευαμε,και δεν μας δινανε ολοι λεφτα,αυτα τα λιγα εφταναν να παρουμε
μια μπαλα,τιποτα αλλο,αλλα το πιο βασικο ητανε σου ειπα να συνεχισθει η παρα-
δοση,σ'αυτο το πραμα,αυτο ητανε,τωρα τι αλλο να σου;να σου πω, α καναμε
και...εξαγωγη πολιτισμου,πηγαμε και στο Προδρομο,στο Προδρομο πηγαμε παι-
ξαμε την Εσμε,την Εσμε,ειπαμε αυτη ηΤουρκοπυλα που ερωτευτηκε ενα Ελληνο-
πουλο εγινε χριστιανη,βαφτιστηκε χριστιανη,ε κι καπ'τελειωνει εκει το εργο
προσκυνωντας την ελληνικη σημαια,ειχαμε,ειχαμε ομως,δεν ηταν κι ολα ευχαρι-
στα,ειχαμε κι στενοχωριες,μια απ'αυτη ητανε,θελαμε να παμε στο Προδρομο,
δεν ξερω για ποιο λογο,η μανα του Ελληνοπουλου,αυτουνου του Δροσου π'ερω-
τευτκε την Τουρκοπουλα,το ειχε αναλαβει ο Χρηστος ο Πουλης,για καποιο λογο
ο Χρηστος πεισμωσε δεν ηθελε να παιξ',μωρε Χρηστο καλε μ',οχι,εκει βρησκοτα-
νε ο Τελιας ο Τοντος,α μωρε παιδια,λεει,θα το παιξω εγω,αμ'θα προλαβς;θα προ-
λαβς να το παιξεις;να το μαθς μεσα σε τρεις μερες;θα το μαθω,θα προσπαθησω,θα
δια- βαζω ολη τη μερα εκει να το μαθω,η' θα να'χουμε και τον υποβολεα,ξεχασα
να σου πω πως ενα διαστημα που'χαμε δασκαλο το Γιαννη το Παπασταμο,ο Γιαννης
μετα εφυγε ο ανθρωπος,κι ανελαβε ο Τελιας ο Κουβελης ο Βετλαντζας ,ο Τελιας η-
τανε πολυ δυνατος κωμικος,θυμαμαι ενα χαραχτηριστικο ,μια συμβουλη που εκανε
τοτε στο Γακια τον Πλιατσκα,ο οποιος ητανε αφταστος κι αυτος,πηγε πισω απο το
Ζηση,π'οταν του'λεγε ο Ζησης να ,οταν του'λεγε ο Ζησης να παρατησ'τη Γκολφω
και να παρ τ'Σταυρουλα,πηγαινε και του'κανε νοηματα ,ναι,να πεις ναι,του'κανε
με τα χερια,να πεις ναι,στο Τασο,αυτο ο Τελιας, κι ειχαμε τον Τελια σαν δασκαλο,
ητανε κι υποβολεας να τα λεει,κι καπ'εκει μεσα κομπιαζε ο Τελιας ,αργουσε να το
πει,τελος παντων,εγινε λιγο ετσ' καποια αμηχανια,τελικα το ειπε,κι αν θυμαμαι,
δεν πρεπει να'τανε ο Τελιας υποβολεας,γιατι ο Τελιας ηξερε,θα τονε θυμζε,αλλος
ητανε,δεν τονε θ'μαμαι ομως ποιος ητανε,τελος παντων,κι εκεινος περιμενε να συ-
νεχισει απο μεσα ο ηθοποιος ο οποιος δεν θυμοτανε,εγινε καποια αμηχανια,μετα
κυλλησε καλα ομως κυλλησε καλα,πηγαμε καλα,γεματο το μαγαζι στο Προδρομο,
ενταξ',αυτα,τωρα τι αλλο να σου πω;ετσι κανενα,ετσι κανενα περιστατικο,στολες
βρισκαμε,στολες βρισκαμε ,η μια η στολη φουστανελα κι τετοια ειχε ο Πετρο Σαμα-
ρας απ'τον παπουλη τ',μας ν'εφερε ο ανθρωπος κι καναμε αυτη,γυναικεια βρησκαμε
τσ'γριες,γιατι ημασταν παιδια ψηλα,που να βρουμε;βρησκαμε τσ'γριες,τσ'θεια Λα-
κενας τσ'Μπαρλους,θυμαμαι το Κωστα πηρε τσ'θεια Λακενας τσ'Μπαρλους,τα φου-
στανια τα μακρια, εφταναν μεχρι κατ, στα ποδια τ',στα παπουτσα τ',ναι,κι ητανε
ωραιος για αγροφυλακινα,ε μετα παπουτσα δεν ειχαμε παπουτσια γυναικεια να
φορεσουμε,δεν μας χωραε κανα παπουτσ',φοραγαμε παντοφλα,,πασουμακια
γυναικεια,αυτα ητανε τα πιο χαραχτηριστικα,διαβασμα;διαβαζαμε ο καθενας τα
γραφαμε,γραφαμε το ρολο μας και τον διαβαζαμε,ξεκιναει αυτο απο πολυ καιρος,
μπορω να σ'πω και δυο μηνες,ισως νωριτερα,γιατι δεν ειχαμε,ειχαμε και το σχο-
λειο,ενταξ' το καλοκαιρ' δεν,ητανε και λιγο δυκολο το καλοκαιρ' να συγκεντρω-
θουμε,αλλα το διαστημα Χριστουγεννα και Πασχα,ητανε απαραιτητως θα παιζα-
με,ειπαμε τα Χριστουγεννα, μεσα,εχουμε παιξ' κι μεσα στο Σχολειο,και ερχοντανε
Μπαμνιωτες,Μπαμνιωτες να μας δουνε,η Μπαμπινη ειχε πολυ καλο συγκροτη-
μα,μπορω να σου πω καλυτερο κι απο μας,συγκροτημα,ειχε πιο παιδια με καλυ-
τερα γραμματα,ειχε γυμνασιοπαιδα,τωρα δεν ξερω αν αφορα το ιστορικο το δικο
μας,αλλα θα το αναφερω,παρενθεσ',γιατι αξιζ' το κοπο,ητανε ο Νωντας ο Πιρπι-
ριγκος,πεθανε στ'Ρωσια ο καημενος,ημασταν φιλαρακια με τον Νωντα,αυτος ητα-
νε που ητανε στη Μπαμπινη επικεφαλης κι εδω ημουνα εγω που καθοριζαμε,ει-
χαμε ενα σκοπο να κανουμε ενα αυτο,αλλα δεν προλαβε,αρρωστησε,εφυγε,οι πιο
καλοι κι απ'τα δυο τα χωρια να κανουν ενα θιασο να πουμε,ο οποιος θα ειχε αφησ'
Ιστορια,αλλα ειχε αφησ' Ιστορια,κι εμεις εδω οπως ημασταν ειχε αφησ' Ιστορια,ειναι
ακομα οι μεγαλοι τα θυμουνται αυτα τα πραματα κι ητανε πολυ υπεροχα,εχουμε
παιξ'τον Αγαπητικο της Βοσκοπουλας,εχουμε παιξ' το,τη Γκολφω,την Εσμε,εχουμε
παιξ' την,σου'χω πει την Εσμε,την Σκλαβα αυτη την,αυτη που ερωτευτηκανε δυο
αδερφοι δυο αδερφες,και στο τελος το θεμα ειναι τελικα δεν ητανε τ'αδερφια αδερ-
φια ,ο ενας ητανε,τον ειχαν μαζεψ',ειχανε σκοτωσ' οι Τουρκοι τους γονεις του κι
μαζεψανε οι αλλοι και τονε μαζεψε αυτος που ειχε τον ενα το γιο και τα μεγαλωσε
σαν παιδια τ' κι οταν ειχε ερθει η ωρα πλεον,δεν υπηρχε αλλη λυση κι ειπανε ητα-
νε αδερφια κι επρεπε καποιος να αποχωρισ' παρουσιασθκε ο γερος εκει κι τ'λεει δεν
ειστε αδερφια και μπορειτε να παντρευτητε κι ετσ' με το γαμο αυτων των παιδιων
τελειωνει το εργο,πως γινοτανε η στολη η δικια μας; καναμε στηθος και τετοια;
τι καναμε;παλια παιρναμε κουβαρια ,κουβαρακια κανανε απο νημα η' απο κου-
ρελια οι γυναικες,μετα ανακαλυψαμε αλλο κολπο,περναμε χαρτονι, απ' το λεπτο
οχι απ'το πολυ χοντρο που λυγιζ' και το καναμε σα χωνακι,ετσ',το καρφιτσωναμε
και το τοποθετουσαμε εδω κι απο πανω μια μπλουζα γυναικεια κι ητανε μια χαρα,
εν τω μεταξυ στα καμαρινια ερχοντανε και κοριτσια και μας βλεπανε εκει,και μας
βλεπανε εκει τα κοριτσια,και μια φορα ειχαμε μπει στη σκηνη ειχαμε κλεισ' τη σκη-
νη ητανε κλεισμενη η σκηνη η οποια γινοντανε με σεντονια,με,πως το λενε αυτο
που κλεινει;το ξεχναω,τελος παντων,τωρα ξερ'ς αμα δεν τα θυμασαι με,γιατι τα
φκιαναμε μονοι μας,και τους κρικους τους φκιαναμε παλι μονοι μας,δεν βρησκαμε,
παιρναμε συρματακι το καναμε στρογγυλο και το ραβαμε με κλωστη απαν' και
απαν' στο αλλο για να ανοιγοκλεινει εκει,κι ειχαμε παει μεσα στη σκηνη,κλειστα
αυτα κι μεις ντυνομασταν γυναικες ,ερχεται ο μπαρμπα Γληγορς ο Μακρης ο μα-
καριτς ο Εισαγγελεας σκωνει ετσ' το παραβαν ,κοιταει,βαζαμε εμεις τα χαρτονια ετσ'
κι τετοια,''να λαλισ' ο διαολος με τα σερκα τ''',ναι,λεει τι φκιανε αυτηνοι;πως φκια-
νε αυτο το πραμα;το στηθος εκει,ειχε και αποριες να δει,ειδε τα χαρτονια,που λες,
αυτα τωρα,τι αλλο να πω;δεν θυμαμαι τωρα,ναι βαφομασταν κι ολας,δεν σου ειπα,
βαφομασταν,παιρναμε τα κραγιονια εκει απ',εμενα η μανα μ' δεν βαφονταν αλλα
τα'παιρνα απ'τσ'κοπελλες,εκει μας φερνανε,εκει,βαφαμε τα χειλια,στο προσωπο,
επρεπε να δειχνουμε σα γυναικες γιατι αμα ημασταν ετσ'απλως αντρες,στο κεφα-
λι βαζαμε μαντηλα,μαντηλια,δεν ειχαμε περουκες,να βαλουμε κι περουκες να φαι-
νομαστε γυναικες,βαζαμε ενα μαντλακι στο κεφαλι βαφαμε και τα χειλακια μας
κι ημασταν μια χαρα δεσποινιδες, ετσ',τωρα θα μου πεις Τουρκοπουλα του 1821
ειχε τετοια κοκκιναδια;δεν υπηρχαν κοκκιναδια εκεινη την εποχη αλλα εμεις τα
βαζαμε γιατι επρεπε να δειξουμε ειμαστε γυναικες,παιζουμε γυναικειο ρολο,δεν
γινοτανε να'ταν αλλιως,ουτε μασκες ειχαμε να ,ημασταν εδω παιδια τ'χωριου,
αγαπουσαμε το θεατρο,τ'αγαπουσαμε πολυ το θεατρο και θελαμε να κανουμε
αυτο που καναμε και να σου πω οτι ειχα κανει και μια προσπαθεια ,πριν αρκε-
τα χρονια ομως,να το ξαναφκιαξουμε αυτο το πραμα την εποχη που ειχαμε κα-
νει τον Πολιτιστικο Συλλογο,ποτε ειχαμε κανει τον Πολιτιστικο Συλλογο;το 1982;
το 1982,απο κει μεχρι κει προσπαθησα αλλα μετα σιγα-σιγα αραιωνε το χωριο ,
αραιωνε ο κοσμος,φευγανε ο κοσμος,ειχα βρει να παιξουνε και τα κοριτσια,πλεον
εκεινη την εποχη δεν ητανε οπως ητανε η δικη μας το 1957,θα παιζανε τα κοριτσια
και θα επαιζα κι εγω πλεον τους μεγαλους ρολους,πατεραδες,παπουληδες και τε-
τοια,τους ειπα να παιξουμε,δεν καρποφορεσε αυτη η προσπαθεια,πολλοι δεν η-
θελαν,θελω να πω χαθκε αυτο το εθιμο,δεν το ειπαμε, ειναι βασικο,αυτο χαθκε
με τον ερχομο του κινηματογραφου,ερχοντανε ,λοιπον,κινηματογραφος,αυτος
ο περιοδευον κινηματογραφος, ειχε το κρατος,το κρατος αρχικα,ειχε ονομαστει
βασιλισα,η Φρειδερικη το 'στελνε,ετσ'λεγεται και παιζανε σχεδον καθε βδομα-
δα αυτα τα ελληνικα εργα που βλεπουμε και σημερα στις τηλεορασεις,αργοτε-
ρα αναλαβανε κι οι ιδιωτικοι κινηματογραφοι οι οποιοι ητανε περιοδευοντες,
και παιζανε μεσα σε καφενεια με εισιτιριο οποτε χαθκε το ενδιαφερον του
κοσμου απ'αυτο ,σου ειπα και πριν,ειχαμε φερει οταν καναμε τις Πολιτιστικες
Εκδηλωσεις,ειχαμε φερει ενα ερασιτεχνικο θεατρο απ' τη Καμαρουλα,ωραιο,θυ-
μαμαι ειχανε παιξει το ''Δεν Πληρωνω.Δεν Πληρωνω'' του Νταριο Φο,ητανε
πολυ ωραια τα παιδια και μου'χε μπει ετσ'στο μυαλο μ' καρφι να το κανουμε
κι εμεις αυτο το πραμα,αλλα δεν εμπεδωθηκε αυτη η προσπαθεια και σταμα-
τησε εκει το πραμα,ποτε σταματησε το θεατρο; το θεατρο σταματησε ,το θεα-
τρο να παιζουμε εμεις,το θεατρο σταματησε το 1961,ητανε η τελευταια παρα-
σταση που δωσαμε,το θυμαμαι αυτο γιατι το 61 θα πηγαιναμε φανταροι,τα
παιδια που ητανε στην ηλικια μου,πηγαμε φανταροι τον Οκτωβριο,2 Οκτω-
βριου θυμαμαι παρουσιασθηκα στο Μεσολογγι φανταρος,απο κει κι μετα
οταν γυρισα απο φανταρος ειχε σταματησει πλεον αυτο γιατι ηδη ειχε ξεκινη-
σει,οπως ειπαμε,ο περιοδευον κινηματογραφος και γινοντανε αυτο το πραμα
μεχρι το 1982 που αρχισαμε να κανουμε Πολιτιστικες Εκδηλωσεις στο χωριο
και φερναμε πλεον θεατρο,το θεατρο τ'Αγρινιου,οφειλω να το πουμε αυτο,μας
ειχε συμπαρασταθει παρα πολυ,πολλες φορες οποτε το ζηταγαμε δεν μας λε-
γανε οχι,ερχοντανε οι ανθρωποι κι εχει ερθει αρκετες φορες το θεατρο τ'Αγρι-
νιου κι εχει ερθει και χειμωνα που παιζει και μια φορα φεραμε κι της Καμαρου-
λάς,τους ερασιτεχνες τα παιδια,ειπαμε,κι εκει θελησα να το κανω κι εγω,οπως
σου ειπα,και δεν καρποφορεσε αυτη η προσπαθεια κι εμεινε εκει ,τωρα πια δεν
υπαρχουν και νεοι ,δεν υπαρχουν και παιδια που να εχουν αυτο το ζηλο,αυτα
.
μ'ολ'αυτα που σου ειπα ξεχασα ενα το οποιο νομιζω οτ' ειναι ουσιαστικο,χρει-
αζται να το πουμε αυτο,ημασταν και λιγο εξοικειωμενοι με το σχολειο,εκεινη
την εποχη στο σχολειο παιζαμε θεατρο,τα μεγαλα της Πεμπτης κι Εκτης Ταξης
παιζαμε θεατρο,25 Μαρτιου,28 Οκτωβριου και τετοια,παιζαμε θεατρο καλο
οχι απλα σκετσακια και τετοια,ενα απ'αυτα που θυμαμαι ηταν ,θα σου πω
εν ολιγοις,δηλαδη,το,σχετικα το θεμα,ειχανε πιασει δυο παιδια,δυο φιλους
οι Τουρκοι, τους ειχανε βαλει στο μπουντρουμι στη φυλακη μεσα υπογεια
και συνομιλουσαν αυτα τα δυο τα παιδια και παιζαμε εγω με τον Θεοτοκη
[Θεοφιλη],ημασταν φιλαρακια απο τοτε,και παιζαμε οι δυο μας εκει,αυτο
πρεπει να ηταν οταν ημασταν στην Εκτη Ταξη εμεις το 1952,τοτες,λοιπον
αυτο ητανε το ενα το εργο που παιζαμε κι εκει εμαθα κι αυτο το τροπαριο
που λεει ''κατελυσας τω σταυρω σου τον θανατον''μας το'χε μαθ' ο δασκα-
λος γιατι επρεπε αυτο να το τραγουδησουμε να το πουμε μεσα εκει που
ημασταν φυλακη στο μπουντρουμι μεσα επρεπε να το πουμε γιατι ο
ενας πεθαινει πρωτος,λοιπον,κι ο δασκαλος ,ειχαμε το δασκαλο τον Νικη-
τα,σ'αυτον πρωτοπηγα σχολειο απ'τη Πρωτη και τελειωσα την Εκτη στον
ιδιο δασκαλο,ειχε μεινει αρκετα εδω ο ανθρωπος αυτος,η καταγωγη του
ηταν απο τα Βλυζανα και κατεβηκε στο χωριο στη Μαχαιρα,λοιπον και
παιζαμε αυτο το θεατρακι,το θυμαμαι το πρωτο,ενα χαραχτηριστικο παλι
που ητανε,ητανε η Καταστροφη του Κομενου απο τους Γερμανους,εκει
μεσα στους ρολους υπηρχε κι ενας παπας,ο δασκαλος ειχε,δεν εδωσε
τους ρολους στον καθενα οπως νομιζε αυτος,αλλα ρωταγε τα παιδια,
ρωταγε τα παιδια,εσυ τι θελεις;ποιο ρολο θελεις;ελεγε αυτος,Φωτος,
εσυ Αλλος,ελεγε διαφορα ονοματα,ειχανε ηδη εξαντληθει οι αντρικοι
ρολοι κι εμεινε ο παπας ,μωρ' εσυ Ζαρκαδουλα;δεν εμεινε και τιποτα
αλλο,τ'λεω εγω,απ'τον παπα,θα παιξεις τον παπα,θα παιξω,τ'λεω,τον
παπα,πηγα στον μακαριτη τον παπαΑχιλλεα πηρα το καπελο το καμι-
λαφκι οπως το λενε τα ρασα τ κι επαιξα τον παπα,πριν ομως γινει αυτο
οταν γινονταν η διανομη πηρανε και τα κοριτσια τους ρολους που θε-
λανε,εμεινε λοιπον η παπαδια,παπαδια δεν ηθελε καμια να παιξ',ποια
θελει παπαδια;τιποτα,τιποτα,τελικα σκωθκε η Γερασμουλα τ'Τζακωστα,
η οποια εφγε στ'ν Αυστραλια και χαθκε η καημενη εκει κατω,λεει θα
παιξω εγω παπαδια,και το επαιξε η Γερασμουλα,το Κομενο,η Καταστροφη
του Κομενου αυτο το θεατρο,ετσ' λοιπον και λιγο εξοικειωμενοι απο το σχο-
λειο αλλα το πιο πολυ οπως προαναφερα και στην αρχη ητανε να συνε-
χισθει το εθιμο ηταν ετοιμο επρεπε επρεπε να παιξουμε θεατρο,ητανε
κατι το οποιον θεωρουνταν πλεον απαραιτητο,επρεπε μεγαλες γιορτες
Χριστουγεννα Πασχα και καμια φορα το καλοκαιρ' το Δεκαπενταυγουστο
επρεπε να παιξουμε θεατρο κι το αναλαμβανε,οπως σου ειπα προηγουμε-
νως,ητανε εδω ο Παπασταμος ο Γιαννης ο οποιος μας εβαλε μπροστα ,μετα
ο Τελιας τ'Κβελη κι εφτασε μεχρι την εποχη που ανεφερα το 1961
.
.
.
Η ιστόρια στο πρόσωπο τους
(από τα λόγια του μπάρμπα Χρηστου Κουβελη 89 χρ. Μαχαιρα)
-πάντα το συμφέρον, το νιτερεσο τους.γιατι;το γουδί το γουδοχερι
-αγόρασα απ'τα κατωμερα ένα πουλάρι μουρκακι. Όσο μεγαλώνε το χρώμα του άνοιγε γινονταν σιδεροψαρο γαλάζιο άσπρο ωραίο στο τέλος έγινε άσπρο.Του'βαλα γιγκλες μαντανια το'κάνα αραβανιαρικο μερακλιδικο και γυριζα μ'αυτο.Όποιος είχε άλογο κάτι ειχε
-είχε ο πατέρας μου καλό αμπέλι το φορτωνα 90 οκαδες σταφύλια κι ανέβαινα στη
Μαχαλα και τα πουλουσα.Πουλουσα και λεμόνια τα' παιρνά απ'τον Αστακό. Να ζήσω.
Που'τανε δύσκολα τα χρόνια. Από μικρό παιδί είχα μαθ'.
Απ'τ'μερια τσ'μανας μ' πηρα το εμπόριο.
-πέρασαν τα χρόνια μου κι ήρθε ο καιρός και παντρεύτηκα.εκανα τα παιδιά μου
-έκανα όλες τις δουλειές. Έσκαβα με το κάσμα με τη τσάπα και το λοστό να ξεχερ-
σωσω να σπείρω. Έκανα με το γένι δύο και τρεις φορες χωράφι. Πήγαινα και δού-
λευα κι αλλού. Με λέγανε παρασποριαρη υποτιμητικά. Αλλά δεν με πειράζε.Δεν
είναι ντροπή η δουλεια.Εβγαλα τα παιδιά μ'.
-με το γείτονα να χάνεις κι απ'το δίκιο σ'
-ο καλύτερος αγροφυλακας είναι στα λεφτα
-ήμτανε στην Αθηνα μικρό παιδί παραχερ' παραπαιδ' στον Αριστειδ' τον Γατσελο στο
μαγαζί τ' στον Ταύρο με πήρε εκεί. Όταν χαθκε ο αδερφός μ' ο Γιωργος απ'τ'ς κακου-
χιες στο πόλεμο γύρισα στο χωριό. Έφκιαξα με τον αδερφό μ' τον Νικεα γίδια.150 γίδια.
-έκανα πολλά. Μάζευα και τομάρια. Μέχρι τώρα είχα και πρόβατα.
-κάνω ζωή μετρημένη. Αχαμνη.ειμαι 89 χρονών. Και τώρα συνεχίζω να δουλεύω μ'αρεσ'
να κουράζομαι. Άμα κουράζεται το σώμα κοιμάσαι καλυτερα.
-διαβάζω. Θέλω να μαθαίνω. Να ξέρω. Ο άνθρωπος πρεπ' να ξέρει. -ο παππούλης σ' ο
Κστοδουλος σε κάθε περίσταση είχε κι από'να ρητό κι ετσ' έκλεινε την κβεντα.Σε κάποι-
ον που του'κανε τον κάμποσο,πως έχει, του'πε.''Άμα κάνεις πρόσθεση άμα κάνεις αφαί-
ρεση άμα κάνεις διαίρεση.να δούμε τι θα σ'μείνει'
-ο πατέρας μ'τραβσε πολλά με τη περίπτωση του Γατσελου. Έφαγε πολύ ξύλο απ'τα
αποσπάσματα να μαρτρυσ'που κρυβεται
-κάθε άνθρωπος φαίνεται απ'το πρόσωπο ποιος είναι. Άλλος είναι ετσ', αλλος είναι
αλλιώς.
-ο Παφλας(Χρηστος Κουβελης πρώτος ξάδερφος μ')δέκα τριώ χρονών ορφανό πήγε
στα Κραβαρα κι έμαθε παφλάς. Ήτανε μηχανικός πρώτος τεχνιτης στις πατοζεςτου
Στρατού στου Βαροπουλου. Έκανε με τις παλιοκαταστασεις εμφύλιο οχτώ χρόνια
φυλακη.
-ο πατέρας μ' ο Μητσος είχε πατέρα τον Βασιλη Τσιλια είχε αδέρφια τον μπάρμπα
Λεκο και τον Νασο κάθε ένας ήταν διαφορετικός. τη μάνα μ' τη λέγανε Ρουμπινη
ήτανε απ'τα Βζανα τ'Γούτσα τώρα τέτοιο όνομα δεν υπάρχει στα Βζανα.τη γυναίκα
μ'τη λένε Σοφια απ'τ' Μπαμπινη του Μπιτσωρη.οταν πήγαινα στ'Μαχαλα με τα
σταφύλια τη γνώρσα στο πιάδ' που'βγανε νερό σε μια κανταρελα γαιδουρακια
-δεν λέω πως τα ξέρω όλα.Κανω και λάθη. Προσπαθώ να διορθοθω. Κάθε μέρα. Να'μαι
μέσα. Κι αν κάνω λάθος θέλω ο άλλος να με διορθωσ'.Να μην είμαι μονογνωτος.Ειναι
πολλοί π'κάνε πως τα ξέρνε ολα.Κι θέλνε να σκάνε μάθημα. Όχι αυτό δεν μ'αρεσ'.Να
λες κι συ να λέει κι ο άλλος.
-εμείς είμαστε βλάχοι. Είναι αλλιώς οι βλάχοι. Έξυπνοι ενωμένοι προοδευτικοί.σκλη-
ροι.Δεν κάνε πίσω. Ηρθαμε μέτα την απελευθέρωση. Δεν μας θέλανε εδώ. Θέλανε
να μας διωξνε.μας κυνήγησαν μέχρι έγκλημα φτάσανε. Τους σκοτώσανε και τα μπλα-
ρια.Αυτοι εκει.δεν το'βαλαν κατ'. Δεν κιοτέψαμε. Αγόρασαν γη χωραφια κι αποχτσανε
δικαιωματα .ήτανε νόμος. Κι έτσι εμνανε.
-τώρα που θα βγει αυτη η κατασταση;.γιατι δεν κοιτάνε το γενικο;τι θα γίνει;γιατι δεν
άφηνε;ουλο τα ίδια θα είναι;
-μικρό μ'ειχανε αφήσει στ'αλώνι μονάχο μ'.Μ'ειδε ένας κι είπε. ''τ'αφσανε μονάχο τ''',
''είναι παιδί τ'Κλουκια(ετσ'μας λέγανε)κι δεν σκιάζεται''είπε ο μπάρμπα Κστοδουλος.
-δεν φοβάμαι τίποτα. Άμα ο άνθρωπος παλεβ' άμα αγωνίζεται τι να φοβηθεί;περασα
πολλά κι άντεξα. έζησα.
-κάθε βραδ' που πάω να κμοιθω λέω τι έκανα τι είπα.Κανω λογαριασμό. Που ημτανε.
σωστος που ήμτανε λάθος. Να ξέρω.
(εκεί του σχολίασα:
Αυτό που κανανε και οι Πυθαγορειοι στον Απολογισμό της μέρας.
Τι έπραξα που δεν έπρεπε να πράξω;
Τι δεν έπραξα που έπρεπε να πράξω;
Τι είπα που δεν έπρεπε να πω;
Τι δεν είπα που έπρεπε να πω;)
-Αν είμαι λάθος διόρθωσε με.
Αν δεν λέω το σωστο.
.
.
-''πως καναμε τις ελιες παλια''
''μετα του Σταυρου οι ελιες σταυρωναν ,ηταν ετοιμες ,μαζευανε τις χοντρολιες τις σπαγανε και τις ζεματαγανε με βραστο νερο ,υστερα τις αφηνανε στο νερο για καποιες μερες να ξεπρικανε και μετα τις βαζανε σ'ενα ταψι μεσα στον αναμενο φουρνο,αφου ειχανε βγαλει,
ξεφουρνισει,το ψωμι,κι απο πανω ριχνανε χοβολη καυτη κι οι ελιες μαραγκιαζανε,
μαραινονταν,οταν κρυωνε ο φουρνος τις βγαζανε και τις ξεπλενανε με νερο ,επειτα τις αλατιζανε ,ριχνανε ριγανι και ξυδι αμα θελανε κι ηταν ετοιμες για φαγωμα''
''μεσα σε τσουβαλι βαζανε τις χοντρολιες μαζι με χοντρο αλατι και ριγανι και γυριζανε το τσουβαλι,οι ελιες εβγαζαν το ζουμι τους μεχρι που μαραγκιαζανε και γινονταν θρουμπες,τοτε τις βγαζανε απ'το τσουβαλι,ριχνανε ριγανι και λαδι και ξυδι αμα θελανε
κι ηταν ετοιμες για φαγωμα''
.
.
Βασιλικη Δεδε του Λαζαρου το γενος Γιαννη και Αθηνιας Πανουργια
Θεοφανης[Φανιας] και Γερασιμος[Μακιας} Πανουργιας του Γιαννη και της Αθηνιας
Γεννηθηκα το 1928-Χρονικο
[αφηγειται γεγονοτα της ζωης της η θεια Βασιλικη του Λαζαρου Δεδε
απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου 88 χρονων]
.
26 Ιανουαριου 2016 μετα το μεσημερι,στο σπιτι της θειας Βασιλικης στο χωριο,
μια γλυκεια και φιλοξενη γυναικα,γεννηθηκε το 1928,σημερα 88 χρονων,την
ξερω καλα απο μικρο παιδι,ειμαστε γειτονια,η οικογενεια μου με την οικογενεια
της παντα ειχαν πολυ καλες σχεσεις,τον πατερα μου τον ελεγε κουμπαρο,και οι δυο
ειχαν χασει αδερφια ,παλληκαρια,στον πολεμο του 40 στην Αλβανια,αυτη τον Φανια
κι ο πατερας μου τον Γιωργο ,πονεμενοι ανθρωποι,αλλα εκαναν κουραγιο και
κρατηθηκαν,μου'πε τις χαρες και τα παραπονα της,εκλαψε και γελασε,μου ανοιξε
διαπλατα το σπιτι της ,καθαρο,περιποιημενο,ομορφο,και μου δειξε τις φωτογραφιες,
να τις τραβηξω με τη φωτογραφικη μηχανη,και μου διηγηθηκε τη ζωη της μανας της
και των αδερφων της μανας της και των δικων της αδερφων και του πατερα της και του
αντρα της,μου'πε με μεγαλη συγκινηση τη ζωη της,τη μαρτυρησε ολη,και τη
ζωντανεψε,περασε απ' τα ματια της απ'το μυαλο της απ' το στομα της απ' τα
συναισθηματα της αληθινη,παλομενη,
ολοι περασαν κι εμφανισθηκαν μπροστα της κι επαιξαν στα λογια της το εργο τη ζωη
τους,αυτος εκανε αυτο κι επαθε εκεινο,
την ευχαριστω ειλικρινα μεσα απ'τη καρδια μου
[Αυτη ειναι η δυναμη των λογων της]
Η μανα μου ηταν ηταν η Αθηνα[Αθηνια] Τσαπαρελη του Αθανασιου[Νασου Τσαπαρελη]
και της Κωνσταντως απο το Βασιλοπουλο,[το γενος,ισως,Καραβασιλη]-
[ο Πανος Τσαπαρελης ηταν πρωτος ξαδερφος της κι η πρωτη γυναικα του ηταν του
Καμπανα [Παπατρεχα],και την λεγαν Γιουλα]
η μανα μου ειχε μια αδερφη,την Θοδωρα,που παντρευτηκε τον Φωτη Κανατσουλα
[Παπατρεχα]και τρια αδερφια ,τον Βασιλη,τον Μητσο και τον Σπυρο,και τα τρια ηταν
ατυχα,
ο Σπυρος μικρο παιδι τσακωθηκε με καποιο αλλο για παγιδες[για να πιασουν πουλια]
που ειχαν στην Αλυκη[του Καρελακη],τον βαρεσαν και τον σκοτωσαν,
ο Βασιλης αγαπουσε τη Θοδωρα του Μπιτση[του Γιωργου Κουβελη,αδερφη του παπου-
λη μου Χριστοδουλου[Κστοδουλου]],κι αυτη τον αγαπουσε και κανονισαν να κλεφτουν,
στου Γιαν'του Πγιαδ',εκει που εχετε τα χωραφια και τα σπερνετε,περιμενε η κοπελα
με τα ρουχα της,καποιος ρουφιανος ειπε της μανας της Μυγδαληνης που ηταν κατω
στο Δαφνια,''αποψε ο Βασιλης ο Τσαπαρελης θα κλεψει τη κοπελα σου και να'χεις το νου
σου'',και δεν εγινε η κλεψια,δεν ηθελαν να του τη δωσουν,κι επαθε το μυαλο του,αυτη
την παντρεψαν στην Χρυσοβιτσα,αυτος αρραβωνιαστηκε απο το Δραγαμεστο αλλα δεν
μπορουσε και τα χαλασε και μια μερα κατω στα Καμενα Παλιουρα αυτοκτονησε,εβαλε
το πιστολι στο κεφαλι του και πυροβοληθηκε,
οταν σκοτωθηκε ο Νικο Καλετσης[του Κωστα Κουβελη]ειπαν πως τον σκοτωσε ο Μητσος
για να εκδικηθει για τον αδερφο του Βασιλη
[τον Νικο Καλετση Κουβελη τον πυροβολησαν και τον σκοτωσαν στο κηπο του σπιτιου
του στο σκοταδι οταν γυρισε απο τον Επιταφιο την Μεγαλη Παρασκευη,δεν ειδαν τον
φονια,και ενοχοποιησαν τον Κωστα Μπιτσωρη[πατερα της Μαρουλας]γιατι ειχε φυγει
απο την εκκλησια πιο πριν,και τον επιασαν και τον εκλεισαν φυλακη στο Μεσολογγι]
η μανα του γδυτη η' με τα ρουχα αναποτα γονατισε κι ευχηθηκε στην εικονα της
Παναγιας,''ο φονιας να παλαβωσει και να μαρτυρησει''
[κι ετσι εγινε],φονιας ηταν ο Αναστασης Μητσαρελιας[Παπατρεχας],και περασε απο
τον κηπο τον δικο σας και στον δρομο συναντησε τον Κωστα Ροτσκα που πηγαινε
πανω στον αδερφο του Λεκο Ροτσκα και του ειπε να μην μαρτυρησει πως τον ειδε,
εκεινος φοβηθηκε και δεν ειπε τιποτα,
[ο Μπιτσωρης αποδρασε απο τη φυλακη και φυγοδικησε]κι ηταν μαζι με τον Μητσο,
[ηταν συγγενεις],και κρυβονταν μην τους πιασουν,
ο Μητσος ηταν στην Μπαραστα και κατεβαινε να παει στα Καμενα Παλιουργια,καποιος
ρουφιανος ειδοποιησε τον Σταυρο Μπιτση[Κουβελη][πρωτομπαρμπα του σκοτωμενου
Νικου Καλετση-ο Σταυρος και ο Γιωργος Μπιτσης[ο πατερας του παππουλη μου Κστο-
δουλου]και ο Κωστας[ο πατερας του Νικου]ηταν αδερφια],ο ρουφιανος του ειπε πως
ηταν ευκαιρια να σκοτωσει τον Μητσο Τσαπαρελη,του φυλαξε καρτερι,εκει που λεμε
το 'σκοτωμα του Σταυρου Μπιτση'[στον Ασπρολακα] να τον σκοτωσει,ο Μητσος τον
ειδε και του φωναξε πως δεν ειναι ο φονιας,αλλα αν ειναι να παει στο χωμα καλυτερα
να τον παρουν οι χωροφυλακες,και του εριξε και τον σκοτωσε,τον επιασαν για τον φονο
και τον εκλεισαν στη φυλακη εικοσι χρονια,στη Κερκυρα,τοτε η φυλακη στη Κερκυρα ηταν
μπουντρουμια,μπηκε παιδακι και βγηκε γερος,μ'ασπρα μαλλια,
[ο πραγματικος φονιας παλαβωσε]κι ο παλαβοΑναστασης γδυτος φωναξε,[ομολογη
σε],στην Ευδοκια,ετσι την λεγανε τη Σταυρενα,που πηγανε για νερο στην Αραπω πως
αυτος ηταν ο φονιας ,μετα αυτοκτονησε,τον βρηκαν σκοτωμενο με πιστολι στο κεφαλι
[κατ'αλλους δολοφονηθηκε,απο καποιον συγγενη του που ηταν ο πραγματικος αιτιος
για το σκοτωμο του Νικου Καλετση]
η μανα μου εβαλε τοτε δυο χωραφια,απο 500 δρχ ενεχυρο το ενα,να μαζεψει λεφτα
για το δικαστηριο ν'αθωωθει ο αδερφος της,ομως δεν εγινε τιποτα,
οταν μετα απο εικοσι χρονια φυλακη βγηκε ο Μητσος,μπηκε 20 και βγηκε 40,και γυρισε
σπιτι αγνωριστος,η μανα μου τρομαξε να τον γνωρισει τοσο πολυ ειχε αλλαξει,
πηγανε ρουφιανοι σ'αυτους που πηραν τα χωραφια ενεχυρο και τους λεγανε πως γυρισε
ο κληρονομος και θα τους τα επαιρνε,και φοβοντουσαν,και η Μανθουλα[του Σαμαρα,κορη
της Σταυραινας ,απο τον πρωτο γαμο της με Γκολφη,χηρα]τον φωναζε φονια,κι αυτος ελεγε
πως αναγκαστηκε να γινει φονιας,και μια φορα εκει στα Σαμαρεικα την επιασε ο
Αριστειδης ο Μαυρογιωργος[ο πατερας της Αγγελικας],που ειχε καφενειο,και της ειπε
'γιατι τον φωναζεις φονια πως σκοτωσε τον πατριο σου,αναγκαστηκε να γινει φονιας και
μην το ξαναπεις',
και μια νυχτα στο κρεβατι του μεσα στο σπιτι πυροβοληθηκε με πιστολι στο κεφαλι κι
αυτοκτονησε,η μανα μου ακουσε τον πυροβολισμο,πηγε τον σηκωσε κι εγινε γεματη
αιματα,
τοτε,αλλα βασανα,ειπανε πως τον σκοτωσε ο πατερας μου,για να τον ξεκανει που ηταν
κληρονομος[κι αυτος σωγαμπρος],ο πατερας μου κοιμονταν εξω απ'το σπιτι σε μια
καλυβουλα,αφιονισμενος,και τον εσωσε η θεια Θανασου τ'Μπουρχα που πηγε οταν
ακουσε τον πυροβολισμο και τον ξυπνησε,και το'πε στους αστυνομικους πως αυτη τον
ξυπνησε που κοιμοντανε,
ο πατερας μου ηταν ο Γιαννης Πανουργιας απο τον Αετο,ηρθε σωγαμπρος,[αφου ο
Μητσος ο κληρονομος ηταν στη φυλακη],ειχε γιδια στα Βαλοβρεκα,μσακα με τον
Μπουρχα,υστερα που χωρισε με τον Μπουρχα ειχε προβατα,
εκαναν 10 παιδια,7 αρσενικα και 3 κοριτσια,τα 5 πεθαναν μικρα,ενα ελεγαν Παναγιωτη,
Ορεστη,Γιωργο,αλλο ηταν αβαπτιστο,δεν θυμαμαι,
αυτα που εμειναν ηταν[με τη σειρα]η Σπυριδουλα[την πηρε ο Νασο Βοτσης],ο Φανιας
[Θεοφανης][1912],η Κωνσταντω[την πηρε ο Γιωργο Πλιατσικας,που τον καψανε στη
καλυβα στον πολεμο],ο Μακιας[Γερασιμο τον ελεγε ο Φανιας],κι εγω η Βασιλικη[Βασιλικια
μ'ελεγε ο πατερας μου στ'ονομα της μανας του],[γεννηθηκα το 1928],αυτος
που με βαφτισε,νουνος μου ηταν ο Μητσο Παπαφωτης απο τον Προδρομο,
ο Γερασιμος ηταν τσοπανης,πηγε στρατιωτης,τον καλεσαν πριν τον πολεμο,στο
Μεσολογγι,στους ευζωνους,κι οταν περνουν την αδεια με δυο αλλους Βζανιτες
ξεκινησαν να ρθουν με τα ποδια,νυχτωσαν στην περατια[στον Αχελωο],και
κοιμηθηκαν εκει,το πρωι που ξυπνησαν ο Μακιας δεν μπουρουσε να σηκωθει
τα ποδαρια του ηταν πιασμενα,με τα χιλια βασανα σηκωθηκε και περπατησαν
κι ηρθε στο σπιτι,του'πε η μανα πως ηταν κρυωμα και θα περασει,αλλα δεν
περασε και χειροτερευε,πηγε στο Μεσολογγι και του δωσανε αδεια 9 μηνες,
ο Φανιας τον πηρε και τον πηγε στον Ευαγγελισμο στην Αθηνα,δεν εγινε τιποτα,
οι γιατροι τον αποφασισαν πως θα πεθανει,και μια μερα γυρισε,ο Αντρεας ο
Γκολφης[το παιδι που αργοτερα το πεταξαν στη τρυπα]ακουσε τις κοπελες
του μπαρμπα Θοδωρου τ'Φακολα Γκολφη τη Νια και τις αλλες,'ηρθε ο Μακιας,
ηρθε ο Μακιας',κι ειπε στη μανα μου 'ηρθε ο Μακιας',δεν τον πιστευαν,οταν
τον ειδαν τους ειπε 'μη με ρωτατε με τι και πως γυρισα',τον εβαλαν στα αναλατα,
δεν κατουρουσε,ηταν τα νεφρα του,δεν ηταν τοτε η αιμοκαθαρση,η μανα μου του
μαζευε λαχανα,σελινο,τυφλωνονταν απ'το κλαμα και του μαζευε σελινα και του μα-
γειρευε,και μια νυχτα ξεψυχισε στα χερια της,ειχε παρει εναν καποτα,ενα μαστορα
να του φκιαξει καπα,με γαιτανια ωραια εδω μπροστα,που να 'ξερε πως θα τον στο-
λισει μ'αυτη,
ο Φανιας δεν ηταν τσοπανης,ηταν γεωργος,ψηλος,λεπτος,οταν εγινε ο πολεμος
επιστρατευτηκε,ηξερε πως θα γινει πολεμος,στου Μακρυπιδη το μαγαζι ειχανε
ραδιο κι ακουγανε,κι αυτος τους εξηγουσε,ειχε τελειωσει στον Αστακο το Ελληνικο
Σχολειο,μαζι με τον Κστοφορο Σουρελη[Γκολφη],και[ισως]τον Γιαννακη Κολοβο,
ηταν οικοτροφος,εμενε εκει,περνουσε απο το χωριο καρο απο τον Αστακο,σαν ταξι,
κι ο πατερας μου κι η μανα μου του στελνανε πραματα,εχω και τ'απολυτηριο του,
με τον πολεμο επιστρατευτηκε και πηγε στο Μεσολογγι[στους ευζωνους]κι απο'κει
στην Αλβανια πολεμησει ,δεκανεας,πριν φυγει ειπε τωρα θα ποδεθει η Βασιλικη και μου
πηρε πανινα παπουτσια απο τον μπαρμπα Λευτερη τον Σουρελη[Γκολφη],τωρα
θα σου πω κατι,θες ειναι βλακεια,θες ειναι αστειο,τα'χα δεσει με ενα σκοινι και
τα'χα βαλει στον ωμο ,δεν τα φορουσα και περπαταγα ξυπολητη να παω στα
γιδια του πατερα μου,ημουνα 12 χρονων,τα ποδαρια ηταν απο κατω αργασμενα,
αντεχαν,
στο Τεπελενι,τον Φανια,τον χτυπησε οβιδα,εδω στο μπουτι,και τον πηραν να τον
πανε στο Νοσοκομειο στα Γιαννενα,στο δρομο συναντησαν φαλαγγες που ανε-
βαιναν και καθυστερησε τ'ασθενοφορο και πεθανε
μου το ειπε η Αμαλια τ'Καλετση[Κουβελης],πως;θα σου πω,εμεις δεν το ξεραμε,
ειχαμε στο σπιτι για να φαει τον Φονια τον Στρατο[τον πατερα της Λελας του Καντα],
μας εσπερνε,κι μ'εστειλε η μανα μου να παω πανω στην αδερφη της τη Κωνσταντω
να φερω ψωμι,στο δρομο που πηγαινα συναντησα στο σπιτι της την Αμαλια τ'Καλετση
και μου'πε'που πας;δεν ξερεις πως σκοτωθηκε ο Φανιας ο αδερφος σου',γυρισα να
κιτρινη ετσι και το'πα της μανας,μη ρωτας τι εγινε,
τον Φανια τον εθαψαν στα Γιαννενα στο νεκροταφειο Αμπελοκηποι,στα Γιαννενα ειχε
παντρεμενη μια αδερφη ο Γιερακλης,ο πατερας τ'Μακια τ'δασκαλου του Παπατρεχα,
τη Μαρουλα,κι αυτη ειδε εκει ενα σταυρο που'γραφε απανω τ'ονομα του,μας το'πε
και πηγαμε μετα απο τρια χρονια και πηραμε τα κοκκαλα του και τα θαψαμε εδω,ποτε
ομως δεν εχω πιστεψει οτι πεθανε αλλα πως καπου ζει κι ειναι ακομα ζωντανος,
η μανα μου εκλαιγε για τα παιδια της,κι ηρθε μια συγγενισσα και της ειπε:''τι κανεις
ετσι,τα παιδια σ' εχασες,οχι τα καλα σ''', [κι αργοτερα οταν κι εκεινη εχασε το παιδι της
της θυμισε τι της ειχε πει,'μεχρι να μπει η πετρα πανω στο κεφαλι μ' θα το θυμαμαι'],
τοσα περασε η μανα μου,και καθε φορα που'μπαινε ο Παπαχαραλαμπος στο σπιτι
σηκωνε το κεφαλι ψηλα κι ελεγε ''τοσα της πηρες,γιατι δεν την αφηνεις ησυχη;''[
οταν καψανε το χωριο[οι Ιταλοι στις 9 Μαιου το 1943]καηκε και το σπιτι μας και μεναμε
εκει ξεσκεπαστοι,και δεν μας δωσανε οταν ζητησαμε ,που δεν ειχαμε να παρουμε,
τσιγκια,κατι,να απαγκιασουμε,και μια νυχτα αναψαμε φωτια και ηταν φοβος αν την
εβλεπαν η Γερμανοι κι οταν την ειδαν ηρθαν και χτυπουσαν τη πορτα,ακουγαμε
τις μποτες τους,κι ακουσε ο Φονιας ο Στρατος κι ηρθε,κι ανοιξε η μανα μου στους
Γερμανους,κι ειπε 'ο λογιασμενος για πολεμος που μου πηρε το παιδι και δεν
μ'αφσε ενα κεραμυδι να κατσω να κλαψω',ο Φονιας ηξερε λιγο την γλωσσα και
τους ειπε κι εκεινοι καταλαβα,μ'ειδαν κι εμενα σκεπασμενη μεχρι πανω κι ειπαν
'μαλαρια η' σλαφεν',κι ειπε ο Φονιας 'μαλαρια'[αρρωστια],
τοτε ηταν η χρονια τετοια που εγιναν πολλα σπαρτα,γεννηματα,τσουβαλια με
ρεβυθια τα βαζαμε πανω στις βελανιδιες να τα κρυψουμε,βραχηκαν απ'τη βροχη
και φυτρωσαν ρεβυθια πανω στις βελανιδιες,
ο πατερας μου ειχε μια ιδιοτροπια,ηθελε να φοραει τσαρουχια,κι ειχανε χαλασει,
και μου'δωσε η μανα αρβυλες να του παω να φορεσει,μολις τις ειδε φωναζε δεν τις
ηθελε,ειχε περασει τα προβατα απεναντι απ'το Γερομπορο και χωρις να βρεξει γινεται
μια κατεβασια νερο και θελησε να περασει απο εκει που ηταν πιο ηρεμα τα νερα,σ'ενα
βαραγγα,κι οπως κρατουσε ενα αρνακι στα χερια γλιστραει πεφτει μεσα και του φευγει
τ'αρνι και τα τσαρουχια,ισα π' κρατιοντανε,τρεχω και τον τραβαω ,ηταν μουσκεμα κι
ετρεμε,του'πα να κατσει εκει και πηρα τ'αλογο,ειχαμε δυο,ενα Καρα προς το κοκκινο,
κι ενα ασπρο,Τσιλια,και πηγα στο σπιτι κι ειπα στη μανα να μου δωσει ρουχα και αχυρο,
και πηγα παλι πισω,εδωσα τα ρουχα στον πατερα,αναψα φωτια με τ'αχυρο,κι αν θες το
πιστευεις ειχα ανεβει πανω στη βελανιδια και με το τσεκουρι εκοβα κι εριχνα κλαρια για
τη φωτια,
ο αντρας μου ο Λαζος[Λαζαρος Δεδες] ηταν απο την Κονιτσα απο την Πληκατι
στα συνορα[ξακουστο μαστοροχωρι,σε υψομετρο 1240μ στο βουνο Γραμμος,
το 1840 ειχε πληθυσμο 2200 κατοικους περιπου-Πελεκανος[αυτος που πελεκαει
τη πετρα]<Πελεκατη<Πληκατι],ο πατερας του λεγονταν Λεωνιδας κι η μανα του
Κιρκη,ωραιο ονομα,ηταν 8 χρονια πιο μεγαλυτερος[1920] απο μενα[1928],ηταν
τρια αδερφια,ο Λαζος,ο Χρηστος και ο Αποστολης[1937],μετα τον πολεμο ο πατερας
του για να αποφυγει το παιδομαζωμα,τους ειπε να φυγουν,ο Λαζος με τον Χρηστο
και μ'αλλα ζευγαρια πηγαν στα Γιαννενα κι απο'κει στην Ηγουμενιτσα κι απο 'κει
με καραβι στο Αστακο,εκει ζητησαν δουλεια και τους ειπαν ν'ανεβουν στη Μαχαιρα
που καηκε,ηρθαν εδω και πηγαν στον Παπαχιλεα και τους εβαλε να μενουν στο κτιριο
που ηταν η κλινικη του Μπεσα[ιδιοκτησια Παναη Παπατρεχα,κατω δεξια της σημερινης
πλατειας],κι αρχισαν να δουλευουν,τωρα πως τον γνωρισα,ενα δοκαρι στο σπιτι ετριζε,
και μ'εστειλε η μανα μου να βρω τους μαστορους,αυτοι πηγαιναν στο μαγαζι του Καλετση
[του Γιαννη Κουβελη και του Λευτερη],πηγα και μπηκα μεσα κι ειπα σ'ενα μαστορα,ενα
ψηλο παιδι,σαν το Λαζο,τι θελω,κι αυτος ηρθε,ειδε το δοκαρι κι ειπε πως δεν ειναι
τιποτα κι εφυγε,το δοκαρι ομως ετριζε και μ'εστειλε η μανα μου παλι να φερω μαστορα
και τοτε πηγα κι ηταν ο δικος μου,κι ηρθε το ειδε κι εβαλε απο κατω ενα ξυλο να μην
πεσει ,και μετα με την Ανοικοδομηση το γκρεμισανε και το κτισανε ζευγαρι με τον
αδερφο του τον Χρηστο,ζευγαρια λενε τους μαστορους που δουλευουν μαζι ο
ενας απο μεσα κι ο αλλος απ'ξω,εμεις μεναμε κατω στο κηπο σε μια καλυβουλα,
στην αρχη δεν ενιωσα τιποτα,μετα τον αγαπησα και μ'αγαπησε,κι εστειλε εναν
γεροντοτερο και με ζητησε απο τον πατερα μου,δεχτηκε και μ'εδωσε,λογοδοτησα-
με,οι συγγενεις δεν τον θελανε,εγω ομως τον ηθελα,με πηρε μαζι του,οταν πηρανε
τη δουλεια στο δρομο στο Καρπενησι,στη Φραγκιστη,[μαντρες υποστηριξης,γεφυρια],
να καζαντισουνε και πεσανε εξω,αργησαμε να παντρευτουμε,καναμε εφτα χρονια,
το 1953,στεφανωθηκαμε στο Βασιλοπουλο,στο εκκλησακι που'ναι εξω,πανω,στη
Παναγια,πηγαμε με το φορτηγο που οδηγουσε ο Κωστας Πλιατσικας,εμεις στο
κουβουκλιο,κι οι αλλοι,δεν ητανε πολλοι,στη καροτσα,οταν γυρισαμε σπιτι καναμε
ενα τραπεζι,παλι λιγοι,εχασα πρωτα ενα παιδι και μετα εκανα τρια κοριτσια,
τη Μαριτσα[1955],τη Σωτηρια[1957] και την Λαμπρινη[1960],
ο αντρας μου ο Λαζος ηταν μαστορας με χαρτι εμπειροτεχνη,ο αδερφος του
ο Χρηστος εγκατασταθηκε με την οικογενεια του στη Μαχαλα
ο πατερας μου πεθανε πριν παντρευτω κι η μανα μου μετα,ειχα κανει τη Σωτηρια,
ο πεθερος μου με τη πεθερα μου και τον Αποστολη τον μικροτερο αδερφο του
Λαζου με το παιδομαζωμα βρεθηκαν στη Βουλγαρια,στη Ρουμανια,μετα οταν
γυρισαν ο Αποστολης κι εκανε τη θητεια ηρθε στο χωριο και τον βαλαμε στο
περιπτερο που ειχαμε [απο το θυμα πολεμου τον Φανια][εκει στη γωνια του
Μητσαρελια με το σιδηρουργειο του Βοτση]κι αυτος ζωγραφιζε και παραταγε
το περιπτερο και πηγαινε και ζωγραφιζε γιουλια,καποιοι πινακες που ειναι
στο σπιτι ειναι απ'αυτους που εκανε εδω,εκατσε ενα χρονο,μετα πηγε στην Αθηνα
κι εμαθε κεραμικη,εχω εδω καποια πλακακια του,πηγε και στη Γαλλια κι εκανε
ζωγραφικη,εκατσε τρια χρονια,εκει γνωρισε τη γυναικα του,οχι Γαλλιδα,απ'τη Μακε-
δονια,τη Βεροια,τωρα μενουν στη Βεροια,τη ζωγραφικη με τον αδερφο του Χρηστο
μας την εστειλε απο τη Γαλλια,τη ζωγραφικη με τη κοπελα την εκανε τοτε εδω,
.
.
ΤΑ ΛΕΞΙΚΑ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[αποσπασμα]
η μεγαλη ιδιωματικη μας γλωσσα -οπως τη χειριζομαστε-θησαυρος λεξεων απο την αρχαια
ελληνικη γλωσσα τη βυζαντινη τη λατινικη-καταγραφω τις λεξεις χωρις την συνειθισμενη
αλφαβητικη σειρα των λεξικων-νομιζω πως ετσι εχει μεγαλυτερο ενδιαφερον στον
αναγνωστη-παρουσιαζονται οπως εμφανιζονται στο λογο διασπαρτες-και προκαλουν
γοητευτικη εκπληξη-και φυσικα δειχνουν τη μεγαλη εκφραστικη τους δυναμη-και ακριβεια
π.χ
-νογας ,δεν εισαι κανα νιανιαρο
[νογαω[κατανοω-καταλαβαινω]-νιανιαρο[μωρο,που ειναι στη κουνια και κανει νιαου νιαου νιαουριζει κλαψουριζει]
.
-σ'κρενω και δεν σ'ματακρενω
[το ομηρικο εκρινα-οριστικη αμετακλητη αποφαση]
.
-κοιτα να δεις
[κοιτω παρατηρω -δεις-οιδεις-οιδα-το αρχαιο γνωριζω]
[παρατηρησε να γνωρισεις-το αριστοτελικο επιστημονικο συστημα]
.
-δεν βλεπς,ανοιξ' τα γκαβα σ'
[γκαβα γκειβ gave σπηλια σκοταδι τυφλα]
.
-σκουτουριασα θα μου'ρθ' ταμπλας
[ζαλιστηκα]σαν να με χτυπησαν με ταμπλα στο κεφαλι
[σκουτουριασα-το αρχαιο σκοτος-σκοταδι-ζαλαδα]
[ταμπλας table επιπεδο κοματι ξυλο]
.
που αναυταοθκες και σε χαλεβα
[που εξαφανιστηκες και σ' εψαχνα;]
[αναυταοθκα-α[στερητικο]+εαυτος-χαλεβα εψαχνα ζητουσα]
-
φαε μη το μερμηριζεις
[φαε μην το ανακατευεις μη δισταζεις]
[το ομηρικο μερμηριζω-δισταζω-εχω ενδοιασμους-
[ἀλλ ὅγε μερμήριζεν, ὅπως ἀπολοίατο πᾱσαι νῆες, Ομηρου. Οδυσσεια
ραψωδια β']
.
μη μαλαζεις τις ντοματες θα τις μαλαφαριζεις;
[μαλαζω-το αρχαιο μαλασσω-μαλακπω[αττικη διαλεκτος]-πιανω[ζυμωνω]
μαλακα]
[μαλαφαριζω-ζμπαλιαζω-ζουλαω-male[κακο-απο ηθικη αποψη]+fare[κανω-
ενεργω]-ανοσιουργω-βρωμιζω[ηθικα]]
[την μαλαφαρισε-την χαιδεψε ερωτικα χωρις να θελει -ερωτικη παρενοχληση]
.
αποστασα να'χα ενα ξεραθμκο
[αποστασα-αποσταζω-[αισθημα]απο την αποσταση που εκανα-κουραστηκα]
[ξεραθμκο-ξεραθυμικο-εξω+ραθυμια-ραθυμια[κουραση,νωθροτητα,χαλαρο-
τητα]-βγαινω[εξω]απο τη ραθυμια τη χαλαροτητα-ξεκουραζομαι-το ξεραθυ-
μικο ειναι ενα γλυκο και την ενεργεια του την εχει αναγκη αυτος που ειναι
σωματικα κουρασμενος,χαλαρος,νωθρος]]
.
.
Η Παράνομη Λαθραναγνωση των Κλασσικών Εικονογραφημενων ανάμεσα στα τσουβάλια
βελανιδι, δεκαετια '60,Μαχαιρα
η διψα για εξωσχολικα βιβλία μας προωθούσε σε μαθητικές παραβάσεις, σοβαρόν ηθικο-
πλαστικον παράπτωμα δια τα χρηστα ηθη εγκαλουμενον προς τιμωρίαν και συμμόρφωσιν,
αν ποτε τυχαινε να ανακαλύπτονταν,
τοτε,σ'εκεινα τα περασμένα χρόνια,δεκαετια του '60, τα Κλασσικά τα διαβάζαμε καλα
κρυμμένοι μέσα στα τσουβάλια με βελανιδια,που ήταν στοιβαγμενα μεχρι τα τζιγκια
πανω,έξω στο υπόστεγο , στην αποθήκη του μπάρμπα Σπύρου Γκολφη Σουρελη,που
εμπορεύονταν βελανιδι,στον κεντρικό δρόμο κάτω από το Σχολείο,δηλαδη,στη... μύτη
του Σχολείου! τι θράσος! αλλά και θάρρος!,
εκεί μέσα στο σωρό αναμεριζαμε τα τσουβάλια, κάθε ένα παιδί μαθητής, στην ουσία,
κατα τον αγραφον και γραπτον νομον,ο παράνομος, έπιανε τον τόπο του,τη φωλιά του,
και'κεί μεσα ήταν αρκετα ζεστα,γιατί το βελανιδι ανάβει και βγαζει θερμοκρασια, μ'αυτο
το τροπο χωμενοι,στοιβαγμενοι, διαβάζαμε μετά μανίας και ιερης προσηλωσης τα
Κλασσικά Εικονογραφημενα, αλλα και τον Μικρό Καουμπόι Τζίμ Άνταμς, τον Μικρό Ήρωα
Γιώργο Θαλασση, τα οποία ανταλλάζαμε μεταξύ μας,τα συναλλαζαμε,τα φέρναμε γύρα,
εγώ θυμάμαι την πολύ μεγαλη εντύπωση που μου έκαναν τα Κλασσικα Εικονογραφημενα
με τον Θησέα και τον Μινωταυρο, τον Περσέα και την Ανδρομέδα, η εικονογραφιση ήταν
καταπληκτική,αργότερα,[βεβαια διαβαζαμε τα ονοματα στους τιτλους,αλλα ποιος τοτε
ηξερε,τι και ποιος;]έμαθα πως την είχε κάνει ο μεγάλος χαράκτης Κώστας Γραμματοπου-
λος, αυτος που είχε,επίσης, εικονογραφισει και το πιο ωραιο Αναγνωστικό του Δημοτικού
Σχολείου, το Αναγνωστικό της Α' Δημοτικού,αυτο το ' να Μιμη να Άννα να Λολα',
επίσης θυμάμαι τα τευχη με τον Ηρακλή, τον Μεγα Αλέξανδρο,
αυτές τις εικόνες εγω τις ζωγράφιζα,τις ξεσηκωνα, με χρωματιστα ξυλινα μολυβια σε χαρτι
απ'τα τετραδια,μια πρωτη ασκηση ζωγραφικης,
τοτε δεν είχαμε τίποτα άλλο, η λαίλαπα του λαπα τηλεοραση ένεσκηψε λίγο αργότερα ,
ομως ήταν ηδη προ των πυλών, ante portas,κι οταν ηρθε στρωθηκε για τα καλα,φανερή
μέσα στα σπίτια μας,παν-οπτικη,υπέρ νόμιμη, κι οχι παράνομη,μέσα στα τσουβάλια
βελανιδι κρυμμένη,με στόχο, σκοπό τον χυλο των μυαλων,
προς τιμήν μας, πρέπει να πω,τότε στα χρονια της παρανομία μας,δεν συνέβει κανένα
κρούσμα προδοσίας της τιμωρητεας αυστηρως λαθραναγνωσιας, να ρουφιανεψει κάποιος
στον δάσκαλο με τη βέργα ανά χείρας για ετοιμο ξύλο, δια την εξ ανωτερου απόδοσιν της
επιβεβλημενης τιμωρίας,
εκεί ανάμεσα στα ζεστα τσουβαλια ασφαλισμένοι στις κρυψώνες μας γοητευμένοι,φανατι-
κά εθισμένοι, ταξιδεύαμε στον φανταστικό θαυμαστό κόσμο των Εικονογραφημενων
Ιστοριών,απολαμβανοντας τις Κλασσικες Περιπετειες μας,
Τρωικός Πόλεμος, ο Θησέας και ο Μινωταυρος, Περσέας και Ανδρομέδα,Ηρακλής,
Μεγας Αλέξανδρος,Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ομηρου Οδυσσεια,ο Προμηθεας,Αισχυλου
Ορεστεια ο Αγαμεμνων,Χοηφορες,Τιτανες και Γιγαντες,Απολλων,Διογενης ο Κυνικος,
Μαχη στις Θερμοπυλες,ο Πανας και οι Νυμφες,Ηλεκτρα,η Μαχη του Μαραθωνος,
ο Ποσειδωνας,Ιππολυτος του Ευριπιδη,η Ναυμαχια στη Σαλαμινα,Δημητρα και
Περσεφωνη,Αλκηστις του Ευριπιδη,Δαιδαλος και Ικαρος,Οιδιπους Τυραννος,
Αισχυλου Περσες,Αντιγονη,Φιλοκτητης,Φριξος και Ελλη,η Οργη του Αχιλλεα,
Οιδιπους επι Κολονω,Αθηνα,Αταλαντη,Αισχυλου Ορεστεια Ευμενιδες,Διονυσος,
Ιασων και Αργοναυτες,ο Αχιλλεας,Ορφεας και Ευρυδικη,Μελαμπους ο Αλλος
Ασκληπιος,Δαφνης και Χλοη,Φιλημων και Βαυκις Δευκαλιων και Πυρρα,
Περικλης ο Αθηναιος,ο Βελλερεφοντης,η Πανδωρα,ο Πλουτος του Αριστοφανη,
Μήδεια,Φαεθων, Όμηρου Ιλιάδα, Αισωπός, Δάμων και Φιντίας, η Αινειαδα,
...
Ριχάρδος ο Λεοντοκαρδος, οι Άθλιοι του Βίκτωρος Ούγκο, Παναγια των Παρισίων,
ο Τελευταίος των Μοϊκανών, Ιωάννα Ντ' Αρκ,Ρουβινσον Κρουσος του Δανιηλ Ντεφοε,
Μεγαλες Προσδοκιες,Ολιβερ Τουιστ,Δαυιδ Κοππερφηλντ του Ντικενς,Ταξιδι στο Κεντρο
της Γης,η Μυστηριωδης Νησος,Μιχαηλ Στρογκωφ,Απο τη Γη στη Σεληνη,Πανω σ'ενα
Κομητη,ο Γυρος του Κοσμου σε 80 Ημερες του Ιουλιου Βερν,Αμλετ,Μακβεθ ,Ρωμαίος
και Ιουλιέτα,Ονειρο Θερινης Νυχτας του Σαιξπηρ,Δον Κιχωτης του Μιχαηλ Θερβαντες,
το Σιδερουν Προσωπειον,οι Τρεις Σωματοφυλακες του Αλεξανδρου Δουμα,οι Περιπε-
τειες του Σερλοκ Χολμς,η Καλυβα του Μπαρμπα Θωμα,Βατερλω του Ερκμαν Σατριαν,
Ρομπεν των Δασων,ο Ιχνηλατης ,ο Πυργος των Καταιγιδων της Εμιλυ Μπροντε,η Αλικη
στη Χωρα των Θαυματων του Λεβις Καρρολ,Δοκτωρ Τζεκυλ και Κυριος Χαυντ,το Νησι
των Θησαυρων,το Μαυρο Βελος του Ρομπερτ Λουις Στηβενσον,Προς τη Δυση του Καρολου
Κινγκσλευ,οι Περιπετειες του Μαρκο Πολο,Σεβαχ ο Θαλασσινος,το Λυχναρι του Αλαντιν,
Χιλιες και Μια Νυχτες,οι Περιπετεις του Τομ Σωγιερ του Μαρκ Τουαιν,Μπεν Χουρ του Λιου
Ουαλας,Μομπυ Ντικ του Χερμαν Μελβιλ,ο Χρυσος Σκαραβαιος του Εντγαρτ Αλλαν Ποε,
...
Ερωτοκριτος, Ερωφιλη,η Θυσια του Αβρααμ,Ιουλιος Καισαρ Διγενής Ακρίτας, ο Μεγας
Κωνσταντινος,Βασιλειος ο Βουλγαροκτονος,η Κασσιανη,Αθηναις Η Αυτοκρατειτα του
Βυζαντιου Ευδοκια,Κωνσταντίνος Παλαιολόγος,
...
Αθανάσιος Διάκος, Γεώργιος Καραισκακης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης,Ρηγας Φεραιος,
ο Χορος του Ζαλογγου,Μαρκος Μποτσαρης,ο Λορδος Βυρων,Αρματωλοι και κλεφτες,
η Μπουμπουλινα,ο Παπαφλεσσας,Λαμπρος Κατσωνης,Μιαουλης,Καναρης ο Πυρπολητης,
το Ολοκαυτωμα στο Αρκαδι,η Ηρωιδα της Επαναστασης,Αλη Πασας,το Χανι της Γραβιας,
η Βαβυλωνια,η Δουκισσα της Πλακεντιας,το Γεφυρι της Αρτας,Λουκης Λαρας,
...
και τοσα αλλα τευχη Κλασσικων Εικονογραφημενων που πεφτοντας πανω μας μας ξεδι
ψασαν την,την εμφυτη αναγκη, γνωσης και περιεργειας,και φυσικα,με το υψηλο τιμημα
της ...μαθητικης παρανομιας !κυριολεκτικα σπεπαζοντας μας ,κρυβοντας μας απο
τα καιροφυλακτουντα 'ομματα και ωτα των υπερ ανω'.
στα βελανιδια μέσα φοίτησαμε[φυτησαμε] παρνομως, λαθραίως και κρυφιως, σ' ένα
Θαυμαστο Κρυφό Κλασσικό Πανεπιστήμιο, το Δικο μας Κρυφό Σχολείο,
έτσι, ταυτόχρονα, μαθητευσαμε στην παρανομία της ελευθεριας, στο απελευθερωτικο
διαφωτισμό της γνώσης,
απ' την άλλη μεριά, αν το δούμε κι έτσι, επειδή το σύστημα είναι, πάντα, σύστημα, αλλιως
δεν θα' ταν τετοια,όλα ήταν υπό στενην επιτήρησιν,τι ιδέες προωθούνταν μέχρι που και
πως,σερβιρισμενες,καλυμμένες στα κλασσικά Εικονογραφημενα,ηθικοπλαστικες εντός
των ορίων,
και μήπως τα Κλασσικά Εικονογραφημενα, παρά την αθωοτητα τους, δεν ήταν παρα
ο προάγγελος,το προεικασμα, της μικρης οθόνης της τηλεόρασης, που σε λίγο θα
επέρχονταν, Εκτυφλωτικη Κατακλυσμικη Ισοπεδωτική,κυριαρχη εικονα,επιμονη,
εξαναγκαστικη μεσα στο σπιτι,πανθορατη,
τέλος πάντων εμείς, τότε, ειμασταν ανταρτες μέσα στα βουνά από τσουβάλια βελανιδιων
με την αγωνία μεγαλη και το φόβο, μήπως κάποτε μας προδοσουν και μας κάνουν τσα--
κωτους,
χωρίς παράβαση των κανόνων ο ανθρωπος δεν ωριμάζει, έστω και Κλασσικά Εικονογρα
φημενα Παραβαινοντας,
-από τα Κλασσικά Εικονογραφημενα θυμάμαι τις τρεις γριές,στο τεύχος 43 Περσέας και
Ανδρομεδα, με το'να δόντι και το' να μάτι που το συναλλαζαν, πόσο τρομερές ήταν , τώρα
λέω' πλάκα ειχε', εκ της ασφαλούς θέσης του μεγάλου αφού εξεληφθην πλεον ο φόβος
του μικρου,
πάντως, απόλαυσα αυτή την, εξ υστέρων, ᾱρκετη φλυαρία περί των Κρυφών Κλασσικών
Εικονογραφημενων Αναγνώσεων,
κλασσικά θα έλεγα Μιμη, Αννα, και Λολα
.
.
ΟΙ ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΤΟ ΙΔΙΟΛΕΚΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
[Αποσπασμα]
Ας μιλησουμε,
ομιλεω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 86
Ὣς οἳ μὲν πονέοντο κατὰ κρατερὴν ὑσμίνην·
Τυδεΐδην δ᾽ οὐκ ἂν γνοίης ποτέροισι μετείη, 85
ἠὲ μετὰ Τρώεσσιν ὁμιλέοι ἦ μετ᾽ Ἀχαιοῖς.
-αμπολαω αμπολ[υ]-απολυω,
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια α',στιχος 95
Καὶ τότε δὴ θάρσησε καὶ ηὔδα μάντις ἀμύμων·
«Οὔ τ᾽ ἄρ ὅ γ᾽ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται οὐδ᾽ ἑκατόμβης,
ἀλλ᾽ ἕνεκ᾽ ἀρητῆρος, ὃν ἠτίμησ᾽ Ἀγαμέμνων,
οὐδ᾽ ἀπέλυσε θύγατρα καὶ οὐκ ἀπεδέξατ᾽ ἄποινα· 95
-λαμπω,λαμπεταω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 104
τοῖσι δ᾽ ἀνέστη
ἥρως Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων
ἀχνύμενος· μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι
πίμπλαντ᾽, ὄσσε δέ οἱ πυρὶ λαμπετόωντι ἐΐκτην· 104
Κάλχαντα πρώτιστα κάκ᾽ ὀσσόμενος προσέειπε
-μερμυρξα,μερμηριζω-μερμηρισεν,μερ μεριμνα,αμφιταλαντευομαι,εχω δυο γνωμες
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 189
Ὣς φάτο· Πηλεΐωνι δ᾽ ἄχος γένετ᾽, ἐν δέ οἱ ἦτορ
στήθεσσιν λασίοισι διάνδιχα μερμήριξεν, 189
ἢ ὅ γε φάσγανον ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ
τοὺς μὲν ἀναστήσειεν, ὃ δ᾽ Ἀτρεΐδην ἐναρίζοι,
ἦε χόλον παύσειεν ἐρητύσειέ τε θυμόν.
νογαω,νοω,αντιλαμβανομαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 95
Τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε Λυκάονος ἀγλαὸς υἱὸς 95
θύνοντ᾽ ἂμ πεδίον πρὸ ἕθεν κλονέοντα φάλαγγας,
αἶψ᾽ ἐπὶ Τυδεΐδῃ ἐτιταίνετο καμπύλα τόξα
πεπονι,πεπον,ωριμο γλυκο μαραμενο στον ηλιο
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 109
Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος· τὸν δ᾽ οὐ βέλος ὠκὺ δάμασσεν,
ἀλλ᾽ ἀναχωρήσας πρόσθ᾽ ἵπποιιν καὶ ὄχεσφιν
ἔστη, καὶ Σθένελον προσέφη Καπανήϊον υἱόν·
«ὄρσο πέπον Καπανηϊάδη, καταβήσεο δίφρου, 109
ὄφρά μοι ἐξ ὤμοιο ἐρύσσῃς πικρὸν ὀϊστόν.» 110
-αμολαρω,μολων,ερχομαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ζ',στιχος 286
Ὣς ἔφαθ᾽, ἣ δὲ μολοῦσα ποτὶ μέγαρ᾽ ἀμφιπόλοισι 286
κέκλετο· ταὶ δ᾽ ἄρ᾽ ἀόλλισσαν κατὰ ἄστυ γεραιάς.
αὐτὴ δ᾽ ἐς θάλαμον κατεβήσετο κηώεντα,
ἔνθ᾽ ἔσάν οἱ πέπλοι παμποίκιλα ἔργα γυναικῶν
Σιδονίων, τὰς αὐτὸς Ἀλέξανδρος θεοειδὴς 290
ἤγαγε Σιδονίηθεν ἐπιπλὼς εὐρέα πόντον,
-μπαλιος-βαλιος,μ'ενα ασπρο σημαδι στο μετωπο
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Π',στιχος 149
τῷ δὲ καὶ Αὐτομέδων ὕπαγε ζυγὸν ὠκέας ἵππους
Ξάνθον καὶ Βαλίαν, τὼ ἅμα πνοιῇσι πετέσθην,
τοὺς ἔτεκε Ζεφύρῳ ἀνέμῳ Ἅρπυια Ποδάργη 150
βοσκομένη λειμῶνι παρὰ ῥόον Ὠκεανοῖο.
-κρενω,κραινω,τελειωνω,
Ομηρου Οδυσσεια,ραψωδια ε',στιχος 170
αὐτὰρ ἐγὼ σῖτον καὶ ὕδωρ καὶ οἶνον ἐρυθρὸν
ἐνθήσω μενοεικέ', ἅ κέν τοι λιμὸν ἐρύκοι,
εἵματά τ' ἀμφιέσω· πέμψω δέ τοι οὖρον ὄπισθεν,
ὥς κε μάλ' ἀσκηθὴς σὴν πατρίδα γαῖαν ἵκηαι,
αἴ κε θεοί γ' ἐθέλωσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν,
οἵ μευ φέρτεροί εἰσι νοῆσαί τε κρῆναί τε. 170
-απαυδησα,απο+αυδη,εξαντληθηκα,
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 92
Καὶ τότε δὴ θάρσησε καὶ ηὔδα μάντις ἀμύμων· 92
«Οὔ τ᾽ ἄρ ὅ γ᾽ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται οὐδ᾽ ἑκατόμβης,
ἀλλ᾽ ἕνεκ᾽ ἀρητῆρος, ὃν ἠτίμησ᾽ Ἀγαμέμνων,
οὐδ᾽ ἀπέλυσε θύγατρα καὶ οὐκ ἀπεδέξατ᾽ ἄποινα·
-σαλτο,αλτο,αλλομαι,πηδω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 111
Ὣς ἄρ᾽ ἔφη, Σθένελος δὲ καθ᾽ ἵππων ἆλτο χαμᾶζε,111
πὰρ δὲ στὰς βέλος ὠκὺ διαμπερὲς ἐξέρυσ᾽ ὤμου·
αἷμα δ᾽ ἀνηκόντιζε διὰ στρεπτοῖο χιτῶνος
-χολιασε,χολουμαι,εξοργιζομαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 9
Τίς γάρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι;
Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός· ὃ γὰρ βασιλῆϊ χολωθεὶς
νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, 10
οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα
Ἀτρεΐδη
-ψες,αψ,οπισω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 60
τοῖσι δ᾽ ἀνιστάμενος μετέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
«Ἀτρεΐδη, νῦν ἄμμε παλιμπλαγχθέντας ὀίω
ἂψ ἀπονοστήσειν, εἴ κεν θάνατόν γε φύγοιμεν, 60
-λωβα,λωβη,λωβαομαι,ατιμε βρωμιαρη ελεεινε
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 232
δημοβόρος βασιλεὺς ἐπεὶ οὐτιδανοῖσιν ἀνάσσεις·
ἦ γὰρ ἂν Ἀτρεΐδη νῦν ὕστατα λωβήσαιο. 232
-ξεφρασκα,φραζω,φραζομαι,λεω δεν κρατιεμαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 83
εἴ περ γάρ τε χόλον γε καὶ αὐτῆμαρ καταπέψῃ,
ἀλλά τε καὶ μετόπισθεν ἔχει κότον, ὄφρα τελέσσῃ,
ἐν στήθεσσιν ἑοῖσι· σὺ δὲ φράσαι εἴ με σαώσεις. 83
-ορμηνευω,ορμαινω,ορμαω,φερνω στο νου,ωθω,κινω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 193
ἧος ὃ ταῦθ᾽ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, 193
-θαμπωνομαι,θαμβω,εκπλησσομαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 199
στῆ δ᾽ ὄπιθεν, ξανθῆς δὲ κόμης ἕλε Πηλεΐωνα
οἴῳ φαινομένη· τῶν δ᾽ ἄλλων οὔ τις ὁρᾶτο·
θάμβησεν δ᾽ Ἀχιλεύς, μετὰ δ᾽ ἐτράπετ᾽, αὐτίκα δ᾽ ἔγνω 199
Παλλάδ᾽ Ἀθηναίην
-λεπιασες,βρωμισες,φλουδα,λεπω,λεπις
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 236
ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον, τὸ μὲν οὔ ποτε φύλλα καὶ ὄζους
φύσει, ἐπεὶ δὴ πρῶτα τομὴν ἐν ὄρεσσι λέλοιπεν, 235
οὐδ᾽ ἀναθηλήσει· περὶ γάρ ῥά ἑ χαλκὸς ἔλεψε 236
φύλλά τε καὶ φλοιόν
-πω! πω! ω ποποι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 254
Ὦ πόποι, ἦ μέγα πένθος Ἀχαιΐδα γαῖαν ἱκάνει·254
ἦ κεν γηθήσαι Πρίαμος Πριάμοιό τε παῖδες 255
ἄλλοι τε Τρῶες μέγα κεν κεχαροίατο θυμῷ
εἰ σφῶϊν τάδε πάντα πυθοίατο μαρναμένοιϊν
-πασσαλι,πασσαλος
αγκυλι,αγκυλος,κυρτος,καμπυλωτος
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 209
τώ ῥα κακῇ αἴσῃ ἀπὸ πασσάλου ἀγκύλα τόξα
ἤματι τῷ ἑλόμην ὅτε Ἴλιον εἰς ἐρατεινὴν 210
ἡγεόμην Τρώεσσι φέρων χάριν Ἕκτορι δίῳ.
-απαλαμη,παλαμαων,κτυπηματα χεριων
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Γ',στιχος 128
Ἶρις δ᾽ αὖθ᾽ Ἑλένῃ λευκωλένῳ ἄγγελος ἦλθεν
εἰδομένη γαλόῳ Ἀντηνορίδαο δάμαρτι,
τὴν Ἀντηνορίδης εἶχε κρείων Ἑλικάων
Λαοδίκην Πριάμοιο θυγατρῶν εἶδος ἀρίστην.
τὴν δ᾽ εὗρ᾽ ἐν μεγάρῳ· ἣ δὲ μέγαν ἱστὸν ὕφαινε, 125
δίπλακα πορφυρέην, πολέας δ᾽ ἐνέπασσεν ἀέθλους
Τρώων θ᾽ ἱπποδάμων καὶ Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων,
οὕς ἑθεν εἵνεκ᾽ ἔπασχον ὑπ᾽ Ἄρηος παλαμάων· 128
ἀγχοῦ δ᾽ ἱσταμένη προσέφη πόδας ὠκέα Ἶρις·
-επερασε,επερησεν,διαπερασε
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 291
Ὣς φάμενος προέηκε· βέλος δ᾽ ἴθυνεν Ἀθήνη 290
ῥῖνα παρ᾽ ὀφθαλμόν, λευκοὺς δ᾽ ἐπέρησεν ὀδόντας.291
τοῦ δ᾽ ἀπὸ μὲν γλῶσσαν πρυμνὴν τάμε χαλκὸς ἀτειρής,
αἰχμὴ δ᾽ ἐξελύθη παρὰ νείατον ἀνθερεῶνα·
-συνομηλικος,ομηλικιος
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Γ',στιχος 175
Τὸν δ᾽ Ἑλένη μύθοισιν ἀμείβετο δῖα γυναικῶν·
«αἰδοῖός τέ μοί ἐσσι φίλε ἑκυρὲ δεινός τε·
ὡς ὄφελεν θάνατός μοι ἁδεῖν κακὸς ὁππότε δεῦρο
υἱέϊ σῷ ἑπόμην θάλαμον γνωτούς τε λιποῦσα
παῖδά τε τηλυγέτην καὶ ὁμηλικίην ἐρατεινήν. 175
-γδουπος,δουπος,δουπεω,ηχος πτωσης,ηχοποιητικη λεξη,γντουπ
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 42
πρώτῳ γὰρ στρεφθέντι μεταφρένῳ ἐν δόρυ πῆξεν 40
ὤμων μεσσηγύς, διὰ δὲ στήθεσφιν ἔλασσε,
δούπησεν δὲ πεσών, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ. 42
-αλαποτινιαξα,αλαπαζω,καταβαλλω,εξολοθρευω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 166
Τὸν δ᾽ ἴδεν Αἰνείας ἀλαπάζοντα στίχας ἀνδρῶν,166
βῆ δ᾽ ἴμεν ἄν τε μάχην καὶ ἀνὰ κλόνον ἐγχειάων
Πάνδαρον ἀντίθεον διζήμενος εἴ που ἐφεύροι·
εὗρε Λυκάονος υἱὸν ἀμύμονά τε κρατερόν τε,
στῆ δὲ πρόσθ᾽ αὐτοῖο ἔπος τέ μιν ἀντίον ηὔδα
-ανευθε,χωρις
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 185
εἰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἀνὴρ ὅν φημι δαΐφρων Τυδέος υἱὸς
οὐχ ὅ γ᾽ ἄνευθε θεοῦ τάδε μαίνεται, ἀλλά τις ἄγχι 185
ἕστηκ᾽ ἀθανάτων νεφέλῃ εἰλυμένος ὤμους,
-λεχωνα,λεχος,στρωμα
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ω',στιχος 600
Ἦ ῥα, καὶ ἐς κλισίην πάλιν ἤϊε δῖος Ἀχιλλεύς,
ἕζετο δ' ἐν κλισμῷ πολυδαιδάλῳ ἔνθεν ἀνέστη
τοίχου τοῦ ἑτέρου, ποτὶ δὲ Πρίαμον φάτο μῦθον·
υἱὸς μὲν δή τοι λέλυται γέρον ὡς ἐκέλευες,
κεῖται δ' ἐν λεχέεσσ'· ἅμα δ' ἠοῖ φαινομένηφιν 600
ὄψεαι αὐτὸς ἄγων· νῦν δὲ μνησώμεθα δόρπου
-ταχα ποτε,γρηγορα καποτε
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 205
Τίπτ᾽ αὖτ᾽ αἰγιόχοιο Διὸς τέκος εἰλήλουθας;
ἦ ἵνα ὕβριν ἴδῃ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο;
ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τελέεσθαι ὀΐω·
ᾗς ὑπεροπλίῃσι τάχ᾽ ἄν ποτε θυμὸν ὀλέσσῃ. 205
-κατσε,καθισε,καθιζω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ζ',στιχος 360
Τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα μέγας κορυθαίολος Ἕκτωρ
μή με κάθιζ᾽ Ἑλένη φιλέουσά περ· οὐδέ με πείσεις· 360
ἤδη γάρ μοι θυμὸς ἐπέσσυται ὄφρ᾽ ἐπαμύνω
Τρώεσσ᾽, οἳ μέγ᾽ ἐμεῖο ποθὴν ἀπεόντος ἔχουσιν.
-γελαω
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ζ',στιχος 471
δεινὸν ἀπ᾽ ἀκροτάτης κόρυθος νεύοντα νοήσας. 470
ἐκ δ᾽ ἐγέλασσε πατήρ τε φίλος καὶ πότνια μήτηρ·471
αὐτίκ᾽ ἀπὸ κρατὸς κόρυθ᾽ εἵλετο φαίδιμος Ἕκτωρ,
καὶ τὴν μὲν κατέθηκεν ἐπὶ χθονὶ παμφανόωσαν·
-ποκος,ποκαρι,ακατεργαστο μαλλι,
αυλη
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ε',στιχος 137,138
Ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη γλαυκῶπις Ἀθήνη,
Τυδεΐδης δ᾽ ἐξαῦτις ἰὼν προμάχοισιν ἐμίχθη
καὶ πρίν περ θυμῷ μεμαὼς Τρώεσσι μάχεσθαι· 135
δὴ τότε μιν τρὶς τόσσον ἕλεν μένος ὥς τε λέοντα
ὅν ῥά τε ποιμὴν ἀγρῷ ἐπ᾽ εἰροπόκοις ὀΐεσσι 137
χραύσῃ μέν τ᾽ αὐλῆς ὑπεράλμενον οὐδὲ δαμάσσῃ 138
-μυρλιζει,μυρεται,δακρυζει,κλαιει
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ζ',στιχος 373
Ὣς ἄρα φωνήσας ἀπέβη κορυθαίολος Ἕκτωρ·
αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκανε δόμους εὖ ναιετάοντας, 370
οὐδ᾽ εὗρ᾽ Ἀνδρομάχην λευκώλενον ἐν μεγάροισιν,
ἀλλ᾽ ἥ γε ξὺν παιδὶ καὶ ἀμφιπόλῳ ἐϋπέπλῳ
πύργῳ ἐφεστήκει γοόωσά τε μυρομένη τε.
-φιλος,φιλευω,φιλεμα
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ζ',στιχος 366
καὶ γὰρ ἐγὼν οἶκον δὲ ἐλεύσομαι ὄφρα ἴδωμαι 365
οἰκῆας ἄλοχόν τε φίλην καὶ νήπιον υἱόν.366
οὐ γὰρ οἶδ᾽ εἰ ἔτι σφιν ὑπότροπος ἵξομαι αὖτις,
ἦ ἤδη μ᾽ ὑπὸ χερσὶ θεοὶ δαμόωσιν Ἀχαιῶν.
-εντεσα,τινω,πληρωνω,τιμωρουμαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α',στιχος 42
Σμινθεῦ, εἴ ποτέ τοι χαρίεντ᾽ ἐπὶ νηὸν ἔρεψα,
ἢ εἰ δή ποτέ τοι κατὰ πίονα μηρί᾽ ἔκηα 40
ταύρων ἠδ᾽ αἰγῶν, τὸδε μοι κρήηνον ἐέλδωρ·
τίσειαν Δαναοὶ ἐμὰ δάκρυα σοῖσι βέλεσσιν.
-ξορεξο,ορεγομαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Ζ ',στιχος 466
Ὣς εἰπὼν οὗ παιδὸς ὀρέξατο φαίδιμος Ἕκτωρ·466
ἂψ δ᾽ ὃ πάϊς πρὸς κόλπον ἐϋζώνοιο τιθήνης
ἐκλίνθη ἰάχων πατρὸς φίλου ὄψιν ἀτυχθεὶς
ταρβήσας χαλκόν τε ἰδὲ λόφον ἱππιοχαίτην,
-χουγιαζω,χοωμαι,φωναζω θυμωμενα,οργιζομαι
Ομηρου Ιλιαδα,ραψωδια Α ',στιχος 44
Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, τοῦ δ᾽ ἔκλυε Φοῖβος Ἀπόλλων,
βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων χωόμενος κῆρ, 44
.
.
ΤΑ ΗΧΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΤΟ ΙΔΙΟΛΕΚΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ
[σε επεξεργασια]
Απο ηχους παραγονται λεξεις,ηχοποιητικες,ηχομιμητικες εκφρασεις.Οι ηχοι ειναι απο τα
πρωτα υλικα δημιουργιας λεξεων.
Λεξη -ηχος-εκφραση
-τσαρκαλευω,τσαρκ τσαρκ,ηχος ψαξιματος,,ψαχνω,τι τσαρκαλεβς εκει;
-τσαμπναει,τσαμπ τσαμπ,ηχος χωρις συνοχη λογου,τι τσαμπ'νας;
-φλιταρσε,φλετραει-φλετρ φλετε,ηχος πεταγματος πουλιου,πεταξε,φλιταρσε μολις το ειδε,
πεταξε η καρδια του,χαρηκε,ταραχθηκε
-κλαφνιζει,κλαφ κλαφ-επιμονος ηχος σκυλιου,αυτος κλαφνιζ', ζηταει κατι επιμονα
-κριτσανιζω,κριτσ κριτσ,ο ηχος οταν τρωγεται κατι ξερο,αλλα και ο ηχος των δοντιων,
κριτσανιζω το μπισκοτο,το παξιμαδι,κριτσανιδα,κριτσινια,κριτσανιζω τα δοντια
-ματσαλαω,ματσ ματσ,ο ηχος οτας τρως κατι,τρωω,αυτος ματσαλαει,τρωει
-τρακαρω,τρακ,απο τον ηχο συγκρουσης,τ'αυτοκινητα τρακαρ'σανε,συγκρουσθηκαν δυνατα
-μπλατσιζω,μπλατς ,απο τον ηχο προσπτωσης,συναντω ξαφνικα καποιον,πεφτω πανω του,
τον μπλατσασα στη γωνια,μπλατσαστηκαμε,πεσαμε ο ενας πανω στον αλλον,αναποφευκτη
συναντηση
-φταρνιζομαι φταρ φταρ,ηχος φταρνισματος,φτανιστ'κε
-γκλοπιασε,γκλοπ γκλοπ,[γκλουπ],ο ηχος οταν καταπινει,τρωει,καποιος λαιμαργα,γλοπιασε το
φαι,καταπιε λαιμαργα,γκλοπιασε,εφαγε παρα πολυ
-ζαπωνω,ζαπ,ηχος αρπαγματος,πιανω,αρπαζω,τον ζαπωσε,τον επιασε,ειναι αζαπωτος,δεν πιανε-
ται ευκολα,δεν ζαπωνεται,δεν μπορεις να τον μεταχειρισθεις
-γκαριζω,γκαρ γκαρ,ο ηχος της φωνης του γαιδουριου,φωναζω δυνατα,τοση ωρα γκαριζω και
δεν μ'ακους,τι γκαριζεις;,γκαρξε φωναζει δυνατα,θελει κατι παρα πολυ,γκαρξε για νερο
-τσακιζω,τσακ τσακ,ηχος σπασιματος,τσακιζω κλαρια,τσακιζω το φυλλο χαρτιου,τσακιζει καρυ-
δια,μυγδαλα,η γλωσσα κοκκαλα δεν εχει και κοκκαλα τσακιζει,
-μπλουτσαναω,μπλουτς μπλουτς,ο ηχος οταν καποιος πεφτει,μπαινει,στο νερο,μπλουτσανισα ,
επεσα στο νερο,κολυμπησα
-γρατσ'νιζω,γρατσ,ο ηχος σχισιματος μιας επιφανειας με κατι αιχμηρο,νυχι,αγκαθι,με γρατσου-
νισε η γατα,γρατσ'νισκα στ'αγκαθια,σιγα,με γρατσουνισες με τα νυχια σ',γρατσ'ναει τη κιθαρα
δεν ξερ' να παιξ'
-χλιμιντριζω,ο ηχος της φωνης του αλογου,χλιμιντρισε φωναξε απ'τον πονο
-μπουρμπλιθρες ,μπουρ μπουρ,ο ηχος φυσαλιδων οταν σπανε,εκανα μπουρμπλιθρες,φυσαλιδες
-μπουμπνιζ',μπουμ μπουμ,ο ηχος της βροντης της αστραπης,βρονταει,μπουμπνιζ' κι αστραφτ',
μπουμπνιζ' θα βρεξ',αλλου μπουμπνιζ' κι αλλου αστραφτ',αστραψε και μπουμπουνισε,νευριασε
να τον φοβασε
-τσικες,σπιθες,τσικ τσικ,,απο τον ηχο οταν καιγονται φρυγανα και πετιουνται σπιθες,τσικες,
-πριτσαλαω,πριτς πριτς,ο ηχος της φωνης του τραγου οταν συνευρισκεται για αναπαραγωγη με
τη κατσικα,μας πριτσαλισε,μας φορτωθ'κε,μας πιεσε,μας αναστατωσε,μας ενοχλησε
-φσουμαναω,φσ φσ,ο ηχος του αερα,αυτος φσουμαναει,δεν μπαινει σε ελεγχο,δεν λογαριαζει,
απειλει,ι
-τσακωνω,τσακ τσακ,ο ηχος πιασιματος,σε τσακωσα να κανεις αυτο,σ'επιασα,τον τσακωσε απ'
τον ωμο,τον αρπαξε,τον τσακωσε να κλεβει
-πλατσουριζω,πλατς πλατς,ηχος ανακατεματος νερων,πλατσουρ'σε στα νερα,πλατσουρ'σε
στ'θαλασσα μπηκε σ'θαλασσα να κολυμπησει,πλατσουρ'σε στα ρηχα[νερα]
-το τσ[ι]αφ',η παχνη,τσιαφ τσιαφ,ο ηχος της παχνης οταν την πατας,το πρωι ειχε τσαφ,αποψε
ερ'ξε τσαφ
-κλουκανιζω,κλουκ κλουκ ηχος αναδεματος,τι το κλουκανιζεις; τι το αναδευεις;για δοχειο νερου
.
.
\
Αποφυλακιστηριον-Ντοκουμεντο Εμφυλιου πολεμου
-Οταν η Ελλαδα καταδικαζε σε θανατο τα παιδια της-
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΦΥΛΑΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΑΠΟΦΥΛΑΚΙΣΤΗΡΙΟΝ
Οτι ο Τααπαρελης Αθαν. του Παναγιωτου γεννηθεις εν Μαχαιρα Ξηρομερου
και κατοικων ομοιως ετων 46 επαγγελμα γεωργος εκρατηθη εις
τας υφ'ημας φυλακας προς εκτισιν ποινης φυλακισεως θανατου.-
επι Παρ. Κατ. Πολ. οπ/ων δυναμη της επ'αριθ 121/29-9-47 αποφασεως
Εκτακτου Στρατοδικειου Μεσολογγιου.-
Απεφυλακισθη σημερον 30 Μαρτιου ε.ε. ανασταλλεισης της εκτισεως του
υπολοιπου της ποινης του συμφωνως τω Α. Ν. 507/47 και καταβαλων τα
Δικαστικα του εξοδα:Κληθεις ουτος να υπογραψη Δηλωσιν μετανοιας
και αποκηρυξεως του Κομμουνισμου κ.λ.π. ηρνηθη πεισμονως -
Εν Πειραιει τη 30η Μαρτιου 1950
Ο Διευθυντης της
[σφραγιδα,υπογραφη]
.
συντομα σχολια[αποδομισης]αποδημοκρατικα:
η αγαρμπη σχιζοφρενικη γλωσσα εθνικο[ορθο]φροσυνης:
.η συντομευση Αθαν.[Αθανασιος,ειρωνικο με τον θανατο]
.[το τεμπελικο]κατοικων ομοιως
.προς εκτισιν ποινης φυλακισεως θανατου[με το χειρογραφο θανατου να καλυπτει το
τυπωμενο φυλακισεως]
.[οι φοβερες συντομευσεις της ενοχης-κατηγοριας-εθνικου εγκληματος-εσχατης προδοσιας]
επι Παρ. Κατ. Πολ. οπ/ων [επι Παραβασει Κατοχης Πολεμικων Οπλισμων]Βλεπε Συμφωνια
Βαρκιζας 12 Φεβρουαρίου 1945 Την αποστράτευση του ΕΛΑΣ και τον πλήρη αφοπλισμό του
ΕΑΜ
-το δυναμη που ειναι δυναμει [της επ'αριθ 121/29-9-47]
[αλλα το Εκτακτον της Υποθεσεωςς δικαιολογει τετοιες παραβλεψιες,συγχωρητεες,τετοια ωρα
τετοια λογια]
.το ομοηχο συντομογραφικο ε.ε.[30 Μαρτιου ε.ε.ενεστωτος ετους]
.το ανασταλλεισης της εκτισεως του υπολοιπου της ποινης του[αληθεια τι υπολοιπο εχει η
ποινη του θανατου;τι υπολοιπον το ολοσχερον;]
.και εν δευτερω το καταπληκτικο συντομογραφικο κ.λ.π.[του Κομμουνισμου κ.λ.π.]τα ευκολως
εννοουμενα συμπαρομαρτουντα παραλειπονται [συμμοριτες και τα λοιπα],
.αλλα και με...τον ορθογραφικο δισταγμο[ομικρον η ' ωμεγα;] στη λεξη πεισμονως
.και φυσικα η υπογραμμιση στο ηρνηθη πεισμονως
[πεισμονως σημαινει,προσεξτε Εθνικο/ορθο/φρονοι,συνωνυμως το αμετανοητως]
[Απεφυλακισθη παρ'οτι Κληθεις ουτος να υπογραψη Δηλωσιν μετανοιας και αποκηρυξεως
του Κομμουνισμου κ.λ.π. ηρνηθη πεισμονως
ετσι ας πιστευει πως κατα καποιον τροπο νικησε νικημενος[ασ'τους να φαντασιωνουν την
ηθικη νικη της ολοκληρωτικης ηττας τους ]
και του παρεχωρηθει η ελευθερια βεβαιως με το αζημιωτο:καταβαλων τα Δικαστικα του
εξοδα !
Εν Τελει:
Νυν και Αει η Εξουσια!
Εν Ελλαδι τη [ημερα]...του [μηνος]...εν[ετος]...
Ο Διευθυντης της
[σφραγιδα,υπογραφη]
.
.
Κρισιμη Μνημη Ιστοριας-3μ x 4.5 μ-χ.ν.κουβελης
Κρισιμη Μνημη Ιστοριας [Μετα τη Συμφωνια της Βαρκιζας
-θυμαμαι την Ιστορια,Αρα εζησα την Ιστορια-
[Κωστας.Δ.Παπατρεχας 87 χρ απο τη Μαχαιρα Ξηρομερου]
'το 45 μετα τη Συμφωνια της Βαρκιζας ημουνα 13 χρ ενα ισχυρο στελεχος του κομματος
ο Μπεσας συγγενης γαμπρος της οικογενειας ειπε στον πατερα μου μυστικα:'παρε το παιδι
και τραβατε στην Αθηνα,κινδυνευετε',ηταν Ανοιξη,μπηκαμε πανω στη καροτσα στο φορτη-
γο,στη Χαρχαλο,το μισο ηταν φορτωμενο με βαρελια τυρι,εμεις καθομασταν εκει,και
τ'αλλο ηταν με γουρουνια,μεσα στο κοβουκλιο του φορτηγου ηταν ο οδηγος ο Λιας
Καρελακης με τον Βαγγελη τον αδερφο του,στο δρομο πηραμε μια κοπελα ανταρτισα,
θυμαμαι της φαγανε τα γουρουνια τα ποδια κι ετρεχαν αιματα,στο δρομο στη Παλιοβουνα
μας εκαναν σινιαλο ανταρτες να σταματησουμε ν'ανεβουν πανω στο φορτηγο,ο Λιας
εκανε πως σταματησε και μετα μεγαλωσε ταχυτητα κι εφυγε,αυτοι μας πυροβολουσαν,
οι σφαιρες περνουσαν διπλα μας,στα κεφαλια μας,φτασαμε στη Ναυπακτο,εκει ηταν
ανταρτες να περασουν με το καικι απεναντι στη Πελοποννησο,γυριζαν μετα τη Συμφωνια
της Βαρκιζας,περνουσαν αυτοι πρωτοι,εμεις μειναμε εξι μερες,τα γουρουνια τα εκλεισαν
σ'ενα χωραφι,μετα τα φορτωσαν στο φορτηγο και μπηκαμε στο καικι,μεσα στη θαλασσα
επιασε φουρτουνα,ειπανε να ριξουμνε το φορτηγο στη θαλασσα, οταν αραξαμε στο
Ψαθοπυργο η Χαρχαλο δεν επαιρνε μπροστα,τοτε ο Βαγγελης ανοιξε ενα βαρελι τυρι και
μοιρασε φετες να βοηθησουν κι ετσι σπρωξανε το φορτηγο και βγηκε απ'το καικι,πηρε
μπροστα και φτασαμε στην Αθηνα,εμεις κατεβηκαμε στο Αιγαλεω,η μανα μου ειχε εκει
ενα αδερφο γυμνασιαρχη,τοτε το Αιγαλεω ηταν χωραφια,κι ηταν μισοχωμενα πτωματα
απο τα Δεκεμβριανα,αλλου ηταν ποδι εξω,αλλου χερι,αλλου κεφαλι, βρωμουσε κι εριχναν
φορμολη'
.
.
ΕΚΛΟΓΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΥΓΑΝ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΣΑΝ
ΣΤΗ ΜΑΧΑΙΡΑ-ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
στις χαρες στις πικρες στους καημους στη ζωη ειχαν αυτα τα λογια τα τραγουδια
τους
Παντα τα Δημοτικα Τραγουδια μου ασκουσαν μεγαλη γοητεια.Με τη Μεγαλη Ποιητικη
Δυναμη του Λαου μας.Ενα Θαυμα.Ενα Δωρο.Υπερηφανεια.Ταπεινοτητα.Η Γλωσσα μας.
Τα Αισθηματα μας.Η Ιστορια μας.Η Καθημερινοτητα Μας.
Να Ευχαριστουμε τη Γλωσσα μας.Να την Τιμαμε.
.
Στις χαρες στις πικρες στους καημους στη ζωη ειχαν αυτα τα λογια τα τραγουδια
τους
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ
κι απανω στη τριανταφυλλια
κανει μια περδικα φωλια
μεσα τη φκιαχνει με φλουρια
απ' εξω με τριανταφυλλα
κι αναταραχθει η περδικα
.
.
ΑΠΟΨΕ ΚΡΥΟ ΕΚΑΝΕ
αποψε κρυο εκανε ματακια μου
κρυο και τραμουντανα
τα περιγυαλια πηξανε
και οι βρυσες μαρμαρωσαν
κι εσεις περιβολακια μου
με τ'ανθη στολισμενα
μην ειδατε τον αρνητη
.
ΒΑΡΙΑ ΦΟΡΤΙΑ ΚΟΥΒΑΛΩ
βαρια φορτια κουβαλω
στις πλατες μου απανω
κι αν αρρωστησω πεστε μου
ο δολιος τι θα κανω
ποιος θα ξυπνησει το πρωι
ψωμι να παει να φερει
και να δουλεψει ακουραστα
χειμωνα καλοκαιρι
θεε μου σε παρακαλω
ψυλαξε την υγεια μου
να'χω τα χερια μου γερα
να ζησω τα παιδια μου
.
ΒΛΑΧΟΘΑΝΑΣΗΣ
βγηκα ψηλα στον Ολυμπο Θαναση Βλαχοθαναση
κι αγναντεψα κατακαμπης Θαναση Βλαχοθαναση
βλεπω λιμερια κλεφτικα Θαναση Βλαχοθαναση
κι απο μερια κλεφτοπουλα Θαναση Βλαχοθαναση
με τα σπαθια στα χερια τους Θαναση Βλαχοθαναση
.
ΓΙΑΝΝΑΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΚΑΙΝΑ
Γιανναινα Γιαννακαινα Κοντογιαννακακαινα
να μην πας για λαχανα
θα μας φερεις βασανα
να μη πας για λαχανιδες
θα σου κοψουν τις κοτσιδες
να μη πας και για πουρναρια
θα σου κοψουν τα ποδαρια
.
ΓΡΙΑ ΤΖΑΒΕΛΑΙΝΑ
κοριτσια απο τα Γιανναινα γρια Τζαβελαινα
νυφαδες απ'το Σουλι τα μαυρα να φορεσετε
να μαυροφορεθητε το Σουλι θα χαρατσωθει
χαρατσι θα πληρωσει
Τζαβελαινα σαν τ'ακουσε πολυ της κακοφανει
.
ΕΝΑΣ ΑΗΤΟΣ ΚΑΘΟΤΑΝΕ
ενας αητος καθοτανε
στον ηλιο και λιαζοτανε
αλλος αητος επερασε
και δεν τον καλημερισε
αητε γιατι δεν κυνηγας
μον' καθεσε και βλαστημας
καθεσε και πικρενεσε
αετε μου και μαραινεσε
μου πηρανε το ταιρι μου
μεσ' απο το χερι μου
και πηγε σ'αλλη γειτονια
κοιμαται σ'αλλη αγκαλια
.
ΗΛΙΕ Μ' ΓΙΑΤΙ ΑΡΓΗΣΕΣ ΝΑ ΒΓΕΙΣ
ηλιε γιατι αργησες να βγεις να πας να βασιλεψεις
μαυρα ματια ν'αγναντεψεις
μηπως με τ'αστρα μαλωσες μηπως με το φεγγαρι
ματια μου ποιος θα σε παρει
ουτε με τ'αστρα μαλωσα ουτε με το φεγγαρι
με το νιο που θα με παρει
.
ΕΣΕΙΣ ΒΟΥΝΑ ΑΠΑΤΗΤΑ
εσεις βουνα απατητα με τις βουνοκορφες σας
για παρτε με και μενανε να δω τις ομορφιες σας
εδω που ζω στα χαμηλα αγαπη δεν γνωριζω
μεσα στη νυχτα μοναχος σαν γκιωνης τριγυριζω
τι να τη κανω τη ζωη βουνα μου δοξασμενα
βαρεθηκα τα ματια μου να βλεπω δακρυσμενα
.
ΠΕΡΠΑΤΕΙΣ ΑΝΑΡΙΑ ΑΝΑΡΙΑ
περα στο περα μαχαλα
στο περα και στο δωθε
περπατεις αναρια αναρια
σα τη παπια στα λιβαδια
τρελενεις ολα τα παιδια
κι ολα τα παλλικαρια
.
ΣΟΥ ΠΑΡΑΓΓΕΛΝΩ ΜΑΥΡΗ ΓΗΣ
σου παραγγελνω μαυρη γης
κι αραχνιασμενο χωμα
αυτους τους νιους που σου στειλα
να μην τους αραχνιασεις
βαλτους να φαν βαλτους να πιουν
βαλτους να τραγουδησουν
.
ΜΑΡΑΙΝΟΜΑΙ Ο ΚΑΗΜΕΝΟΣ
μαραινομαι ο καημενος σαν το βασιλικο
οπου τονε ποτιζουν θαλασσινο νερο
.
Ο ΜΑΗΣ
τωρα ειν' ο μαης κι ανοιξη
τωρα το καλοκαιρι
τωρα κι ο ξενος μαη βουλεται
στον τοπο του να παει
νυχτα σελωνει ο Μαης τ'αλογο
νυχτα το καλλιβωνει
βαζει τα πεταλα χρυσα
και τα καρφια ασημενια
.
ΑΠΟΨΕ ΠΟΥ ΚΟΙΜΟΜΟΥΝΑ
αποψε ματακια μ' που κοιμομουνα
γλυκα κι ονειρευομουνα
ειδα ενα ονειρο ματακια μου γλυκο
ξηγατο μανα μ τ'ονειρο
.
ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ
ξενιτεμενο μου πουλι
κι αλαργινο μ' αηδονι ξενακι μου
η ξενιτεια ξενε σε χαιρεται
κι εγω πινω φαρμακι ξενακι μου
τι σου στειλω σου ξενε μου
αυτου στα ξενα που'σαι ξενακι μου
.
Ο ΓΕΡΟ ΤΣΕΛΙΓΚΑΣ
σ'αυτες τις ραχες τις ψηλες λεβεντες μου που πατε
σας βλεπ' ο γερο τσελιγκας τα νιατα του θυμαται
τσελιγκα γερο τσελιγκα του λεν' δυο βλαχοπουλες
ποσες φορες ανεβηκες εκεινες τις ραχουλες
.
Ο ΠΑΛΑΜΙΩΤΗΣ
οσα κακα κι αν εκανες Παλαμιωτη μου
ολα συμπαθησμενα
κι ενα κακο παιδι μου που εκανες
συμπαθησμους δεν εχει
που ανοιξες τις φυλακες τις ασημενιες πορτες
και χτυπησες τη συντροφια
.
ΟΛΕΣ ΟΙ ΔΑΦΝΕΣ
ολες οι δαφνες μαυρα μου ματια
κι ολες οι μαυροματες
ολες φιλι μου δωσαν
κι ολες το μετανιωσαν
και μια μικρη δαφνουλα
μου εχει παρει τη καρδουλα
.
ΟΤΑΝ ΘΑ ΠΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
σου'στειλα
να μη τα λησμονησεις
.
ΠΑΝΩΡΙΑ
σαραντα μερες Πανωρια μου
σαραντα μερες περπατω
να βρω παπα πνευματικο
απανω στις σαρανταδυο
βρισκω παπα πνευματικο
παπα μου ξεμολογαμε
τα κριματα συγχωραμε
.
ΠΟΥ ΗΣΟΥΝ ΠΕΡΔΙΚΑ
που'σουν ρουσα περδικα
που'σουν περδικα καημενη
κι ηρθες το πρωι βρεγμενη
ημουνα ρουσα περδικα
ημουνα περα στα πλαγια
στις βοσκες και στα λιβαδια
πεσ'μας ρουσα περδικα
πεσ'μας τ'ετρωγες στα πλαγια
στις δροσιες και στα χορταρια
.
ΣΕ ΞΕΝΟ ΧΩΜΑ ΠΕΡΠΑΤΑΣ
σε ξενο χωμα περπατας κι εχω βαρυ μαραζι
με τ'ονομα σου ξενυχτω και σενα δεν σε νοιαζει
μου το'γραψαν οι φιλοι μου πως δεν ρωτας για μενα
με ξεχασες στη ξενιτεια κι εγω πονω για σενα
πως να αντεξω τον καημο με το βαρυ τον πονο
να βρισκεσαι στη ξενιτεια εγω κρυφα να λιωνω
.
ΣΗΚΩ ΑΠΑΝΩ ΔΗΜΗΤΡΩ Μ'
σηκωσ'απανω Δημητρω μ' κι αλλαξε
και βαλε τα χρυσα σου Δημητρουλα μου
και βαλε τα χρυσα σου παπια χηνα μου
θα παμε απανω Δημητρω στ'Αγραφα
ψηλα στο Καρπενησι Δημητρουλα μου
ψηλα στο Καρπενησι παπια χηνα μου
.
ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ ΠΡΟΓΚΗΞΑΝΕ
τα προβατα προγκηξανε και τα σκυλια γαυγιζουν
εβγα Γιωργουλα μ' για να δεις το τι μας τρογυριζουν
αν ειν'ο Κωστας ο ληστης να κρυψουμε τη Φροσω
γιατι και τουτη τη φορα πρεπει για να τη σωσω
κι αν ειναι χωροφυλακες με τον ενωματαρχη
τρεξε και σφαξε δυο αρνια και πες της Φροσως να'ρθει
.
Τ' ΕΧΕΙΣ ΚΑΗΜΕΝΕ ΠΛΑΤΑΝΕ
τ'εχεις καημενε πλατανε και στεκεις μαραμενος
με τις ριζουλες στο νερο με τη δροσα στα φυλλα
Αλη πασας επερασε με δεκαοχτω χιλιαδες
κι ολοι στον ισκιο κατσανε και ολοι στη δροσια μου
και στο σημαδι μ'εβαλαν
.
ΑΓΓΕΛΩ ΚΡΑΙΝΕΙ Η ΜΑΝΑ ΣΟΥ
Αγγελω κραινει η μανα σου δεν ξερω τι σε θελει
να πας Αγγελω μ' για νερο να πιουν τα παλλικαρια
μανα μ' θα παω για κεντισμα με τ'αλλα τα κοριτσια
τα παλικαρια κι αν διψουν νερο να παν' να φερουν
.
ΕΧΘΕΣ ΕΙΔΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΜΟΥ
εχθες ειδα στον υπνο μου τρεις ομορφες κοπελλες
οι τρεις πανω σε αλογα με χρυσαφενιες σελλες
η μια πηγε στο ποταμο τη προικα της να πλενει
ηταν σαν πουλια λαμπερη κι αρχοντοκαμωμενη
η δευτερη στον αργαλειο εβαλε να υφανει
φοραει και δυο σειρες φλουρια κοραλινο γιορτανι
η τριτη η ροδοχειλη νεραιδογεννημενη
πλανο κρασι με ποτισε κι εχω καρδια καμενη
.
ΡΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΞΑΝΘΟΜΑΛΛΟΥΣΕΣ ΜΟΥ
ρουσες μου και ξανθομαλλουσες μου
σεις με βαλατε στη μεση
να διαλεξω ποια μ'αρεσει
να διαλεξω την Ελενη
τη μικρη τη χαιδεμενη
.
ΣΕ ΤΟΥΤΗ ΤΑΒΛΑ ΠΟΥ'ΜΑΣΤΕ
σε τουτη ταβλα που'μαστε σε τουτο το τραπεζι
τον αγγελο φιλευαμε και το Χριστο κερναμε
και τη Παρθενο Δεσποινα ολοι την προσκυναμε
να μας χαρισει τα κλειδια
.
ΣΕΛΗΜΠΕΗΣ
να'χε καει ο πλατανος Σελημπεη γιος του Κατσιμπεη
να του'πεφταν τα φυλλα μαυρα ματια μαυρα φρυδια
Σελημπεη μπεοπουλο της Πατρας αρχοντοπουλο
που κρεμασαν το μποι σου Σελημπεη γιος του Κατσιμπεη
γιε μ',το μαργαριταρενιο μια χαρα ηταν το καημενο
Σελημπεη τρομαρα σου να μην το μαθ'η μανα σου
.
ΟΣΑ ΠΟΥΛΑΚΙΑ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ
οσα πουλακια στα βουνα ολα τα ημερευω
κι ενα πουλι περηφανο αυτο δεν ημερευει
θα στησω βροχια στα βουνα
να'χα τη χαρη σου αετε να πεταγα στα πλαγια
ν'αγναντευα τη Λειβαδια τη Θηβα και τη Δαυλια
ξυπναει η κορη το πρωι
βαρια'ναι φιλημενη
.
ΜΙΑ ΜΕΛΑΧΡΙΝΗ
μια μελαχρινη μου'δωσε φιλι
γιατι δεν μας το λες
παρα καθεσε και κλαις
.
ΑΔΕΡΦΙΑ ΜΗ ΜΑΛΩΝΕΤΕ
αδερφια μη μαλωνετε και μη κακολογητε
γιατι μια μερα στη ζωη θα ξαναγαπηθητε
εσεις που μεγαλωσετε σε μιας μανας χερια
ειναι ντροπη μωρε παιδια να ρθητε στα μαχαιρια
για μια μικρη κληρονομια χαλατε τη καρδια σας
ολα εδω θα μεινουνε και δεν θα'ρθουν κοντα σας
.
ΕΣΕΙΣ ΠΟΥΛΙΑ ΠΕΤΟΥΜΕΝΑ-ΤΡΥΓΩΝΑ
εσεις πουλια πετουμενα πετατε στον αερα
τα καημενα τα παραπονεμενα
εσεις ταχια παντρευεστε και γινεστε ζευγαρια
κι εγω η τρυγωνα η ορφανη δεν ξερω τι να κανω
η καημενη η παραπονεμενη
παω και φκιανω αλλου φωλια
.
ΓΙΑ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΕΙΝ'Η ΛΕΒΕΝΤΙΑ
για μια φορα ειν'η λεβεντια και μια φορα ειν'τα νιατα
νιατα μου και παλι νιατα ολο λεβεντια γεματα
για μια φορα περπατησα κι εγω με το φεγγαρι
νιατα μου και παλι νιατα ολο λεβεντια γεματα
.
.
ΠΑΝΑΘΕΜΑ ΣΑΣ ΒΑΣΑΝΑ
παναθεμα σας βασανα
πικρες καημοι και πονοι
τον ανθρωπο γεραζετε
προτου να'ρθουν οι χρονοι
ειναι βαρια η ξενιτεια
ειναι βαρια τα ξενα
.
ΠΟΥΛΑΚΙ ΞΕΝΟ
πουλακι ξενο ξενιτεμενο
πουλι χαμενο κι αλαργινο
που ν'ακουμπισω να ξενυχτισω
να μη χαθω
καθε κλαρακι βασταει πουλακι ζευγαρωτο
βραδυαζει η μερα σκοταδι πεφτει
και τι να γινω το μοναχο
.
ΠΩΣ ΤΟ ΤΡΙΒΟΥΝ ΤΟ ΠΙΠΕΡΙ
πως το τριβουν το πιπερι
του διαβολου οι καλογεροι
με το κωλο[με το σμπαθειο]τους
για σκωθητε παλλικαρια με σπαθια και με χατζαρια
και με τ'μυτ'
για σκωθητε παλλικαρια με σπαθια και με χατζαρια
και με το γονα το τριβνε
για σκωθητε παλλικαρια με σπαθια και με χατζαρια
και με τ ' πλατ' το ξεφλουδιζουν
για σκωθητε παλλικαρια με σπαθια και με χατζαρια
και με τ'αφτι το τριβουν
για σκωθητε παλλικαρια με σπαθια και με χατζαρια
.
ΟΣΑ ΧΟΡΤΑΡΙΑ ΕΧΕΙ Η ΓΗ
οσα χορταρια εχει η γη και φυλλα απο τα δεντρα
τοσα φλουρακια ξοδιασα για σενα μαυροματα
κι ακομα δεν σε φιλησα στα ματια και στα φρυδια
κι αναμεσα στα στηθια σου
.
Ο ΗΛΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ
ο ηλιος βασιλευει κι η μερα σωνεται
κι ο νους μου απ'την αγαπη δεν συμαζωνετε
εβγα να σε δω δυο λογια να σου πω
το φεγγαρι κανει βολτα στης αγαπης μου τη πορτα
το φεγγαρι κανει γυρω στης αγαπης μου το κηπο
βασιλικος θα γινω στο παραθυρι σου
κι ανυπαντρος θα μεινω για το χατιρι σου
ποιος σε φιλησε και σε κοκκινισε
.
ΤΑΧΑ ΔΕΝ ΗΜΟΥΝ ΝΙΟΣ
ταχα δεν ημουν νιος κι εγω δεν ημουν παλλικαρι
ταχα δεν επερπατησα εγω με το φεγγαρι
βλεπω τους νιους πικρενουμαι τις νιες και τις ζηλευω
να ξανανιωσω μια φορα αυτο μοναχα γυρευω
.
ΤΟΥ ΑΝΤΡΟΥΤΣΟΥ Η ΜΑΝΑ ΧΑΙΡΕΤΑΙ
τ'Αντρουτσου η μανα χαιρεται
του Διακου,παιδια μου,καμαρωνει
για τ'εχουν γιους αρματωλους
και γιους καπεταναιους
.
ΒΑΘΕΙΑ ΣΠΗΛΙΑ ΜΕΣ'ΤΑ ΒΟΥΝΑ
βαθεια σπηλια μεσ'τα βουνα θα βρω να κατοικισω
ανθρωπο να μη ξαναδω να μη ξαναντικρυσω
να μην ακουω βασανα καημους πικρες και πονους
να μην ακουω κλαματα απ'ορφανα στους δρομους
καλλιτερα με τα πουλια και τ'ουρανου τ'αστερια
κι ας μ'εβρουν χιονια και βροχες χειμωνες καλοκαιρια
.
ΓΛΥΚΑ ΛΑΛΟΥΝΕ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ
γλυκα λαλουνε τα πουλια
γλυκα λαλουν τ'αηδονια
τωρα που ηρθε η Ανοιξη
και λιωσανε τα χιονια
κι εγω ο δολιος τραγουδω
τραγουδια πονεμενα
.
ΝΑ'ΣΑΝ ΤΑ ΝΙΑΤΑ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ
να'σαν τα νιατα ,πουλι μου,δυο φορες
τα γηρατια καμια
να ξανανιωσω,πουλι μου,μια φορα
να γινω,παιδια μου,παλλικαρι
να βαλω το φεσακι μου
να βγαινω στο παζαρι
.
ΚΑΤΩ ΑΠ'ΤΟ ΓΕΡΟ ΠΛΑΤΑΝΟ
κατ'απ'το γερο πλατανο επεσα να πλαγιασω
να λησμονισω ενα καημο και για να ξαποστασω
οταν κοιμαται ο ανθρωπος οταν τα ματια κλεινει
απο το νου κι απ'τη ψυχη καθε φαρμακι πινει
.
ΜΑΡΑΘΗΚΕ Η ΚΙΤΡΟΛΕΜΟΝΙΑ
μαραθηκε κιτρολεμονια τ'αχειλακι μου
οσο να σ'αγαπησω και να σε αποχτησω
και τωρα κιτρολεμονια που σ'αγαπησα
μου λενε να σ'αφησω και να σε απαρατησω
παιρνω κιτρολεμονια τα ορη σκουζοντας
και τα βουνα ρωτοντας το θεο παρακαλωντας
.
ΞΥΠΟΛΗΤΟΣ ΠΕΡΠΑΤΗΣΑ
ξυπολητος περπατησα στα παιδικα μου χρονια
γιατι γεννηθηκα φτωχος και μεσ'τη καταφρονια
κανενας δεν εβρεθηκς για να με προστατεψει
τον πονο του φτωχου παιδιου ποιος θα τονε γιατρεψει
τωρα δοξαζω το θεο που μ'εχει αξιωσει
οτι ποθουσα στη ζωη ολα μου τα'χει δωσει
..
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΑ
παπαδοπουλα λεβεντονια
τι καμαρωνεις τα παιδια
βρε παπαδια
ριξε τα ματια χαμηλα
και μη κοιταζεις πονηρα
βρε παπαδια
παπαδοπουλα κατσε καλα
τα νιατα θελουν λεβεντια
βρε παπαδια
..
ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟ ΠΡΩΙ
τα μαυρα ματια το πρωι
δεν πρεπει να κοιμουνται
μον'πρεπει να'ναι ξαγρυπνα
για να γλυκοφιλιουνται
γι'αυτο κι εγω θα τραγουδω
για να γλυκοκοιμουνται
.
ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ
οι κλεφτες απο τ'Αγραφα,οι κλεφτες,
καθονταν και ξουριζονταν,οι κλεφτες,
χορευαν τα κλεφτοπουλα,οι κλεφτες,
κι ο καπετανιος χορευε,οι κλεφτες,
.
ΤΙ ΜΕ ΚΟΙΤΑΤΕ ΑΝΥΠΑΝΤΡΕΣ
τι με κοιτατε ανυπαντρες
εγω'μαι παντρεμενος
μ'ενα λουλουδι του Μαγιου
ειμ'αρραβωνιασμενος
.
.
.
ΜΑΝΑ Μ' ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΜΑΣ
μανα μ' ,καλε μανα μ',στο περιβολι μας
και στις αμυγδαλιες μας
πηγα να μασω μυγδαλα
πηγα να μασω τ'ανθη
κι εκει καρτερι μου'καναν
πεντεξι καλογεροι
ενας με μηλο μ'εβαλε
κι αλλος με πορτοκαλι
κι ο τριτος ο μικροτερος
μ'ενα χρυσο γαιτανι
..
ΡΟΥΣΑ ΠΑΠΑΔΙΑ
σαν πηρα ενα κατηφορο
την ακρη το ποταμι
και το ποταμι, ρουσα παπαδια
και το ποταμι ηταν θολο
θολο κατεβασμενο
σερνει λιθαρια ,ρουσα παπαδια
σερνει λιθαρια ριζιμια
δεντρα ξεριζωμενα
σερνει και μια ,ρουσα παπαδια
σερνει και μια γλυκομηλια
στα μηλα φορτωμενη
κι αναμεσα ,ρουσα παπαδια
κι αναμεσα απ'τους κλωνους της
δυο αδερφια αγκαλιασμενα
το'να το λεν', ρουσα παπαδια
το'να το λενε Γιαννακο
.
ΤΟΥΡΚΟΙ ΒΑΣΤΑΤΕ Τ'ΑΛΟΓΑ
Τουρκοι βαστατε τ'αλογα
λιγο να ξαποστασω
να χαιρετισω τα βουνα
και τις κοντες ραχουλες
ν'αφησω διατα στα παιδια
και στους Κατσαντωναιους
για να ρημαξουν ,παιδια μου,
τ'Αγραφα
[ειναι το τραγουδι του Κατσαντωνη οταν τον ειχαν πιασει οι Τουρκοι
και τον πηγαιναν στα Γιαννενα οπου τον βασανισαν φριχτα και τον
σκοτωσαν]
.
ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΕΖΗΛΕΨΑ
τιποτα δεν εζηλεψα δω στον απανω κοσμο
σαν τ'αλογο,αει μανουλα μ' αει,
σαν τ'αλογο το γρηγορο και τ'αξο παλλικαρι
και τη γυναικα,αει μανουλα μ' αει,
και τη γυναικα τη καλη που ν'αγαπαει τον αντρα
χωριζει μανα,αει μανουλα μ' αει,
χωριζει μανα και παιδι
[το τραγουδι αυτο το τραγουδουσε ο Καραισκακης]
.
ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΓΕΡΟΠΛΑΤΑΝΕ
φιλε μου γεροπλατανε ηρθα να κουβεντιασω
μαζι σου τα παραπονα τα κλαματα πριν πιασω
ξεριζωμενος εμεινα εγω στα γηρατια μου
χωρις να εχω διπλα μου κανενα απ'τα παιδια μου
γερασες πλατανε κι εσυ μα εχεις τα κλαρια σου
εχεις τις ριζες που κρατουν τα φυλλα απ'τα κλαδια σου
.
Ηλιε μ' που βγαινεις το πρωι
και τον ντουνια ζεστενεις
μενα γιατι μ'αρνηθηκες
Σαν το δεντρι μαραινομαι
σαν φυλλο κιτρινιζω
χωρις εσενα ηλιε μου
Μια χαραυγη μαυρη χαραυγη
στο σκοτος θα πεθανω
κι εσυ θα παιζεις θα γελας
-
να'χα ενα μηλο να'ριχνα
στο περα,μανα μ' ,παραθυρι
να τσακιζα,ροιδο μου,το μαστραπα
πο'χει,μανα μ',το καριοφυλλι
και μεσα ,ροιδο μου,η κορη καθεται
κεντα,μανα μ', χρυσο μαντηλι
το μαντηλακι,ροιδο μου,που κεντας
σε μενα,μανα μ',να το στειλεις
να μη το στειλειςροιδο μου,μ'αλλονε
παρα με την αγαπη
-
οσα κι αν περπατησα
Τουρκικα Ρωμαιικα
τιποτας δεν μ'αρεσε
ενας δεντρος μ'αρεσε
φουντωτος κλωναρωτος
στην κορφη ν'εχει σταυρο
και στη μεση το Χριστο
και στη ριζα κρυο νερο
το 'μαθαν οι περδικες
πηγαιναν και το πιναν
-
θα χορεψεις γερο,βρε γεροντα
θελεις δεν θες
και θα πεις τραγουδια για τις μικρες
για θυμησου γερο,βρε γεροντα
για θυμησου τα νιατα σου
τα καμωματα σου τα ναζια σου
για θυμησου,γερο,βρε γεροντα
που'σουν παιδι
και τα ειχες μπλεξει με μια μικρη
-
κορη που πας στο ποταμο
Ελενη,για να πλυνεις
παρε και με τα ρουχα μου
να πλυνεις
να μην τα πλυνεις με νερο
μον'με τα δακρυα σου
και με το μοσχοσαπουνο
που λουζεις τα μαλλια σου
να μην τ'απλωσεις σε δεντρι
ουτε και σε κλωναρι
μονο σε πικραμυδγαλια
π'ανθιζει το γενναρη
να πεφτουν φυλλα επανω σου
τα ανθη στη ποδια σου
και αυτα τα πικραμυγδαλα
μεσα στην αγκαλια σου
-
λαλατο αηδονι ,πουλι μου λαλατο
σ'ολα τα περιβολια
και στο δικο μοε,πουλι μου το μπαξε
να μην λαλησεις
παντρευεται η αγαπη μου
και περνει,πουλι μου τον εχθρο μου
-
Κωστα μ' τα χιονια λιωσανε
και τα πουλια το λενε
κι εσυ Κωστα μ' στη φυλακη
στα σιδερα κλεισμενος
σπασε Κωστα μ' τα σιδερα
κι ελα ν'ανταμωθουμε
-
μου παρηγγειλε,το χαιδεμενο μου,
μου παρηγειλε τ'αηδονι
με το πετροχιλιδονι
να του πλεξω,το χαιδεμενο μου,
να του πλεξω τη φωλια του
με τα ολοχρυσα πουπουλα του
για να βαλει,το χαιδεμενο μου,
για να βαλει μεσα αηδονι
να λαλει να το μερωνει
του παρηγγειλα, το χαιδεμενο μου,
του παρηγγειλα κι εγω
πο'χα χρονους μηνους να τον δω
-
ο Γιαννος περνοδιαβαινε
τη νυχτα τραγουδωντας
ξυπνα τ'αηδονια απ'τις φωλιες
Γιαννο μ'απ'τις φωλιες
και τα πουλια απ'τους βραχους
ξυπνα και την αγαπη του
πεντε μερων νυφουλα
τραγουδησε βρε Γιαννο μου
Γιαννακη
-
βγηκε ο ηλιος κοκκινος
και το φεγγαρι μαυρο
κι ο λαμπερος αυγερινος
παει να βασιλεψει
πες μας καημενε αυγερινε
κανα καλο χαμπερι
Τον Λεπενιωτη βαρεσαν
-
για σενανε Δροσουλα μου
με κλεισανε στο καστρο
για δυο λογακια που'παμε
και τα'πες τ'αδερφου σου
Θα'ρθει καιρος,Δροσουλα μου
να βγω κι εγω απ'το καστρο
και παλι ν'ανταμωσουμε
.
εννια χιλιαδες προβατα
εννια χιλιαδες γιδια
εννια αδερφια τα φυλαγαν
τα δεκαοχτω κοπαδια
τα πεντε πανε για κλεψια
τα τρια στην αγαπη
και μενει ο Γιαννης μοναχος
τα δεκαοχτω κοπαδια
Γιαννης αποκοιμηθηκε
και φυγαν τα κοπαδια
-
εχθες καββαλα διαβαινα
στο μνημα του Δημακη
κι ακω στο μνημα να βογγα
το Δημο ν'αναστεναζει
κοντοκρατω το γριβα μου
Τ'εχεις Δημο μου και βογγας
και βαριαναστεναζεις
μην το χωμα σου βαρυ
-
οταν εγω παντρευτηκα
και πηρα τη καλη μου
φυτεψα μια τριανταφυλλια
στη μεση στην αυλη μου
μα η χρονια η δευτερη
προτου να ρθει ακομα
αγκαθια βγηκαν στο δεντρι
και στης καλης το στομα
αγκαθερη η τριανταφυλλια
κακιας γυναικας μοιαζει
οταν χαθει το αρωμα
πικρο φαρμακι σταζει
-
ενα Σαββατο βραδυ μια Κυριακη πρωι
καημενε Μητσο μια Κυριακη πρωι
βγηκα να σεριανισω μεσα στον γιουλ μπαξε
καημενε Μητσο μεσα στον γιουλ μπαξε
βλεπω μια Αρχοντοπουλα
να κλαιει μεσ'στον μπαξε
καημενε Μητσο να κλαιει μεσ'στον μπαξε
τ'εχεις Αρχοντοπουλα
και καθεσαι και κλαις βασιλικουλα
και καθεσαι και κλαις
-
εμενα το'χει η μοιρα μου
το'χει το ριζικο μου
ποτε χαρα να μην ειδω
σε ολο τον καιρο μου
εχω πολλα παραπονα
που δεν τα λεει το στομα
γραμμενα τα'χω στη καρδια
για να τα φαει το χωμα
-
με γελασε η χαραυγη
με πλανεψε η πουλια
και βγηκα νυχτα στα βουνα
νυχτα στα κορφοβουνια
κι ακουσα γελια
και κλεφτικια κουβεντα
-
[Θρηνος για τον Μαρκο Μποτασρη]
Θρηνος μεγαλος εγενε
μεσα στο Μεσολογγι
τον Μαρκο παν,παιδια μ,
στην εκκλησια,
τον Μαρκο παν'στο ταφο
ξηντα παπαδες,Μαρκο μ',
παν'μπροστα
και δεκα δεσποταδες
κι απο κοντα ,Μαρκο μ',
Σουλιωτισες
Γεια σας και Χαρα σας Ηρωικα Παιδια
Σε σας ανηκει η Δοξα και η Ελευθερια
.
Τζουμερκα μου περηφανα
βουνα μου ξακουσμενα
σαν τι κακο να παθατε
ποιον ταχα να θρηνητε
Τον Κατσαντωνη πιασανε
στα Γιαννενα τον πανε
-
μια βλαχα μια παλιοβλαχα
και του Νταβελη η μανα
πετρα την πετρα περπατει
λιθαρι στο λιθαρι
-
τρια καλα ειναι στο ντουνια
και στον απανω κοσμο
η νιοτη και η λεβεντια
και το καλο κοριτσι
-
αποψε μαυροματα μου
θα κοιμηθουμε ανταμα
ριξε τα στρωματα πλατια
διπλα τα μαξιλαρια
-
κατω στο ρεμα,Ρηνα Ρηνακι μου,το βαθυ
πλενει η Ρηνουλα μοναχη
δεξα μερια ειν'η πλυστρα της
κι αριστερα η χωριστρα της
-
βρυση μου μαλαματενια
που βαστας κρυο νερο
πως βαστω κι εγω ο καημενος
το δικο σου τον καημο
να'μουν βρυυη να'μουν στερνα
να'μουν γαργαρο νερο
να φιλω και να χαιδευω
τον ασπρο σου λαιμο
-
μαρη για δεν με θες
παντρευουμαι κι εγω
και παιρνω μαυρα ματια
και παιζω και γελω
αλλα λες κι αλλα μου κανεις
βαλθηκες να με πεθανεις
-
παναθεμα σας βασανα
πικρες καημοι και πονοι
γεραζετε τον ανθρωπο
πριν να ρθει η ωρα
.
τουτη η γης κυρα Γιωργηνα
τουτη η γης που τη πατουμε
ολοι μεσα θε να μπουμε
τουτη η γης κυρα Γιωργηνα
τουτη η γης με τα χορταρια
τρωει νιους και παλλικαρια
-
νερατζουλα φουντωμενη
που'ναι τ'ανθη σου,νερατζουλα
που'ναι η τοση η ομορφια σου
που'ναι τα καλλη σου,νερατζουλα
-
μανα μ' στο περιβολι μας
και στις αμυγδαλιες μας
πηγα να μασω μυγδαλα
πηγα να μασω τ'ανθη
-
εσεις πουλια του καμπου
και της Ρουμελης τα καημενα
-
εσεις πουλια πετουμενα
πετατε στον αερα τα καημενα
τα παραπονεμενα
εσεις ταχια παντρευεστε
και γινεστε ζευγαρια
κι εγω η τρυγωνα η ορφανη
δεν ξερω τι να κανω η καημενη
η παραπονεμενη
παω και φκιανω αλλου φωλια
.
που ησουν ρουσα περδικα
που ησουν περδικα καημενη
κι ηρθες το πρωι βρεγμενη
ημουνα περα στα πλαγια
στις βοσκες και στα λιβαδια
πες μας τ'ετρωγες στα πλαγια
στις δροσες και στα χορταρια
-
ενα Σαββατο βραδυ
μια Κυριακη πρωι
καημενε Μητσο
μπηκα να σεργιανισω
μεσα στο γιουλ μπαξε
βλεπω μι'αρχοντουλα
να κλαιει μεσ'στο μπαξε
καημενε Μητσο
τ'εχεις αρχοντοπουλα
και καθεσε και κλαις
βασιλικουλα
-
μια βλαχα,μανα μ'
μια παλιοβλαχα
και του Νταβελη η μανα
πετρα τη πετρα περπατει
λιθαρι το λιθαρι
να μη λερωσει η φουστα της
κι η πλουμιστη ποδια της
-
παιδια μ' γεια σας παιδια μ'
γιατ'ειστε αναλαγα τα κακομοιρα
παιδια καημενα
γιατ'ειστε λερωμενα
ειμαστε ξενα κι ορφανα
τα καημενα
-
ιτια μοσχοιτια
μου'χεις μαρανει τη καρδια
ιτια λουλουδιασμενη
συ μου'χεις τη καρδια καμενη
ιτια μου σε παρακαλω
σκυψε να κοψω τον ανθο
.
.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
-ΤΑ ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΤΗΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ
.
[τα παλια χρονια με τετοια ακριβεια εκφραζονταν οι ανθρωποι]-
Οι παλιοτεροι στη Μαχαιρα,[σημερα σπανιωτερα οι νεωτεροι] χρησιμοποιουσαν παροιμιες-εκφρασεις.Με τις εκφρασεις αυτες διατυπωναν τον λογο τους,καιρια,
ακριβως,θυμοσοφικα.Παναρχαιες εκφρασεις αποσταγμα των χρονων.Οι ανθρωποι παρατηρουν,ομαδοποιουν,αποφαινονται[συμπεραινουν].Κι αυτη η συλλογικη σοφια
παραδιδεται απο γενια σε γενια.
Καποιος μου ειπε:με μια παροιμια,μια εκφραση ενα ρητο,καταληγει ο λογος σου,δινεις επακριβως το νοημα που θελεις,χωρις πολλα-πολλα.Ακριβως ,χωρις περιττα λογια,
περιττολογιες,φλυαριες,και αοριστολογιες.''Εκλεινες την κουβεντα''
Φυσικα,τις παροιμιες αυτες [τους λογους αυτους]τις εχουν και σ'αλλα μερη στην Ελλαδα
[κι ισως σ'ολο τον κοσμο].Εδω στη Μαχαιρα η ιδιοτυπια τους ειναι η ιδιολεκτος[η ντοπολαλια] με την οποια προφερονται.
Ο ιδιαιτερος τροπος προφορας της γλωσσας[κοινος βεβαια κι αλλου στη περιοχη αλλα
οχι μονο] της συγκοπης των φωνηεντων[να μην προφερονται,να κοβονται] επιλεχτηκε [επικρατησε] απο τους γεωργους και κτηνοτροφους για την καλυτερη[πιο ακουστη/ακουστικη]επικοινωνια τους.Η λεξη,η εκφραση γινεται κοφτη,ο ηχος οξυς,
διαπεραστικος κι ετσι ακουγονται απο μακρια.Πηγαινει[ακουγεται]η φωνη τους
απο πιο μακρυνη αποσταση.Συμφωνει αυτος ο τροπος προφορας με το χαραχτηρα,τη φυση,των ανθρωπων και του τοπου.
Τραχυς[αγριος] φτωχος τοπος -τραχεις [σκληροι]λιτοδιαιτοι ανθρωποι-τραχια[απλη,αξομπλιαατη]γλωσσα.
Μαλακος τοπος[ημερος]μαλακοι [πολιτισμενοι]ανθρωποι,μαλακη [εκλεπτυσμενη]γλωσσα
[ομιλια].
Για ολη τη ζωη τους,για ολη τη δραστηριοτητα τους,ειχαν παροιμιες-εκφρασεις,για ολες τις εκφανσεις της ζωης,της κοινωνιας και της φυσης[συμπεριλαμβανομενων των ζωων και των φυτων].
Το περιεχομενο τους ειναι θυμοσοφικο,φιλοσοφικο,παιδευτικο,γνωστικο,συμβουλευτικο,σκωπτικο,παραγορητικο,κ.α
Ολοκληρη η κοινωνια στηριζονταν[θεμελιωνονταν πανω σ'αυτες τις παροιμιες-εκφρασεις,εκφραζονταν μ'αυτες ακριβως[και εμπεριστατωμενα].
Παροιμιες-εκφρασεις[λογοι]για ολες τις εκδηλωσεις των ανθρωπων,της κοινωνιας των και της φυσης,εργασιες[οργωμα,θερος,τρυγος,κτηνοτροφια,...],για τα κοινωνικα[γαμος,
βαφτισια,αρρωστεια,γερατια,θανατος,νεοτητα,...],για χαρακτηρες ανθρωπων[τεμπελης,
ασωτος,δικαιος,καλος,κακος,γκρινιαρης,πορνος,φτωχος,πλουσιος,φλυαρος,αδυνατος ,σκληρος,...].για τη φυση[ζωα κατοικιδια και αγρια,φυτα,καιρικες συνθηκες,εποχες,...]
και φιλοσοφικες[θρησκευτικες,πολιτικες,μεταφυσικες,...]
Και πολλες ειναι αθυροστομες,τολμηρες.
Προτιμησα να τις παραθεσω χωρις κατηγοριοποιησεις,κατα ομαδες,θεματικα.
Νομιζω πως ετσι αναδεικνιονται [φαινονται]με μεγαλυτερη ζωντανια.Η τυχαια ενναλλαγη τους εκπλησει.
Και χωρις εξηγησεις,που η καθεμια αναφερεται,που και πως την χρησιμοποιουσαν,για ποιο λογο [και για ποια πραξη].Νομιζω,πως αν καποιος σκεφτει λιγο θα ανακαλυψει το νοημα τους και την περισταση[το γεγονος ]για το οποιο ειπωθηκαν[και ακουστηκαν]
[Βεβαια,ειναι πολυ δυσκολα να γραφτουν οπως προφερονται]
.
[μ'αυτες,λοιπον,τις παροιμιες-εκφρασεις-[ που ενα μερος τους εδω καταγραφεται]
πορευτηκαν [σκεφτηκαν και εζησαν].
.
-καλλιο πεντε και στο χερ' παρα δεκα και καρτερ'
-απο τετοια κολοκ'θια ουτε κολοκ'θοσπορος
-καλλιο κεφαλι τ' χωριου παρα ποδαρ 'τ'ς πολης
-ανυπαντρος προξενητης κακα για λογου τ'-
-κατα νιο και τ'αρματα.
-καλοεροι στ'δλεια ολ'μεσ' στ'βατλια
-που πας ερμο βιο να 'ρμαξεις αλλο
-χεσκει η φοραδα στ'αλωνι
-απ'τ'διαολ' τ'ν'αυλη μητ'εριφ' μητ' αρνι
-καλοεροι στο φαι ολ'εδω ημαστοι--
-καλλιο πεντε καρβουνα παρα χιλια προβατα
-χερ' δε παρ' τοπος δε'ρμαζ'
-απ'το γαμο ερχετε βαρια'ναι πεινασμενος
-στο χερ' και στο μαχαιρ' δεν κολλαει τιποτα
-αν δεν ερθ' η δευτερη νυφ' δεν τιμιεται η πρωτ'
-απ'ολοτελα καλη κι η Παναγιωτενα
-καλε δεσποτα με πονει το δαχ'λο
-πολλοι νεκροι που καθονται στ'αρρωστου το κεφαλι
-γεια σ' Γιαννη κ'κια σπερνω
-καμς παθς καρδια μη σε πονεσ'
-σαν τ' στρατα τσ'Ζαφτσας
-το'πε ο Τσιλιας το'πε
-σαν τ' κουρλου το τουμπανο
-καθε κουκουβαγια το κουκουβαοπλο τ'ς
-κ'κια τρως κ'κια μαρτρας
-σαν τ' σκυλα τσ'Μπιλιως
-ειπανε τ' κουρλου να χεσ' κι εκατσε κι ξικολιαστκε
-που πας Γιαννη στο κιχρι
-σαν περα διπλα βαλτε τον δεν ξερω τι με βρισκει
[λεγοτανε για ζωηρη παπαδια που εμενε χηρα, κι ηθελε
να ξαναπαντρευτει και το'πε για να μην βαλουν το παπα στο
μνημα ορθιο γιατι τοτε δεν επρεπε να ξαναπαντρευτει]
-απ'οξω απ-το χορο πολλα τραγουδια ξερς
-αλλου αστραφτ' κι αλλου μπουμπνιζ'
-ας τρωει ο γερος κι ας μουρμουριζ' η γρια
-βγηκει η αλπου στο παζαρ'
-αλλου βαρουν τα τουμπανα κι αλλου εγιν'ο γαμος
-γλυτωνεις απ'τ'ν ωρα γλυτωνεις για παντα
-γρουνι στο σακι αγορασε
-με πορδες δε βαφν' αυγα
-κι γω κακα χεροβολα κι συ κακα δεματια
-αστραφτ' απ' το Μσολογγι βαλε τ'αλογα στ'αλωνι
αστραφτ' απ'τ' Μερατζουλα βαλε τ'αλογα στ'κατσουλα
-τρεχει κι η μυτη μ',σι ξεραμι γαμπρε μ' κι απ' το καλοκαιρ'
-καθε γρουνι για τ'μτσουδα τ' σκαβ'
-ο φοβος φλαει τα ερμα
-μπορεις δε μπορεις γερο βγαλε ρακι
-φασουλι το φασουλι γιομιζ' το σακουλι
-καλιο να νογας παρα να δυνεσαι
-αμα βγαζανε ουλες οι μελ'σσες μελι
θα τρωγαν κι οι γυφτ' με τα κταλια
-δεν ειναι σκατο η γρια το'κανε
-στου κασιδιαρη το κεφαλι ολοι μπαρμπεριδες γινονται
-οποιος εχει τα γενια εχει και τα χτενια
-τον κουρλο και τον χωριατ' ξενες εγνοιες τονε τρωνε
-απ'τ'ν' αναβροχια καλο'ναι και το χαλαζ'
-το γρουνι προβατο δεν γενεται
-ειδ' ο παλαβος τον μεθζμενο κι αναμερσε
-παρε σκλι απο κοπαδ' ' κι ανθρωπο απο νταμαρ'
-παιδι παπα διαολ' αγκονι
-χατιρ' τ' σταυραητου γαμας κι συ χελωνα
-νυφη νυφη κορονατη κι ο γαμπρος με το'να ματι
-οποιος εχει διπλοσδαυλια δεν καιει τα χερια τ'
-δεν ειχε τι να κανει ο διαουλος και γαμουσε τα πιδια τ'
-οπου γαμος και χαρα κι η Βασιλω πρωτ'
-οσ'ο νους μου στο χωραφ' τοσο να βρεθουν τα βοιδια
-ο κλεφτς κι ο ψευτς τον πρωτο χρονο χαιρονται
-οσο ανακατεβς τα σκατα τοσο βρωμανε
-φαγαμε το βοιδ' κι εμνε η ουρα τ'
-οσα δεν φτανει η αλπου τα κανει κρεμασταρια
-κοντη γυναικα περδικα ψηλη κρεμανταλα
-τα θκα σ' θκα μ' και τα θκα μ' θκα μ'
-θα φαει η μυγα σιδερο και το κουνουπ' ατσαλι
-με πηρε χερ' ποδαρ'
-αρτς βουρτς
-δυο γαιδαροι μαλωναν σε ξενο αχυρωνα
-ελα παπουλη μ' να σ'δειξω τ'αμπελοχωραφα σ'
-στους τυφλους βασιλεβ' ο μονοφθαλμος
-εβαλε τα χερακια τ' κι εβγαλε τα ματακια τ'
-το μαναστηρ' να'ναι καλα κι απο καλοερς
-μια το ξυδ' δυο το λαδ' πεντε το λαδοξδο
-απδαει πολλα παλιουργια καποιο θα μπει στο κωλο τ'
-ολα τα'χει η Μαριωρη ο φερετζες τσ'λειπ'
-αν δεν μοιαζανε δεν θα συμπεθεριαζανε
-παλιο κρασι νιο λαδ'
-του'δωσα πεντε να'χ' δεκα
-κανε το καλο κι ριχτο στο γυαλο
-αγαλια αγαλια γινεται η αγουριδα μελι
-τ'σπανου τα γενια δεν γινονται
-εδω καραβια χανονται βαρκουλες αρμενιζουν
-τι σε νοιαζει τι σε μελλει για το ξενο το βαρελι
-οποιος ανακατευεται με τα πιτουρα τoν τρων' οι κοτες
-το'να χερ' νιβ' τ'αλλο και τα δυο το προσωπο
-βρεξ' χιονισ' η καραβανα θα γιομισ'
-δωσ' θαρρος στο χωριατ' να σ'ανεβ' και στο κρεβατ'
-με το παρα μ' γαμω κι τ' κυρα μ'
-ολο το χρονο λαχανα κι τσ'αποκριες κρεμμυδια
-αλλου γινναν οι κοτες κι αλλου τα κακαρισματα
-ολα τα δαχλα δεν ειν' ισα
-θα δεις ποσ'απιδια χωραει ο σακκος
-το'ρξε το βρακι τσ'αριδες
-φεξε μ' να μη σκουνταψω
-το ταξμο δεν χαλαει σπιτια
-φιδ' κολοβο
-καιρος φερνει τα λαχανα καιρος τα παραπουλια
-αν δεν υπαρχ' φωτια δεν υπαρχ' καπνος
-τα παρδαλα βρακια θελνε πιδεξιους κωλους
-στραβωσε το κλιμα το φαγε κι ο γαιδαρος
-δγιο καρπουζια δεν χωρανε σε μια μασχαλ'
-στου κουφου τη πορτα οσο θελεις βροντα
-το'πε τ'γαιδαρ κι εκεινο στ'ν' ουρα τ'
-ουτε φιδ' στο κορφο σ'
-τρια πουλακια καθονταν
-ο γερος θα παει η' απο χεσμο η' απο πεσμο
-γυριζ' απ'οπ' φσαει
-πενεβ' το σπιτι τ' να μην πεσ' κι τον πλακωσ'
-αλεστε σκυλοι αλεστε κι αλεστικα μη δωστε
-δεν εχ' που τη κεφαλη κλιναι
-δεν το πιν' τον πιν'
-το παιδι τ' παιδιου μ' ειναι δυο φορες παιδι μ'
-οτ' λαμπ' δεν ειν' χρυσος
-τα παν' σαν τ' γατα με το ποντικ'
-τραβαμε να σε τραβω ν'ανεβουμε το βουνο
-οπ' λαλουν πολλοι κοκορ' αργει να ξμηρωσ'
-ανθρωπος αγραμματος ξυλο απελεκητο
[ανθρωπος αμαθης ουτοσι και βαρβαρος]
Νεφελαι Αριστοφανη σ.492
-κι η κουκουβαγια το κουκουβαοπλου τ'ς σταυραητο το κανει
-ζαβο του σκλι τ'μπορτα τ' φλαει
-μαθε τεχνη κι αστηνε κι αμα πεινασεις πιαστηνε
-δωσε μ' κι μενα κι τ' πιδιου μ' κι ο αντρας μ' ειν' στ' μπορτα
-σηκωσε ψλα το μπαιρακ'
-τρεις λαλουν κι δυο χορεβνε
-πολλα καρβελια ονειρευεται
-αμα σκονταψ' τ'αλογο ολοι την τυφλα τ' λενε
-πηγε τ'γιδα στο κριαρ'
-για ψυλλου πηδμα
-σκωνει τ' σκουφια τ' για καβγα
-φουραδα τ' αλουγο μ'
-περιμενε μαυρε μ' το Μαη να φας τριφυλλι
-δεν γυριζ' πισω το ποταμ'
-ουτε φιδ' στο κορφο σ'
-απ'τ'ν αναβροχια καλη κι η ψχαλα
-οσο να σκωσ' το' να ποδαρ' τ'αλλο βρωμαει
-Γιαννης πινει Γιαννης πληρωνει
-σηκωσε ψλα τον αμανε
-ψωμι και τυρι ξεχασμενο φαη
-γατος π'κμαται ποντικους δεν πιανει
-διαβαζ' τ'φημεριδα αναποδα
-πεσει πιτα να σε φαω
-ειναι γκρας
-το πρωιμο το πλι πιταει κι λαλει
-τα'κανε ροιδο
-τ'παπα το σταρ ' τ'παπα κι το γουμαρ'
-κακα νιατα καλα γεραματα
-δεκα χλιαδες μεταλλικες ,παν' τα γιδια μ'
-οπου δεν πιπτει λογος πιπτει ραβδος
--η κατσαρολα να γιομιζ'
-τα φορτωσε στον κοκορα
-των φρονιμων τα παιδια πριν πεινασουν μαγειρευουν
-πρωτα βγαινει η ψχη κι μετα το χουι
-τουνε φλαει κι απο σκουρπιο κι απο σφιλαγκι
-σκαει ο γαιδαρος κι κλανει ο πεθαμενος
-οτ' δει η κυρα ζταει
-καλλιο γαιδαροδενε παρα γαιδαρογυρευε
-η γλωσσα κοκκαλα δεν εχει και κοκκαλα τσακιζ'
-χαλεβ' απο λαγο τυρι κι απ'αγριο γιδ' γαλα
-τ'ανταμκο γαιδουρ το τρωει ο λυκος
-τουνε περασε η σκυλα το λαγο
-ειναι βαρομετρο
[το'λεγε ο πατερας μου]
-πεταει τ' σκουφια τ' για καβγα
-ουτε χιλια εχει ουτε χιλια χρωσταει
-Γιαννης κερναει Γιαννης πινει
-το φτηνο κρεας το τρωνε τα σκλια
-χιλιους κοσμους χιλια λογια
-γομαρ' τ' παπα γομαρ' κι το χωραφ'
-κι η πονηρη αλπου απ'τα τεσσερα πιανεται
-φαγαμε ψωμι κι αλατ'
-ειδ' ο γυφτος τ' γινια τ' κι αναγαλιασ' η καρδια τ'
-τα καλα και συμφεροντα
-επι ξυλου κρεμαμενοι
-να σε πιασω φιλο για το χμωνα
-βαρεσ' απελασ'
-του'βαλε τα δυο ποδαρια σ'ενα παπουτσ'
-το φιδ' φιλος δεν πιανεται
-πεσε πιτα να σι φαω
-σκλι π' δεν γαβγιζ' δεν δαγκωνει
-λες κι εβγαλε τα κ'κια απ' το τσκαλι
-φτωχο αρνι πλατια ουρα
-ηβρηκε το μηνα π' θρεφτ' τσ' δωδικα
-οτ' ειπαμε νερο κι αλατ'
-τα ιδια Παντελακη μου τα ιδια Παντελη μου
-ψαρ' τσ' οκας ψαρ' τσ' χαψας[μπουκιας]
-πες μ' με ποιον κανεις παρεα να σ'πω ποιος εισαι
-κανει κρα για καβγα
-το'πε τ'γαιδαρ' κι αυτος τσ'ουρας τ'
-βαρεσ' διαλυσ'
--οπου λαλουν πολλοι κοκοροι αργει να ξμηρωσ'
-οι πολλες μαμες το' σκανε το παιδι
-η δλεια παει λοροι
-επιασε ψλα τον αμανε
-ψωνισε από νεφραμια
-ειναι για τον αη Γερασμο
-μηνας μπαιν' μηνας βγαιν' η καρδαρα γιομιζ'
-χανει λαδια
-ανεβκε στο γαιδαρο αναποδα
-ψαχνει βιλονι στ'αχυρα
-οσα βλεπ' η πεθερα
-εχασε τ'αυγα κι τα πασχαλια
-θα μεινει μυθος-εμνε μυθος
-ειναι για τα Ρεθα
-μπηκε στο γαιδαρο καββαλα
-κβαλαει νερο
-ξυνσε το κρασι τ'
-μπρος γκρεμος και πισω ρεμα
-αρχσανε τσ'ζακυνθινιες
[το' λεγε ο παπουλης μου για τις πισωπλατες
μαχαιριες[προδοσιες]στις εκλογες]
-τσ'ορξε ενα πορδο
-το στραβο ισο δε γινεται
-σωθκε το λαδ'τ'
-σκορπια σαν τα πιδια τ'λαγου
-απηδσε το παλουκ'
-ειναι για το Κρικερ'
-τν'εβγαλε καθαρη
-μαζευε κι ας ειναι κι ρογες
-φυλλα τα ρουχα σ' να' χεις τα μισα
-μην το πεις ουτε τ'παπα
-ειναι για το μολοημα
-φυλλα τσ' κβεντες σ' γιατι μετα δεν ματασμαζευονται-
-σε περαει αβρεχο το γερομπορο
-οποιος βιαζεται σκονταφτ'
-απ'εξω κουκλα κι απο μεσα πανουκλα
-καλβων' ψυλλο στ'αχυρα
-δεν δινει τ'αγγελου τ' νερο
-θελ' κι τ'πιτα ολοκληρ' και τον σκυλο χορτατο
-δε χαθκε η Βενετια για'να βελον'
-απο παιδι κι από τρελο μαθαινεις την αληθεια
-στ'κρεμασμεν' το σπιτ' δε μελετανε για τριχια
-το ψαρ' βρωμαει απ'το κεφαλ'
-οποιος δεν εχ' μυαλο εχ' ποδαρια
-μπρος γκρεμος και πισω ρεμα
-ανθρακας ο θησαυρος
-παω αργα για να φτασω γρηγορα
-στερνη μου γνωση να σ'ειχα πρωτα
-δεν μου δινεις Μαριγω,να κι εγω
-θα πεις το ψωμι ψωμακι
-οι πολλες μαμες βγαζνε το παιδι σκαστο
-απ'το'ν'αυτι μπαινει κι απ'τ'αλλο βγαινει
-εχ' πολλα ποδαρια ο διαολος
-τ'χαρζανε γαιδαρο και τον κοιταε στα δοντια
-κβαλαει νερο με το καλαθ'
-χρωσταει κι τσ' μυλωνους
-λεει τα συκα συκα και τη σκαφ' σκαφ'
-η καθαριοτητα ειναι μιση αρχοντια
-πιαν' πλια στον αερα
-σκωθκανε τα ποδαρια να βαρεσνε το κεφαλ'
-κυλλσε ο τεντζερης και βρηκε το καπακ'
-οσο εχει ο λυκος τρωει ο κορακας
αμα εχει ο κορακας ανεβαινει ψ'λα
-ο γαμος μπροστοδιαβαινε κι η νυφ' ψιλοκοσκινιζε
-ο κλεφτς δεν εχει που να δεσ' τ' αλογο τ'
-πονος δεν ειναι δακρυ δεν βγαινει
-ουθε να πας καλε γαμπρε ολο πομπες και γανες
-ξυλα λαχανα καλη μου μανα
-σαν τ' μπουφ' το π'λι
-σ'αγαπω κυρα να κλανεις αλλα μην το παρακανεις
-τ'απρεπα πρεπουμενα κι τ' γαιδαρ' η σελλα
-τα δε παντεχω μου'ρχονται τα δε χρωστω πληρωνω
-τ'αλογο δεν ψοφαει απ' τ' ταη
-τ-αρνι στο δρομο γινεται κριαρ'
-τετοια στανη τετοια μαξουλια
-τηραμε με το'να ματ' για να σε τραω με τα δυο
-το γιομα τα βαζω το γιομα τα βγαζω
τ' εχ'νε τα ερμα και ψοφανε
-το δκο τ' το παλουκι δεν βλεπ' τ'αλλνου τ'αγκαθ' βλεπ'
-το κτσο γρουνι τρωει το γουρμ' απιδ'
-απο κεινο τ'αγκαθακι κεινο το παλιουρακι
-γερου και μικρου παιδιου ποτε καλο μην κανεις
-φυλλα φιδ' το χειμωνα να σε φαει το καλοκαιρ'
-χορευε κι η Μιχενα κι γω δεν το παντηχενα
-το παιδακι σ' και το σκλακι σ' οπως το μαθς κανει
-η καλη νοικοκυρα ειναι δουλα και κυρα
-αντι να βογκαει η αμαξα βογκαει ο αμαξηλατης
-μιροδουλι μιροφαι
-το χωριο καιγεται κι η πτανα λουζεται
-αμα δεν θελει να ζμωσ' μια βδομαδα κουσνιζ'
-οτ' κανεις στα γονικα σ' θα το βρεις απ'τα παιδια σ'
-οποιος απδαει πολλα παλουκια καποιο θα τ'μπει στο κωλο
-γλυκο φαη πρικο χεζει
-δεκα ξλιες σε ξενο κωλο
-ας λαμπ'ο ηλιος κι ας λαμπ' στα βνα
-οπως στρωσεις θα κοιμθεις
-Σαββατο να'ναι μαστορα κι ας ειναι ξηντα ωρες
-γατος γαμαει γατος σκουζ'
-ενας μυλος δεν τον αλεσε
-αρες ναρες κουκουναρες
-στο τζοκο τ'
-θα βγαλει πλια κι αηδονια
-της νυχτας τα καμωματα τα βλεπ' η μερα κι γιλαει
-τ'ν' ωρα π'γαμιουνται οι γυφτ'
-ο γεροντας μυριζ' κι βρωμαει
-γιλαει οποιος γιλαει τελευταιος
-καθε πραμα στο καιρο τ' κι ο κολιος τον Αυγουστο
-πως πας κορακα οσο παω κι μαυριζω
-παει σα νυφ' απο Δευτερα
-τι γιλας σαν να σκαθαριζνε τ'αυγα
-εσπασ' ο διαουλος το ποδαρ' τ'
-να'ταν τα νιατα μια φορα τα γηρατεια καμια
-ο ανθρωπος αμα γηρασ' ειν' βαρετος
-η σταμνα π'παει πολλες φορες στ'βρυσ' θα σπασ'
-με γκαιδο θα κοιμθεις ταχια θα γκαιδισεις
-απο κακο χρεωφειλετη ας ειναι κι ενα σακκι αχυρο
-ουτε κι εσυ στον αγιασμο ουτε κι εγω στα φωτα
-απ'εξω λιλια κι απο μεσα κακα
-οσα πανε κι οσα ερθνε
-για φαι κι για πγει παει ο κωλος να πνιγει
-οσ'αλαργευει τα σκορδα τοσο χοντρενει
-εφαγε τη κοτα εχεσε κι τ' πορτα
-ανοιξ' η παλαμονιδα τα ματια τ'ς
-δεν θελω τα νιατα σ' ουτε για τα γεραματα μ'
-σκεφτητι σαν το γρουνι π'θα κλασ'
-κατα μανα κατα τατα κατα γιο κι θυγατερα
-οποιος καβαλκιευει ξενο γαιδαρο γληγορα ξεπεζεβ'
-γρια το μισοχειμωνο ξλαγκουρο επιθυμουσε
-καλος πατερας κακα παιδια
κακος πατερας καλα παιδια
-εχεις μαχαιρ' θα φας πεπονι
-γλυκαθκει η γρια στα συκα κι εφαγε κι τα σκοφλα
-λιαζ' το σκατο τ' κι το τρωει
-κατ -απ τ' μηλια θα πεσ' το μηλο
-βγαζ' κι απ' τ' μυγα ξυγκι
-ξηραθκει το σκατο στο κωλο τ'
-το κουφιο το καρυδ' τονε χαλαει
-δεν δινει ουτ' τ'αγιου λαδ'
-γεια κι μαυρα λαχανα
-ειναι σακκι φαρμακι
-τραει να πιασ'τον θεο απ' τ'αρχιδια
-σπιτι χωρις Γιαννη προκοπη δεν κανει
-εκει που κρεμαγαν οι κλεφτες τ'αρματα
τωρα κρεμαν' οι γυφτοι τ'αργανα
-ειδ' ο αβρακος βρακι κι το'χεσε
-εχει ο λογγος αυτια κι ο καμπος εχει ματια
-σαραντα πεντε Γιαννηδες ενος κοκορου γνωση
-δανεικα ξωνται οι γαιδαροι
-δεν μαρτραει η γιδα μαρτραει το κερατο τ'ς
-απο θανατο κι απο βροχη ποτε να μην λυπασαι
-για το γαμπρο γεναει κι ο κοκορας
-βανει η κοσκινου τον αντρα τ'ς μι τ'ς πραματεφνταδες
-ξεραγκιανος γαιδαρος καταστροφη στ'αχυρο
-ασπρο κωλο πο'χει η νυφ' να τον ειχανε κι οι γυφτ'
-αλλος σκαβ' κι κλαδεβ' κι αλλος πινει κι μεθαει
-ακριβος στη σταχτ' κι φτηνος στ'αλευρ'
-χορεψ' η Μαρω το χορο κι η αγκλιτσα το ποδαρ'
-η κοτα πινει νερο κι κοιταει το θεο
-περσι φοφσε κι φετος μυρσε
-αλλος γαμαει κι αλλος πληρωνει
-παρ' τ' κοιλια κι βαρε τ'αντιρα
-ο λυκος φλαει τ' μονια τ'
-τ'φταιει ο γαιδαρος κι βαραει το σαμαρ'
-ο Μανωλης μι τα λογια χτιζ' ανωγια κι κατωγια
-λογο τιμης λογο πορδης
-για χαρ' τ' βασιλκου ποτιζετ' κι η γλαστρα
-κβεντα τ' κβεντουλα τρωει ο λυκος τ' βετουλα
-καλα 'ναι και τα ρπακοφλλα με το ροι το λαδ'
-καηκε στο κουρκουτ' φσαει κι τ' διαουρτ'
-ο λυκος την τριχα αλλαζ' τ'γνωμη τ' δεν αλλαζ'
-οσο πας κορακα ν'ασπρισεις τα φτιρα σ' τοσο μαυριζεις
-γατσουλι σ'τ'γωνια φωνη στα κεραμυδια
-ο αντρας μεσ'στα ρουμπαλα κι γω στα παγκυρακια
-ελα παπουλη μ' να σ'δειξου τ'αμπελοχωραφα σ'
-εκατο χρονων η αλπου εκατον ενα τ' αλποπλο
-αλλου παπας κι αλλου τα ρασα τ'
-κωλος π'κλανει γιατρο δεν βανει
-στο γαμο σ' βαφτησια
-κοψε ξυλο φκιαξε Γιωργο κι απ'αγραπδια
-κι αν εισαι και παπας μι τ'ν αραδα σ' θα πας
-με συγγενη φαε και πιες κι νταραβερ' μην κανεις
-Θαναση κι αν πεις και για Γιαννη οτι παλιο ξυλο κανει
-στο γαμο σ' να βρεχει
-μι το στομα αρα μαρα μι τα χερια ξηραμαρα
-το ξυλο βγηκε απ'το παραδεισο
-μη χουλουγιεσαι τον καββαλαρ' π' κρεμονται τα ποδαρια τ'
-ουτ' ο κουκος δεν λαλαει τζαμπα κι αφτνου του λεμε κι του χρονου
-τ'ν ωρα π'γαμιουνται οι γυφτ'
-ν'αφησουμε το γαμο να παμε για παλιουρια
-να'ταν ο κτσος για το χορο κι ο κφος για το τραγουδ'
-εμαθαν πως γαμιομαστε πλακωσαν κι οι γυφτ'
-φταω παν' φταω τα μστακια μ' φταω κατ' φταω τα γενια μ'
-να'χα πουτανας ριζικο κι τσ'ακαματρας μοιρα
-τι το περασες ,μπουστανι τ' Μουρκα;
-ασπρος κοκοτος μαυρος αφεντης
[το θεωρουσαν γρουσουζια να'χουν ασπρο κοκορα]
-αδειανη νοικοκυρα παραχερ' τ' χωριου
-ανεμομαζωματα διαολοσκορπισματα
-καλα'ναι τ'αγια του θεου καλα και τα ρεμεντια
-τ'χαρ' κβαλαει
-βγηκε η πομπη στη στρατα να γελασ' τσ' διαβατες
-τον αραπη κι αν τον πλενεις το σαπουνι σου χαλας
-ειπ' η χετσου τσ' πορδους κανε παραπερα κι βρωμας
-παρτον στο γαμο σ' να σ'πει κι τ' χρον'
-δεν εχει αναγκη ο φουρνος απο γανες
-ασπρος ηλιος μαυρη μερα
-εκλασ' η νυφ' σχολασ' ο γαμος
-Μαης αβρεχος μουστος αμετρος
-εβλεπ' η αλπου τ'αρχιδια τ' κριαριου
κι ελεγε τωρα θα πεσνε ιδω τωρα θα πεσνε ικει
-μια του κλεφτη δυο του κλεφτη τρεις και τη κακη του ωρα
-θελει η πτανα να κρυφτει κι η χαρα δεν την αφηνει
-το πγιαδ' τρωει τ'τριχια κι οχι η τριχια το πγιαδ'
-αμα το τζαμ' ραγισ' δεν ματακολλαει
-απ 'τ' μανα πτανευει η κοπελα
-ο καλος καλο δεν εχει
-ακσα να λες ,οχι μου'πανε
-το μ'σακο γαιδουρ το τρωει ο λυκος
-ο καλος καραβοκυρς στη φουρτουνα φαινεται
-ενας κουκος δεν φερνει τ'ν Ανοιξ'
-οσα φερνει η ωρα δεν τα φερνει ο χρονος
-περα βρεχει
-μπηκε το νερο στ'αυλακι
-απ'τον κακοπληρωτη κι ενα σακι αχυρο
-ντζουκα μ' μαντζουκα μ'
-βαρεμε με μια βτσουλα
[ντζουκα μ' μαντζουκα μ'
τωρα βαρεμε με μια βτσουλα, ελεγε ο πατερας μου,
σημαινουν τωρα περασαν τα δυσκολα κι απο δω και περα
τα πραγματα θα ειναι ευκολωτερα,
οταν εμπενε ο Μαης [την εποχη που φυτευαμε τα καπνα] ελεγε:
βαρεμε με μια βτσουλα,
τωρα ειναι Μαης κι Ανοιξη τωρα ειν'το Καλοκαιρι]
-δε τ'περνας κωλοβελονια
-αμα μικρομαθ'ς δεν γερονταφηνεις
-οπ' ακους πολλα σταφυλια να παρνεις μικρο καλαθι
-αυτος ειναι περα τ'λακκα
-αν δεν φαει το κονακι γληγορα το σαβανακι
-δεν ξερ' απο πο κατραει η κοτα
-σαν αμπελι σαν χωραφι
-τρεις κι ο κουκος τρεις κι ο μποτης
-αυτος δεν δινει τον Αυγουστο τ' θερμ'
-τον καβαλησε η γυναικα τ
-απο παλαβο κι απο τρελο μαθαινεις την αληθεια
-μπερδεψε τον ντορο τ'
-εχε γεια μυαλο μ' κι γω καλα σε γλεντζα
-λυκος με πεταλα
-εδωσε αφεση αμαρτιων
-απο πορδης αγκονι ξαδερφος
-δεν εχει στον ηλιο μοιρα
-αυτος τον χαβα τ'
-Θοδωρος και πεντακοσια
-Μαρτης γδαρτης και κακος παλουκοκαφτης
-δλειες με φουντες
-τον εγραψε στα λιμπατ'
-εβαλε νερο στο κρασι τ'
-αυτος πλαενει στο βαρκο
-δεν χαμπαριαζ' τιποτα
-στα καλα γιοματα
-ειναι μια μαρκα μ-εκαψες
-εχω το μετωπο καθαρο
-του' δωσε φαιρ οπ
[το'λεγε ο πατερας μου]
-αυτος π'θελει το κακο σ' σε κανει και γελας
[το'λεγε ο πατερας μου]
-δεν κανε ολες οι πορτοκαλιες πορτοκαλια
[το'λεγε ο πατερας μου]
-το σκλι δεν τστωνει στο γαμο
-αει στο διατανο
-θα βαρεσ΄το κεφαλι τ' στο τοιχο μα θα'ναι αργα
-αμπολαμε δεν σ'αμπολαω
-θα σε πατησω σα σκατο
-ουτε μπροστα κανει ουτε πισω
-καθαρος ουρανος αστραπες δεν φοβαται
[το'λεγε ο πατερας μου]
-η ντμασα κανει τ' λεβεντια
-δραμ' μυαλο δεν εχει
-καποιανου τ'χαρζανε γαιδαρο κι τον κοιταζε στα δοντια
-σαν η κοτα τα σκατα
-ξου απ'αστραπη
-ξεπλυνε ο διαουλος το κωλοπανο τ'
-τ'καπνισαν' τα μυαλα
-οτ' γελασεις θα το περασεις
-τ'Αντριος και μηνας
-εχ' ο καιρος γυρισματα
-δεν σκωνει μυγα στο σπαθι τ'
-παει εφτα γεννιες ζουναρ'
-αμπολαει αδειανα να πιασ' γεματα
-αυτος π'θελει το καλο σ σε κανει και κλαις
[το'λεγε ο πατερας μου]
-τ'ν εχεσε τ' μερια τ'
-καβαλησε το καλαμ'
-απ'τ' μια τσεπ' βγανει κι στ'ν αλλη βαζ'
-γνωριζ' σιρκο γαιδουρ' στο κωλο
-σαν το χιονι στο κορφο τ'
-λουζετε τσ' πομπες τ'
-παρ' τον εναν και βαρ'τον αλλον
-θελει η πτανα να κρυφτει κι η χαρα δεν τ'ν αφηνει
-δοσ'μι μενα κι τ'πιδιου μ' δοσ' κι τ'αντρα μ' που'ναι στ'πορτα
-ειδε χαρα στα σκελια τ'
-πλουτενει η κορη με το νου
-αρον αρον σταυρωσον αυτο
-αρες ναρες κουκουναρες
-τι κανει ψιτ στα κεραμυδια
-πριν ο αλεκτωρ λαλησει τρεις
-η φακη κι τ'αγγειο τς
-τι σε νοιαζει τι σε μελλει για το ξενο το βαρελι
-τρεις κι ο μποτς
-εχει πουτσα το κεφαλι
-αλλου τα κακαρισματα κι αλλου γενναν οι κοτες
-οπ' καπνος κι η φωτια
-ν'απλωνεις τα χερια σ' μεχρι εκει που φτανεις
-το'χει γρουνι μεσα τ'
-μην ανακατευεσαι μι τ'ς κουτσιλιες θα σε φανε οι κοτες
-αμα ραισ' το γυαλι δεν ματακολλαει
-εφαγε[ηπιε] τον αγκλεουρα
-εφαγαν τα μστακια τ'ς
-τ'παπα παιδι τ'διαολ αγγονι
-στου κακοριζικου τον τοπο ολο το χρονο βρεχει
-πεταχτηκε σαν πουτσα απο βρακι
-αλλου τρως και πινεις κι αλλου πας και το δινεις
-το γινατ' βγαζ' ματ'
-το ταξιμο δεν χαλαει σπιτια
-δωρον αδωρον
-περπαταει ξυπολητητος στ'αγκαθια
-τον Αυγουστο που΄ναι παχιες οι μυγες
-πηγε για μαλλι κι γυρσε κουρεμενος
-απορια ψαλτη βηξ
-κανει τ'ν αθωα περιστερα
-ειναι[ηρθε] με τον πουτσον σκωμενο
-φταιει το γαιδουρ' και βαραει το σαμαρ'
-τ'αη Λιος γυριζ' ο καιρος αλλιως
-θελει να βγαλει απ'τ'μυγα ξυγκι
-εχει καθαρη τ' φωλια τ'
-καθαριζ' το πιατο τ'
-κουνια που σε κουναγε
-μη σκαλιζεις τη σταχτη
-μη ριχνεις[ριχνει] λαδι στη φωτια
-παρ' τ'αυγο και κουρευφτο
-εμνε[εμνα] στον ασσο
-αρες ναρες κουκουναρες
-ου μπλεξεις
-φτου στα μστακια σ'
-και τα ορφανα πορευονται κι οι χηρες κυβερνανε
-το'κανε σκορποχωρ'
-μαθαινει τ'αρκουδ' να χορεβ'
-τα'χνε σαιμα
-τ'σπανου τα γενια δεν γινονται
-στα χαμπερια τ'
-θα τον παω μεχρι τον Αρειο Παγο
-δραμ' μυαλο δεν εχει
-ο λογος τ' ειναι μελι
-απ' το τριανταφλο βγαινει αγκαθι
-παρτον στο γαμο σ' να σπει κι τ'χρον'
-τ'αναψε φωτια
-παενε αρμα πυρμα
[το'λεγε ο πατερας μου]
-εφτασ' ο κομπος στο χτενι
-ουνα ρατσα ουνα φατσα
-δεν μαγαριζ' ο διαουλος το σπαθι τ'
-τα πηγαινε στα εικοσ'τεσσερα
-το στοματ' σταζ' μελι
-φυτσε στο στομα τ'
-σαν το γρουν' στο κουμασ'
-ας μ'γυρισνε το προξενειο πισω
-σταματα στο εικοσενα
-θα' ρθνε' τα μαντατα τ'
-ουτε κοτες εχω ουτε με τ'ν αλπου μαλωνω
-καλιβωνει τον ψυλλο στα βνα
-αλλου τα ματια τ' λαγου αλλου τσ' κουκουβαγιας
-οπου ακους πολλα κερασια παρε μικρο καλαθι
-καποιο λακκο εχει η φαβα
-περσευβ' απ' τον μουρκουσ' να φαει κι ο τραχηλης
-το σκλι οπ' το ταιζνε αλυχταει
-θελεις να μοιρασω σαν ανθρωπος η' σα θεος;
-καπ' θα φσοφσε κανας λυκος
-του ταξανε λαγους με πετραχειλια
-το μυαλο τ' το'χει παν' απ' τ' σκουφια τ'
-ουλ' οι στραβοι στον αδη
-εμασ' ο κωλος τ' προσαναματα
-θα γκρεμιστκε κανας φουρνος
-κτσοι στραβοι στον αη Παντελεημονα
-στ'ν αρια κι στ' καρυα
-ουτε στον ηλιο ουτε στον ισκιο
-του ψησε το ψαρ' στα χειλι
-αλλα λεει η θεια μ' κι αλλα ακουν τ' αυτια μ'
-ποιος στραβος δεν θελει τα ματια τ'
-τ' Μανωλη ο γαμος
-παρτε διαολοι βαγια κι αλλα ειναι στο καλαθ'
-απ' τ'ν αη Κατερινη κι κατ'
-ουτε στον ηλιο μοιρα δεν εχ'
-στ' χασ' κι στ' φεξ'
-βγανει τον παπα αγκαστρωμενο
-σαν τ' στανη τ' Μαμαλη
-γενναει ο κωλος τ' κοκκινα κορομπλα
-εκατο η αλπου εκατον ενα τ'αλποπλο
-σαλαβαρδει τα προβατα σαλαβαρδει τα γιδια
-μου σταξε το νεροσταλαμο
-τ'μουτζουρσανε τα μουτρα
-το μυαλο τ' και μια λιρα
-λιγα και καλα
-τα ματια σ' δεκατεσσερα
-εστησ' το κεφαλι τ'
-το'χε μερια και το'κανε φορτωμα
-ανακατωθκε ο ερχομενος
-του'ρθε ο ουρανος σφοντυλι
-αλλα λογια ν'αγαπιομαστε
-σαν το κωλο τσ' μαιμους
-το φσαει και δεν κρυωνει
-επεσαν απαν ' σαν τα λιμοξιφτερα
-τον εβγαλ' απ' τον κωλο τ'
-σα φτωχος σμπεθερος
-ο λυκος τη τριχα τ' αλλαζ' τ' γνωμη τ' δεν αλλαζ'
-στο γαμο σ' το μεσμερ'
-το βαρσε στ'τριανταμια
-νοικοκυρης με δυο ζευγαρια κοτες
-επεσ' απαν' με τα μουτρα
-και μη χειροτερα να λες
-ειναι αρκελετκος
-σαν σκλι αταιγο
-η γατα για το ψαρ' πουλησε τ'αμπελι τ'ς
-απ'το στοματ' σταζ' φαρμακι
-θε μου βρεξε καστανα και χιονιζε καρυδια
-οποιος πλυενει το πιατο το βρισκ' καθαρο
-ειναι ταφος δεν τ'βγανεις κβεντα
-θεος και γειτονας
-ορνιο τσ'Κλεισουρας
-το πηρε σνι λουρι
-κοιμαμαι σαν αρνι
-για το θεαθηναι των ανθρωπων
-το πολυ το κυργιαλεησαν βαραει κι τ' θεου
-ο φουρνος ειν' αποκαης
-ειναι ξνο κρεας
-σφελαγκουδιασαν τα ματια μ'
-ξενος φουρνος καιγεται
-οτ' βρεξ' ας κατεβασ'
-κολοκυθια τουμπανα
-χαρμα ιδεσθαι
-σ'παιρν' τ' χαντρα απ' τα ματια
-τον σκιαχτκε το ματι μ'
-τρεχει και δεν φτανει
-σαν αλπος μαιατκος
-τον τυλιξαν σε μια κολλα χαρτι
-σκαει ψυλλος απαν'τ'
-εχ' απλωμενο τραχανα
-ντουι κουμπαρε
-τωρα σ'ηβρα τωρα στακα
-οπ'εχ' χορταρ' το προβατο καθεται
-στο φαι και στο γαμησ'
κι ο θεος δεν κανει κρισ'
-οταν χασεις τα σνοινια θα βρεις τα βοδια
-σαν σκλουλα απορμενη
-τον πηραν με τσ'πετρες
-και το τριανταφλο εχει αγκαθια κι αγκυλωνει
-φευγω παμε γι'αρμεγμα
-τ'χαμπηλωσε τ'αυτια
-τον πηραν τα ρεματα
-φυλλα ξυλα για το Μαρτη μην καψεις τα παλουκια
-δεν αφην' ουτ' τ'ς Παναγιας το ματ'
-σαν τουρκος αρρωστος
-κατραει τ'αγκαθ' κι ξιρενετε
-εφαγε τα μουτρα τ'
-ειναι για τα κλαματα
-τουβαλε το κεφαλι στο ντοβρα
-Γιαννης παενεις Γιαννης ερχεσε
-εχ' στρωμενο διασιδ'
-αντρα γουρουνι γαιδαρε καλε μου νοικοκυρη
-πηγε για μαμη κι εκατσε λεχωνα
-σαν γατα βρεμενη
-αν δεν βρεξεις κωλο δεν τρως ψαρ'
-ηβρε ψυλλο στ'αχυρα
-γυρευβ' με το βελονι ν'ανοιξ' πγιαδ'
-κοτα πιτα το Γενναρη και παπι τον Αλωναρη
-αμα δεν το πει θα φτρωσ' μεσα τ'
-παει σαν το σκλι στ'αμπελ'
-γυρεβ' βελονα στ'αχυρα
-νηστκο αρκουδ' δε χορευβ'
-τρεχει και δεν φτανει
-α τι ξυλο βρεμενο θελ'ς
-πηγε για μαλλι και βγηκε κουρεμενος
-σα γροθια δεμενοι
-δεν βλεπ το παλουκι στο θκο τ' το ματ' αλλα τ'αγκα-
θακι τσ'αλλνους
-το σαπιο το ξυλο πινει πολυ νερο
-σαν το σκλι στον αλυσο
-τον βρηκαν αβαριες
-το σταβο το ξυλο το τρωει η φωτια
-φευγατε ποδαρακια μ' να μη σας χεσ' ο κωλος
-ο καλος ο μυλος ολα τ'αλεθ'
-κατραει τα ποδαρια τ'
-οπως μ' τραγδανε χορευω
-τ' αη Γιουργιου να φςξ'
-ειπε το ψωμι ψωμακι
-παλλικαρ' τσ' φακης
-η πεινα βγαν' ματια
-μια χεσα τοπος
-μ'ενα λιθαρ' δεν αλεθ' ο μυλος
-οποιος εχ' τ' μυγα μγιαζεται
-μεχρι κει που φτανε τα χερια σ'[τα δυναμαρια σ']
-κανει τ'ν αθωα περιστερα
-τ' αη Λιος γυριζ' ο καιρος αλλιως
-καθε φτωχος κι η μοιρα τ'
-γεια σ' κμπαρε τ'ασκι σ' μπαλωνω
τι κανει η κμπαρα;τρυπσει στο κωλο
-το βιολι το βιολακι τ'
-πυρ γυνη και θαλασσα
-τα περασμενα περασμενα
-κανει τ'κεφαλιου τ'
-οποιος τη νυχτα περπατει λασπες και σκατα πατει
-κακο χωργιο τα λιγα σπιτια
-τωρα που βρηκαμε παπα να χωσουμαι και τσ' ζωντανους
-κακο σκλι ψοφο δεν εχει
-παλικαρ' τσ' χελωνας
-ο καλος καλος δεν βλεπει
-κτσεν' η γιδα απ'το κερατο;
-αυτα ειναι ψλα γραμματα
-αυτος ειναι ομοια με το ξοβουνι
-αυτος ειναι ομοια με τον Κολοκοτρωνη
-αυτο ειναι απ'τον καιρο το Νωε
-αυτη ειναι να τ΄ς παρς το κεφαλι
-το παενει το γραμμα
-το πνιξε το κουνελακι
-δεν αφηνει πετρα απαν' στ'ν αλλη
-του φεξε
-αει περπιριτσα π΄θελει στο κωλο
-δεν μου δινεις Μαριγω
μια και δυο να και γω
-τον εκανε ασκι στο ξυλο
-τον αργασε στο ξυλο
-ο Ναχας κι ο Ναβρας πεθανε
-αυτος τα΄χει τετρακοσια
-αυτος δεν ξερ΄που παν΄τα τεσσερα
-κι παπας Γιαννο ετσ΄τα΄φερε η καταρα
-εμνε ξυλο κρεμαμενο
-εμνε σαν καλαμια στο καμπο
-καιρος παιδια καιρος πανια καιρος τα μαυρα ματια
-ουλα τα γρουνια με τ'ν ιδια μ'τσουδα σκαβνε
-καρφουσαν το καιρο οι γαλαταδες
-ουνα ρατσα ουνα φατσα
-δεν το δινει το ραι
-πηγε η παπαδια στο μυλο
-χαθκει η πολι για βελονι
-κοκοσα Μαριγω
[για την ομορφια]
-τ΄τημπελη το καρβελι βγαινει διπλο
-ψαχνει να βρει κανα ψοφιο αλογο να τ΄βγαλει
τα πεταλα
-καλη ζωη κακια δια διαθηκη
-Κυριακη χαρα Δευτερα λυπη
-βασανα πο΄χει η Θανασαινα
-γειας Μαριω καλως το Ζαφειρ΄
-τα τιναξε τα πεταλα
-ουτε το μυαλο τ΄Τρικουπ΄΄να΄χα
-ασκερ τ΄Δραμαλη
-καθεται σαν Αλη Πασας στα Γιαννενα
-αν ειχε κι βαβω μ΄θα τ΄ν ελεγα παπουλη
-οτ΄θμαται χαιρεται
-στηνο σακι χαρα τ΄βλαχ΄
-τον εχει ους απαν΄ους κατ΄
-δεν τ΄παιρνεις μοιρα
-δεν τ΄περνας κωλοβελονια
-δεν τ΄παιρνεις χαρτουσα
-πεζνε τ' πρεφα των φυλακουμενων
-δεν τ΄παιρνεις πρεφα
-ο μπαρμπας μου ο ψιφτουλης
-σε πλαει κι σ'άγοραζ΄
-αμπολαει αδειανα να πιασ΄γεματα
-κανεις πεντε και δεν κανω καμια
[το΄λεγε ο πατερας μου]
-καλλιο να νογας παρα να δυνεσαι
-καλλιο γαιδαροδενε παρα γαιδαρογυρεβε
-πρωτα βγαινει η ψχη κι μιτα το χουι
-μι γκαιδο αν κατσεις θα γκαιδισεις
μι κτσο θα κτσαθεις μι κφο θα κφαθεις
-για το γαμπρο γινναει κι ο κοκορος
-οσα βλεπ' η πιθιρα
-μη μ'γαμας τ'κβεντα
-εγινε τοφαλος
-δωστ' πεντε να'χει δεκα
-ανοιξ' τα στραβα σ' να δεις
-μ' το' πε ενα πλακι
-τραβα για τριανταενα
-του' πεσε βαρυ στο σταμαχι
-τον Αυγουστο που' ναι παχιες οι μυγες
-τρεφ' σβερκο
-τρεις και φαρμακερη
-σφαιρα ειναι και γυριζ'
-κβαλαει νερο με τον αριλογο
-ακσα δεν μου' πανε
-οπ' ειν' καπνος εικει φωτια
-καποιος φουρνος καπνιζ'
-σα το Κρυονερ' μι τ' Πατρα
-σαρανταπεντε Γιαννηδες ενος κοκορου γνωση
-απο μυαλο φλοερα
-παρτε διαολοι βαγια
-διαολομαζωματα διαολοσκορπισματα
-τ' καρφωθκε στο μυαλο κι αντι να το βγαλει
-δεν μας σουραει
-μι το παρα μ' τ' κυρα μ'
μαζι με τα ξερα καιγονται κι τα χλωρα
-καηκε στο χυλο φσαει κι το γιαουρτ'
-περσνα ξνα σταφυλια
-βγηκε η αλπου στο παζαρ'
-πηρε τ' κατηφορα
-τ' μαλλιασε
-ερξε ενα πορδο
-οπ' λαλουν πολλα κοκορια αργει να ξμηρωσ'
-εχ' τραχανα απλωμενο
-μαλλιασ' η γλωσσα μ'
-τ' ειχες ,γυρζες τα τυρια;
-εσκασ ' απ' το κακο τ'
οτ' φας κι οτ' πιεις
-να σ' χεσου τα μστακια
-τον τρωει το σαρακ'
-παει σα νυφ' απο Δευτερα
-τα λουστκε
-δε σε πλενει ουτε ο γιρομπορος
-ερξε νερο στο κρασι τ'
-κανει κρα για καβγα
-ο μποτς παει πολλες φορες στ- βρυσ'
μια φορα σπαζ'
-εσπασ' ο διαολος το ποδαρ' τ'
-το πγιαδ' δε χαλαει η τριχια χαλαει
-στηθος μαρμαρο καρδια πατατα
-ανοικσε λογαριασμους
-θα μεινει χωρις στον ηλιο μοιρα
-εμνε μ'ενα παπουτσ'
βρεχει καρεκλοποδαρα
-μπουμπνιζ',κνηγαει ο γερος τ' γρια
-βρεχει καταρραχτες
-δεν κανει καλους λογαριασμους
-δεν κανει καλα νταραβερια
-ειναι να τον κλαινε κι οι χιλωνες
-ουτε χιονι στου κορφου τ'
-ανοικσε το κτακι
-το ψεμα εχει κοντα ποδαρια
-θειριζ΄ εκει π'δε σπερνει
-αυτος κλανει τα χουρταρια
-αυτος ειναι τ'λυκ' κι τ' μαχαιριου
-αυτος ειναι τ'σχοινιου κι τ' παλουκιου
-ανακατωνει τον αμμο τσ'θαλασσας
-χτιζ' στ'ν αμμου παλατια
-βραστ' ρυζ'
-βαλτ' ριγανι
-δεν ειμαι φαγας ειμαι παραπονιαρης
-σαν κακες συνυφαδες
-δυο γαιδαροι μαλωνανε σε ξενο αχυρωνα
-φωναζ' ο κλεφτς για να φυγει ο νοικοκυρς
-να'μουν το Μαη γαιδαρος τον Αυγουστο κριαρι
ολους τους μηνες κοκορας και γατος το Γενναρη
-εμαθε γδυτος και ντρεπεται ντυμενος
-αμα δεν παινεψεις το σπιτι σ' θα πεσ' να σι πλακωσ'
-να σε χεσω Γιαννη να σ'αλοιψω μελι να γειανει
-απ'τα μετρημενα τρωει ο λυκος
-ο θεος αλλου επλασε κι αλλου εκλασε
-ο ξενος κι ο ποταμος του τοπου τ' γυρεβ'
-μ'εβγαλε ασπροπροσωπο
-μπεστε σκυλοι αλεστε κι αλεστικα μη δωστε
-η πορδη δε κρυβεται μυριζ'
-ουτε βρακι δεν εχει στο κωλο τ' να βαλει
-του' βαλε τα γυαλια στα ματια τ' [στα τζουφλια τ']
-νηστικο τ'αρκουδ' δεν χουρεβ'
-τ' κυνηγου κι τ' ψαρα το πιατο δεκα φορες
ειν'αδειανο κι μια φορα γιματο
-αμα δεις στο δρομο σ' λαγο θα παθ'ς κακο
-να'σαι καλα τον Αυγουστο που'ναι παχιες οι μυγες
-εκει π'μας χρωσταγαν μας πηραν και το βοιδ'
-το καινουργιο το κοσκινο ψλα κρεμαζμενο
-κι ο αγιος φοβερα θελει
-καμαρωνει σαν γυφτκο σκεπαρνι
-θελησε ο βριος να καβαλκεψει και βρεθκει Σαββατο
-κλαιν' οι χηρες κλαιν' κι οι παντρεμενες
-τωρα θελω τωρα στακα
-σκουζ ' σα χηρα στο κρεβατ'
-το καλο π'θελει η νυχτα κι η αυγη
ουτ'αδερφος ουτ'αδερφη
-οποιος μ'θελει το καλο με κανει και κλαιω
κι οποιος μ'θελει το κακο με κανει και γελαω
-παλια μου τεχνη κοσκινο
-η φτωχεια τεχνη μαθαινε κι η αρχοντια καμαρι
-της Κυριακης τ'ονειρο ως το γιομα στρεει
-ας παει κι το παλιαμπελο
-Μαης Μαουτσος Θερστης Δραπανιαρς
-φαη να κολατσισουμε και να γιοματισουμε
-κουρεψε τ'αυγο να παρς μαλλι
-δεν τ'αφσε σαλιο στ'γλωσσα
-τον εχει γαιδουρ' κι αλογο
-τον εχει σταυρο τ'σκουφια τ'ς
-εχουμε τα πστροφια τ'ς Λιαμποβους
-η τυχη μας ειναι φλουδα απο κρεμμυδ'
-φατε ματια ψαρια κι η κλια περιδρομο
-ψωνισε απο νεφραμια
-του'χαμε μερια το φκιαξαμε φορτωμα
-αλλου τ'ονειρο αλλου το θαμα
-οι πουλλοι παιρνε τη πολη κι ου μαναχος μενει
-τα καλα τ'Γιαννη θελουμε του Γιαννη του νε χεζουμε
-τρεχα γυρεβε κι Γιαννη χαλεβε
-ψοφσει του βοιδ' χαλασει η συμπρια μας
-καλλιο λογια στο χωραφ' παρα μαγκανα στ'αλωνι
-κοντο σου ντεσε φορατο μακρυ καλο συρε του
.
.
