.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
-Ο ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΠΡΟΣ
ΤΗΝ ΚΑΣΙΓΝΗΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis-
[Αντιγονη του Σοφοκλη,στιχοι 49-68]
-μεταφραση χ.ν.κουβελης c.n.couvelis-
Αντιγονη του Σοφοκλη-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Ο ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΣΙΓΝΗΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
[Αντιγονη του Σοφοκλη,στιχοι 49-68]
-μεταφραση χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Ισμήνη
οἴμοι. φρόνησον, ὦ κασιγνήτη, πατὴρ
ὡς νῷν ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,50
πρὸς αὐτοφώρων ἀμπλακημάτων διπλᾶς
ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί.
ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος,
πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·
τρίτον δ᾽ ἀδελφὼ δύο μίαν καθ᾽ ἡμέραν55
αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον
κοινὸν κατειργάσαντ᾽ ἐπαλλήλοιν χεροῖν.
νῦν δ᾽ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει
ὅσῳ κάκιστ᾽ ὀλούμεθ᾽, εἰ νόμου βίᾳ
ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν.60
ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ᾽ ὅτι
ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα.
ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων,
καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα.
ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς65
ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε,
τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι· τὸ γὰρ
περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.
Ισμήνη
αλίμονο,συλλογισου,αδελφή μου,πως ο πατέρας
ως μιαρος κι ατιμασμένος αφανίσθηκε,50
απ'τ' αμαρτήματα π'αυτός ο ίδιος φανέρωσε
τα δυό μάτια με το ίδιο του ξεριζώνοντας το χέρι,
έπειτα η μητέρα κι η γυναίκα,τα δυό αυτά τη λες,
με σχοινιού θηλειά ολέθρια τερμάτησε το βίο.
τρίτο σε μιά τα δυό μας αδέλφια μέσα μέρα 55
αλληλοσκοτώθηκαν τα δύσμοιρα θάνατο
κοινό ετοίμασαν με του ενός και τ'άλλου τα χέρια ,
τώρα πάλι εμείς,σκεψου,που μόνες έχουμε απομείνει
πόσο κακά θα χαθούμε,αν του νόμου την ισχύ
απόφαση τυράννων κι εξουσία παραβουμε, 60
αλλά να καταλάβεις αυτό πρέπει γυναίκες ότι
γεννηθήκαμε,προς τους άντρες να μην μαχόμαστε,
έπειτα ένεκα που κυβερνιόμαστε από πιό ισχυρούς
κι αυτά να υπακούμε κι ακόμα απ'αυτά δω οδυνηρότερα.
εγώ λοιπόν αφού ζητήσω απ΄τους κατω απ'τη γη 65
συγχωρεση να παράσχουν,πως αυτά δω αναγκάζομαι να κάνω,
σ'αυτούς που σ'εξουσία έχουν ανέλθει να υπακούσω,γιατί
να πράττεις πάν'απ'αυτά που μπορείς δεν έχει κανένα νόημα
Ο ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΣΙΓΝΗΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η τραγωδια Αντιγονη του Σοφοκλη παρουσιαστηκε το 441 π.Χ στην Αθηνα πιθανον στα
Μεγαλα Διονυσια
Εκεινη την εποχη,μεσα του 5ου αι,ειχε θεμελιωθει η Ρητορικη,ως συστηματικη Τεχνη
του Λογου,απο τους Σοφιστες,τον Πρωταγορα [490-420 π.Χ],τον Γοργια τον Λεοντινο[483-
375 π.Χ ],τον ρητορα Αντιφωντα Ραμνουσιο [480-410 π.Χ],επομενως ο Σοφοκλης[ 496-
406 π.Χ ]την γνωριζε,
Το 'να μιλα καλα ' καποιος,να ειναι ευγλωτος ειναι χαρισμα,και μπορει οποιοσδηποτε
να το εχει απο τη φυση του,
Η διαφορα της Ρητορικης ειναι οτι ειναι συστηματικη τεχνη του λογου,την οποια καποιος
επιμελως διδασκεται και μαθαινει να εφαρμοζει,
Ο Αριστοτελης στη Ρητορικη του ξεχωριζει τρεις ρητορικους λογους:
α]Συμβουλευτικο Λογος,ο οποιος προτρεπει η' απορριπτει προς οφελος πραξεις [γενικα η'
προσωπων για πραξεις] οι οποιες θα συμβουν στο μελλον
β]Δικανικος Λογος,ο οποιος κατηγορει η' υπερασπιζει πραξεις,[γενικα η' προσωπων για πραξεις]αδικες η'δικαιες,οι οποιες εχουν συμβει στο παρελθον
γ]Επιδεικτικος Λογος,ο οποιος επαινει η' ψεγει πραξεις [γενικα η' προσωπων για πραξεις]
οι οποιες εχουν συμβει στο παρον
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΝ Α'
[μεταφραση χ.ν.κουβελης c.n.couvelis]
ὥστ’ ἐξ ἀνάγκης ἂν εἴη τρία γένη τῶν λόγων τῶν ῥητορικῶν, συμβουλευτικόν, δικα-
νικόν, ἐπιδεικτικόν. συμβουλῆς δὲ τὸ μὲν προτροπή, τὸ δὲ ἀποτροπή· ἀεὶ γὰρ καὶ οἱ ἰδίᾳ συμβουλεύοντες καὶ οἱ (10) κοινῇ δημηγοροῦντες τούτων θἄτερον ποιοῦσιν. δίκης δὲ τὸ μὲν κατηγορία, τὸ δ’ ἀπολογία· τούτων γὰρ ὁποτερονοῦν ποιεῖν ἀνάγκη τοὺς
ἀμφισβητοῦντας. ἐπιδεικτικοῦ δὲ τὸ μὲν ἔπαινος τὸ δὲ ψόγος. χρόνοι δὲ ἑκάστου τούτων εἰσὶ τῷ μὲν συμβουλεύοντι ὁ μέλλων (περὶ γὰρ τῶν ἐσομένων συμβου(15) λεύει ἢ προτρέπων ἢ ἀποτρέπων), τῷ δὲ δικαζομένῳ ὁ γενόμενος (περὶ γὰρ τῶν πεπραγμένων ἀεὶ
ὁ μὲν κατηγορεῖ ὁ δὲ ἀπολογεῖται), τῷ δ’ ἐπιδεικτικῷ κυριώτατος μὲν ὁ παρών (κατὰ γὰρ τὰ ὑπάρχοντα ἐπαινοῦσιν ἢ ψέγουσιν πάντες),
επομενως αναγκαστικα θα υπαρχουν τρια ειδη ρητορικων λογων,ο συμβουλευτικος,
ο δικανικος,ο επιδεικτικος,της συμβουλης για να προτρεψει η' να αποτρεψει,γιατι παντοτε
κι αυτοι που κατ'ιδια συμβουλευουν κι αυτοι που δημοσια δημογορουν κανουν απο αυτα
το ενα η' το αλλο.της δικης ο στοχος ειναι η κατηγορια η' η απολογια.γιατι απο αυτα το ενα
απο τα δυο κανουν αναγκαστικά οι αντιδικοι.του δε επιδεικτικου ο στοχος ειναι ο επαινος
η' ο ψογος. σε καθεναν απο αυτους οι χρονοι ειναι στον μεν συμβουλευτικον ο μελλον
γιατι γι'αυτα που προκειται να συμβουν συμβουλευει προτρεπωντας η' αποτρεπωντας].
στους δικαζομενους ο παρελθον[γιατι γι'αυτα που εχουν πραχθει παντοτε ο μεν κατηγορει,
ο δε απολογειται].στον δε επιδεικτικο κυριως περισσοτερο ο παρον[γιατι για τα παροντα
επαινουν η' ψεγουν παντες],
η τεχνη της ρητορικης και στα τρια ειδη του λογου,συμβουλευτικου,δικανικου,επιδεικτικου
εχει στοχο να πεισει τον εκαστοτε ακροατη της η' τους εκαστοτε ακροατες της,αντιστοιχα
ειτε προς ωφελος ,ειτε προς καταδικη η' υπερασπιση,ειτε προς επαινο η' ψογο,επομενως
ο ρητορας για να προκαλεσει την πειθω μεταχειριζεται τρεις τροπους:
1]τη λογικη
2]το ηθος του
3]το παθος[το συναισθημα] του ακροατη[των ακροατων]
και το πετυχαινει με τους καταλληλους ρητορικους συλλογισμους:
-τα ενθυμηματα:
συλλογισμοι[επιχειρηματα] στα οποια μια προκειμενη προταση η' το συμπερασμα
ειναι εικοτα,ευκολως εννοουμενα,ετσι ειναι,εχουν,παραδεγμενα
-τα παραδειγματα:
λογικα επιχειρηματα που εξαγονται απο καποιο γεγονος η' καποια παρατηρηση
συμφωνα με τον Πρωταγορα για καθε πραγμα υπαρχουν δυο γνωμες[δισσοι λογοι],
.το Α ειτε ειναι προς ωφελος ειτε ειναι προς ζημια
.το Α ειτε ειναι προς καταδικη ειτε ειναι προς αθωωση
.το Α ειτε ειναι προς επαινο ειτε ειναι προς ψογο ,
Ας κανουμε ποιητικη αδεια μια υποθεση:
η Ισμηνη εχει σπουδασει ρητορικη τεχνη και ευλογως λοιπον την χρησιμοποιει για να
συμβουλεψει την Αντιγονη[Συμβουλευτικος Ρητορικος Λογος],
να την αποτρεψει απο την αποφαση της: εναντια στο νομο του βασιλια Κρεοντα να θαψει
τον σκοτωμενο αδελφο τους Πολυνεικη,φανατικα επικαλουμενη τον αγραφο νομο περι
ταφης των νεκρων και να την προτρεψει να μην την πραγματοποιησει προς ωφελος της.
Στοχος της λοιπον της Ισμηνης,δια του στοματος του μεγαλου τραγωδου ποιητου Σοφοκλη,
ειναι να την μεταπεισει,[να την πεισει] μεταχειριζομενη ρητορικους συλλογισμους,
επιχειρηματα,που θα ειναι λογικοι,θα δειχνουν το ηθος της,και θα προκαλεσουν το παθος,
το συναισθημα,της Αντιγονης,του ακροατη του Συμβουλευτικου Ρητορικου Λογου,
με την βοηθεια παραδειγματων και ενθυμηματων[εικοτων,ετσι εχουν τα πραγματα,
παραδεγμενων]
ΙΣΜΗΝΗ
οἴμοι. φρόνησον, ὦ κασιγνήτη,
αλίμονο,συλλογισου,αδελφή μου,
το οἴμοι[αλίμονο],το φρόνησον[συλλογισου] στοχευουν να προκαλεσουν το παθος.
το φοβο,στην Αντιγονη
με το ὦ κασιγνήτη,δειχνει το ηθος της,ειναι ομομητρια και ομοπατρια αδελφη της,
ομαιμος,αρα θελει το καλο της,το ωφελος της,κι επομενως ευνοικα να την ακουσει στην
προτροπη-συμβουλη της
.
πατὴρ
ὡς νῷν ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,50
πρὸς αὐτοφώρων ἀμπλακημάτων διπλᾶς
ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί.
πως ο πατέρας
ως μιαρος κι ατιμασμένος αφανίσθηκε,50
απ'τ' αμαρτήματα π'αυτός ο ίδιος φανέρωσε
τα δυό μάτια με το ίδιο του ξεριζώνοντας το χέρι,
σε αυτον τον αποδεικτικο συλλογισμο[ενθυμημα/παραδειγμα],που ειναι ατελης
λειπει η προκειμενη προταση[εικως]:
.η ανθρωποκτονια και η αιμομιξια ειναι τιμωρητεα αμαρτηματα
επομενως:
.οποιος διαπραττει ανθρωποκτονια και αιμομιξια τιμωρειται
τοτε συμπληρωμενος ο συλλογισμος γινεται:
.ο Οιδιποδας σκοτωσε τον πατερα του Λαιο και παντρευτηκε την μανα του Ιοκαστη
.ο Οιδιποδας διεπραξε ανθρωποκτονια και αιμομιξια
επομενως:
.ο Οιδιποδας [αυτο]τιμωρηθηκε για ανθρωποκτονια και αιμομιξια
επισης: με το πατήρ,δηλωνει το ηθος της,μιλαει για τον κοινο πατερα τους,την κοινη τους
μοιρα,αρα αδυνατον να μην θελει το καλο της
και τις εκφρασεις:ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,ἀμπλακημάτων.επιδιωκει,ομοιοπαθητικα,
πως αν δεν ακουσει τη συμβουλη της θα αφανισθει κι αυτη οπως ο πατερας τους μισητη
κι ατιμασμενη,
σ'αυτον και στον επομενο συλλογισμο ο χρονος ειναι ο παρελθοντικος[ᾶυτα εγιναν στο
παρελθον,ειναι περασμενα],
.
ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος,
πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·
έπειτα η μητέρα κι η γυναίκα,τα δυό αυτά τη λες,
με σχοινιού θηλειά ολέθρια τερμάτησε το βίο.
και σε αυτον τον αποδεικτικο συλλογισμο[ενθυμημα/παραδειγμα],που ειναι ατελης
λειπει η προκειμενη προταση[εικως]:
.η αιμομιξια ειναι καταδικαστεα πραξη
.η Ιοκαστη διεπραξε αιμομιξια
επομενως:
.η Ιοκαστη [μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος]τιμωρηθηκε
[απο ντροπη αυτοτιμωρηθηκε,πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·]
μ'αυτο το παραδειγμα τονωνει η ομιλητρια-Ισμηνη το ηθος της,μετεχουν την ιδια
τραγικη μοιρα,τη μοιρα των Λαβδακιδων,
η οποια προσθετικα κλιμακωνεται τραγικα στο τριτο παραδειγμα,σε χρονο συγχρονο,
παροντα: την κοινη μοιρα [μόρον κοινὸν,θανατο κοινο] των αδελφων τους Πολυνεικη
και Ετεοκλη
τρίτον δ᾽ ἀδελφὼ δύο μίαν καθ᾽ ἡμέραν55
αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον
κοινὸν κατειργάσαντ᾽ ἐπαλλήλοιν χεροῖν.
τρίτο σε μιά τα δυό μας αδέλφια μέσα μέρα 55
αλληλοσκοτώθηκαν τα δύσμοιρα θάνατο
κοινό ετοίμασαν με του ενός και τ'άλλου τα χέρια ,
Ατελης[ελλειπων]συλλογισμος:
.οποιος κινειται εναντιον της πατριδος ειναι προδοτης και τιμωρειται με θανατο αταφος
.ο Πολυνεικης κινηθηκε εναντιον της πατριδος
επομενως:
.ο Πολυνεικης ειναι προδοτης και τιμωρειται με θανατο αταφος
.
με τον συλλογισμο που ακολουθει,ως συνεπεια,των τριων παραπανω,θελει
να προκαλεσει το φοβο,παθος,στην Αντιγονη γιατι τους χειροτερα τους περιμενουν
νῦν δ᾽ αὖ [τωρα παλι]αν εμμεινει στην αρχικη της αποφαση:να θαψει τον νεκρο Πολυνεικη,
της τονιζει σκόπει:[σκεψου]:
νῦν δ᾽ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει
ὅσῳ κάκιστ᾽ ὀλούμεθ᾽, εἰ νόμου βίᾳ
ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν.60
τώρα πάλι εμείς,σκεψου,που μόνες έχουμε απομείνει
πόσο κακά θα χαθούμε,αν του νόμου την ισχύ
απόφαση τυράννων κι εξουσία παραβουμε, 60
τωρα,αφου εχασαν πατερα,μητερα και τα δυο αδελφια εμειναν μονες κι ορφανες,
κι αν δεν υπακουσουν στον ισχυοντα νομο θα χαθουν,
ο συλλογισμος ειναι:
.η ανυπακουη στους νομους τιμωρειται αυστηροτατα
.η Αντιγονη[και συνακολουθα η Ισμηνη ως αδελφη της ]δεν υπακουει στους νομους
επομενως:
.η Αντιγονη[και συνακολουθα η Ισμηνη ως αδελφη της ]θα τιμωρηθουν αυστηροτατα
.
τοτε η Ισμηνη προχωρωντας τον συμβουλευτικο ρητορικο της λογο λεει
ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ᾽ ὅτι
ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα.
αλλά να καταλάβεις αυτό πρέπει γυναίκες ότι
γεννηθήκαμε,προς τους άντρες να μην μαχόμαστε,
εδω εχουμε τον εξης συλλογισμο,επιχειρημα[φυσικου νομου]:
.στη φυση το ισχυροτερο ον υπερεχει του αδυνατοτερου οντος
.ο αντρας και οι γυναικα ειναι φυσικα οντα
.ο αντρας ως ισχυροτερος υπερεχει της γυναικας ως αδυνατοτερης
επομενως:
.η Αντιγονη και η Ισμηνη ως γυναικες που ειναι πρεπει να υποτασονται στους αντρες
επομενως,εδω γινεται[οπως και με το:ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο,αλλά να καταλάβεις αυτό πρέπει] επικληση στο παθος,στο συναισθημα του φοβου για τιμωρια,μη οφελος:
ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων,
καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα.
έπειτα ένεκα που κυβερνιόμαστε από πιό ισχυρούς
κι αυτά να υπακούμε κι ακόμα απ'αυτά δω οδυνηρότερα.
.
παρακατω η ρητορας Ισμηνη για να καταφερει να μεταστρεψει την Αντιγονη απο την
εμμονη της,πιστη,στους αγραφους νομους των χθονιων για τον σεβασμο και ταφη των
νεκρων κανει τον εξης συλλογισμο[να αρει την αντισταση της,να της δωσει ηθικο
αιτιολογητικο απεναντι στους χθονιους]
.οι χθονιοι ως αγαθοι καταλαβαινουν την αναγκη των θνητων και συγχωρουν
.εμεις,εγω η Ισμηνη κι εσυ η Αντιγωνη,θνητες,ειμαστε υπο τον εξαναγκασμο των κυβερνωντων
επομενως:
εμας,εμενα την Ισμηνη κι εσενα την Αντιγονη,θνητες,θα μας συγχωρεσουν
και γι'αυτο το σκοπο[να αρει τους ενδοιασμους της] ακριβως της λεει:
ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς65
ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε,
τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι·
εγώ λοιπόν αφού ζητήσω απ΄τους κατω απ'τη γη 65
συγχωρεση να παράσχουν,πως αυτά δω αναγκάζομαι να κάνω,
σ'αυτούς που σ'εξουσία έχουν ανέλθει να υπακούσω,
ετσι ὴ Ισμηνη περατωνοντας τον Συμβουλευτικο Ρητορικο της Λογο προς την Αντιγονη
για να την πεισει να αλλαξει την σταση της,προτρεποντας την προς οφελος της και
αποτρεποντας της απο τον ολεθρο της, αποφαινεται με την γνωμη,σκεψη,γνωμικο
[αποφθεγμα:συντομη συμβουλευτικη φραση αναντιρρητης αληθειας]:
τὸ γὰρ
περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.
γιατί
να πράττεις πάν'απ'αυτά που μπορείς δεν έχει κανένα νόημα.
.
.
Βεβαια γνωριζουμε οτι η Αντιγονη του Σοφοκλη δεν μεταπειστηκε,κι ακολουθεισαι την τραγικη της μοιρα:
μεσα στη σπηλια-φυλακη που την εκλεισε ο Κρεων κρεμαστηκε αυτοκτονοντας,
κι επειτα εγιναν ολα τα υπολοιπα κακα:
.ο Αιμων,ο αρραβωνιαστικος της,γιος του Κρεοντα,οταν την βρηκε κρεμασμενη αυτοκτο-
νησε,
.η μητερα του Ευριδικη οταν εμαθε για την αυτοκτονια του γιου της αυτοκτοκτονησε
.ο ιδιος ο Κρεων συνετριμενος αυτοεξοριστηκε.
Η Ισμηνη συμπαρασταθηκε στην αδελφη της Αντιγονη,απειληθηκε με τιμωρια,η οποια
ομως δεν εκτελεσθηκε
.
.
.
LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
-Ο ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΠΡΟΣ
ΤΗΝ ΚΑΣΙΓΝΗΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis-
[Αντιγονη του Σοφοκλη,στιχοι 49-68]
-μεταφραση χ.ν.κουβελης c.n.couvelis-
ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis
.
.
.
.
Αντιγονη του Σοφοκλη-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Ο ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΣΙΓΝΗΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
[Αντιγονη του Σοφοκλη,στιχοι 49-68]
-μεταφραση χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Ισμήνη
οἴμοι. φρόνησον, ὦ κασιγνήτη, πατὴρ
ὡς νῷν ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,50
πρὸς αὐτοφώρων ἀμπλακημάτων διπλᾶς
ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί.
ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος,
πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·
τρίτον δ᾽ ἀδελφὼ δύο μίαν καθ᾽ ἡμέραν55
αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον
κοινὸν κατειργάσαντ᾽ ἐπαλλήλοιν χεροῖν.
νῦν δ᾽ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει
ὅσῳ κάκιστ᾽ ὀλούμεθ᾽, εἰ νόμου βίᾳ
ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν.60
ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ᾽ ὅτι
ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα.
ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων,
καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα.
ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς65
ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε,
τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι· τὸ γὰρ
περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.
Ισμήνη
αλίμονο,συλλογισου,αδελφή μου,πως ο πατέρας
ως μιαρος κι ατιμασμένος αφανίσθηκε,50
απ'τ' αμαρτήματα π'αυτός ο ίδιος φανέρωσε
τα δυό μάτια με το ίδιο του ξεριζώνοντας το χέρι,
έπειτα η μητέρα κι η γυναίκα,τα δυό αυτά τη λες,
με σχοινιού θηλειά ολέθρια τερμάτησε το βίο.
τρίτο σε μιά τα δυό μας αδέλφια μέσα μέρα 55
αλληλοσκοτώθηκαν τα δύσμοιρα θάνατο
κοινό ετοίμασαν με του ενός και τ'άλλου τα χέρια ,
τώρα πάλι εμείς,σκεψου,που μόνες έχουμε απομείνει
πόσο κακά θα χαθούμε,αν του νόμου την ισχύ
απόφαση τυράννων κι εξουσία παραβουμε, 60
αλλά να καταλάβεις αυτό πρέπει γυναίκες ότι
γεννηθήκαμε,προς τους άντρες να μην μαχόμαστε,
έπειτα ένεκα που κυβερνιόμαστε από πιό ισχυρούς
κι αυτά να υπακούμε κι ακόμα απ'αυτά δω οδυνηρότερα.
εγώ λοιπόν αφού ζητήσω απ΄τους κατω απ'τη γη 65
συγχωρεση να παράσχουν,πως αυτά δω αναγκάζομαι να κάνω,
σ'αυτούς που σ'εξουσία έχουν ανέλθει να υπακούσω,γιατί
να πράττεις πάν'απ'αυτά που μπορείς δεν έχει κανένα νόημα
Ο ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΙΣΜΗΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΣΙΓΝΗΤΗ ΑΝΤΙΓΟΝΗ
-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis
Η τραγωδια Αντιγονη του Σοφοκλη παρουσιαστηκε το 441 π.Χ στην Αθηνα πιθανον στα
Μεγαλα Διονυσια
Εκεινη την εποχη,μεσα του 5ου αι,ειχε θεμελιωθει η Ρητορικη,ως συστηματικη Τεχνη
του Λογου,απο τους Σοφιστες,τον Πρωταγορα [490-420 π.Χ],τον Γοργια τον Λεοντινο[483-
375 π.Χ ],τον ρητορα Αντιφωντα Ραμνουσιο [480-410 π.Χ],επομενως ο Σοφοκλης[ 496-
406 π.Χ ]την γνωριζε,
Το 'να μιλα καλα ' καποιος,να ειναι ευγλωτος ειναι χαρισμα,και μπορει οποιοσδηποτε
να το εχει απο τη φυση του,
Η διαφορα της Ρητορικης ειναι οτι ειναι συστηματικη τεχνη του λογου,την οποια καποιος
επιμελως διδασκεται και μαθαινει να εφαρμοζει,
Ο Αριστοτελης στη Ρητορικη του ξεχωριζει τρεις ρητορικους λογους:
α]Συμβουλευτικο Λογος,ο οποιος προτρεπει η' απορριπτει προς οφελος πραξεις [γενικα η'
προσωπων για πραξεις] οι οποιες θα συμβουν στο μελλον
β]Δικανικος Λογος,ο οποιος κατηγορει η' υπερασπιζει πραξεις,[γενικα η' προσωπων για πραξεις]αδικες η'δικαιες,οι οποιες εχουν συμβει στο παρελθον
γ]Επιδεικτικος Λογος,ο οποιος επαινει η' ψεγει πραξεις [γενικα η' προσωπων για πραξεις]
οι οποιες εχουν συμβει στο παρον
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΡΗΤΟΡΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΝ Α'
[μεταφραση χ.ν.κουβελης c.n.couvelis]
ὥστ’ ἐξ ἀνάγκης ἂν εἴη τρία γένη τῶν λόγων τῶν ῥητορικῶν, συμβουλευτικόν, δικα-
νικόν, ἐπιδεικτικόν. συμβουλῆς δὲ τὸ μὲν προτροπή, τὸ δὲ ἀποτροπή· ἀεὶ γὰρ καὶ οἱ ἰδίᾳ συμβουλεύοντες καὶ οἱ (10) κοινῇ δημηγοροῦντες τούτων θἄτερον ποιοῦσιν. δίκης δὲ τὸ μὲν κατηγορία, τὸ δ’ ἀπολογία· τούτων γὰρ ὁποτερονοῦν ποιεῖν ἀνάγκη τοὺς
ἀμφισβητοῦντας. ἐπιδεικτικοῦ δὲ τὸ μὲν ἔπαινος τὸ δὲ ψόγος. χρόνοι δὲ ἑκάστου τούτων εἰσὶ τῷ μὲν συμβουλεύοντι ὁ μέλλων (περὶ γὰρ τῶν ἐσομένων συμβου(15) λεύει ἢ προτρέπων ἢ ἀποτρέπων), τῷ δὲ δικαζομένῳ ὁ γενόμενος (περὶ γὰρ τῶν πεπραγμένων ἀεὶ
ὁ μὲν κατηγορεῖ ὁ δὲ ἀπολογεῖται), τῷ δ’ ἐπιδεικτικῷ κυριώτατος μὲν ὁ παρών (κατὰ γὰρ τὰ ὑπάρχοντα ἐπαινοῦσιν ἢ ψέγουσιν πάντες),
επομενως αναγκαστικα θα υπαρχουν τρια ειδη ρητορικων λογων,ο συμβουλευτικος,
ο δικανικος,ο επιδεικτικος,της συμβουλης για να προτρεψει η' να αποτρεψει,γιατι παντοτε
κι αυτοι που κατ'ιδια συμβουλευουν κι αυτοι που δημοσια δημογορουν κανουν απο αυτα
το ενα η' το αλλο.της δικης ο στοχος ειναι η κατηγορια η' η απολογια.γιατι απο αυτα το ενα
απο τα δυο κανουν αναγκαστικά οι αντιδικοι.του δε επιδεικτικου ο στοχος ειναι ο επαινος
η' ο ψογος. σε καθεναν απο αυτους οι χρονοι ειναι στον μεν συμβουλευτικον ο μελλον
γιατι γι'αυτα που προκειται να συμβουν συμβουλευει προτρεπωντας η' αποτρεπωντας].
στους δικαζομενους ο παρελθον[γιατι γι'αυτα που εχουν πραχθει παντοτε ο μεν κατηγορει,
ο δε απολογειται].στον δε επιδεικτικο κυριως περισσοτερο ο παρον[γιατι για τα παροντα
επαινουν η' ψεγουν παντες],
η τεχνη της ρητορικης και στα τρια ειδη του λογου,συμβουλευτικου,δικανικου,επιδεικτικου
εχει στοχο να πεισει τον εκαστοτε ακροατη της η' τους εκαστοτε ακροατες της,αντιστοιχα
ειτε προς ωφελος ,ειτε προς καταδικη η' υπερασπιση,ειτε προς επαινο η' ψογο,επομενως
ο ρητορας για να προκαλεσει την πειθω μεταχειριζεται τρεις τροπους:
1]τη λογικη
2]το ηθος του
3]το παθος[το συναισθημα] του ακροατη[των ακροατων]
και το πετυχαινει με τους καταλληλους ρητορικους συλλογισμους:
-τα ενθυμηματα:
συλλογισμοι[επιχειρηματα] στα οποια μια προκειμενη προταση η' το συμπερασμα
ειναι εικοτα,ευκολως εννοουμενα,ετσι ειναι,εχουν,παραδεγμενα
-τα παραδειγματα:
λογικα επιχειρηματα που εξαγονται απο καποιο γεγονος η' καποια παρατηρηση
συμφωνα με τον Πρωταγορα για καθε πραγμα υπαρχουν δυο γνωμες[δισσοι λογοι],
.το Α ειτε ειναι προς ωφελος ειτε ειναι προς ζημια
.το Α ειτε ειναι προς καταδικη ειτε ειναι προς αθωωση
.το Α ειτε ειναι προς επαινο ειτε ειναι προς ψογο ,
Ας κανουμε ποιητικη αδεια μια υποθεση:
η Ισμηνη εχει σπουδασει ρητορικη τεχνη και ευλογως λοιπον την χρησιμοποιει για να
συμβουλεψει την Αντιγονη[Συμβουλευτικος Ρητορικος Λογος],
να την αποτρεψει απο την αποφαση της: εναντια στο νομο του βασιλια Κρεοντα να θαψει
τον σκοτωμενο αδελφο τους Πολυνεικη,φανατικα επικαλουμενη τον αγραφο νομο περι
ταφης των νεκρων και να την προτρεψει να μην την πραγματοποιησει προς ωφελος της.
Στοχος της λοιπον της Ισμηνης,δια του στοματος του μεγαλου τραγωδου ποιητου Σοφοκλη,
ειναι να την μεταπεισει,[να την πεισει] μεταχειριζομενη ρητορικους συλλογισμους,
επιχειρηματα,που θα ειναι λογικοι,θα δειχνουν το ηθος της,και θα προκαλεσουν το παθος,
το συναισθημα,της Αντιγονης,του ακροατη του Συμβουλευτικου Ρητορικου Λογου,
με την βοηθεια παραδειγματων και ενθυμηματων[εικοτων,ετσι εχουν τα πραγματα,
παραδεγμενων]
ΙΣΜΗΝΗ
οἴμοι. φρόνησον, ὦ κασιγνήτη,
αλίμονο,συλλογισου,αδελφή μου,
το οἴμοι[αλίμονο],το φρόνησον[συλλογισου] στοχευουν να προκαλεσουν το παθος.
το φοβο,στην Αντιγονη
με το ὦ κασιγνήτη,δειχνει το ηθος της,ειναι ομομητρια και ομοπατρια αδελφη της,
ομαιμος,αρα θελει το καλο της,το ωφελος της,κι επομενως ευνοικα να την ακουσει στην
προτροπη-συμβουλη της
.
πατὴρ
ὡς νῷν ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,50
πρὸς αὐτοφώρων ἀμπλακημάτων διπλᾶς
ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί.
πως ο πατέρας
ως μιαρος κι ατιμασμένος αφανίσθηκε,50
απ'τ' αμαρτήματα π'αυτός ο ίδιος φανέρωσε
τα δυό μάτια με το ίδιο του ξεριζώνοντας το χέρι,
σε αυτον τον αποδεικτικο συλλογισμο[ενθυμημα/παραδειγμα],που ειναι ατελης
λειπει η προκειμενη προταση[εικως]:
.η ανθρωποκτονια και η αιμομιξια ειναι τιμωρητεα αμαρτηματα
επομενως:
.οποιος διαπραττει ανθρωποκτονια και αιμομιξια τιμωρειται
τοτε συμπληρωμενος ο συλλογισμος γινεται:
.ο Οιδιποδας σκοτωσε τον πατερα του Λαιο και παντρευτηκε την μανα του Ιοκαστη
.ο Οιδιποδας διεπραξε ανθρωποκτονια και αιμομιξια
επομενως:
.ο Οιδιποδας [αυτο]τιμωρηθηκε για ανθρωποκτονια και αιμομιξια
επισης: με το πατήρ,δηλωνει το ηθος της,μιλαει για τον κοινο πατερα τους,την κοινη τους
μοιρα,αρα αδυνατον να μην θελει το καλο της
και τις εκφρασεις:ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,ἀμπλακημάτων.επιδιωκει,ομοιοπαθητικα,
πως αν δεν ακουσει τη συμβουλη της θα αφανισθει κι αυτη οπως ο πατερας τους μισητη
κι ατιμασμενη,
σ'αυτον και στον επομενο συλλογισμο ο χρονος ειναι ο παρελθοντικος[ᾶυτα εγιναν στο
παρελθον,ειναι περασμενα],
.
ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος,
πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·
έπειτα η μητέρα κι η γυναίκα,τα δυό αυτά τη λες,
με σχοινιού θηλειά ολέθρια τερμάτησε το βίο.
και σε αυτον τον αποδεικτικο συλλογισμο[ενθυμημα/παραδειγμα],που ειναι ατελης
λειπει η προκειμενη προταση[εικως]:
.η αιμομιξια ειναι καταδικαστεα πραξη
.η Ιοκαστη διεπραξε αιμομιξια
επομενως:
.η Ιοκαστη [μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος]τιμωρηθηκε
[απο ντροπη αυτοτιμωρηθηκε,πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·]
μ'αυτο το παραδειγμα τονωνει η ομιλητρια-Ισμηνη το ηθος της,μετεχουν την ιδια
τραγικη μοιρα,τη μοιρα των Λαβδακιδων,
η οποια προσθετικα κλιμακωνεται τραγικα στο τριτο παραδειγμα,σε χρονο συγχρονο,
παροντα: την κοινη μοιρα [μόρον κοινὸν,θανατο κοινο] των αδελφων τους Πολυνεικη
και Ετεοκλη
τρίτον δ᾽ ἀδελφὼ δύο μίαν καθ᾽ ἡμέραν55
αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον
κοινὸν κατειργάσαντ᾽ ἐπαλλήλοιν χεροῖν.
τρίτο σε μιά τα δυό μας αδέλφια μέσα μέρα 55
αλληλοσκοτώθηκαν τα δύσμοιρα θάνατο
κοινό ετοίμασαν με του ενός και τ'άλλου τα χέρια ,
Ατελης[ελλειπων]συλλογισμος:
.οποιος κινειται εναντιον της πατριδος ειναι προδοτης και τιμωρειται με θανατο αταφος
.ο Πολυνεικης κινηθηκε εναντιον της πατριδος
επομενως:
.ο Πολυνεικης ειναι προδοτης και τιμωρειται με θανατο αταφος
.
με τον συλλογισμο που ακολουθει,ως συνεπεια,των τριων παραπανω,θελει
να προκαλεσει το φοβο,παθος,στην Αντιγονη γιατι τους χειροτερα τους περιμενουν
νῦν δ᾽ αὖ [τωρα παλι]αν εμμεινει στην αρχικη της αποφαση:να θαψει τον νεκρο Πολυνεικη,
της τονιζει σκόπει:[σκεψου]:
νῦν δ᾽ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει
ὅσῳ κάκιστ᾽ ὀλούμεθ᾽, εἰ νόμου βίᾳ
ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν.60
τώρα πάλι εμείς,σκεψου,που μόνες έχουμε απομείνει
πόσο κακά θα χαθούμε,αν του νόμου την ισχύ
απόφαση τυράννων κι εξουσία παραβουμε, 60
τωρα,αφου εχασαν πατερα,μητερα και τα δυο αδελφια εμειναν μονες κι ορφανες,
κι αν δεν υπακουσουν στον ισχυοντα νομο θα χαθουν,
ο συλλογισμος ειναι:
.η ανυπακουη στους νομους τιμωρειται αυστηροτατα
.η Αντιγονη[και συνακολουθα η Ισμηνη ως αδελφη της ]δεν υπακουει στους νομους
επομενως:
.η Αντιγονη[και συνακολουθα η Ισμηνη ως αδελφη της ]θα τιμωρηθουν αυστηροτατα
.
τοτε η Ισμηνη προχωρωντας τον συμβουλευτικο ρητορικο της λογο λεει
ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ᾽ ὅτι
ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα.
αλλά να καταλάβεις αυτό πρέπει γυναίκες ότι
γεννηθήκαμε,προς τους άντρες να μην μαχόμαστε,
εδω εχουμε τον εξης συλλογισμο,επιχειρημα[φυσικου νομου]:
.στη φυση το ισχυροτερο ον υπερεχει του αδυνατοτερου οντος
.ο αντρας και οι γυναικα ειναι φυσικα οντα
.ο αντρας ως ισχυροτερος υπερεχει της γυναικας ως αδυνατοτερης
επομενως:
.η Αντιγονη και η Ισμηνη ως γυναικες που ειναι πρεπει να υποτασονται στους αντρες
επομενως,εδω γινεται[οπως και με το:ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο,αλλά να καταλάβεις αυτό πρέπει] επικληση στο παθος,στο συναισθημα του φοβου για τιμωρια,μη οφελος:
ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων,
καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα.
έπειτα ένεκα που κυβερνιόμαστε από πιό ισχυρούς
κι αυτά να υπακούμε κι ακόμα απ'αυτά δω οδυνηρότερα.
.
παρακατω η ρητορας Ισμηνη για να καταφερει να μεταστρεψει την Αντιγονη απο την
εμμονη της,πιστη,στους αγραφους νομους των χθονιων για τον σεβασμο και ταφη των
νεκρων κανει τον εξης συλλογισμο[να αρει την αντισταση της,να της δωσει ηθικο
αιτιολογητικο απεναντι στους χθονιους]
.οι χθονιοι ως αγαθοι καταλαβαινουν την αναγκη των θνητων και συγχωρουν
.εμεις,εγω η Ισμηνη κι εσυ η Αντιγωνη,θνητες,ειμαστε υπο τον εξαναγκασμο των κυβερνωντων
επομενως:
εμας,εμενα την Ισμηνη κι εσενα την Αντιγονη,θνητες,θα μας συγχωρεσουν
και γι'αυτο το σκοπο[να αρει τους ενδοιασμους της] ακριβως της λεει:
ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς65
ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε,
τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι·
εγώ λοιπόν αφού ζητήσω απ΄τους κατω απ'τη γη 65
συγχωρεση να παράσχουν,πως αυτά δω αναγκάζομαι να κάνω,
σ'αυτούς που σ'εξουσία έχουν ανέλθει να υπακούσω,
ετσι ὴ Ισμηνη περατωνοντας τον Συμβουλευτικο Ρητορικο της Λογο προς την Αντιγονη
για να την πεισει να αλλαξει την σταση της,προτρεποντας την προς οφελος της και
αποτρεποντας της απο τον ολεθρο της, αποφαινεται με την γνωμη,σκεψη,γνωμικο
[αποφθεγμα:συντομη συμβουλευτικη φραση αναντιρρητης αληθειας]:
τὸ γὰρ
περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.
γιατί
να πράττεις πάν'απ'αυτά που μπορείς δεν έχει κανένα νόημα.
.
.
Βεβαια γνωριζουμε οτι η Αντιγονη του Σοφοκλη δεν μεταπειστηκε,κι ακολουθεισαι την τραγικη της μοιρα:
μεσα στη σπηλια-φυλακη που την εκλεισε ο Κρεων κρεμαστηκε αυτοκτονοντας,
κι επειτα εγιναν ολα τα υπολοιπα κακα:
.ο Αιμων,ο αρραβωνιαστικος της,γιος του Κρεοντα,οταν την βρηκε κρεμασμενη αυτοκτο-
νησε,
.η μητερα του Ευριδικη οταν εμαθε για την αυτοκτονια του γιου της αυτοκτοκτονησε
.ο ιδιος ο Κρεων συνετριμενος αυτοεξοριστηκε.
Η Ισμηνη συμπαρασταθηκε στην αδελφη της Αντιγονη,απειληθηκε με τιμωρια,η οποια
ομως δεν εκτελεσθηκε
.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου