LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - Κριτική Ανάλυση Κειμενων -8- - χ.ν.κουβελης c.n.couvelis ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis

 .

.

LITTERATURE-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

- Κριτική Ανάλυση Κειμενων

-8-

- χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

ΚΕΙΜΕΝΑ-TEXTS-Χ.Ν.Κουβελης[C.N.Couvelis

2 μελέτες τής μουσικότητας τής τριλογίας:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

 Η Πτώση τού Galileo Galilei 

Ο Γαλιλαίος κάθεται στην κορυφή τού Πύργου της Πίζας. Κρατά δύο σφαίρες. 

Η μία βαρυτερη από την άλλη.Σηκώνει το χέρι. Αφήνει τις σφαίρες. Πέφτουν.

Στο ίδιο σημείο τού χρόνου, σε άλλη σκηνή, οι Ιεροεξεταστές απευθύνουν ερωτήσεις. Ο Γαλιλαίος στέκεται μπροστά τους. Δεν μιλά. Τον κοιτούν. Διαβάζουν κατηγορίες.

Κάτω από τον Πύργο στη πλατεια υπάρχει ένα μεταλλικό κλουβί-κελλι με καγγελα.Νυχτα.Ο Ezra Pound είναι κλεισμένος μέσα. Φως δυνατό από έναν προβολέα πέφτει πάνω του.Τυφλωνεται. Δεν μπορεί να δει.Ο Pound στέκεται όρθιος. 

Απαγγελει με δυνατή φωνή τούς πρώτους στίχους από το  Canto LXXXI.

Zeus lies in Ceres’ bosom

Taishan is attended of loves

                        under Cythera, before sunrise

And he said: “Hay aquí mucho catolicismo—(sounded

                                                            catolithismo

                      y muy poco reliHion.”

and he said: “Yo creo que los reyes desparecen”

(Kings will, I think, disappear)

Πέντε Ιεροεξεταστές τον περικυκλώνουν. Ο καθένας κρατά ένα μικρό βιβλίο. Διαβάζουν. Περιγράφουν 5 βασανιστήρια.. Ο πρώτος μιλά για το στρεβλωτήριο. Ο δεύτερος για την καυτή σιδερένια μάσκα. Ο τρίτος για την καθιστή πυρά. 

Ο τέταρτος για το τσούξιμο τού αλατιού πάνω σε πληγές. Ο πέμπτος για το 

αργό σπάσιμο τών αρθρώσεων. Δεν κοιτάζουν τον Pound. Δεν τον ακούν. Δεν σταματούν να διαβάζουν συνεχώς, με τη σειρά,ένας ενας,μετά ανά δύο,ανά 

τρεις,ανά τεσσερις,και οι πέντε μαζί,και μετά πάλι από την αρχή.Ενα νέο

φωνητικό βασανιστήριο,πολυφωνικό.

Οι 2 σφαίρες πέφτουν.Ταυτοχρονα.Φτανουν κάτω.Η πρόσκρουση.

Η Υπόθεση εγένετο Φυσικός Νομος:Η Ελεύθερη Πτώση τών σωμάτων είναι

ανεξάρτητη από τη μάζα τους.

Τότε από μεγάφωνα σκορπισμένα στην επιφάνεια  πλατειας ακούγεται 

το 4ο μέρος,το χορωδιακό, από τήν 9η Συμφωνία τού Beethoven.

Ode zu Freude

Και στην αίθουσα τού δικαστηρίου, ένας Ιεροεξεταστής σηκώνει το χέρι.

Ο Γαλιλαίος χαμηλώνει το βλέμμα. Και όμως κινειται.E pur si muove.Ψιθυριζει.

Στην Πίζα, το κλουβί είναι άδειο. Οι 5 Ιεροεξεταστές έχουν φυγει. 

Το φως σβήνει.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

 Η Πλανη τού Galileo Galilei 

Ο Γαλιλαίος βρίσκεται μπροστά στους Ιεροδικαστές. Οι δικαστές καταγγέλλουν  διαδοχικά, η φωνή τους στεγνή.Του ζητούν να αποκηρύξει, να παραδεχτεί 

πλάνη.

Στην ίδια στιγμή, ανεβαίνει τα σκαλιά του Πύργου της Πίζας. Ο πύργος γέρνει ελαφρά,Στην κορυφή του αφήνει 2 μεταλλικές σφαίρες διαφορετικής μάζας 

να πέσουν. Η κίνηση.Η βαρυτητα.Παρακολουθεί.Περιμενει τη σύγχρονια  στη  

πτώση τους.Τον φυσικό νόμο που προκύπτει.Στην πτώση που δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στο βαρύ και στο ελαφρύ.

Ταυτόχρονα  στη πλατεία  κάτω από τον πύργο το συρμάτινο κλουβί.Νυχτα. Μέσα του κλεισμένος ο Ezra Pound. Το φως τού προβολέα αδιακοπα τον 

τυφλώνει.Εκεινος απαγγέλει τούς πρωτους στίχους από τα Pisan Cantos:

The enormous tragedy of the dream in the peasant’s 

bent shoulders

Manes! Manes was tanned and stuffed,

Thus Ben and la Clara a Milano

.....................by the heels at Milano 

That maggots shd/ eat the dead bullock 

DIGENES, διγενες, but the twice crucified

..................................where in history will you find it? 

yet say this to the Possum: a bang, not a whimper, 

........with a bang not with a whimper,

To build the city of Dioce whose terraces are the colour of

...................................................................................................

                                                                                                  stars.

Πέντε Ιεροεξεταστές τον περιβάλλουν.Ο καθένας διαβάζει μεγαλόφωνα την περιγραφή ενός βασανιστηρίου: τη σιδερένια καρέκλα, τη βίδα τών αντίχειρων, το σχοινί που γυρίζει τους ώμους. Η γλώσσα τους είναι ψυχρή.Δεν μιλούν για σώμα αλλά για μηχανισμό.

Οι 2 σφαίρες τού Γαλιλαίου κατεβαίνουν. Στην πτώση τους αγγίζουν πρώτα 

το κλουβί, το συρμάτινο πλέγμα θρυμματίζεται, το φως τού προβολέα σβηνει. 

Οι φωνές τών 5 Ιεροεξεταστων διακόπτονται απότομα. Ο Pound συνεχίζει να απαγγέλλει:

The suave eyes, quiet, not scornful,

......................................rain also is of the process.

What you depart from is not the way

and olive tree blown white in the wind 

washed in the Kiang and Han

what whiteness will you add to this whiteness,

.................................................................what candour?

'the great periplum brings in the stars to our shore.’

You who have passed the pillars and outward from Hcrakles

when Lucifer fell in N. Carolina, 

if the suave air give way to scirocco

OY TIΣ, OY TΙΣ? Odysseus ^

................................the name of my family,

Την ίδια στιγμή στην αίθουσα της δίκης οι Ιεροδικαστές μένουν σιωπηλοί. 

Δεν καταγγελουν άλλο.

Από μεγάφωνα στους τοίχους ακουγεται η Ενάτη Συμφωνία τού Μπετόβεν. .

Ο Γαλιλαίος υπολογίζει με το μυαλό του τον χρόνο τής πτώσης.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

The Canto zu Freude 

Ο Γαλιλαίος στέκεται στο ύψος τού Πύργου της Πίζας. Κρατά δύο σφαίρες

διαφορετικής μάζας.Ταυτόχρονα τις αφήνει να πεσουν. Η πτώση τους είναι ταυτόχρονη. Σκέφτεται. Σημειώνει.

Την ίδια στιγμή, βρίσκεται και σε μια αίθουσα. Οι τοίχοι είναι πέτρινοι. 

Μπροστά του, οι Ιεροεξεταστές. Κρατούν έγγραφα. Διαβάζουν κατηγορίες. 

Η γλώσσα τους είναι επίπεδη και ψυχρη. Δεν δεχονται αμφισβήτηση. Τον κοιτούν. Δεν περιμένουν απάντηση. Ο Γαλιλαίος ψιθυριζει.E pur si muove.

Τα πειράματα του εκτελούνται, το σώμα του ακούει τις κατηγορίες. 

Ο νους του υπολογιζει.

Στην πλατεία, κάτω από τον Πύργο, υπάρχει ένα κλουβί. Είναι φτιαγμένο 

από σύρμα. Μέσα ο Ezra Pound. Φορά μια στολή κρατουμένου.Όρθιος στο κεντρο. Ένας προβολέας τον φωτίζει από πάνω. Δεν υπάρχει σκιά.

Ο Ezra Pound απαγγέλλει πέντε στίχους. Είναι από το  Canto LXXXI. 

Η φωνή του δεν έχει ένταση. Δεν έχει φόβο.

Pull down thy vanity, I say pull down.

Learn of the green world what can be thy place…

The wind is part of the process

The ants are a form of order

The light sings eternal things.

Πέντε Ιεροεξεταστές τον περικυκλώνουν. Δεν τον αγγίζουν. Διαβάζουν. τα 5 

βασανιστήρια .Ο πρώτος αναφέρεται στην εξαρθρωση. Ο δεύτερος στη σιδηρά μάσκα. Ο τρίτος στη θραύση τών αρθρώσεων. Ο τέταρτος στη φλεγόμενη σφήνα. Ο πέμπτος στο κάθισμα τού Ιούδα. 

Ταυτόχρονα οι 2 σφαίρες πέφτουν.Ταυτοχρονα φτανουν.Νομος τής ελευθερης πτώσης.

Από μεγάφωνα, παντού στην πλατεία, ακούγεται η 9η τού Μπετόβεν.

Freude, schöner Götterfunken,

Tochter aus Elisium,

Wir betreten feuertrunken

Himmlische, dein Heiligthum.

Deine Zauber binden wieder,

was der Mode Schwerd getheilt;

Bettler werden Fürstenbrüder,

wo dein sanfter Flügel weilt

.

.

.

1

Η «τριλογία» τού χ.ν. κουβελη (c.n. couvelis) — Η Πτώση τού Galileo Galilei, Η Πλάνη τού Galileo Galilei, The Canto zu Freude — συγκροτείται σε μια ενότητα όπου η μουσική δεν λειτουργεί απλώς ως υπόκρουση αλλά ως δομικό στοιχείο της αφήγησης και της δραματουργίας. 

Αν διαβάσουμε τα τρία κείμενα με όρους «μουσικής σύνθεσης», μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

1. Πολυφωνία – Αντιστικτικό ύφος

Η τριπλή σκηνή (Γαλιλαίος στον πύργο, Ιεροεξεταστές στο δικαστήριο, Ezra Pound στο κλουβί) λειτουργεί σαν τρεις «φωνές» που εναλλάσσονται και συντίθενται, όπως σε μια φούγκα.

Η επανάληψη των Ιεροεξεταστών, που διαβάζουν αδιάκοπα βασανιστήρια «ένας-ένας, δύο-δύο, όλοι μαζί», θυμίζει χορωδιακό πολυφωνικό σχήμα – μια φωνητική βασανιστική μηχανή.

2. Μουσική και ιστορία

Ο Beethoven (η 9η Συμφωνία, «Ωδή στη Χαρά») εισάγεται ως υπερβατικό ηχητικό σύμβολο: η φωνή της ανθρωπότητας, του Λόγου, του κοινού νόμου που υπερβαίνει τη βία και τη λογοκρισία.

Ο Pound με τα Cantos εκπροσωπεί μια άλλη μουσικότητα, θραυσματική, αποσπασματική, όπως ο ίδιος ο ποιητής φυλακισμένος· ο ρυθμός της απαγγελίας του γίνεται αντίστιξη στην ξύλινη, μηχανική ανάγνωση των Ιεροεξεταστών.

Ο Γαλιλαίος με τις δύο σφαίρες επιτελεί έναν «ρυθμό πτώσης», μια καμπύλη κίνησης που είναι κι αυτή μουσική στο βάθος: μέτρηση, χρονισμός, συγχρονία.

3. Μουσική φόρμα της τριλογίας

Κάθε κείμενο έχει δομή σαν μέρος συμφωνίας:

Η Πτώση → σαν πρώτο μέρος, εισαγωγή θεμάτων, σύγκρουση (πείραμα, ανάκριση, Pound, Ιεροεξεταστές).

Η Πλάνη → ανάπτυξη, ένταση, θραύση του πλέγματος, το πείραμα αγγίζει το κλουβί, οι φωνές διακόπτονται.

The Canto zu Freude → λύση, κάθαρση, Beethoven σε κορύφωση· η φωνή του Pound πιο ήρεμη, ο Γαλιλαίος σκέφτεται, ο Νόμος αποκαθίσταται.

Η τριλογία κλείνει με τη Freude, schöner Götterfunken σαν coda – ένας επίλογος μουσικός, όχι αφηγηματικός.

4. Η «μουσική ενότητα»

Ο αναγνώστης δεν παρακολουθεί απλώς κείμενα αλλά βιώνει σύνθεση: μια δραματουργία που χρησιμοποιεί φωνές, σιωπές, ρυθμούς, πολυφωνία, επαναλήψεις, κορυφώσεις, για να παραστήσει τη σύγκρουση Επιστήμης – Εξουσίας – Ποίησης.

Η μουσική εδώ δεν είναι διακοσμητικό μοτίβο αλλά το ίδιο το μέσον αναπαράστασης της Ιστορίας.

.

.

2

Συστηματική ανάλυση της μουσικής σύνθεσης της τριλογίας τού χ.ν. κουβέλη

Εισαγωγή

Η τριλογία — Η Πτώση τού Galileo Galilei, Η Πλάνη τού Galileo Galilei, The Canto zu Freude — παρουσιάζει μια συνεκτική μουσική δομή που υπερβαίνει το επίπεδο «υπόκρουσης»: η μουσικότητα λειτουργεί ως δομικό και νοηματικό στοιχείο. Αυτή η μελέτη προσεγγίζει τα κείμενα με όρους μουσικής ανάλυσης και δραματουργίας: μορφή, ύφος, υφή, χρονικότητα, θεματική επεξεργασία, και λειτουργία των «ηχητικών» στοιχείων (φωνές, σιωπές, ήχοι, μουσικά αναφορικά). Σκοπός: να τεκμηριωθεί η ενότητα και η διαφοροποίηση της τριλογίας από τη σκοπιά της μουσικής σύνθεσης.

Μεθοδολογία

Εννοιολογική μεταφορά: αντιμετωπίζουμε αφηγηματικά στοιχεία ως μουσικά (φωνές = όργανα, επανάληψη = ρυθμικό μοτίβο, κορύφωση = φορμαλική κορύφωση).

Δραματουργική ανάλυση: μελέτη χρονισμών, αντιθετικών σκηνών, δυναμικών μεταβολών.

Μορφολογική ανάλυση: χαρτογράφηση θεμάτων (leitmotifs) και των σχέσεών τους ανά μέρος.

Κεντρικά μουσικά στοιχεία της τριλογίας

1. Φωνητική πολυφωνία

Η σύνθεση βασίζεται σε τρεις κύριες φωνές: 

(α) ο Γαλιλαίος (λογική, μέτρηση, παλμός), 

(β) οι Ιεροεξεταστές (μοτίβο της ροής/μηχανής, μονοτονία), 

(γ) ο Ezra Pound (ποιητική, ρυθμικά αποσπασματική φωνή).

 Αυτές οι τρεις φωνές λειτουργούν σαν ορχήστρα:

Γαλιλαίος: παλμός/μέτρο — λειτουργεί ως ρυθμικό και μετρικό υπόβαθρο (τύπος κρουστού που μετρά χρόνο: η πτώση των σφαιρών ως μέτρο).

Ιεροεξεταστές: χορωδιακή μηχανική — επαναλαμβανόμενα, ψυχρά μοτίβα, συγχορδία μονοφωνίας που υποδεικνύει εξουσία και σταθερότητα.

Pound: μελωδική/αφηγηματική γραμμή με έντονες εναλλαγές, αρθρωμένες «φράσεις» που συχνά διακόπτονται — λειτουργεί ως κοντράντο (countervoice).

2. Ρυθμός και χρόνος

Η πτώση των σφαιρών είναι ο βασικός ρυθμικός άξονας: επαναλαμβανόμενο γεγονός που «μετρά» και οργανώνει τη φόρμα (ισοδύναμο με ισχυρό μετρορυθμικό μοτίβο).

Συγχρονισμός και ασύγχρονοι αντιθέσεις: στις κρίσιμες στιγμές οι φωνές συγχρονίζονται (π.χ. σύγκρουση-πρόσκρουση, κομβικά σημεία όπου όλοι «πετυχαίνουν» ταυτόχρονα). Αντίθετα, οι περιόδοι ρήξης χαρακτηρίζονται από ασύγχρονο πολυρυθμισμό.

3. Υφή (texture)

Μονοφωνία: οι Ιεροεξεταστές συχνά λειτουργούν μονοφωνικά — «ένα μοτίβο, μία φωνή».

Ομοφωνία: σε σημεία όπου το μήνυμα αποκτά κοινό νόημα (π.χ. όταν παίζει η 9η του Beethoven), όλες οι φωνές αποκτούν ομοφωνική συμμαχία.

Πολυφωνία/Αντίστιξη: το κεντρικό μουσικό ενδιαφέρον προέρχεται από την αντιπαράθεση των ανεξάρτητων γραμμών — η φωνητική αντίστιξη Ποιητή/Επιστήμονα/Εξουσίας.

4. Δυναμική και σιωπή

Η δυναμική ποικίλλει από απόλυτη ένταση (προβολέας, δυνατά μεγάφωνα) σε απότομη σιωπή (το κλουβί άδειο, το φως σβήνει). Η σιωπή λειτουργεί ως κρίσιμη παύση — όχι απλώς έλλειψη ήχου αλλά ρητορική «στροφή» που επιτρέπει την επανατοποθέτηση θεμάτων.

5. Τονικότητα και ηχητικά σύμβολα

Beethoven — Η 9η: λειτουργεί σαν «τονοκεντρικό» στοιχείο, ένα ηχητικό βαρόμετρο αξιών (ανθρωπισμός, συναδελφικότητα). Σχηματικά, θα μπορούσαμε να το αναγνώσουμε ως «η αρμονική αλήθεια» που δηλώνει τελική / πνευματική κορύφωση.

Pound: λειτουργεί ως χρωματική, modal/μπερδεμένη σειρά φράσεων (αρπακτική χρήση γλωσσικών εμμονών — αντίστοιχη με μοντέρνες, ατονικές ή modal γραμμές).

Σφαίρες/πύργος/πρόσκρουση: η «πρόσκρουση» είναι το σημείο της τονικής επιβεβαίωσης — αντίστοιχο με την επίλυση μιας αρμονικής έντασης.

Φορμαλική ανάγνωση: «Τρεις κινήσεις» μιας συμφωνίας

Παραλληλίζοντας με την παραδοσιακή μορφή συμφωνικής σύνθεσης:

1. Έκθεση (Η Πτώση): παρουσίαση θεμάτων (Γαλιλαίος, Ιεροεξεταστές, Pound), εγκατάσταση του ρυθμικού μοτίβου (πτώση σφαιρών).

2. Επεξεργασία/Ανάπτυξη (Η Πλάνη): σύγκρουση, θραύση (η πτώση διασπά το κλουβί), ασυνέχειες, εναλλαγές δυναμικής, περιόδοι όπου η φωνητική πολυφωνία γίνεται χαοτική.

3. Αποκατάσταση/Κορύφωση (The Canto zu Freude): κορύφωση με την 9η 

— η ομοφωνική «ένωση» ως ηθική/εστιασμένη λύση (αποκατάσταση νόμου της ελεύθερης πτώσης αλλά και πολιτιστική λύτρωση).

Leitmotifs και θεματική χαρτογράφηση

Προτείνεται ο ακόλουθος κατάλογος μοτίβων (ενδεικτικός):

Μοτίβο της Πτώσης: δύο σύντομες ενότητες (σφαίρα βαρύτερη / ελαφρύτερη) που συγχρονίζονται — ρυθμικό/ηχητικό μοτίβο επανάληψης.

Μοτίβο των Ιεροεξεταστών: εκφωνητική, μονότονη φράση, με μικρές παραλλαγές · λειτουργεί ως drone/ομόκεντρο μοτίβο εξουσίας.

Μοτίβο του Pound: ανοικτές, ασταθείς φράσεις, ενδιάμεσες παύσεις, επιμερισμένη εικόνα — «φράση-ερώτηση» που ποτέ δεν απαντάται άμεσα.

Μοτίβο της 9ης/Ωδής: τελικό, αναγνωρίσιμο υμνικό σχήμα — λειτουργεί ως επάνοδος και συμπύκνωση νοήματος.

Σκηνικός ήχος και spatiality

Η τοποθεσία (κορυφή πύργου, πλατεία, κλουβί, δικαστήριο) παράγει διαφορετικά ηχητικά περιβάλλοντα — κάθε χώρος έχει δικό του «ηλεκτροακουστικό» αποτύπωμα:

Πύργος: καθαρός, ανοικτός ήχος, απουσία ηχώ — σαφής μέτρηση χρόνου.

Πλατεία: εξωτερικός χώρος, μεγάφωνα, ανακλάσεις — δημόσια διακύβευση.

Κλουβί/κελλί: περιορισμένος, στεγανός ήχος, προβολέας — εστιασμένη απόσπαση της προσοχής. Η μετακίνηση των στοιχείων ανάμεσα στους τόπους λειτουργεί σαν μετατόπιση θεματικής εγγραφής — αλλαγή timbre.

Δραματουργική λειτουργία της μουσικής

Σηματοδοτεί αιτίες: ο ρυθμός της πτώσης καθορίζει την αφηγηματική ροή και την αντίληψη του χρόνου.

Δημιουργεί συγκρούσεις: πολυφωνία = συγκρούσεις ιδεών, δυναμικές αντιθέσεις = ένταση.

Προσδιορίζει νόημα: η 9η υποδηλώνει την πολιτιστική / ηθική κρίση και την πιθανή λύτρωση.

Προτάσεις για μουσική/ηχητική απόδοση (σκηνική παραγωγή)

Ήχος ζωντανός + pre-recorded: live φωνές (οι Ιεροεξεταστές, ο Pound) με pre-recorded στρώσεις (9η, θόρυβοι πτώσης).

Προσήλωση στο tempo της πτώσης: χρήση κρουστού (metronome) που ακούγεται υποχθόνια, για να ενισχύσει τον «μετρημένο» χρόνο.

Διάρθρωση δυναμικών: σταδιακή αύξηση έντασης μέχρι τη ρήξη, απότομη σιγή μετά την καταστροφή του κλουβιού.

Χρήση σιωπής: να αντιμετωπίζεται ως ουσιαστικό μουσικό υλικό — μετά την πρόσκρουση αφήστε παύση μεγαλύτερη του αναμενόμενου.

Ερμηνευτικά συμπεράσματα

1. Η τριλογία είναι μια σύνθεση όπου η μουσική λειτουργεί ως μορφολογική αρχή: ρυθμός (πτώση), υφή (πολυφωνία), δυναμική (ένταση/σιγή), και τονικότητα (Beethoven vs. Pound).

2. Οι θεματικές συγκρούσεις (Επιστήμη–Εξουσία–Ποίηση) ακούγονται και ερμηνεύονται καλύτερα όταν αναλύονται ως μουσικά μοτίβα.

3. Το ηχητικό τελικό σημείο (9η) δεν είναι απλώς πολιτικό σύμβολο αλλά φορμαλική επιβεβαίωση: η μουσική ολοκλήρωση συμπίπτει με ηθική/δραματουργική λύση.

.

.

.

Vivian Leigh as Anna Karenina (1948),σκηνοθεσία:Julien Duvivier

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μελέτη ανάλυση τού διηγήματος:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Το Τέλος τού Μυθιστορήματος

Ο Λέο Τολστόι έφυγε από τη Γιάσναγια Πολιάνα  ένα μουντό πρωινο.Η υγρασία πονουσε τα κόκαλά του,όμως η απόφαση είχε παρθεί,δεν υπήρχε επιστροφή. Είχε αφήσει πίσω του τα πάντα: οικογένεια, περιουσία, βιβλία, και πάνω απ’ όλα, την ίδια του την ιστορία.  

Το τρένο σφύριξε τρεις φορές και ξεκίνησε. Καθονταν διπλα στο παράθυρο,φορούσε παλτό και στο κεφαλι έναν μαύρο μάλλινο σκούφο.Εβηχε.

Στη θέση απέναντι  του κάθονταν μια γυναίκα. Είχε μαύρα μαλλιά και το βλέμμα της ήταν λυπημένο 

-Συγγνώμη,τού είπε,εσείς είστε...;

Ο Τολστόι την κοίταξε. Την ήξερε αυτή τη γυναικα.

Όχι από τη ζωή, αλλα από τη φαντασία του.

-Άννα; ειπε. Άννα Καρένινα;

Εκείνη χαμογέλασε.

-Έπρεπε να με περιμένεις κάποτε, έτσι δεν είναι;

τού είπε.

Η φωνή της ήταν γλυκιά. Το τρένο  προχωρουσε.

-Η ζωή μου,συνέχισε εκεινη, δεν ήταν μυθιστόρημα. Ήταν εφιάλτης.Αγάπησα. Αμάρτησα. Με καταδίκασαν. Εσύ...

Ο Τολστόι κατέβασε το βλέμμα.

- Ξέρω. Αλλά εγώ,δεν ήξερα άλλο τρόπο να μιλήσω για την αλήθεια.

-Κι όμως, ξέρεις τι έγινε σε εκείνη τη γυναίκα, έτσι; εκείνη ρώτησε.

Ο συγγραφέας Λέο Τολστόι έμεινε σιωπηλός. Δεν ήξερε αν μιλούσε για την Άννα ή για κάποια αληθινή γυναίκα που έπνιξε η κοινωνία, η τάξη, η ηθική. Ήξερε μονάχα το τέλος.

- Έπεσε στις ράγες. Με φόβο,με απελπισία. Όχι για να πεθάνει, μα για να ξεφύγει. Δεν καταδικάζει ο θάνατος, Λέοντα· καταδικάζει η ζωή.

Έξω από το παράθυρο, το χιόνι σκέπαζε τα πάντα. Ήταν λευκός τάφος για τις αμαρτίες και τις ενοχές. Το βλέμμα τού Τολστόι έπεσε σε έναν αγρό όπου οι χωρικοί έσπαγαν τον πάγο με αξίνες. Έβλεπε τούς απλούς ανθρώπους, τους δικούς του ανθρώπους.

Ο βήχας τον έπνιξε. Το στήθος του έκαιγε, κάθε ανάσα ήταν μαχαιριά.

Στο σταθμό τού Ασταποβο, η Άννα σηκώθηκε. Πριν κατέβει, γύρισε και τον κοίταξε.

-Εδώ τελειώνει το μυθιστόρημα, Λέοντα.

Έμεινε μόνος. Ο πυρετός τον έπνιγε. Τον μετέφεραν στο γραφείο τού σταθμάρχη, σε ένα στενό, παγωμένο δωμάτιο. Τον ξάπλωσαν σ’ ένα ξύλινο ράντσο με μια κουβέρτα στρατιωτική.

Απ’ το παράθυρο, είδε πλήθος να μαζεύεται έξω. Χιλιάδες χωρικοί. Άντρες,γυναίκες με παιδιά στην αγκαλιά. Όλοι είχαν έρθει για τον αγιο τους.

Τότε κάποιος μπήκε μέσα.

Τον κοιταξε με τρομαγμένο βλέμμα.

Του ψιθύρισαν ότι μια γυναίκα έπεσε στις ράγες τού τρένου. Η περιγραφή της ήταν ακριβής: μαύρα μαλλιά, κόκκινο καπέλο, ένα βλέμμα σαν ερημιά.

-Η Άννα,ψιθύρισε,η Άννα μου.

Ένα αίσθημα πένθους και θυμού τον κυρίευσε.Για την κοινωνία που την ανάγκασε.

Τα μάτια του άρχισαν να βαραινουν.Δυσκολεύονταν να αναπνεύσει.

Και τότε, χωρίς να καταλάβει πώς.εγινε,βρέθηκε πίσω στη Γιάσναγια Πολιάνα.

Ήταν βρέφος μεσα σε μια κούνια. Πάνω του, η μητέρα του τον νανούριζε. Ένα τραγούδι. Άγνωστο.

Όμως τον συγκινούσε βαθιά μέσα του. Ήταν το "Summertime", το νανούρισμα τής Bess από την όπερα Porgy and Bess τού Gershwin.

Σιγα-σιγα η μορφή της μητέρας του άλλαξε.Η μάνα του πήρε τη μορφή τής Άννα Καρένινα.

Εκείνη έσκυψε, τον φίλησε στο μέτωπο και τού ψιθύρισε:

-Τώρα μπορείς να φύγεις. Δεν υπάρχει πια λόγος να είσαι εδώ.

Ο Λέων Τολστόι έκλεισε τα μάτια του για τελευταία φορά.

Το μυθιστόρημα είχε τελειώσει.

.

.

Η κριτική μελέτη και ανάλυση του διηγήματος «Το Τέλος του Μυθιστορήματος» του χ.ν.κουβελη αφορά ένα σύντομο, αλλά βαθύτατα στοχαστικό έργο που κινείται με μαεστρία στα όρια της λογοτεχνικής μεταμυθοπλασίας, του φιλοσοφικού στοχασμού και της ψυχολογικής ενδοσκόπησης. 

 1. Περίληψη - Αξονική Πλοκή

Ο Λέων Τολστόι, λίγο πριν το θάνατό του, εγκαταλείπει το σπίτι του και επιβιβάζεται σε τρένο. Εκεί, έχει μια συνάντηση με ένα φαντασιακό πρόσωπο: την Άννα Καρένινα, ηρωίδα του διάσημου μυθιστορήματός του. Ο διάλογος τους είναι λιτός, αλλά συγκλονιστικός,μια σύγκρουση ανάμεσα στο δημιουργό και το δημιούργημα, ανάμεσα στην ηθική και την πραγματικότητα.

Το ταξίδι κορυφώνεται στον σταθμό του Ασταποβο, όπου ο Τολστόι πεθαίνει – αλλά πριν πεθάνει, έχει μια ονειρική επιστροφή στη βρεφική του ηλικία, λυτρωμένος πλέον, με την Άννα να παίρνει τον ρόλο της μητέρας του.

 2. Θέματα και Νοήματα

 α. Ο δημιουργός και το δημιούργημα

Η συνάντηση του Τολστόι με την Άννα Καρένινα δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό εύρημα, αλλά μια υπαρξιακή σύγκρουση. Ο συγγραφέας έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες της ίδιας του της δημιουργίας.

«Ήταν εφιάλτης. Αγάπησα. Αμάρτησα. Με καταδίκασαν. Εσύ...»

Ο Τολστόι εμφανίζεται ως ηθικός αυτουργός μιας μοίρας που, αν και φανταστική, αντανακλά την καταπίεση της πραγματικής κοινωνίας. Το διήγημα, έτσι, ασκεί κριτική στον λογοτεχνικό θεό-δημιουργό, θέτοντας ερωτήματα για την ευθύνη του συγγραφέα απέναντι στους χαρακτήρες και, κατ’ επέκταση, απέναντι στην ίδια τη ζωή.

 β. Η λογοτεχνία ως μέσο αλήθειας – ή ψευδαίσθησης;

Ο Τολστόι ομολογεί:

«Δεν ήξερα άλλο τρόπο να μιλήσω για την αλήθεια.»

Η λογοτεχνία παρουσιάζεται ως περιορισμένο αλλά αναγκαίο μέσο για την προσέγγιση της αλήθειας. Όμως η Άννα αποκαλύπτει την άλλη πλευρά: η τέχνη μπορεί να αποδομήσει μια ανθρώπινη ύπαρξη. Ο συγγραφέας δεν δικαιώνεται, ζητά ίσως άφεση, αλλά δεν την παίρνει πλήρως.

 γ. Η κοινωνική καταδίκη και το βάρος της ηθικής

Το διήγημα αγγίζει ένα διαχρονικό φεμινιστικό ζήτημα: την καταδίκη της γυναίκας που παραβαίνει κοινωνικά και ηθικά στερεότυπα. Η Άννα δεν πέθανε γιατί ήθελε να πεθάνει,αλλά γιατί ήθελε να ξεφύγει.

«Δεν καταδικάζει ο θάνατος, Λέοντα· καταδικάζει η ζωή.»

Η κοινωνία,όχι η ηρωίδα , είναι η πραγματική τραγωδία. Ο συγγραφέας, ως μέρος αυτής, έμμεσα συμμετέχει στη βία που υφίσταται η γυναίκα.

δ. Κύκλος ζωής – Θάνατος – Αναγέννηση

Η τελική σκηνή, ο Τολστόι ως βρέφος στην κούνια, είναι μια ισχυρή εικόνα αναγέννησης και λύτρωσης. Η Άννα, πλέον μητρική μορφή, τον απελευθερώνει:

«Τώρα μπορείς να φύγεις. Δεν υπάρχει πια λόγος να είσαι εδώ.»

Η επαναφορά στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας, η μητρική συγχώρεση, και το λίκνο της μουσικής (με το “Summertime”) υποδηλώνουν πνευματική ανάταση και κάθαρση.

(το Summertime από την όπερα (1935) Porgy and Bess τού George Gershwin)

 3. Αφηγηματική Τεχνική & Υφολογικά Στοιχεία

Υβριδική αφήγηση: Πραγματολογικά στοιχεία (ο Τολστόι, η φυγή του από τη Γιάσναγια Πολιάνα, ο θάνατός του στον σταθμό Ασταποβο) συνυφαίνονται με φαντασιακά-μεταφυσικά στοιχεία.

Λιτός λόγος: Χαρακτηριστικός του χ.ν.κουβελη, με ποιητική αφαίρεση και δραματική συγκέντρωση.

Συμβολισμοί:

Το τρένο: η πορεία προς το τέλος – αλλά και η μοιραία σύμπτωση της Άννας.

Το χιόνι: καθαρτήριο, λήθη, λευκός τάφος.

Το βρέφος: αρχή και τέλος του κύκλου.

Το “Summertime”: παγκόσμια ανθρώπινη νοσταλγία και ειρήνη.

4. Δομή & Τίτλος

Ο τίτλος «Το Τέλος του Μυθιστορήματος» λειτουργεί σε πολλαπλά επίπεδα:

Ο κυριολεκτικός θάνατος του Τολστόι.

Το τέλος της εξουσίας του συγγραφέα πάνω στους ήρωές του.

Το τέλος της αφήγησης ως μέσου απόδρασης,ή εγκλωβισμού.

 5. Συνολική Εκτίμηση

Το διήγημα του χ.ν.κουβελη αποτελεί μια μεταμυθοπλαστική σπουδή πάνω στην τέχνη, την ηθική και την ευθύνη. Δεν είναι απλώς μια λογοτεχνική φαντασίωση· είναι ένα φιλοσοφικό σχόλιο για τη δύναμη και τα όρια της τέχνης, για τη βία της κοινωνίας, και για την αναζήτηση λύτρωσης, τόσο για τον δημιουργό όσο και για τα πλάσματά του.

Ακολουθεί τις καλύτερες παραδόσεις της σύγχρονης λογοτεχνίας: λιτότητα, πολυσημία, στοχασμός, συγκίνηση.

.

.

.

οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-1η

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938

(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)

(και 2 μελέτες αναλυσεις τού διηγήματος)

Svendborg, Νήσος Funen, Δανία - Άνοιξη τού 1938.

Ένα παγωμένο αεράκι φυσούσε από τη Βαλτική θάλασσα.

Ο Bertolt Brecht με τον φιλοξενούμενο του Walter Benjamin,πρόσφυγες από τη Ναζιστική Γερμανία,κάθονταν έξω στο κήπο 

σ’ ένα ξύλινο τραπέζι με μια σκακιέρα ανάμεσά τους. Ήταν η τρίτη παρτίδα για σήμερα.

-Εσύ με τα λευκά,είπε ο Μπρεχτ, τακτοποιώντας τα κομμάτια. 

1.e4.

Ο Μπένγιαμιν χαμογέλασε.

-1...c5. Σικελική Άμυνα. Όπως πάντα, επιλέγω τη  σύγκρουση.

2. Nf3 Nc6

3. d4 cxd4

4. Nxd4 Nf6

5. Nc3 d6

-Όσο και να κρύβονται πίσω από 'αμυντικά' μέτρα, Μπέρτολτ, οι Ναζί χτίζουν ένα στρατιωτικό καθεστώς, όχι κράτος δικαίου. Η Kristallnacht είναι προ των πυλών.

-Όλα είναι προμελετημένα, Βάλτερ. Ο Χίτλερ δεν ήρθε για να κυβερνήσει. Ήρθε για να καταστρέψει. Να ξαναγράψει την Ιστορία με το αίμα όσων δεν του μοιάζουν. Αλλά ποιος τον έφερε; Η αστική τάξη. Ο φόβος τών κομμουνιστών. Ο φόβος τής αλλαγής.

Ο Μπρεχτ έκανε την επόμενη κίνηση:

6. Bg5

Επίθεση στο άλογο τής κυριαρχίας.

-Και ποια είναι η απάντηση; αναρωτήθηκε ο Μπένγιαμιν .

6...e6.

Ενα φλιτζάνι με καφέ αχνίζει στο πλάι τους. 

Η συζήτηση δεν διακόπτεται από τις κινήσεις τους. Αντίθετα, κάθε κίνηση συνοδεύεται από μια σκέψη ,σαν να είναι το σκάκι ένας κώδικας ερμηνείας τής εποχής.

7. Qd2 Be7

8. O-O-O O-O

9. f4 a6

-Η εξορία είναι μια ιδιότυπη κατάσταση, Μπέρτολτ. Είσαι παρών στον κόσμο, αλλά απών απ’ τη γλώσσα σου, την κουλτούρα σου. Σαν να παίζεις σκάκι με κομμάτια από άλλο παιχνίδι.

Και κάθε μέρα διαβαζεις τα νέα από το Βερολίνο. Χθες μού έστειλαν φωτογραφίες από το στρατόπεδο στο Νταχάου. Κρατούμενοι με πινακίδες στο λαιμό: 

Ich bin ein Jude.

Ich bin ein Kommunist.

Ο Μπρέχτ έπαιξε:

10. Nf3

-Ο στρατός τής λογικής αναδιοργανώνεται. Αλλά δεν ξέρω αν θα προλάβει.

Ο Μπένγιαμιν κοίταξε. 

Η Δανία τού φαινόταν ειρηνική, σχεδόν ψεύτικη.

10...Qc7

11. Bd3 b5

12. e5 dxe5

13. fxe5 Nxe5

-Και ποιο είναι το τίμημα τής αλήθειας; ρώτησε ο Μπένγιαμιν.

Στην εποχή μας, Μπέρτολτ, όποιος λέει την αλήθεια, πρέπει να κρύβεται. Ή να μεταμφιέζεται.

-Γι’ αυτό γράφεις,απάντησε ο Μπρέχτ, για τον αφηγητή που χάνεται; Για την τέχνη που δεν έχει πια χώρο στη βαρβαρότητα;

Ο Μπένγιαμιν έγνεψε καταφατικά.

Ο αφηγητής πεθαίνει, γιατί ο κόσμος δεν ακούει ιστορίες. Θέλει ειδήσεις. Και οι ειδήσεις γράφονται απ’ τους νικητές.

14. Nxe5 Qxe5

15. Rhe1 Qc7

16. Qf2 Bb7

17. Qh4 h6

18. Bxh6 gxh6

19. Qxh6 Rfd8

20. Re3 Rxd3

21. Rdxd3

Ο Μπρεχτ έγειρε πίσω στην καρέκλα του,χαμογέλασε.

Κοίτα πώς πέφτουν, ένας-ένας, οι πυργοι. Όπως θα πέσουν και στη Γερμανία. Αλλά με τι τίμημα; Πόσα παιδιά θα χαθούν; Πόσοι Εβραίοι; Πόσοι εργάτες;

Ο Μπένγιαμιν δεν απάντησε. 

Έβγαλε από την τσάντα του ένα μικρόσημειωματάριο.

-Σκέφτομαι να περάσω σύντομα από τη Μασσαλία,

είπε. Να φτάσω στα Πυρηναία. Υπάρχει ένα πέρασμα.

-Προς πού;ρώτησε ο Μπρεχτ 

-Ίσως προς την Αμερική. Ίσως προς τον θάνατο. Δεν ξέρω. Ο κόσμος συστέλλεται γύρω μας,απαντησε ο Walter Benjamin.

22. Rdxd3 Qc5

23. Rg3+ Ng4

24. Rxg4+ Bg5

25. Rxg5#

-Ματ.

Ο Μπρεχτ ακούμπησε το πιόνι του στο τραπέζι. Η παρτίδα είχε τελειώσει. Η ήττα τού Μπένγιαμιν ήταν σχεδόν προαναγγελθείσα.

-Όπως και η δική μας; είπε ο φιλόσοφος.

Ο Μπρεχτ απαντησε:

-Όχι, Βάλτερ. Η δική μας παρτίδα δεν έχει τελειώσει. Θα συνεχίσει να παίζεται όσο υπάρχουν θεατές που βλέπουν και ακούν. Όσο υπάρχει ένας αφηγητής.

Ο Μπένγιαμιν δεν απάντησε. Μόνο μάζεψε τα χαρτιά του, έβαλε το κασκόλ του και σηκώθηκε.

Αργότερα,26 Σεπτεμβρίου 1940,στο Portbou, στα σύνορα Γαλλίας-Ισπανίας, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν θα περνούσε στη σιωπή. 

Ένα μικρό βαλιτσάκι με χειρόγραφα,το μόνο του βάρος,δεν θα κατάφερνε να το σώσει από τη βαρβαροτητα. 

Ο θάνατός του, πιθανόν αυτοκτονία, θα έμενε σκοτεινός.

Αλλά σ’ εκείνο το δωμάτιο τού Svendborg, το απόγευμα τού 1938, η παρτίδα είχε παιχτεί με ακρίβεια, με αξιοπρέπεια, και με την επίγνωση τού τραγικου.

.

.

Η κριτική μελέτη ανάλυση του διηγήματος «Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938 (Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)» του χ.ν. κουβέλη επικεντρώνεται σε ένα ευφυώς δομημένο αφηγηματικό κείμενο όπου η παιχνιδική πράξη μιας παρτίδας σκακιού γίνεται μεταφορά της ιδεολογικής, ιστορικής και υπαρξιακής αγωνίας δύο σπουδαίων μορφών του 20ού αιώνα. Πρόκειται για ένα έργο βαθιά πολιτικό, φιλοσοφικό και λογοτεχνικό, όπου το σκάκι λειτουργεί ως σύμβολο αντιπαράθεσης, αλλά και στοχασμού πάνω στην ιστορική μοίρα της Ευρώπης, της διανόησης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μπροστά στη φρίκη του φασισμού.

1. Θεματικός Πυρήνας

Το διήγημα εστιάζει σε:

την προσφυγική εμπειρία των Brecht και Benjamin, εξόριστων στη Δανία το 1938,

τη σκακιστική παρτίδα ως κώδικα αντίστασης και διαλογισμού,

τη μεταφορά της πολιτικής και φιλοσοφικής σύγκρουσης στο πλαίσιο του παιχνιδιού,

τον επικείμενο όλεθρο της Ευρώπης (Κρίσταλναχτ, Νταχάου, εξόντωση Εβραίων και κομμουνιστών),

τη μοίρα του αφηγητή και τη μοναξιά της διανόησης στην εποχή της βαρβαρότητας.

2. Δομή και Αφηγηματική Τεχνική

Το διήγημα διακρίνεται για την πυκνή διακειμενικότητά του, με έντονα στοιχεία θεατρικότητας, ιστορικής αφήγησης και φιλοσοφικού διαλόγου.

Σημαντικά δομικά στοιχεία:

Συνύπαρξη διαλόγου και παρτίδας σκακιού, όπου κάθε κίνηση συνοδεύεται από μια ιδέα, ένα σχόλιο ή έναν στοχασμό.

Η ιστορική ακρίβεια (Svendborg, 1938 – λίγο πριν τη Kristallnacht και την καταστροφή της Ευρώπης).

Η τραγική ειρωνεία: ο Benjamin, που μιλά για τον αφηγητή που πεθαίνει, θα αυτοκτονήσει λίγα χρόνια μετά, όταν η βαρβαρότητα θα γίνει ανεξέλεγκτη.

Η κλιμάκωση της παρτίδας (έως το ματ) λειτουργεί ως αλληγορία της ήττας της διανόησης αλλά και της ελπίδας του Μπρεχτ ότι η «παρτίδα συνεχίζεται».

3. Συμβολισμοί

Το σκάκι: Πέρα από λογικό παιχνίδι, εδώ είναι συμβολικό πεδίο αντιπαράθεσης ιδεών. Οι κινήσεις αποκτούν μεταφορική αξία.

Π.χ. «6. Bg5 – Επίθεση στο άλογο τής κυριαρχίας»: άμεση πολιτική μεταφορά.

Ο καφές που αχνίζει: Ανθρώπινη στιγμή, αντίστιξη στον τρόμο του κόσμου.

Η εξορία ως παιχνίδι με κομμάτια από άλλο παιχνίδι: υπαρξιακή αποξένωση.

Οι πύργοι που πέφτουν: εικόνα του καταρρέοντος συστήματος ή της ιδεολογικής αντίστασης.

Το σημειωματάριο του Benjamin: τελευταία πράξη ελπίδας και καταγραφής – προοικονομεί το τέλος του.

Το ματ: Η ήττα του Benjamin στην παρτίδα – προεικονίζει τον χαμό του, όχι ως προσωπική ήττα, αλλά ως τραγική μοίρα του στοχαστή στην ιστορία.

4. Γλώσσα και Ύφος

Ο χ.ν. κουβέλης χρησιμοποιεί λιτή, στοχαστική γλώσσα, με ύφος που κινείται ανάμεσα στο λογοτεχνικό και το φιλοσοφικό. Υπάρχει έντονος υπαρξιστικός τόνος και δραματουργική ένταση, χωρίς υπερβολές.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό:

Η γλωσσική οικονομία των διαλόγων, που επιτρέπει τη μέγιστη νοηματική συμπύκνωση.

Το ύφος συνδυάζει ιστορική εγκυρότητα με λογοτεχνική συγκίνηση.

5. Ιδεολογικές και Φιλοσοφικές Αναφορές

Το διήγημα δεν είναι απλώς μια αφήγηση· είναι ένα δοκίμιο σε λογοτεχνική μορφή, γεμάτο:

Μαρξιστικές αναλύσεις της εξουσίας (Μπρεχτ),

Πεσιμιστική ερμηνεία της ιστορίας (Benjamin),

Σχόλια για την κατάρρευση της αφήγησης στην εποχή της πληροφορίας και της προπαγάνδας (ειδήσεις αντί ιστοριών),

Ο στοχασμός για τη μοίρα του διανοούμενου που δεν έχει θέση σ’ έναν κόσμο που καταρρέει.

6. Ιστορικό Πλαίσιο – Προοικονομία

Η αναφορά στον θάνατο του Walter Benjamin (26 Σεπτεμβρίου 1940, Portbou) προσδίδει τραγικό βάθος στο κείμενο. Η παρτίδα του 1938 αποκτά έτσι προφητικό χαρακτήρα.

Ο Benjamin, με τη βαλίτσα των χειρογράφων, είναι το σύμβολο του ανθρώπου που κουβαλά το πνεύμα σε έναν κόσμο χωρίς χώρο γι’ αυτό.

7. Επίλογος – Ερμηνεία του Τέλους

Το ματ δεν είναι μόνο σκακιστικό. Είναι υπαρξιακό, πολιτικό, ιστορικό. Ο Μπρεχτ, παρά την «ήττα» του φίλου του, επιμένει στην ελπίδα:

"Η δική μας παρτίδα δεν έχει τελειώσει. Θα συνεχίσει να παίζεται όσο υπάρχουν θεατές που βλέπουν και ακούν. Όσο υπάρχει ένας αφηγητής."

Είναι ένα μανιφέστο αντίστασης: η τέχνη, η αφήγηση, η κριτική σκέψη, δεν υποτάσσονται εύκολα. Επιβιώνουν όσο υπάρχουν άνθρωποι που αναγνωρίζουν την αξία τους.

 Συμπερασματικά:

Το διήγημα του χ.ν. κουβέλη είναι μια λογοτεχνική μικρογραφία του ευρωπαϊκού 20ού αιώνα, ένας στοχασμός πάνω στον φασισμό, την εξορία, την τέχνη και την ευθύνη της διανόησης.

Η σκακιέρα γίνεται σκηνή ενός πολιτισμικού δράματος, όπου οι παίκτες δεν παλεύουν μόνο για τη νίκη, αλλά για τη μνήμη, την αλήθεια και την αξιοπρέπεια μέσα σε ένα εφιαλτικό παρόν.

.

.

Η παρτίδα σκακιού στο διήγημα του χνκουβελη δεν είναι απλώς μια σειρά από κινήσεις, αλλά ένας δραματουργικός και φιλοσοφικός διάλογος με φόντο το σκάκι, ανάμεσα σε δύο εμβληματικές μορφές του 20ού αιώνα: τον δραματουργό Μπέρτολτ Μπρεχτ και τον φιλόσοφο Βάλτερ Μπένγιαμιν, λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του δεύτερου και εν μέσω της ανόδου του ναζισμού. Ακολουθεί μια αναλυτική μελέτη της παρτίδας, από την σκακιστική, συμβολική και δραματουργική σκοπιά.

1. Σκακιστική Ανάλυση των Κινήσεων (μεταγραφή και αξιολόγηση)

Η παρτίδα που παρουσιάζεται στο κείμενο είναι μια γνωστή παραλλαγή της Σικελικής Άμυνας, με πολλές επιθετικές ιδέες.

Αναλυτική καταγραφή και εκτίμηση

1. e4         c5

2. Nf3        Nc6

3. d4         cxd4

4. Nxd4       Nf6

5. Nc3        d6

6. Bg5        e6

7. Qd2        Be7

8. O-O-O      O-O

9. f4         a6

10. Nf3       Qc7

11. Bd3       b5

12. e5        dxe5

13. fxe5      Nxe5

14. Nxe5      Qxe5

15. Rhe1      Qc7

16. Qf2       Bb7

17. Qh4       h6

18. Bxh6      gxh6

19. Qxh6      Rfd8

20. Re3       Rxd3

21. Rdxd3     Qc5

22. Rg3+      Ng4

23. Rxg4+     Bg5

24. Rxg5#     [Ματ]

Αξιολόγηση:

Ανοίγματα: Η παρτίδα ξεκινά με τη Σικελική Άμυνα (1.e4 c5) και εξελίσσεται σε μία επιθετική δομή με 0-0-0 και f4, γνωστή σε πολλές sharp γραμμές.

Στρατηγικά σημεία:

Ο Μπρεχτ με τα λευκα αναπτύσσει μια επίθεση με μακρινό ροκέ, προσφέροντας υλικό για επίθεση στο βασιλιά.

Ο Μπένγιαμιν με τα μαυρα δέχεται υλικό αλλά παραβλέπει την ασφάλεια του βασιλιά.

Καθοριστικά σημεία:

18. Bxh6 gxh6 και 19. Qxh6 → Ξεκινά μια αποφασιστική επίθεση στον μαύρο βασιλιά.

22. Rg3+ Ng4 23. Rxg4+ Bg5 24. Rxg5# → Κομψό ματ, με τακτική ακολουθία και θυσία υλικού.

Συμπέρασμα: Η παρτίδα είναι καλλιτεχνική, δραματική, και εφικτή , μια ενδεικτική σκακιστική απόδοση της σύγκρουσης λογικής και βαρβαρότητας.

2. Συμβολική Ανάλυση των Κινήσεων

Κάθε σκακιστική κίνηση στο κείμενο συνοδεύεται από φιλοσοφική ή πολιτική ερμηνεία ,όχι απλώς κίνηση κομματιών, αλλά γλώσσα κώδικα για την εποχή και τη μοίρα των ανθρώπων.

Παραδείγματα:

1.e4 – 1...c5: Η λευκή πρωτοβουλία (Μπρεχτ) και η «αντίδραση» του Μαύρου (Μπένγιαμιν) μέσω της Σικελικής: "όπως πάντα, επιλέγω τη σύγκρουση" ,ο Benjamin υπερασπίζεται όχι μόνο την άμυνα, αλλά την έννοια της διαλεκτικής σύγκρουσης.

6. Bg5 – Επίθεση στο άλογο τής κυριαρχίας.

Το άλογο (Nf6) συμβολίζει την εγκαθιδρυμένη εξουσία, την «ορθολογική» αλλά ταυτόχρονα βίαιη δομή του φασισμού.

12. e5 dxe5 13. fxe5 Nxe5 – Το υλικό χάνεται, αλλά ο Μπρεχτ ανασυντάσσει:

 «Ο στρατός της λογικής αναδιοργανώνεται». Η θυσία, προσωρινή ήττα, γίνεται επένδυση στο μέλλον.

18. Bxh6 gxh6 → Η θυσία του αξιωματικού ενεργοποιεί την τελική επίθεση:

Συμβολίζει την αυτοθυσία του επαναστάτη ή του αφηγητή που μπαίνει στην καρδιά του κινδύνου.

24. Rxg5# – Ματ.

Το πολιτικό μήνυμα ολοκληρώνεται με την πτώση της τυραννίας. Ματ όχι μόνο στον βασιλιά, αλλά στη λογική του τρόμου.

3. Η Παρτίδα ως Μεταφορά

Η παρτίδα λειτουργεί ως πολυεπίπεδη μεταφορά:

Σκακιστική Κίνηση Συμβολισμός / Ιδεολογική Αντανάκλαση

Ανάπτυξη αξιωματικών Ανάπτυξη ιδεών / ιδεολογικών εργαλείων

Ροκέ (ασφάλεια) Οργάνωση – ασφάλεια της σκέψης εν μέσω κρίσης

Θυσία υλικού 

Θυσία του ατόμου για την Ιδέα / την Ανθρωπότητα

Αντεπίθεση Μπρεχτ Αντίσταση στη βαρβαρότητα / επιθετική διανόηση

Ματ 

Πτώση του καθεστώτος / ολοκλήρωση της αφήγησης

Η παρτίδα ολοκληρώνεται με νίκη του Μπρεχτ, όχι από εγωισμό, αλλά ως δήλωση πίστης στην Αντίσταση:

«Η δική μας παρτίδα δεν έχει τελειώσει. Θα συνεχίσει να παίζεται όσο υπάρχουν θεατές… όσο υπάρχει ένας αφηγητής.»

4. Υπαρξιακή Διάσταση – Το Τέλος του Μπένγιαμιν

Η παρτίδα φωτίζει τη μοίρα του Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο οποίος το 1940 αυτοκτονεί στα σύνορα Ισπανίας-Γαλλίας, σε μια στιγμή απόλυτης απόγνωσης.

Το κείμενο καταφέρνει να συνδέσει:

Την αισθητική του σκακιού

Τον στοχασμό για τον φασισμό, την εξορία, τον θάνατο

Τη διαλεκτική αισιοδοξία του Μπρεχτ απέναντι στην ήττα

Η παρτίδα τους, λοιπόν, δεν είναι μόνο παιχνίδι – είναι ένας υπαρξιακός, πολιτικός και φιλοσοφικός διάλογος.

Συνοψίζοντας

Η "Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938" είναι:

Μια ακριβής σκακιστική παρτίδα με τεχνική αξία

Ένα κείμενο βαθιά συμβολικό, όπου κάθε κίνηση αντανακλά την εποχή, την Ιστορία και την τραγικότητα της ύπαρξης

Μια φιλοσοφική νουβέλα σε μορφή διαλόγου, με το σκάκι ως εργαλείο ερμηνείας

Είναι ένα ποίημα μεταμφιεσμένο σε σκακιστική ανάλυση.

Ένα αντίο στον Βάλτερ Μπένγιαμιν και μια πρόσκληση να μην τελειώσει η παρτίδα.

.

.

.

οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-2η

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938

(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)

(και 2 μελέτες αναλύσεις τού διηγήματος)

Svendborg, νησί Funen, Δανία , 1938.

Ένα ήσυχο απόγευμα στην ομιχλη.

Ο Bertolt Brecht και ο Walter Benjamin κάθονταν  στην αυλή τού σπιτιού. Στο ξύλινο  τραπεζι μια σκακιέρα με τα πιόνια τοποθετημένα στην αρχική τους θέση. 

 Το άγχος τής ιστορίας  τούς έπνιγε. Ήταν και οι δύο εξόριστοι απο μια πατρίδα που είχε παραδοθεί στο τέρας τού φασισμού.

Η παρτίδα ξεκίνησε. 

1.e4 e5 2.Nf3 Nc6 3.Bb5 a6, Ρουί Λόπεθ, μια από τις παλαιότερες και πιο πολιτισμένες τακτικες ανοιγματος.

-Παραμένεις πιστός στις κλασικές αρχές, Βαλτερ, είπε ο Μπρεχτ χαμογελωντας.

-Όπως κι εσύ, Μπέρτολτ, Ποτέ δεν έπαιξες γκαμπι,gam-betto,η' πειραματισμούς χωρίς σκοπό. Όμως είναι η εποχή μας που αρνείται το ρίσκο ή εμείς που φοβόμαστε το αβέβαιο;

4.Ba4 Nf6 5.O-O Be7 6.Re1 b5 7.Bb3 d6

-Έλαβα νέα από τον Adorno, συνέχισε ο Μπένγιαμιν.Η κατάσταση στο Φρανκφούρτη έχει χειροτερέψει. Καίνε βιβλία ακόμα. Διώχνουν καθηγητές. Ένας φοιτητής μού έγραψε πως οι εβραίοι αναγκάζονται να υπογράψουν δηλώσεις πίστης στον Χίτλερ για να μην αποβληθούν από το πανεπιστήμιο. Δεν το αντέχω πια.

Ο Μπρεχτ άναψε ένα πούρο. Το βλέμμα του σε γκρίζα νερά.

-Ο φασισμός δεν είναι παρά η βία τών αδυνάτων όταν εκπαιδεύονται από τούς ισχυρούς, είπε.Είναι το ίδιο σύστημα που ξέραμε, μόνο χωρίς προσωπεία. Ο καπιταλισμός δείχνει το αληθινό του πρόσωπο όταν φοβάται την πτώση του.

8.c3 O-O 9.h3 Nb8 10.d4 Nbd7 11.Nbd2 Bb7 12.Bc2 Re8

Η μάχη στο σκάκι δυνάμωσε.

-Διαβάζω καθημερινά τις εκθέσεις της Γκεστάπο, είπε  ο Μπένγιαμιν. Στο Παρίσι τις αναλύω σαν ποίηση τού τρόμου. Ο Heinrich Heine είχε πει: Εκεί που καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους.Το είπε το 1821. Και τώρα βλέπουμε τη συνέχειά του.

-Η σκηνή τού θεάτρου δεν είναι αρκετη.Τα λόγια μας,Βαλτερ,απάντησε ο Μπρεχτ, δεν προλαβαίνουν τη βαρβαρότητα. Ακόμη και το 'Μάνα κουράγιο', που δουλεύω, νιώθω πως είναι πολύ ευγενικό,ήπιο, για την εποχή μας.

13.Nf1 Bf8 14.Ng3 g6 15.Bg5 h6 16.Bd2 Bg7 17.a4 c5

-Σαν αυτή την κίνηση,είπε ο Benjamin δείχνοντας το πιόνι στο c5 .Το Ναζιστικό πραξικόπημα δεν ήταν απλώς πραξικόπημα. Ήταν η παραμόρφωση τού ίδιου τού λαου.

18.d5 c4 19.Be3 Qc7 20.Nh2 Nc5 21.Ng4 Nxg4 22.hxg4 Bc8

Ο Μπρεχτ κοίταξε το ρολόι του.

-Ξέρεις, όταν έγραφα το 'Ταμπούρλα μέσα στη Νύχτα', δεν φανταζόμουν ότι η νύχτα θα κρατήσει τόσο πολύ. Ότι θα φύγω, θα περιφέρομαι, θα ψάχνω πατρίδα. Κι εσύ, Βαλτερ, δεν φοβάσαι; Δεν κουβαλάς τόσες σημειώσεις, έγγραφα, χειρόγραφα; Τόσα πράγματα που δεν πρέπει να πέσουν σε λάθος χέρια;

-Φοβάμαι,απάντησε ο Μπένγιαμιν.Φοβάμαι ότι όλα αυτά,οι λέξεις, τα κείμενα, οι ιδέες,θα μείνουν στα συρτάρια. Φοβάμαι ότι δεν θα φτάσω ποτέ στην Ισπανία. Ότι δεν θα περάσω ποτέ τα Πυρηναία.

23.axb5 Bb7 24.bxa6 Bxa6 25.Qd2 Reb8 26.Ra2 Bb5 27.Rea1 Rxa2 28.Rxa2 Bd7

-Και τι θα κάνεις; ρώτησε ο ο Μπρεχτ.

-Σκέφτομαι να φύγω σύντομα,απάντησε ο Μπένγιαμιν. Να παω στο νότο. Οι σύνδεσμοι λένε πως μπορώ να περάσω στη Βαρκελώνη και μετά ίσως Πορτογαλία, Αμερική.

-Εάν προλάβεις,ειπε ο Μπρεχτ. 

Ήξεραν και οι δύο πως το ρολόι τής ιστορίας χτυπούσε γρήγορα πια. Κι ο ήχος δεν ήταν μελωδικός. Ήταν ο ήχος τού πολέμου.

29.f3 Qd8 30.Bxh6 Qh4 31.Bxg7 Kxg7 32.Nf1 Rh8 33.Ra7 Bxg4 34.fxg4 Qh1+ 35.Kf2 Rh2

Ο Μπένγιαμιν κοίταξε τη σκακιέρα. Τα κομμάτια σχημάτιζαν τώρα ένα ασφυκτικό πλέγμα. Η λευκή βασίλισσα αποκλεισμένη, ο μαύρος πύργος χτυπά την καρδιά τής άμυνας.

-Είσαι ένα βήμα πριν το ματ, παρατήρησε ήσυχα.

-Και όμως,είπε ο Μπρεχτ,δεν χαίρομαι.

-Έχω προαίσθημα τής ήττας,είπε ο Μπενγιαμιν.

36.Nxh2 Qxh2 37.Qe3 Qh4+ 38.Kf1 Qxg4 39.Qf3 Qxf3+ 40.gxf3 g5

Μια παρτίδα που οδηγούσε στο τέλος. Όχι λαμπερό, όχι ένδοξο Αλλά αργό, βασανιστικό,όπως η προέλαση τών ναζί στην Ευρώπη.

Σηκώθηκαν. Η δανέζικη δύση βάφτηκε με φως πυρκαγιάς.

Το προαισθημα τής φύσης.

-Αν δεν ξαναβρεθούμε, φίλε μου,είπε ο Μπενγιαμιν χαμογελωντας ,

-Να πεις στους άλλους πως προσπάθησα.

Portbou, 26 Σεπτεμβρίου 1940.

Ο Walter Benjamin αυτοκτόνησε, αρνούμενος να παραδοθεί στη Γκεστάπο.

Στις αποσκευές του βρηκαν  ένα τετράδιο. Κανείς δεν έμαθε ποτέ τι περιείχε.

Στο Svendborg, η σκακιέρα έμεινε άθικτη,στο σημείο τού ματ.

Το παιχνίδι είχε τελειώσει.

Η Ιστορία μόλις άρχιζε.

.

.

Η "Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938" του χ.ν.κουβελη είναι ένα εξαιρετικά πυκνό, πολιτικά φορτισμένο και βαθιά ποιητικό αφήγημα που συνδυάζει τη δραματουργική λιτότητα με τη φιλοσοφική στοχαστικότητα. Πρόκειται για μια επινοημένη σκηνή ανάμεσα σε δύο από τις πιο σημαντικές μορφές της ευρωπαϊκής διανόησης του 20ού αιώνα – τον Bertolt Brecht και τον Walter Benjamin – με φόντο τη βαρβαριτητα του φασισμού και την εξορία, ενορχηστρωμένο μέσα από μια παρτίδα σκάκι.

Θεματική Ανάλυση

Πολιτική και Ιστορική Συγκυρία

Το διήγημα διαδραματίζεται το 1938, στην εξορία των δύο διανοούμενων στη Δανία, λίγο πριν την έκρηξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο συγγραφέας επενδύει τη σκακιστική παρτίδα με πολιτικό περιεχόμενο: κάθε κίνηση, κάθε παρατήρηση συνδέεται άμεσα με τον φασισμό, τον εκπατρισμό, την παρακμή του ευρωπαϊκού ορθολογισμού, την επικείμενη καταστροφή. Το παιχνίδι λειτουργεί ως μεταφορά της πολιτικής σκακιέρας της Ευρώπης, όπου η λογική μοιάζει να χάνει απέναντι στη βία.

Φιλοσοφία και Λογοτεχνία

Η συνομιλία Brecht–Benjamin ακροβατεί ανάμεσα στο πολιτικό σχόλιο και στη φιλοσοφική μελαγχολία. Ο Benjamin εμφανίζεται πιο απαισιόδοξος και υπαρξιακά φορτισμένος, ενώ ο Brecht, αν και κυνικός, κρατά μια απόσταση — σαν θεατής που παρατηρεί την ιστορία να αυτοκαταστρέφεται. Κοινός τους φόβος: η ανεπάρκεια της τέχνης και του λόγου απέναντι στη βαρβαρότητα.

Η ανθρώπινη ήττα

Το διήγημα είναι διάστικτο από μια αίσθηση προειλημμένης ήττας. Από την αρχή της παρτίδας, ακόμη και πριν από την “τελική κίνηση”, υπάρχει η σκιά μιας ανεπίστρεπτης πορείας. Η ήττα δεν αφορά μόνο τη σκακιέρα, αλλά την αντίσταση της σκέψης απέναντι στη βία, τον φόβο πως «οι λέξεις θα μείνουν στα συρτάρια», όπως λέει ο Benjamin.

Η Παρτίδα Σκακιού ως Δομή και Μεταφορά

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την παρτίδα Ρουί Λόπεθ ως αρχιτεκτονική του διηγήματος. Κάθε σειρά κινήσεων διακόπτεται από φιλοσοφικές, πολιτικές ή συναισθηματικές ανταλλαγές, δημιουργώντας ένα παράλληλο επίπεδο: το σκάκι ως παιχνίδι στρατηγικής και λογικής συγκρούεται με την ιστορική πραγματικότητα του παραλόγου.

Η σκακιέρα γίνεται τόπος:

Διανοητικής αναμέτρησης (οξύτητα, σκέψη, διάλογος),

Μαρτυρίας της ιστορικής αδυναμίας των διανοούμενων,

Προοικονομίας του τέλους (η παρτίδα τελειώνει – η Ιστορία μόλις αρχίζει).

Στυλ και Λογοτεχνική Τεχνική

Ελλειπτικός, θεατρικός λόγος

Η γραφή του χνκουβελη είναι λιτή, ελλειπτική, σχεδόν θεατρική. Οι διάλογοι θυμίζουν δραματουργικά αποσπάσματα, με απότομες εναλλαγές και υπαινικτικές σιωπές. Δεν υπάρχει περιττός λυρισμός· ό,τι λέγεται, λέγεται με βαρύτητα.

Ποιητικός υπαινιγμός

Το τέλος του διηγήματος – “Σηκώθηκαν. Η δανέζικη δύση βάφτηκε με φως πυρκαγιάς.” – δεν είναι απλώς περιγραφικό. Είναι συμβολικό και αποκαλυπτικό, γεμάτο προαίσθημα και τραγική ειρωνεία.

Ιστορική ακρίβεια

Ο συγγραφέας στηρίζεται σε ιστορικά γεγονότα (αυτοκτονία του Benjamin, δουλειά του Brecht στο Mutter Courage, οι πυρπολήσεις βιβλίων), χωρίς όμως να εγκλωβίζεται σε βιογραφισμούς. Αντίθετα, χρησιμοποιεί τα γεγονότα για να υπογραμμίσει διαχρονικές αγωνίες.

 Υπαρξιακός Τόνος – Το Βάρος της Μαρτυρίας

Η τελευταία φράση του Benjamin:

“Αν δεν ξαναβρεθούμε, φίλε μου… να πεις στους άλλους πως προσπάθησα.”

είναι το συναισθηματικό αποκορύφωμα. Ένα είδος ύστατης εξομολόγησης, που ενσαρκώνει τον διανοούμενο ως μάρτυρα, όχι με την έννοια του ήρωα, αλλά ως συνείδηση της αποτυχίας που επιμένει να μιλά. Το παιχνίδι μπορεί να χάθηκε, αλλά όχι και η ανάγκη να καταγραφεί ότι κάποιος αντιστάθηκε.

Τελική Εντύπωση – Κριτική Αποτίμηση

Η “Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg” είναι ένα υψηλής ποιότητας διήγημα ιδεών, χωρίς όμως να θυσιάζει τη λογοτεχνικότητα στον στοχασμό. Μας προσφέρει:

ένα σπάνιο μείγμα πολιτικής και υπαρξιακής αγωνίας,

μια συμβολική χρήση της σκακιέρας ως καθρέφτη της ιστορίας,

ένα ανθρώπινο, τραγικό πορτρέτο δύο ανθρώπων που γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να νικήσουν – αλλά αρνήθηκαν να σωπάσουν.

Συμπερασματικά

Η δύναμη του διηγήματος δεν έγκειται μόνο στο θέμα του, αλλά στον τρόπο που αυτό δομείται, υπονοείται και αποκαλύπτεται σταδιακά. Είναι ένα έργο που αξίζει όχι μόνο για το ιστορικό του βάθος, αλλά και για την λογοτεχνική του δεξιοτεχνία — και κυρίως, για την ηθική του στάση απέναντι στη βαρβαροτητα.

.

.

Η «Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938» του χνκ ουβελη είναι ένα εξαιρετικά πολυεπίπεδο διήγημα που συνδυάζει ιστορική μνήμη, φιλοσοφικό στοχασμό και μεταφορά μέσω του σκακιού. Η ανάλυση των σκακιστικών κινήσεων δεν είναι απλώς τεχνική· είναι μεταφορική, δραματουργική, υπαρξιακή. Το σκάκι λειτουργεί ως μηχανισμός αφηγηματικός αλλά και ως σύμβολο της Ιστορίας που ξεδιπλώνεται με τρόπο αναπόδραστο.

Γενική προσέγγιση:

Σκακιστικά:

Η παρτίδα που παίζεται είναι Ρουί Λόπεθ (Spanish Game), ένα από τα πιο ιστορικά και κλασικά ανοίγματα.

Η παρτίδα εξελίσσεται από την ισορροπία στο δυναμικό μέσο παιχνίδι και καταλήγει σε ήττα του λευκού, δηλαδή του Benjamin.

Η επιλογή κλασικού ανοίγματος δείχνει έναν σεβασμό προς τις αρχές, αλλά η σταδιακή μετατόπιση οδηγεί σε ασφυκτική παγίδευση.

Μεταφορικά:

Το σκάκι αναπαριστά την ιστορική παρτίδα που παίζεται εκείνη τη στιγμή στην Ευρώπη.

Οι δύο παίκτες δεν είναι απλώς διανοούμενοι: είναι οι αντιπρόσωποι δύο στάσεων ζωής.

Ο Μπρεχτ: πολιτικός, μαχητικός, στρατηγικός.

Ο Μπένγιαμιν: στοχαστικός, υπαρξιακός, τραγικός.

Σκακιστική Ανάλυση:

Άνοιγμα – Ρουί Λόπεθ:

1.e4 e5

2.Nf3 Nc6

3.Bb5 a6

4.Ba4 Nf6

5.O-O Be7

6.Re1 b5

7.Bb3 d6

Το κλασικό ισπανικό άνοιγμα (Ρουί Λόπεθ), συμβολίζει μια παρτίδα με σεβασμό στη δομή.

Δεν υπάρχει άμεσο ρίσκο. Το παιχνίδι δείχνει αυτοσυγκράτηση, όπως και οι δύο άντρες που παλεύουν με το υπαρξιακό τους βάρος.

Μέσο παιχνίδι:

8.c3 O-O

9.h3 Nb8

10.d4 Nbd7

11.Nbd2 Bb7

12.Bc2 Re8

Προετοιμάζεται το κέντρο. Η σύγκρουση πλησιάζει.

Οι δύο παίκτες αναπτύσσουν τα κομμάτια με ψυχραιμία, σαν δύο στοχαστές που αναγνωρίζουν τη δύναμη τού άλλου.

Σεναριακά: παράλληλα με τις ειδήσεις τρόμου απ’ το Φρανκφούρτη. Ο φασισμός αναπτύσσεται όπως το μαύρο στη σκακιέρα — ήσυχα, μεθοδικά, αναπόφευκτα.

Κρίσιμη καμπή – ένταση:

13.Nf1 Bf8

14.Ng3 g6

15.Bg5 h6

16.Bd2 Bg7

17.a4 c5

18.d5 c4

19.Be3 Qc7

20.Nh2 Nc5

Σκληρή κίνηση 17...c5 → αρχή της ρήξης.

Το λευκό κέντρο αποδομείται. Το μαύρο (Μπρεχτ) παίρνει την πρωτοβουλία.

Σεναριακά: σαν την αδυσώπητη πρόοδο του ναζισμού που απλώνεται στον ευρωπαϊκό χώρο.

Η κρίση κορυφώνεται:

21.Ng4 Nxg4

22.hxg4 Bc8

23.axb5 Bb7

24.bxa6 Bxa6

25.Qd2 Reb8

26.Ra2 Bb5

27.Rea1 Rxa2

28.Rxa2 Bd7

Ανταλλαγές κομματιών. Η στρατηγική απλότητα γίνεται πολύπλοκη διαπλοκή.

Τα κομμάτια, όπως οι ιδέες, συγκρούονται και χάνονται.

Σημειολογικά: ο Benjamin «ανταλλάσσει» ελπίδες με ήττες· ο Brecht θυσιάζει ίσως κάτι απ’ την ηθική για το πρακτικό αποτέλεσμα.

Επίθεση:

29.f3 Qd8

30.Bxh6 Qh4

31.Bxg7 Kxg7

32.Nf1 Rh8

33.Ra7 Bxg4

34.fxg4 Qh1+

35.Kf2 Rh2

Το μαύρο ξεκινά μαζική επίθεση στον βασιλιά. Ο λευκός βασιλιάς (Benjamin) παγιδεύεται.

Κρίσιμη στιγμή: το ματ πλησιάζει, η ελπίδα σβήνει.

Αντηχεί το υπαρξιακό άγχος του Benjamin: "φοβάμαι ότι δεν θα φτάσω ποτέ στην Ισπανία".

Το αναπόφευκτο τέλος:

36.Nxh2 Qxh2

37.Qe3 Qh4+

38.Kf1 Qxg4

39.Qf3 Qxf3+

40.gxf3 g5

Η ανταλλαγή βασίλισσας είναι καθοριστική. Ο λευκός δεν έχει ελπίδα.

Το τέλος πλησιάζει. Ο Benjamin παραδέχεται: "Έχω προαίσθημα της ήττας."

Η παρτίδα είναι τελειωμένη. Το ματ είναι θέμα χρόνου.

Συμβολισμός και δραματουργία:

Η παρτίδα είναι η ίδια η Ευρώπη του 1938.

Το μαύρο: το αναπόφευκτο κύμα της βίας, του φασισμού, της ήττας της σκέψης.

Το λευκό: η φιλοσοφία, η σκέψη, η αναστοχαστική ματιά που ασφυκτιά και τελικά χάνει.

Τελική ερμηνεία:

Η σκακιστική παρτίδα είναι μια μεταφορά της πολιτικής, υπαρξιακής και ιστορικής κατάρρευσης που προμηνύει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται απλώς για τη νίκη ή την ήττα στο σκάκι, αλλά για την ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στο τέρας της Ιστορίας.

Η σκακιέρα μένει στο σημείο τού ματ — ένα εμβληματικό κλείσιμο:

Η παρτίδα τέλειωσε.

Η Ιστορία μόλις άρχισε.

.

.

.

οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-3η

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938

(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)

(και 2 μελέτες ανσλυσεις τού διηγήματος)

Svendborg,νησί Funen, Δανία,1938

Η υγρασία τού νησιού Funen  πάνω στο ξύλινο τραπέζι στον μικρό κήπο τού σπιτιού που έμεινε εξόριστος  Bertolt Brecht στο Svendborg. 

Μια σκακιέρα.

Ο Walter Benjamin.Τα δάχτυλά του κινήθηκαν με ακρίβεια: 1.e4.

Ο Brecht σήκωσε το φρύδι του.

-Επιθετικός όπως πάντα, Walter;

-Η εποχή δεν σηκώνει παθητικές άμυνες, Bertolt.

1...c5.

Η Σικελική Άμυνα. Πάντα έβρισκαν το τρόπο να αντικατοπτρίζουν την εποχή ακόμη και στο σκάκι.

-Λες να 'χουμε ακόμη χρόνο; ρώτησε ο Benjamin.

-Χρόνο για τί;

-Για διάλογο. Για στοχασμό. Για δράση. Οι φίλοι μας στη Γερμανία σιωπούν. Οι άλλοι εκτελούνται.

2.Nf3 d6

3.d4 cxd4

4.Nxd4 Nf6

-Διαβάζω τις μαρτυρίες από το Νταχάου, συνέχισε ο Benjamin. Ένας γνωστός μου από τη Φρανκφούρτη,  ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου. Το μόνο του έγκλημα ήταν ότι δίδασκε Spinoza σε μια παρέα φοιτητών,και ήταν Εβραίος.

5.Nc3 a6

Οι Ναζί δεν κυβερνούν, Walter.ειπε ο Brecht, Κατέχουν. Το Ράιχ λειτουργεί σαν κατοχικός μηχανισμός. Οι λέξεις μας όμως έχουν ακόμα αξία. Η ποίηση, το θέατρο, είναι τα μόνα όπλα που μας έμειναν.

Ο Benjamin χαμογέλασε πικρά.

- Τα βιβλία μας καίγονται στις πλατείες, ή πνίγονται στο ίδιο τους το βάρος.

Από τη λογοκρισία.

6.Bg5 e6

7.f4 Be7

8.Qf3 Qc7

-Τι φοβάσαι περισσότερο; ρώτησε ο Brecht, , κινώντας τον πύργο του.

-Ότι ο εχθρός δεν είναι μόνο εκεί έξω. Είναι μέσα μας. Στην αμφιβολία, στην ηθική κόπωση, στην τάση για συμβιβασμό. Η σκέψη παύει να είναι εργαλείο και γίνεται φορτίο.

9.O-O-O Nbd7

10.g4 b5

Οι δύο άνδρες σιώπησαν για λίγο. Ένα φύσημα ανέμου ταρακούνησε τα φύλλα. Ένα παιδί από το πέρασε με ποδήλατο κουδουνίζοντας .

-Κι αν δεν καταφέρουμε να επιστρέψουμε; ρώτησε ο Benjamin.

Κανείς δεν επιστρέφει ποτέ πραγματικά, Walter,

η απάντηση τού Brecht.

11.Bxf6 Nxf6

12.g5 Nd7

13.f5 Ne5

-Το τέλος έρχεται, Bertolt. Στο Portbou, ή σε κάποιον άλλο σταθμό. Ξέρεις πως αν περάσω τα Πυρηναία και με επιστρέψουν στη Γερμανία, είναι το τέλος.

Ο Brecht κοιταξε τη κατάσταση στη σκακιέρα.

-Πίσω δεν έχει,είπε. Μόνο μπροστά. Και στα πλάγια.

14.Qh5 g6

15.Qh6 Bf8

16.Qh3 b4

17.Nce2 exf5

-Στοχάζομαι συχνά την τραγωδία τού Άμλετ, είπε ο Benjamin, ξαφνικά.

-Το γιατί δεν ενεργεί;

- Όχι. Το γιατί κινείται σαν πιόνι. Πάντα ένα βήμα μπροστά, με προσοχή, λες και ακολουθεί σκακιστικό πρωτόκολλο. Στην πραγματικότητα, ο Άμλετ είναι ο βασιλιάς πριν γίνει βασιλιάς. Όπως κι εγώ. Ποτέ πλήρης, πάντα στο δρομο. Και γι’ αυτό οφείλει να πεθάνει πριν καν παίξει το τελικό του ματ.

18.exf5 gxf5

19.Nf4 Be6

20.Ndxe6 fxe6

21.Nxe6 Qf7

Ο Brecht τον κοιταξε.

-Σου μένει μόνο ένα βήμα, Walter. Ματ ή θυσία;

Ο Benjamin κοίταξε τη σκακιέρα και, χωρίς δισταγμό:

22.Ng7+ Bxg7

23.Qg2 Qxa2

24.Qxa8+ Kf7

25.Qd5+ Qxd5

26.Rxd5 Ke6

-Ματ σε έξι κινήσεις, είπε σιγανά. Ή εξορία διαρκείας. Οι βασιλείς δεν πεθαίνουν στο πεδίο. Πεθαίνουν στο σταθμό. Στο Portbou. Όχι με θάνατο ηρωικό, αλλά με δηλητήριο και ένα σημείωμα στην τσέπη.

Σιωπή. Ο ήλιος είχε γείρει.

Ο Benjamin έπιασε τον βασιλιά του.

27.Ra5 Ra8

28.Rxa6 Rxa6

29.Bxa6 f4

-Ο Άμλετ, ο φιλόσοφος, παίζει πάντα με το τέλος στο μυαλό. Αλλά το τέλος δεν είναι ήττα. 

30.Bc8+ Kd5

31.Bf5 h6

32.g6 h5

33.Rd1+ Kc4

34.Rxd6 f3

35.g7 f2

36.Bd3+ Kc5

37.Rd8 f1=Q+

38.Bxf1 Kb6

39.g8=Q Ka5

40.Qd5+ Ka4

41.Ra8#

Ματ.

Ο βασιλιάς έπεσε. Σιωπηλά. Όπως ο στοχαστής που ήξερε από την αρχή την αναπόφευκτη κίνηση τού πεπρωμένου.

.

.

Η διήγηση “Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938” του χ.ν.κουβελη αποτελεί μια πυκνή και πολυεπίπεδη λογοτεχνική σύνθεση, που ενοποιεί ιστορική μνήμη, φιλοσοφικό στοχασμό, πολιτική τραγωδία και το σκάκι ως υπαρξιακή αλληγορία. Πρόκειται για μια μικρο-δραματική σκηνή ανάμεσα στον Μπέρτολτ Μπρεχτ και τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, η οποία μετατρέπεται σε υποβλητικό διάλογο ζωής και θανάτου, με φόντο την επικείμενη καταστροφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού από τη ναζιστική βαρβαρότητα.

Κριτική Μελέτη & Ανάλυση

1. Ιστορικό πλαίσιο και πρόσωπα

Η επιλογή του Svendborg, 1938, όπου πράγματι ο Μπρεχτ διέμενε εξόριστος, τοποθετεί το διήγημα στη σκοτεινή προπολεμική Ευρώπη. Ο Μπένγιαμιν, επίσης εξόριστος, βρίσκεται στο χείλος του τέλους του, που θα έρθει λίγο αργότερα, το 1940, στο Portbou. Η παρουσία τους στο ίδιο τραπέζι είναι λογοτεχνική επινόηση, αλλά απόλυτα πιστευτή στο πνευματικό επίπεδο — σαν να συναντώνται δύο τρόποι στοχασμού, δύο στάσεις απέναντι στην Ιστορία.

Η επιλογή αυτών των προσώπων δεν είναι τυχαία:

Ο Μπρεχτ εκπροσωπεί την πολιτική τέχνη και τη στράτευση.

Ο Μπένγιαμιν είναι ο στοχαστής της ήττας, της μελαγχολίας, της αναστολής.

Η παρτίδα σκακιού γίνεται μια μεταφορά της ύπαρξης: κάθε κίνηση αποκαλύπτει θέσεις, φόβους, επιθυμίες.

2. Το σκάκι ως αλληγορία της Ιστορίας

Η αλληλουχία των κινήσεων σε Σικελική Άμυνα, μια από τις πιο "μαχητικές" σκακιστικές ανοιχτές, δεν είναι διακοσμητικό στοιχείο. Είναι συγκεκριμένα επιλεγμένη και λειτουργεί ως:

σύμβολο αντιπαράθεσης μεταξύ δύναμης και στρατηγικής,

μηχανισμός αποκάλυψης ψυχολογικών και φιλοσοφικών τοποθετήσεων,

παραβολή για τον αγώνα ενάντια στο φασισμό.

Καθώς η παρτίδα εξελίσσεται, η σύγκρουση αποκτά χαρακτήρα υπαρξιακό:

Ο Μπένγιαμιν βρίσκεται σε πνευματικό αδιέξοδο, ο Μπρεχτ προσπαθεί να διατηρήσει μια μαχητική αισιοδοξία.

3. Δομή και δραματουργία

Η διήγηση ακολουθεί τριμερές σχήμα:

Έναρξη: Παρουσίαση του χώρου και της διάθεσης. Η φύση, η υγρασία, η σκακιέρα — όλα δείχνουν στάση αναμονής.

Ανάπτυξη: Ο διάλογος βαθαίνει, αποκαλύπτοντας τον τρόμο και την παρακμή. Οι κινήσεις συνοδεύονται από βαθύ στοχασμό.

Κορύφωση: Ο Μπένγιαμιν οδηγείται αναπόφευκτα προς την τελική θυσία — μια κίνηση-καθαρτήριο.

Η τελική ματ δεν είναι απλώς η λήξη μιας παρτίδας· είναι η μοίρα του φιλοσόφου που επέλεξε τη συνείδηση έναντι της επιβίωσης.

4. Φιλοσοφικά και πολιτικά επίπεδα

Το κείμενο λειτουργεί και ως φιλοσοφική αλληγορία:

Η φράση «Ο εχθρός δεν είναι μόνο έξω, είναι και μέσα μας» αγγίζει το πυρήνα της κριτικής θεωρίας, αποκαλύπτοντας τον αγώνα ενάντια στην εσωτερική φθορά, στην ηθική κόπωση.

Η αναφορά στον Άμλετ ως “βασιλιά πριν γίνει βασιλιάς” είναι ίσως η πιο σημαντική ερμηνευτική πρόταση για τον εαυτό του Μπένγιαμιν: ένας εν δυνάμει ηγέτης της σκέψης που δεν πρόλαβε ποτέ να ολοκληρώσει το έργο του.

Η φράση:

«Οι βασιλείς δεν πεθαίνουν στο πεδίο. Πεθαίνουν στο σταθμό.»

μετατρέπει τον θάνατο του Benjamin στο Portbou σε συμβολική πτώση του στοχαστή — μακριά από τα πεδία των μαχών, αλλά μέσα στο βάθος της Ιστορίας.

5. Υφολογική παρατήρηση

Ο λόγος του χ.ν.κουβελη είναι λιτός αλλά υπαινικτικός, με έντονο δραματικό υπόβαθρο.

Αποφεύγει τον στόμφο και τον διδακτισμό, αφήνοντας τις κινήσεις και τις φράσεις να μιλήσουν υπόγεια, όπως οφείλει κάθε καλό μονόπρακτο.

Η σύμμειξη ποιητικού και στοχαστικού ύφους δημιουργεί μια ατμόσφαιρα ελεγειακή αλλά και διανοητικά αιχμηρή.

Τελική Ερμηνεία

Το διήγημα του χ.ν.κουβελη είναι ένα φιλοσοφικό μονόπρακτο μεταμφιεσμένο σε σκακιστικό αγώνα, με ήρωες δύο από τις πιο εμβληματικές μορφές της ευρωπαϊκής διανόησης του 20ού αιώνα. Το σκάκι δεν είναι απλώς παιχνίδι, αλλά:

μέσο ανάγνωσης της Ιστορίας,

εργαλείο αυτοανάλυσης,

τελετουργία προαναγγελίας του θανάτου.

Ο Μπένγιαμιν κάνει ματ στον εαυτό του, όχι στον αντίπαλο. Η νίκη του είναι ηθική, όχι υλική.

 Συμπέρασμα

Το κείμενο είναι έντονα διακειμενικό, πολυεπίπεδο και στοχαστικό. Δείχνει πώς ένα φαινομενικά ήσυχο απόγευμα μπορεί να κρύβει μέσα του την πλήρη τοιχογραφία μιας εποχής, της απώλειας, του αγώνα, του τέλους.

Μέσα από 41 κινήσεις και λίγες κουβέντες, ο συγγραφέας αγγίζει το ανείπωτο της ανθρώπινης εμπειρίας: την αξιοπρέπεια μέσα στην πτώση.

.

.

Η παρτίδα σκακιού στο διήγημα "Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938" του χνκουβελη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα όπου το σκάκι δεν λειτουργεί απλώς ως παιχνίδι, αλλά ως μεταφορά για ιστορικές, φιλοσοφικές και υπαρξιακές αγωνίες μιας εποχής που καίγεται. Πρόκειται για μια υπαρξιακή και πολιτική αλληγορία, με τους Bertolt Brecht και Walter Benjamin να αντιπαρατίθενται όχι μόνο σκακιστικά, αλλά και ιδεολογικά, στοχαστικά, συναισθηματικά.

ΣΚΑΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ:

Η παρτίδα ξεκινά με:

1. e4 c5                 [Σικελική Άμυνα – δυναμική, επιθετική]

2. Nf3 d6

3. d4 cxd4

4. Nxd4 Nf6

5. Nc3 a6               [Σικελική Ναϊντόρφ – ένα από τα πιο βαθιά και κοφτερά ανοίγματα]

6. Bg5 e6

7. f4 Be7

8. Qf3 Qc7

9. O-O-O Nbd7

10. g4 b5

Στο σημείο αυτό, και οι δύο παίκτες παίζουν επιθετικά. Ο Benjamin (λευκά) χτίζει πίεση στο kingside (φτερό του βασιλιά), ενώ ο Brecht (μαύρα) επιχειρεί αντιπαιχνίδι στο queenside. Η δομή παραπέμπει σε μια τυπική “Race Position”, όπου δύο επιθετικά σχέδια αναπτύσσονται συμμετρικά σε αντίθετα φτερά — ένας αγώνας δρόμου, όπως και οι ιδεολογίες της εποχής.

Η κίνηση:

11. Bxf6 Nxf6

12. g5 Nd7

13. f5

δείχνει μια θυσία χώρου και δομής για ενεργητικότητα — ο Benjamin προχωρά αποφασιστικά, γνωρίζοντας το ρίσκο.

Η συνέχεια:

14. Qh5 g6

15. Qh6 Bf8

16. Qh3 b4

17. Nce2 exf5

δηλώνει σύγκρουση — οι γραμμές ανοίγουν, η ασφάλεια των βασιλιάδων μειώνεται. Η θέση "εκρήγνυται" ταυτόχρονα με τη συναισθηματική κορύφωση της συζήτησης για το θάνατο, το τέλος, την ήττα.

Η κίνηση:

21...Qf7

και η απάντηση:

22. Ng7+ Bxg7

23. Qg2

είναι καίρια: μια πιθανή θυσία αλογου (ή παγίδα για αποπροσανατολισμό), που καταλήγει σε απειλή ματ και ένα τελικό endgame:

Το τελικό ματ:

41. Ra8#

είναι καλλιτεχνικό και συμβολικό. Ένα βίαιο, αλλά ποιητικό τέλος.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ & ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ:

1. Σκάκι ως μεταφορά της Ιστορίας και της Ήττας:

Η παρτίδα είναι το "σχέδιο", το "σύστημα" μέσα στο οποίο κινούνται οι στοχαστές – όπως κινούνται και τα πρόσωπα μέσα στην Ιστορία: πάντα με περιορισμούς, πάντα σύμφωνα με κανόνες που δεν όρισαν οι ίδιοι.

2. Ο Benjamin ως Άμλετ:

Η αναφορά στον Άμλετ είναι κλειδί: ο Άμλετ δεν διστάζει επειδή είναι δειλός — αλλά επειδή στοχάζεται. Όπως και ο Benjamin: το σκέπτεσθαι καθίσταται αδυναμία δράσης, αλλά όχι ανικανότητα. Είναι το βάρος της ευθύνης. Ο Άμλετ/Benjamin είναι ο βασιλιάς που δεν βασίλεψε ποτέ.

3. Η ήττα δεν είναι αποτυχία – είναι μοίρα:

Το ματ είναι προδιαγεγραμμένο — η φιλοσοφική ήττα του Benjamin, που δεν πρόλαβε να διαφύγει από τη Γαλλία το 1940, είναι και το τέλος αυτής της παρτίδας. Το δηλητήριο στο Portbou γίνεται το Qd5+ της παρτίδας — μια κίνηση δίχως επιστροφή.

 4. Οι βασιλείς πεθαίνουν στη σιωπή:

Το φινάλε είναι συγκλονιστικό:

'Ο βασιλιάς έπεσε. Σιωπηλά. Όπως ο στοχαστής που ήξερε από την αρχή την αναπόφευκτη κίνηση τού πεπρωμένου.'

Αυτό συνδέεται με το τραγικό ύφος της ζωής και του έργου του Benjamin. Το σκάκι δεν είναι μόνο λογική. Είναι μοίρα, τραγωδία, σύγκρουση ιδεών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:

Το διήγημα του χνκουβελη είναι μια σκακιστική-φιλοσοφική τραγωδία. Η παρτίδα λειτουργεί ως έντεχνος καθρέφτης της ζωής των Brecht και Benjamin, της ιστορίας του 20ού αιώνα, του ναζισμού, της εξορίας, της ήττας.

Το σκάκι δεν είναι απλώς μέσο ψυχαγωγίας. Είναι θεατρική σκηνή, πολιτικό πεδίο, χώρος φιλοσοφικής δοκιμασίας. Στην παρτίδα του Svendborg, ο Benjamin δεν χάνει απλώς μια παρτίδα , αναπαριστά το τέλος ενός κόσμου.

.

.

.

οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-4η

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938

(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)

(και 2 μελέτες ανσλυσεις τού διηγήματος)

Svendborg, νησί Funen, Δανία,1938

Ο άνεμος από τη Βαλτική φυσούσε ελαφρά στο Svendborg. 

Το φως του απογεύματος πάνω στο ξύλινο τραπέζι. Μια σκακιέρα.

Ο Bertolt Brecht  με το πούρο στο στόμα.Απέναντί του, ο Walter Benjamin, με τα γυαλιά χαμηλά στη μύτη.Το βλέμμα του.Τααυτοχρονη  παρατήρηση τής θέσης τών πιονιών και τής θέση τής Ιστορίας.

e4,Ο βασιλιάς ανοίγει τον δρόμο,είπε ο Benjamin.

 c5,Η σικελική άμυνα, απάντησε ο Brecht. Προκλητική, αλλά όχι παράλογη. Σαν τον Χίτλερ πριν το ’33.

Ο Benjamin χαμογέλασε. Είχε μαζί του μια εφημερίδα της εποχής: Völkischer Beobachter, επίσημο όργανο του NSDAP. Την ξεδίπλωσε και έδειξε μια φωτογραφία: πλήθη στο Βερολίνο, σημαιάκια με σβάστικες, και στο κέντρο, μια μορφή υπερυψωμένη, ο Φύρερ.

Nf3 ,Αναπτύσσουμε τις δυνάμεις μας χωρίς να προκαλούμε, είπε.

d6 ,Μα ήδη οι στρατηγοί έχουν τα όπλα έτοιμα, είπε ο Brecht. Η ήττα τής Δημοκρατίας ήταν γρήγορη. Και ποιος στάθηκε να πολεμήσει;

-Μήπως φταίει η ίδια η τάξη που τη γέννησε; απάντησε ο Benjamin. 

Η σοσιαλδημοκρατία υπήρξε τόσο δειλή, όσο και αφελής. Ανέχτηκε τον λύκο ελπίζοντας πως θα χορτάσει μόνο με τα πρόβατα.

d4 cxd4 Nxd4 Nf6 Nc3 a6

Η παρτίδα προχωρούσε. Οι δύο άνδρες αντάλλασσαν κινήσεις όπως ανταλλάσσονταν τότε φυλλάδια στα καφέ του Παρισιού ή του Βερολίνου  με προσοχη, αλλά πάντα με κίνδυνο.

Ο Brecht σηκώθηκε και έφερε λίγο τσάι.

Η σιωπή τών στοχαστών,

όταν διαλεγουμ τις λέξεις τους όπως οι παίκτες διαλέγουν κινήσεις, με στρατηγική και συνέπεια.

-Ξέρεις, Walter,είπε τελικά ο Brecht, έχω αρχίσει να γράφω τα Svendborger Gedichte. Δεν μπορείς να ζήσεις εξόριστος χωρίς να καταγράφεις.

Ο Benjamin χαμογελασε.

-Η εξορία,είπε,είναι ο τελευταίος χώρος ελευθερίας για τον στοχασμό. Όταν δεν ανήκεις πουθενά, έχεις δικαίωμα να αμφισβητείς τα πάντα.

Be2 e5 Nb3 Be7

Η θέση στη σκακιέρα γινόταν περίπλοκη. Όπως και στην  Ευρώπη.

Ο Benjamin άνοιξε ένα σημειωματάριο και διαβασε ένα απόσπασμα από τον Άμλετ:

'To be, or not to be: that is the question'

-Ξέρεις, Bertolt, ο Άμλετ είναι σαν τον βασιλιά σε μια  σκακιέρα. Είναι περικυκλωμένος από ίντριγκες, προδοσίες, δειλία και καθήκον. Το δίλημμά του δεν είναι απλώς υπαρξιακό, είναι στρατηγικό. Αν κινηθεί, πεθαίνει. Αν μείνει ακίνητος, όλα καταρρέουν γύρω του.

Ο Brecht χαμογέλασε. -Μιλούσες πάντα ποιητικά. Εγώ θα έλεγα πως ο Άμλετ απέτυχε να δράσει όταν έπρεπε. Εμείς δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια. Αν καθυστερήσουμε, δεν θα υπάρχουμε για να γράφουμε για την καθυστέρηση.

Ο Benjamin απάντησε:

Η τραγωδία τού Άμλετ είναι πως αντιλαμβάνεται την παρτίδα, αλλά αδυνατεί να την παίξει. Είμαστε σε μια Ευρώπη γεμάτη Άμλετ.

O-O O-O f4 exf4 Bxf4 Nc6 Kh1

Η παρτίδα είχε ενταση.

Η επίθεση είχε αρχίσει.

Ακούγονταν οι  γλάροι και τα κύματα. Αλλά η Ιστορία δεν είχε σταματησει ποτέ να ακουγεται. 

Ο Benjamin  έβγαλε από ένα φάκελο  ένα ντοκουμέντο: το Nürnberger Gesetzblatt, από τον Σεπτέμβριο του 1935 ,οι Νόμοι της Νυρεμβέργης, που στέρησαν από τους Εβραίους τα πολιτικά τους δικαιώματα.

-Απο εκει ξεκίνησαν όλα, είπε. Μια υπογραφή. Μια δήθεν 'νομική' πράξη. Και μετά, η βία ακολούθησε, θεσμικά. Οι λέξεις ήταν το πρώτο όπλο.

Ο Brecht έκανε μια κίνηση. 

Be6

-Ίσως γι’ αυτό να γράφουμε. Οι λέξεις μπορούν να πολεμήσουν τις λέξεις,είπε.

Η παρτίδα συνεχιζόταν.

Ο Benjamin έπαιξε:

Qe1

Ο Brecht σκέφτηκε.Και απάντησε:

d5

Η κίνηση αυτή άνοιγε το κέντρο. 

-Ή τώρα, ή ποτέ, είπε.

-Ξέρεις, Bertolt,είπε ο Benjamin,σκέφτομαι να φύγω για Ισπανία. Να περάσω από τα Πυρηναία, μέσω Portbou.

Ο Brecht τον κοίταξε και απάντησε.

-Δεν είναι ασφαλές. Οι φασίστες παρακολουθούν παντού. Η Γκεστάπο σε θεωρεί επικίνδυνο. Αν σε πιάσουν.

Ο Benjamin χαμογέλασε.

-Η Ιστορία δεν περιμένει τους διστακτικούς.

Re1 Qb6 exd5 Nxd5 Nxd5 Bxd5 Bf3 Bxf3 Rxf3 Rfe8 Qf1 Qxb2

Ο Brecht κοίταξε στη σκακιερα. Η θέση ήταν επικίνδυνη. Τα πιόνια χανονταν. Όπως κι οι σύντροφοι στη Γερμανία.

Ο Benjamin έπαιξε.

Rxf7+

Ο Brecht κοίταξε τη σκακιέρα. Ήταν ματ σε τέσσερις κινησεις.

Kxf7 Qc4+ Kf8 Rf1+ Bf6 Bd6+ Re7 Rxf6+ gxf6 Qe6 Re8 Qxf6+ Kg8 Be5

Ματ.

Ο Benjamin κοίταξε τον Brecht.

-Σαν τον Άμλετ,ειπε. Η τραγωδία ήταν αναπόφευκτη. Αλλά τουλάχιστον παίξαμε.

.

.

Η διήγηση του χ.ν. κουβελη «Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938» είναι ένα σύνθετο λογοτεχνικό έργο, το οποίο υφαίνει με λεπτότητα την ιστορική μνήμη, τη φιλοσοφική αναζήτηση και τη δραματουργική ένταση γύρω από μια φαινομενικά απλή σκακιστική παρτίδα. Μέσα από τη γραφή του, ο συγγραφέας στήνει μια νοητή σκηνή όπου δύο κορυφαίες μορφές του ευρωπαϊκού 20ού αιώνα, ο Bertolt Brecht και ο Walter Benjamin, συγκλίνουν σε έναν εσωτερικό και εξωτερικό διάλογο, με φόντο την εξορία και την απειλή του φασισμού.

Κριτική Μελέτη - Ανάλυση

1. Η φόρμα του κειμένου: Διήγημα ή διαλογική αλληγορία;

Το κείμενο λειτουργεί σε πολλά επίπεδα. Τυπικά είναι ένα διήγημα, αλλά η δομή του θυμίζει φιλοσοφικό διάλογο ή θεατρική σκηνή. Ο αφηγητής είναι σχεδόν αόρατος· η δράση προκύπτει κυρίως από τους διαλόγους, τις κινήσεις στη σκακιέρα και τις λογοτεχνικές-ιστορικές αναφορές. Έτσι, δημιουργείται μια πολυεπίπεδη αφήγηση, όπου το παιχνίδι του σκακιού γίνεται μεταφορά της Ιστορίας – ένας στοχαστικός καθρέφτης της Ευρώπης του Μεσοπολέμου.

2. Σκάκι: Μεταφορά της Ιστορίας και της Στρατηγικής

Η παρτίδα σκακιού μεταξύ Brecht και Benjamin είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα παιχνίδι:

Συμβολίζει την πορεία της Ευρώπης προς τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο,

Απεικονίζει ιδεολογικές συγκρούσεις (σοσιαλδημοκρατία vs φασισμός),

Εκφράζει το δίλημμα της διανόησης απέναντι στη βία και τον ολοκληρωτισμό.

Ο Brecht και ο Benjamin δεν παίζουν μόνο σκάκι· αναμετρώνται με την Ιστορία, τις ιδέες και τις ευθύνες τους.

3. Χαρακτήρες: Ιστορικά πρόσωπα ως φορείς ιδεών

Walter Benjamin: Αντιπροσωπεύει τη μελαγχολική στοχαστικότητα, την πίστη στη δύναμη του λόγου, τον κίνδυνο της αδράνειας. Οι αναφορές στον Άμλετ και την τραγωδία τονίζουν τον υπαρξιακό του χαρακτήρα.

Bertolt Brecht: Πιο άμεσος, μαχητικός, πολιτικός. Βλέπει την τέχνη ως μέσο παρέμβασης και όχι απλώς ως παρατήρηση. Το σχόλιό του για τον Άμλετ –ότι "απέτυχε να δράσει όταν έπρεπε"– εκφράζει την μαρξιστική του προσέγγιση στην Ιστορία.

Η αντιπαράθεση τους δεν είναι ρήξη αλλά γόνιμη διαλεκτική. Η φιλία τους φωτίζεται από την κοινή αγωνία για την Ευρώπη, αλλά και από τη διαφορετική τους στάση απέναντι στη δράση.

4. Ιστορικό Πλαίσιο και Επίκαιρες Αναφορές

Η διήγηση είναι βαθιά πολιτικοποιημένη:

Αναφορές στη Νόμοι της Νυρεμβέργης, στον Χίτλερ, στη σοσιαλδημοκρατία,

Εφημερίδες, ντοκουμέντα και εικόνες (Völkischer Beobachter)

Η τραγική μοίρα του Benjamin (η αυτοκτονία του στο Portbou) υπονοείται ήδη στο τέλος, με προφητικό τρόπο.

Η έντονη συνειδητοποίηση της ιστορικής ευθύνης κυριαρχεί. Το σκάκι παίζεται, αλλά τα πιόνια είναι οι άνθρωποι, οι ιδέες, οι ελευθερίες.

5. Γλώσσα και Ύφος

Ο λόγος είναι λιτός αλλά με βάθος, γεμάτος νοήματα. Οι διάλογοι είναι φυσικοί αλλά φιλοσοφικοί. Χαρακτηριστικό είναι το πώς οι σκακιστικές κινήσεις συνοδεύονται από σχόλια με ιστορικό ή ιδεολογικό βάθος, χωρίς να κουράζουν ή να φαίνονται επιτηδευμένα.

Παραδείγματα:

“Οι λέξεις μπορούν να πολεμήσουν τις λέξεις”

“Η Ιστορία δεν περιμένει τους διστακτικούς”

Θεματικοί Άξονες

1. Ηθική ευθύνη της διανόησης

2. Η εξορία ως πνευματικός τόπος

3. Η πολιτική ως σκακιστική παρτίδα

4. Ο ρόλος του λόγου και της τέχνης στον αντιφασιστικό αγώνα

5. Η υπαρξιακή μοναξιά απέναντι στην Ιστορία

 Συμβολισμοί

Στοιχείο/ Συμβολισμός

Η σκακιέρα

Το πολιτικό/ιστορικό πεδίο

Οι κινήσεις 

Στρατηγικές ιδεολογικές επιλογές

Ο Άμλετ 

Το δίλημμα της αδράνειας

Η νίκη του Benjamin Τραγική ειρωνεία: κατανοεί αλλά δεν σώζεται

Η σιωπή / οι γλάροι 

Η Ιστορία πάντα παρούσα, ακόμα κι όταν όλα φαίνονται ήσυχα

 Συμπερασματικά

Η «Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg» είναι ένα υποδειγματικό δείγμα σύγχρονης λογοτεχνίας ιδεών, όπου η μορφή υπηρετεί το περιεχόμενο και η Ιστορία διαλέγεται με τη φιλοσοφία και την πολιτική. Ο χ.ν. κουβελης δεν γράφει ένα απλό ιστορικό διήγημα, αλλά ένα ποιητικό-φιλοσοφικό δοκίμιο εν δράσει.

Το έργο ενας στοχασμός πάνω στο τι σημαίνει να στέκεσαι απέναντι στην Ιστορία και να μην παραιτείσαι.

.

.

Η παρτίδα σκακιού στο διήγημα του χνκουβελη, «Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938», λειτουργεί όχι μόνο ως κεντρικός άξονας της πλοκής, αλλά και ως μεταφορά για την πολιτική, φιλοσοφική και υπαρξιακή σύγκρουση των δύο μορφών: του Bertolt Brecht και του Walter Benjamin. Το σκάκι γίνεται ο τόπος διαλόγου, αντιπαράθεσης και στοχασμού πάνω στην Ιστορία, τη δράση, την εξορία και την ευθύνη.

Α. Ανάλυση: Οι σκακιστικές κινήσεις ως αλληγορία της Ιστορίας και της Δράσης

1. Άνοιγμα – Θεμελίωση των θέσεων

1.e4 c5

Ο Benjamin ξεκινά με το 1.e4, ένα δυναμικό άνοιγμα – ο βασιλιάς ανοίγει τον δρόμο. Είναι η πρωτοβουλία ενός διανοούμενου που θέλει να δράσει. Ο Brecht απαντά με τη Σικελική Άμυνα (1...c5), κίνηση τακτική, αλλά προκλητική, την οποία παρομοιάζει με την προ του 1933 Χιτλερική Γερμανία: φαινομενικά νομιμοφανής, αλλά επικίνδυνη.

2. Πολιτική ερμηνεία της ανάπτυξης

Nf3 d6 d4 cxd4 Nxd4 Nf6 Nc3 a6 Η ανάπτυξη των κομματιών από τους παίκτες συνοδεύεται από πολιτικά και ιστορικά σχόλια:

Ο Benjamin βλέπει την στρατηγική αναμονής και μη πρόκλησης ως μια μορφή ήπιας αντίστασης.

Ο Brecht τονίζει την ανάγκη για ετοιμότητα και οργάνωση απέναντι στον φασισμό: "Οι στρατηγοί έχουν τα όπλα έτοιμα".

3. Μορφή και Περιεχόμενο -Ο στοχασμός ως κίνηση

Η παρτίδα εξελίσσεται με αργούς, μελετημένους ρυθμούς, όπως και οι ιδέες των δύο ανδρών.

Οι κινήσεις είναι συγκερασμός λογικής και συμβόλων:

Ο Άμλετ που "δεν μπορεί να κινηθεί", παρομοιάζεται με βασιλιά σε ασφυκτικό δίλημμα: υπαρξιακό και στρατηγικό.

Η ακινησία οδηγεί στην ήττα. Η αναβλητικότητα είναι πολιτικό ατόπημα.

4. Κλιμάκωση – Ρήξη με τη Στασιμότητα

O-O O-O f4 exf4 Bxf4 Nc6 Kh1 Οι παίκτες ολοκληρώνουν το "κάστρο" τους (ασφάλεια), αλλά η επίθεση ξεκινά. Όπως στην Ευρώπη, η κατάσταση κλιμακώνεται:

Ο Benjamin φέρνει ντοκουμέντα: οι Νόμοι της Νυρεμβέργης, θεσμοθετημένος ρατσισμός. Η λέξη ως όπλο.

Ο Brecht: «Οι λέξεις μπορούν να πολεμήσουν τις λέξεις». Η λογοτεχνία ως αντίσταση.

5. Άνοιγμα κέντρου – Τελική σύγκρουση

Be6 Qe1 d5

Ο Brecht παίζει d5, ανοίγοντας το κέντρο. Είναι το «ή τώρα ή ποτέ». Η ευθύνη της δράσης είναι παρούσα.

Ο Benjamin δηλώνει πρόθεση να περάσει στην Ισπανία , ο υπαινιγμός του τέλους του, η διαφυγή προς το θάνατο.

Η παρτίδα κορυφώνεται με θυσίες, μαχητικότητα και τελική νίκη του Benjamin.

6. Το Ματ ως Μεταφορά

Rxf7+ ... Qxf6+ Kg8 Be5 – Ματ Το ματ γίνεται τραγικό και ένδοξο ταυτόχρονα.

Ο Benjamin “νικά” στο σκάκι, αλλά προοικονομεί τον χαμό του.

Η φράση «η τραγωδία ήταν αναπόφευκτη. Αλλά τουλάχιστον παίξαμε» αποδίδει όλο το ηθικό βάρος της αντίστασης.

Ο θάνατος δεν είναι ήττα, όταν έχεις παίξει.

Β. Δομική Ανάλυση: Η παρτίδα ως θεατρικό/φιλοσοφικό μοντέλο

Σκακιστική Δομή → Δραματική Δομή:

Φάση Παρτίδας Δράση στο Διήγημα Σημασία

Άνοιγμα (Opening) Εγκατάσταση χαρακτήρων, θέσης Πολιτικές τοποθετήσεις

Μέση (Middlegame) Ανάλυση, ιδεολογική σύγκρουση, εξορία Φιλοσοφία – ποίηση – πολιτική

Κλιμάκωση (Climax) Ανάληψη δράσης, ματ Ανάγκη αντίστασης

Λύση (Resolution) Αναγνώριση της τραγωδίας Αποδοχή του αναπόφευκτου

Η παρτίδα γίνεται μικρογραφία της Ιστορίας, όπου:

Οι  κινήσεις  πιονιων= δειλές μεταρρυθμίσεις.

Οι θυσίες = σύντροφοι που χάνονται.

Οι προβλεπόμενες συνέπειες = φασισμός ως αποτέλεσμα ανοχής.

Η τελική κίνηση = μαρτυρική νίκη, όχι σωτηρία.

Συμπερασματικά Σχόλια

Το διήγημα του χνκουβελη είναι βαθιά πολιτικό, φιλοσοφικό και λογοτεχνικό.

Η σκακιέρα δεν είναι απλώς σκηνικό: είναι εργαλείο σκέψης και αναστοχασμού.

Ο Benjamin, με την τραγική του πορεία, παρουσιάζεται ως ο σκακιστής που χάνει τη ζωή, αλλά κερδίζει τη μάχη του νοήματος.

Ο Brecht στέκεται ως μάρτυρας, και συνεχιστής,αυτού του αγώνα.

.

.

.

οι παρτίδες σκακιού στο Svendborg,Δανία,1938)-5η

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg,1938

(Bertolt Brecht vs Walter Benjamin)

(και 2 μελέτες ανσλυσεις τού διηγήματος)

Svendborg, νησί Funen, Δανία,1938

Ο ήλιος πάνω στη θάλασσα της Βαλτικής. 

Στο κήπο τού σπιτιού ένα ξύλινο τραπέζι και πάνω του ένα σκάκι.

Ο Bertolt Brecht και ο Walter Benjamin απέναντι.Οι δυο σκακιστες.

Εξόριστοι τού Η' Ράιχ

e4. 

είπε ο Benjamin. Και η παρτίδα ξεκίνησε.

Ο Brecht χαμογέλασε και απάντησε:

c5.

Σικελική Άμυνα.

-Δεν είναι απλώς μια παρτίδα άμυνας,είπε ο Benjamin. Είναι η ψευδαίσθηση ότι με μια κίνηση ελιγνου μπορούμε να καθυστερήσουμε το μοιραίο.

Nf3.

d6,απάντησε ο Brecht.

-Είμαστε όλοι σε άμυνα, Βάλτερ. Εσύ με τις λέξεις σου. Εγώ με το θέατρό μου. Και το Βερολίνο;

Το Βερολίνο δεν υπάρχει πια.

Ο Benjamin αοαντησε:

-Πριν από λίγες εβδομάδες, διάβασα την 'Κατάσταση Εξαίρεσης' του Cark Schmitt και αμέσως σκέφτηκα: Δεν έχουμε περάσει απλώς στην εξαίρεση ,ζούμε σε αυτήν. Δεν υπάρχουν κανόνες, Μπέρτολτ. Μόνο το Δίκαιο του Ισχυρού.

d4.

cxd4.

Nxd4.

Nf6.

Ο ήχος τού ανεμου πάνω στα φύλλα τών δέντρων

-Ξέρεις ποιο είναι το πρόβλημα σου, Walter;

 είπε ο Brecht. Αναλύεις πολύ. Όσο εσύ γράφεις για τα Θραύσματα της Ιστορίας, οι φασίστες τα συνθλίβουν με τις μπότες τους.

-Και ποιος θα απομείνει να τα μαρτυρήσει, αν όχι εγώ;, απάντησε ο Benjamin .Αυτοί που νικούν, γράφουν την Ιστορία. Αλλά εκείνος που καταγράφει τη συντριβή, παίζει την ύστατη παρτίδα για την αλήθεια.

Η παρτίδα συνεχίζεται.

Nc3.

a6.

Ένα πουλί πέταξε προς το μέρος τής θαλασσας.

Ο Benjamin το παρακολουθησε με το βλεμμα του.

 Ανοιξε τη τσάντα του κι  από μέσα εβγαλε μια εφημερίδα,η Völkischer Beobachter, ημερομηνίας 4 Μαρτίου 1938. 

Στο πρωτοσέλιδο, φωτογραφία τού Χίτλερ, χαμογελαστού, πλάι στον Χίμλερ.

-Είδες;, είπε.Το Anschluss

ξεκιναει. Η Αυστρία θα  είναι το επόμενο θύμα. Ύστερα η Τσεχοσλοβακία. Ο Χίτλερ παίζει με τα κράτη όπως εμείς με τα πιόνια.

Ο Brecht δεν απάντησε.

Be2.

e5.

-Ο Χάιντεγκερ,συνεχισε ο Benjamin.Πίστεψε πως μπορεί να κάνει ροκέ με τον Ναζισμό. Έδωσε τον βασιλιά του για λίγο ασφάλεια, μα ξέχασε πως ο φασισμός δεν παίζει με κανόνες. Δεν είναι ορθολογική στρατηγική, είναι μαύρη δύναμη.

Ο Brecht τον κοίταξε.

-Λες πως ο Χάιντεγκερ έπαιξε σαν αρχάριος;

-Όχι, είπε ο Benjamin.Αλλα σαν αυτόματο -σκακιστή, με τον διάβολο κρυμμένο κάτω από το τραπέζι. Πίστευε πως ήταν ο νους. Μα ήταν πιόνι.

Η παρτίδα προχωρούσε.

Ο Benjamin, με ακρίβεια, ξεδίπλωνε μια επίθεση:

Nf5.

Bxf5.

exf5.

Be7.

O-O.

O-O.

Και σηκώνοντας το βλέμμα ο Benjamin τον κοιταξε και ειπε.

-Πιστεύεις, Bertolt ,ότι θα επιστρέψουμε;"

-Εγώ; είπε ο Brecht.Ίσως. Με τον Κόκκινο Στρατό. Εσύ...

Σταμάτησε. 

Ο Benjamin έβγαλε από την τσάντα του ένα χάρτη τής Ευρώπης.

Με το χέρι τού έδειξε ένα μικρό σημείο στα σύνορα Γαλλίας-Ισπανίας.

-Portbou,είπε.

Ο Brecht ταράχτηκε.

-Μη λες ανοησίες.

-Το μέλλον είναι ήδη γραμμένο, Μπέρτολτ. Σαν το τέλος αυτής της παρτίδας.

Qf3.

Ο Brecht προσπάθησε να αμυνθεί.

Qc7

Qg3.

Kh8.

Bh6!.

-ο πύργος απειλεί με σαχ,

είπε ο Brecht.

- Όπως θυσιάζεις έναν στοχασμό για να σώσεις μια ζωή,απάντησε ο Benjamin .Ή όπως θυσιάζεσαι ο ίδιος, όταν η Ιστορία σε τραβάει απ’ το μανίκι και δεν σου επιτρέπει να διαλέξεις.

gxh6."

Qh4.

Ο Brecht το κατάλαβε.

-Ματ σε δύο κινησεις

Kg7.

Qg3+.

-Οπως στο Portbou είπε ο Benjamin.

.

.

Η κριτική μελέτη και ανάλυση του διηγήματος «Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938» του χνκουβελη μπορεί να προσεγγιστεί πολυεπίπεδα, καθώς πρόκειται για ένα φιλοσοφικό, πολιτικό και ιστορικό αφήγημα μεταμφιεσμένο σε παρτίδα σκακιού μεταξύ δύο μεγαλων μορφών του 20ού αιώνα: του Bertolt Brecht και του Walter Benjamin.

1. Θεματική Ανάλυση

Ιστορικό Πλαίσιο:

Το διήγημα τοποθετείται στο Svendborg, όπου πράγματι ο Brecht είχε βρει καταφύγιο ως εξόριστος από το Ναζιστικό καθεστώς.

Το έτος είναι 1938, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, χρονιά της προσάρτησης της Αυστρίας (Anschluss) και του αυξανόμενου φασιστικού κινδύνου στην Ευρώπη.

Ο Benjamin, κυνηγημένος Εβραίος διανοούμενος, βλέπει το αδιέξοδο της εποχής με τραγική διαύγεια.

Πολιτικό – Φιλοσοφικό Υπόβαθρο:

Η παρτίδα δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι – είναι μια μεταφορά της πολιτικής και ιδεολογικής μάχης:

Ο Benjamin παίζει με ακρίβεια, αναζητά την αλήθεια, διαπιστώνει την "κατάσταση εξαίρεσης".

Ο Brecht, θεατρικός και μαρξιστής, λειτουργεί ως σχολιαστής και πολιτικός δημιουργός. Βλέπει πιο πρακτικά την κατάσταση.

Ο σκακιστικός διάλογος γίνεται φιλοσοφικό ντιμπέιτ:

Για τον ρόλο της τέχνης και της σκέψης μπροστά στη βία.

Για την ιστορία, την προφητεία, και το αναπόφευκτο της ήττας μπροστά στην κυριαρχία του φασισμού.

 Συμβολισμοί:

Η Σικελική Άμυνα: Σύμβολο μιας προσπάθειας ελιγμού και καθυστέρησης του αναπόφευκτου.

Το Portbou: Ο τόπος της αυτοκτονίας του Benjamin. Προκαθορισμένο τέλος, όπως και το «ματ σε δύο κινήσεις».

Η εφημερίδα Völkischer Beobachter: Το εργαλείο της προπαγάνδας. Ο Benjamin τη φέρει ως μαρτυρία του επικείμενου τρόμου.

Ο Χάιντεγκερ: Παράδειγμα διανοούμενου που υπέκυψε. Δεν σκέφτηκε, έπαιξε σαν "αυτόματος σκακιστής" – απώλεια του κριτικού πνεύματος.

Υφολογική Ανάλυση

Λιτός διάλογος που αποδίδει πυκνές έννοιες χωρίς να τις εξηγεί. Το υπονοούμενο και η φιλοσοφική βαρύτητα αναδύονται φυσικά.

Κινηματογραφική αφήγηση: 

Τοπίο, σιωπές, βλέμματα, αντικείμενα (σκάκι, χάρτης, εφημερίδα) λειτουργούν ως σημαίνοντα.

Η χρήση της σκακιστικής ορολογίας δημιουργεί μια σύνδεση στρατηγικής, ιστορίας,σκέψης,μοίρας.

Εσωτερικός ρυθμός: Ήρεμη επιφάνεια (κήπος, φύλλα, πουλί) κάτω από την οποία σιγοβράζει η Ιστορία.Δομή και Αφήγηση

Δραματικός διάλογος: 

Σαν θεατρική σκηνή,εντονη επιρροή από τον Brecht και την επική δραματουργία.

Μονοπράκτο δράμα: 

Μια και μόνη παρτίδα, μια και μόνη συνάντηση , πυκνότητα νοήματος.

Ανοιχτό τέλος, προδιαγεγραμμένο: 

Ο αναγνώστης γνωρίζει την μοίρα του Benjamin ,η τραγικότητα βαραίνει από την αρχή.

Ερμηνευτικά Σχόλια

Ο Brecht εμφανίζεται πιο ρεαλιστής, πολεμικός, αισιόδοξος, ελπίζοντας στην επιστροφή με τον Κόκκινο Στρατό.

Ο Benjamin τραγικός προφήτης, μιλά για το μέλλον σαν να έχει ήδη συμβεί. Είναι ήδη “σκιώδης” φιγούρα.

Η Ιστορία παρουσιάζεται όχι ως πρόοδος, αλλά ως παιχνίδι δύναμης και καταστροφής.

Η μοναδική αντίσταση είναι η μαρτυρία, η γραφή (Benjamin), η τέχνη με συνείδηση (Brecht).

Δύο Μελέτες – Αναλύσεις του Διηγήματος

1. Ιδεολογική Αναμέτρηση – Μαρξισμός και Μεσσιανισμός

Ανάλυση με άξονα τη σχέση των δύο:

Ο Brecht είναι ο υλιστής της δράσης, του προλεταριακού αγώνα.

Ο Benjamin είναι ο μεσσιανικός στοχαστής, που πιστεύει σε μια "στιγμή χάριτος" όπου η Ιστορία μπορεί να διακοπεί.

Η παρτίδα γίνεται συζήτηση για την πολιτική ευθύνη των διανοουμένων.

2. Σκακιστική Μεταφορά – Ιστορικός Μηδενισμός και Ανθρώπινη Ευθύνη

Το σκάκι ως σύμβολο της Ιστορίας:

Η ιστορία ως "παρτίδα με τον διάβολο", χωρίς κανόνες.

Ο Benjamin το γνωρίζει, και παίζει με ματαιότητα αλλά αξιοπρέπεια.

Ο Brecht προσπαθεί να ελπίζει. Μα στο τέλος, η παρτίδα είναι ματ. Όπως και η ζωή του Benjamin στο Portbou.

Συμπεράσματα

Το διήγημα του χνκουβελη είναι:

Υψηλής αισθητικής,

Ιστορικά και φιλοσοφικά πυκνό,

Μια λογοτεχνική ανασύνθεση δύο συνειδήσεων ενάντια στον φασισμό.

Συνδυάζει την πολιτική τραγωδία, την υπαρξιακή αγωνία, και τη διανοητική ευθύνη. Το σκάκι λειτουργεί ως υπαρξιακός καθρέφτης: κάθε κίνηση είναι ένα βήμα πιο κοντά στο αναπόφευκτο.

.

.

Το διήγημα «Η Παρτίδα Σκακιού στο Svendborg, 1938» του χνκουβελη είναι ένα πυκνό, λογοτεχνικό κείμενο που ενσωματώνει σκακιστική στρατηγική, φιλοσοφικό στοχασμό και πολιτικό συμβολισμό. Στον διάλογο μεταξύ των εξόριστων διανοουμένων Bertolt Brecht και Walter Benjamin, η παρτίδα σκακιού μετατρέπεται σε αλληγορία για τον αγώνα ενάντια στον φασισμό, την Ιστορία και το αναπόφευκτο της μοίρας.

Α. Μελέτη – Ανάλυση Σκακιστικών Κινήσεων

Η σκακιστική παρτίδα που παίζεται στο διήγημα, ξεκινά με:

1. e4 c5

Κλασικό άνοιγμα Σικελική Άμυνα. Ο Brecht, απαντώντας με τη c5, επιλέγει ένα αμυντικό αλλά δυναμικό άνοιγμα, που συμβολίζει ήδη την αντίσταση.

Ο Benjamin ερμηνεύει τη Σικελική ως «ψευδαίσθηση αναβολής του μοιραίου»,

 δηλαδή πολιτικά, την προσπάθεια της Ευρώπης να αναβάλει την άνοδο του φασισμού.

2. Nf3 d6

3. d4 cxd4

4. Nxd4 Nf6

5. Nc3 a6

Οι κινήσεις παραπέμπουν στην Najdorf Variation της Σικελικής. Στο σκάκι, η Νάιντορφ είναι ένα ιδιαίτερα αιχμηρό άνοιγμα, με πιθανότητες για επίθεση και στις δύο πλευρές.

Στο λογοτεχνικό επίπεδο, η Najdorf (που αναπτύχθηκε από τον Μιγκέλ Νάιντορφ ,επίσης εξόριστο Εβραίο) προσθέτει ένα ακόμα υπόγειο επίπεδο: μια παρτίδα εξορίας, στρατηγικής επιβίωσης.

6. Be2 e5

Ο Brecht ελέγχει το κέντρο με το e5, υποδεικνύοντας και ρητά την ιδεολογική του στάση: «Είμαστε όλοι σε άμυνα, Βάλτερ».

7. Nf5 Bxf5

8. exf5 Be7

9. O-O O-O

Ο Benjamin επιτίθεται με το Nf5, δίνοντας έμφαση σε μια πρώιμη επιθετικότητα, προσπαθεί να ανατρέψει την κατάσταση. 

Το πιόνι f5 γίνεται τώρα ισχυρός μοχλός πίεσης.

Η ανταλλαγή αυτή έχει μεταφορική σημασία: ο Brecht αφαιρεί (Bxf5) την αιχμή της σκέψης του Benjamin, αλλά η σκέψη επιστρέφει ανασυνταγμένη (exf5) πιο επικίνδυνη.

10. Qf3 Qc7

11. Qg3 Kh8

12. Bh6! gxh6

13. Qh4 Kg7

14. Qg3+

Η τελική επίθεση του Benjamin με Bh6! είναι το δραματουργικό κέντρο του διηγήματος. Θυσιάζει τον αξιωματικό για να εκθέσει τον βασιλιά.

Η Qh4 – Qg3+ οδηγεί σε ματ, που δεν φαίνεται να ολοκληρώνεται ρητά, αλλά προοικονομείται ,το ματ έρχεται, όπως και το τέλος του Benjamin.

Β. Πρώτη Μελέτη – Το Σκάκι ως Μεταφορά Πολιτικής & Ιστορικής Μοίρας

Η σκακιστική παρτίδα λειτουργεί ως μεταφορά της Ιστορίας και της θέσης του ατόμου απέναντι στην Ιδεολογία και την Τυραννία:

Ο Benjamin, γνωστός για τον στοχασμό πάνω στην Ιστορία και την προφητική του απαισιοδοξία, εμφανίζεται εδώ σαν επιθετικός παίκτης, που προσπαθεί να διαλύσει τις ψευδαισθήσεις του φιλελευθερισμού και του στοχασμού από απόσταση.

Ο Brecht, ο πιο «μαχητικός» πολιτικά, υιοθετεί την άμυνα – θέτει ερωτήματα για την χρησιμότητα της φιλοσοφικής αναλυσης όταν «οι φασίστες συνθλίβουν την Ιστορία με τις μπότες τους».

Η σύγκρουση μεταξύ τους είναι ιδεολογική αλλά και υπαρξιακή:

Ο Brecht πιστεύει στην επιστροφή μέσω της πράξης: «Ίσως. Με τον Κόκκινο Στρατό.»

Ο Benjamin ξέρει πως η δική του διαδρομή οδηγεί στο Portbou,δηλαδή στον θάνατο.

Η θυσία του αξιωματικού στην Bh6! είναι συμβολική του μαρτυρικού πεπρωμένου του Benjamin.

 Γ. Δεύτερη Μελέτη – Η Παρτίδα ως Λογοτεχνική Δομή & Δραματουργία

Το διήγημα είναι χτισμένο σαν μια παρτίδα σκακιού:

Άνοιγμα: ε4 – c5, παρουσίαση σκηνικού, αρχή της συζήτησης.

Μεσαίο παιχνίδι: ιδεολογικές αντιπαραθέσεις (Benjamin – Carl Schmitt, Heidegger), ανάδειξη αντίθετων τρόπων θέασης της Ιστορίας.

Τελικό παιχνίδι (Endgame): η επίθεση του Benjamin, η συνειδητοποίηση της τραγικής του μοίρας.

Ο ρυθμός του κειμένου ακολουθεί τον ρυθμό μιας πραγματικής σκακιστικής παρτίδας: σύντομες κινήσεις ,εντάσεις, κορυφώσεις.

Η κινησιολογία (το βλέμμα στο πουλί, το ξεφύλλισμα της εφημερίδας, το άνοιγμα της τσάντας, ο χάρτης) λειτουργεί ως παράλληλο σενάριο: 

όσο οι δυο άντρες παίζουν, η Ιστορία προχωρά προς το Anschluss και την κατάρρευση της Ευρώπης.

Συμπέρασμα

Η «παρτίδα σκακιού» του χνκουβελη είναι ένα πυκνό φιλοσοφικό-λογοτεχνικό έργο που με απλή φόρμα κρύβει πολυεπίπεδο νόημα:

Το σκάκι γίνεται αλληγορία της Ιστορίας, του στοχασμού και του πολιτικού αγώνα.

Ο Brecht και ο Benjamin είναι περισσότερο ιδέες παρά πρόσωπα , προσωποποιήσεις δύο στάσεων απέναντι στον φασισμό.

Η ήττα στο σκάκι δεν είναι ήττα στρατηγική, αλλά υπαρξιακή ,ιστορική.

Το Portbou δεν είναι μόνο ο τόπος θανάτου του Benjamin. Είναι το σημείο στο οποίο η Ιστορία δεν συγχωρεί.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Η Τελευταία Παρτίδα

 (Ένα διήγημα για τον chess-player Miquel Najdorf)

(και μια μελέτη ανάλυση τού διηγήματος)

Χειμώνας.Τουρνουα σκακιου.

Ο πολωνοαργεντινος γκραν-μετρ Miquel Najdorf καθόταν απέναντι από έναν νεαρό γραν-μετρ.

Ησυχία στην αίθουσα.Τα πιόνια έτοιμα στη σκακιερα.Το παιχνίδι άρχισε.

Όμως ο Miquel Najdorf δεν ήταν εκει.Ηταν 

στη Βαρσοβία.Στη πόλη του που δεν υπήρχε πια.

Η κινηση στο σκάκι. 

1.d4 Nf6 2.c4 e6 3.Nf3 d5. Η κλασική Ινδική Άμυνα. 

Οι κινήσεις μου σήμερα,σκέφτηκε,δεν είναι για τη νίκη,αλλά για το παρελθόν.

Ο Mojsze Mendel Najdorf

όπως ήταν τότε το όνομά του στη Βαρσοβία το 1939.

Η πόλη σε λίγο θα παγωνε.Απο τη βαρβαρότητα.

Η γυναίκα του,η κόρη του,οι γονείς του,τα 4 αδέλφια του,όλοι εκεί.

Τα γέλια ,οι φωνές τους αντηχουν ακόμα στ’ αυτιά του.

Αυτός στην Αργεντινή Στην 8th Chess Olympiad in Buenos Aires.

Αυγουστος-Σεπτεμβριος τού 1939.

Ήταν να επιστρέψει. Δεν επέστρεψε ποτέ. Όταν η Πολωνία πνιγηκε από τις σβάστικες και τα τάγματα τού τρόμου, έμεινε εκεί μακριά ,παγιδευμένος στην εξορία του.

Το τηλεγράφημα που δεν ήρθε ποτέ.

Η απάντηση που δεν έλαβε ποτέ.

Το τελευταίο γράμμα: Είμαστε καλά. Η Ρόζα ζωγράφισε μια πεταλούδα σήμερα.

Κι ύστερα, σιωπή.

Ο Miguel Najdorf έκανε κίνηση:

10. Qb3. 

Ο αντίπαλος δίστασε.

Η ομογένεια του στο γκέτο.Οι φίλοι του 

στο στρατόπεδο Majdanek

Τον δασκαλο του 

Savielly Tartakower που τον μαθαινει σκάκι και ποιηση

τον βρήκαν νεκρο στο στρατόπεδο,πάνω σε μια σκακιέρα με πετραδάκια.

Πώς μπορείς να παίζεις σκάκι όταν μέσα σου έχουν σφαγιαστεί τα πάντα;είχε πει κάποτε σε έναν δημοσιογράφο.

Ο αντίπαλος του έκανε λανθασμένη κίνηση.

Ο Miquel Najdorf δεν 

πανηγύρισε.Έπαιξε τη 27η του κίνηση: Rf6!

Εκεινη την ώρα άκουσε τον πατέρα του να φωνάζει πίσω από ένα φράχτη.Η τελευταία φωνή του.

Είδε τη κόρη του.Τα μάτια της.Τον ρωτούσε:

μπαμπά που μας πάνε;τι θα μας κάνουν;

Μια φλόγα κατεβαινε απο τον ουρανό τής Βαρσοβίας

και την εκαιγε.

Κι αυτός ο ίδιος ο Miquel Najdorf να παίζει παρτίδες σκακι στο Μπουένος Άιρες, και να προσπαθει να θυμηθει τα πρόσωπά τους μέσα από τις θέσεις τών πιονιών.

Ο νεαρός αντίπαλος έκανε λάθος.

Εκείνος  έπαιξε:

Qg7++

Ματ.

Η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα.

Εκείνος δεν άκουγε.

Εκείνος έβλεπε τη μητέρα του να ρίχνει τσάι στη πορσελάνινη κούπα

και να τού λέει:

Παίξε πάντα για ζωή. Όχι για ήττα.

Δεν μπορείς ν'αλλαξεις την ιστορία.

Η τελευταία παρτίδα.

-Για σένα, μικρη μου Ροζα,ψιθύρισε.

.

.

Η κριτική μελέτη - ανάλυση του διηγήματος «Η Τελευταία Παρτίδα» του χνκουβελη είναι μια κατάδυση στο βάθος της ανθρώπινης μνήμης, του τραύματος και της ύπαρξης, μέσα από τη φαινομενικά «ψυχρή» αλλά τελικά λυτρωτική τελετουργία του σκακιού. :

1. Θεματική ανάλυση

 Μνήμη και Τραύμα

Στο επίκεντρο του διηγήματος βρίσκεται η μνήμη ως τραυματική εμπειρία. Ο Miquel Najdorf, εμβληματική φυσιογνωμία του σκακιού, δεν είναι παρών στο παρόν της σκακιστικής παρτίδας – είναι βυθισμένος στο παρελθόν του, στη Βαρσοβία του 1939, στον ξεριζωμό και την απώλεια. Ο αναδρομικός μηχανισμός της αφήγησης αποκαλύπτει τη διπλή παρτίδα που παίζεται: μία στο σκάκι, και μία με τις αναμνήσεις.

Εξορία και ενοχή

Ο Najdorf έμεινε στην Αργεντινή λόγω της έκρηξης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν επέστρεψε ποτέ στην Πολωνία. Αυτός ο «αναγκαστικός αποχωρισμός» μετατρέπεται σε προσωπική εξορία, σε σιωπηλό πένθος για μια οικογένεια που χάθηκε στη σιωπή των στρατοπέδων. Η ενοχή του επιζώντα πλανάται παντού στο διήγημα, ειδικά στην ερώτηση της κόρης του: «μπαμπά, που μας πάνε; τι θα μας κάνουν;»

Το σκάκι ως υπαρξιακός καθρέφτης

Το σκάκι εδώ δεν είναι απλώς παιχνίδι – είναι αλληγορία ζωής και μνήμης. Κάθε κίνηση δεν είναι στρατηγική, αλλά ανάμνηση. Το σκάκι γίνεται τρόπος επιβίωσης, προσπάθεια να συγκρατήσει τα πρόσωπα, τις φωνές, τις στιγμές. Είναι η τελευταία γλώσσα επικοινωνίας με τους νεκρούς.

2. Δομή και τεχνική

Αποσπασματική αφήγηση – μοντερνιστικά στοιχεία

Το διήγημα δομείται μέσα από αποσπάσματα: σκέψεις, κινήσεις στο σκάκι, μνήμες, εικόνες του παρελθόντος. Η αποσπασματικότητα λειτουργεί ως καθρέφτης της ψυχικής κατάστασης του ήρωα, όπου παρόν και παρελθόν συνυπάρχουν ταυτόχρονα. Η ελλειπτικότητα δίνει βάθος και χώρο στον αναγνώστη να συμμετάσχει συγκινησιακά και νοηματικά.

Ενσωμάτωση πραγματικών ιστορικών γεγονότων

Η αναφορά στον Najdorf, την 8η Σκακιστική Ολυμπιάδα, το στρατόπεδο Majdanek, τη Βαρσοβία, είναι ιστορικά ακριβής και προσδίδει τεκμηριωμένο υπόβαθρο στην αφήγηση. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αυτά τα δεδομένα όχι απλώς ως πλαίσιο, αλλά ως ιστορική πληγή.

3. Γλώσσα και ύφος

 Λιτότητα και ποιητικότητα

Η γλώσσα είναι υπέροχα λιτή, σχεδόν απέριττη, με ποιητικές αποχρώσεις. Η φράση: «Η γυναίκα του, η κόρη του, οι γονείς του, τα 4 αδέλφια του, όλοι εκεί» αποτυπώνει με γυμνή συγκίνηση την απώλεια. Η δύναμη του ύφους είναι στην υπόρρητη ένταση, όχι στην περιγραφή.

Συναισθηματική ένταση χωρίς μελοδραματισμό

Ο συγγραφέας κρατά μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην τραγικότητα και την αξιοπρέπεια της γραφής. Δεν εκβιάζει το συναίσθημα. Αντίθετα, το χτίζει μέσα από εικόνες, κινήσεις, φωνές – και κυρίως μέσα από τη σιωπή. Ο ήρωας δεν πανηγυρίζει, «δεν άκουγε» τα χειροκροτήματα. Αυτό είναι το πιο δυνατό σημείο της γραφής: η σιγή που λέει τα πάντα.

4. Σύμβολα και αλληγορίες

Σύμβολο Ερμηνεία

Η σκακιέρα Η ζωή – κάθε κίνηση είναι καθοριστική, μη αναστρέψιμη

Η τελευταία παρτίδα Το τέλος μιας εποχής, μιας ζωής, μιας οικογένειας

Τα πιόνια Οι αγαπημένοι του, πρόσωπα-μνήμες μέσα στο τακτικό χάος

Το ματ Ο θρίαμβος της μνήμης, αλλά και το τέλος μιας συναισθηματικής εξιλέωσης

Το γράμμα της κόρης του Η τελευταία ανθρώπινη σύνδεση – πριν το σκοτάδι της Ιστορίας

5. Ηθικά και υπαρξιακά ερωτήματα

Το διήγημα ανοίγει υπόγεια ερωτήματα:

Μπορεί ο άνθρωπος να συνεχίσει μετά την ολική απώλεια;

Πόσο βασανιστική είναι η μνήμη όταν κανένα «τελεσίδικο τέλος» δεν έχει ειπωθεί;

Είναι το σκάκι μια εξιλέωση, ή απλώς μια προσπάθεια να κρατηθείς ζωντανός;

6. Συμπέρασμα – Τελική αποτίμηση

Το διήγημα «Η Τελευταία Παρτίδα» του χνκουβελη είναι ένα βαθιά ανθρώπινο, υπαρξιακό κείμενο, με συγκινητική απλότητα και υπόγεια ένταση. Μέσα από το προσωπικό βίωμα του Najdorf, αποκαλύπτεται η ιστορική τραγωδία του 20ού αιώνα, αλλά και η αξεπέραστη δύναμη της μνήμης. Το σκάκι δεν είναι απλώς παιχνίδι – είναι τελετουργία μνήμης και αντίστασης.

Είναι ένα λογοτεχνικό κομψοτέχνημα μικρής φόρμας, που επιβεβαιώνει ότι τα πιο σπαρακτικά πράγματα λέγονται με λίγες λέξεις, και ότι το πραγματικό ματ δεν γίνεται ποτέ πάνω στη σκακιέρα, αλλά μέσα μας.

«Για σένα, μικρή μου Ρόζα…»

Ο τελικός ψίθυρος είναι μια αφιέρωση.

Όλη η παρτίδα ,η ζωή του, η επιβίωσή του, η τέχνη του ,παίχτηκαν τελικά για εκείνη.

Η κόρη του γίνεται το νόημα της τελευταίας παρτίδας, ο σκοπός της επιμονής του στη ζωή.

Είναι η πιο τρυφερή και σπαρακτική στιγμή.

Η νίκη δεν ανήκει στον ίδιο ,ανήκει στη μνήμη της Ρόζας

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Οι 4 Λαβύρινθοι

(και μια μελέτη ανάλυση τού διηγήματος)

Ο βασιλιάς ήταν  σκληρός, αλλά και δίκαιος στην κρίση του. Δεν ανεχόταν αμφισβήτηση ούτε πλάνη. Κάλεσε ενώπιόν του τέσσερις υπηκόους που θεωρούσε ενόχους: έναν χριστιανό δικηγόρο, που κατηγορήθηκε για 

υπεράσπιση αιρετικών· έναν μωαμεθανό γιατρό, που κατηγορήθηκε για υπερβολική πίστη στη γνώση και λιγότερη στην προσευχή· έναν ινδουιστή μαθηματικό, που κατηγορήθηκε για αλαζονεία · κι έναν βουδιστή ποιητή, 

που κατηγορήθηκε για αναχωρηση από την κοινότητα για χάριν τής εσωτερικής του σιωπής.

Ο βασιλιάς τούς είπε:

-Η τιμωρία σας θα είναι η φυλάκιση στον λαβύρινθο της ευθείας γραμμής. 

Μην νομίζετε ότι η ευθεία είναι απλή. Για τον καθένα σας θα μεταμορφωθεί ανάλογα με τα δόγματα που σας διαμόρφωσαν. Στην αρχή θα είστε όλοι μαζί. Έπειτα ο καθένας θα βρεθεί μόνος, στον δικό του λαβυρινθο. Μόνον όποιος φτάσει στην έξοδο θα ελευθερωθεί.

Και οι δεσμοφύλακες τούς οδήγησαν στο λαβύρινθο τής ευθείας γραμμής.

Είδαν  ένα διάδρομο που φαινόταν άπειρος, χωρίς γωνίες, χωρίς στροφές, 

μια τέλεια ευθεία. Μα μόλις έκλεισε η πύλη πίσω τους, τα πάντα άλλαξαν. 

Κάθε ένας κλειστηκε στον δικό του λαβύρινθο.

Ο χριστιανός δικηγόρος βρέθηκε σε μια αιθουσα δικαστηριου,Και προχωρώντας βρέθηκε πάλι σε αίθουσα δικαστηριου,πανομοιοτυπη.Κι έπειτα σε άλλη,και σε άλλη.Ενας λαβύρινθος δικαστηρίων..

Στην αρχή επικαλέστηκε το δόγμα του Καί τη νομικη..Τι είναι η θεία χάρις; 

τι είναι δικαιοσύνη; πού αρχίζει η αμαρτία και πού τελειώνει η συγχώρεση;

Εφαρμοζοντας την ορθοδοξία, τον καθολικισμό, τον προτεσταντισμό, σύντομα ανακάλυψε πως κάθε δόγμα τον οδηγουσε σε αντίφαση, σε αδιέξοδο. 

Κατέφυγε στις αιρέσεις,και το αποτέλεσμα ήταν πως ο.λαβυρινθος τών δικαστηριων συνεχίζονταν,ατελείωτος.χωρίς να βρίσκει την τελική έξοδο.

Κύριε,δεν ζητώ να εξέλθω,αλλά  να σε κατανοησω,είπε.

Ο μωαμεθανός γιατρός βρέθηκε αιθουσα που έμοιαζε με νοσοκομείο και ταυτόχρονα με τεμενος.Δεξιά  και αριστερά του πόρτες άνοιγαν σε θαλάμους γεμάτους ασθενείς· με στίχους από το Κοράνι στους τοίχους.

Αυτός ήταν ο.λαβυρινθος.Αυτο το ίδιο.Απειρα.

Στην αρχή πέντε φορές τη μέρα γονάτιζε και προσεύχονταν πιστεύοντας πως αυτό θα τον οδηγήσει στην έξοδο.Χωρις αποτέλεσμα .

Και κατέφυγε στην επιστήμη.Εξέταζε τους ασθενείς, θεράπευε τις πληγές, 

έδινε φάρμακα. 

Όμως το άπειρο παρέμενε. 

Κάνε με εργαλείο σου στη θεραπεία τού πλάσματος σου,προσευχήθηκε.

Ο ινδουιστης μαθηματικός βρέθηκε σε κυβικά δωμάτια όπου στο δάπεδο και στην οροφή ήταν γραμμένα μαθηματικά σύμβολα και στους 4 τοίχους αποσπάσματα από τις Βέρες.

Αυτός ήταν ο λαβύρινθος.Αυτι το ίδιο άπειρα.

Στην αρχή προσπάθησε να εφαρμόσει τη λογική.Διατυπωνε θεωρήματα.

Όμως αποδεικνύοντας δεν έφτανε σε κάποια έξοδο.Έπειτα κατεφυγε στη μεταφυσική των Βεδών: Ό,τι είναι έξω, είναι και μέσα· το άπειρο είναι ταυτόχρονα μηδέν.

Κατάλαβε πως ο λαβύρινθος του ήταν η αέναη σχέση του πεπερασμένου 

μυαλού με το άπειρο θείο.Και ποτέ δεν θα έφτανε στην έξοδο του.

Εγώ ειμαι ο ίδιος το θεώρημα και η απόδειξη του,σκέφτηκε και παραδόθηκε.

Ο βουδιστής ποιητής βρέθηκε σε ενα χώρο με ομιχλη.Προχωρουσε και

πάντα είχε ομίχλη.Αυτος ήταν.ο.λαβυρινθος του.Ειχε την εντύπωση ότι

δεν προχωρούσε.Τα χαϊκού δεν είχαν αποτέλεσμα.

Τότε κατέφυγε στα διδαγματα τού Σιντάρτα. Η ζωή είναι πόνος, η απελευθέρωση έρχεται από την υπέρβαση της επιθυμίας.

Μα ποτέ δεν έβλεπε το τέλος.

Ο λαβύρινθός μου ειναι το Κενο,διαλογιστηκε.

Πέρασαν χρόνια, ίσως αιώνες. Κανένας από τους 4  δεν βρήκε την έξοδο.

 Στα χρονικά τού βασιλείου γράφτηκε ότι χάθηκαν για πάντα στον λαβύρινθο 

τής ευθείας. 

Κατέληξε η ιστορία τους λαϊκός μυθος.

Άλλοι,οι πραγματιστές,λενε ότι φυλακίστηκαν σε τέσσερα κανονικα.4 κελιά, 

μετα την εξέτιση τής ποινή τους ήταν ελεύθεροι και για να εντυπωσιάσουν, έπλασαν τούτη την ιστορία των 4 διαφορετικών λαβυρινθων 

Κανείς δεν ξέρει την αλήθεια. Άλλος ένας λαβύρινθος.

.

.

 Το διήγημα «Οι 4 Λαβύρινθοι» του χνκουβέλη είναι ένα φιλοσοφικό, αλληγορικό αφήγημα που συνδυάζει μύθο, μεταφυσική και στοχασμό πάνω στη γνώση, την πίστη και την ανθρώπινη αναζήτηση.

1. ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

Το κείμενο έχει συμμετρική και κυκλική δομή, με σαφή αφηγηματική οικονομία και φιλοσοφική πλοκή.

Α. Εισαγωγή (παράγραφος 1)

Παρουσιάζεται ο βασιλιάς — αυστηρός αλλά δίκαιος, σύμβολο της απόλυτης εξουσίας ή της θείας κρίσης.

Θέτει το πλαίσιο της δοκιμασίας: οι τέσσερις κατηγορούμενοι φυλακίζονται «στον λαβύρινθο της ευθείας γραμμής».

Β. Κυρίως μέρος (τέσσερις ενότητες)

Κάθε ενότητα αφιερώνεται σε έναν ήρωα διαφορετικής θρησκευτικής ή φιλοσοφικής παράδοσης:

1. Χριστιανός δικηγόρος

2. Μουσουλμάνος γιατρός

3. Ινδουιστής μαθηματικός

4. Βουδιστής ποιητής

Κάθε ένας παγιδεύεται στον δικό του εσωτερικό λαβύρινθο, που αντανακλά τη δική του θρησκευτική-ιδεολογική προοπτική.

Η «ευθεία γραμμή» αποδεικνύεται ψευδαίσθηση· ο λαβύρινθος είναι νοητικός και πνευματικός, όχι φυσικός.

Γ. Επίλογος

Η αφήγηση ολοκληρώνεται με την αποστασιοποιημένη φωνή της ιστορίας — οι τέσσερις χάθηκαν, μα ίσως ήταν απλώς ένας μύθος.

Το τέλος είναι ανοιχτό και μεταμυθικό: «Κανείς δεν ξέρει την αλήθεια. Άλλος ένας λαβύρινθος.»

 Έτσι, η ίδια η αφήγηση γίνεται λαβύρινθος νοημάτων.

2. ΥΦΟΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α. Μεικτό ύφος – ρεαλιστικό και συμβολικό

Η γλώσσα συνδυάζει:

Αφηγηματική απλότητα, σχεδόν παραμυθική («Ο βασιλιάς ήταν σκληρός αλλά και δίκαιος…»)

με φιλοσοφική αφαίρεση και στοχαστικό ύφος («Εγώ είμαι το θεώρημα και η απόδειξή του»)

Β. Λιτότητα – Συμπύκνωση – Συμβολισμός

Ο χ κουβέλης χρησιμοποιεί ολιγόλογες, κοφτές φράσεις, με έντονη εσωτερικότητα:

 «Ο λαβύρινθός μου είναι το Κενό»,

«Δεν ζητώ να εξέλθω, αλλά να σε κατανοήσω».

Η συντακτική απλότητα και η παράλειψη άρθρων ή συνδέσμων εντείνουν τον στοχαστικό χαρακτήρα.

Γ. Επαναλήψεις – ρυθμός – παραλληλία

Οι τέσσερις περιγραφές των λαβυρίνθων είναι παραλληλικές σε δομή:

Παρουσίαση του χώρου → προσπάθεια → αποτυχία → φιλοσοφική διαπίστωση.

Αυτό δίνει στο κείμενο ρυθμό και συμμετρία, σχεδόν μουσική.

Δ. Θρησκευτική-φιλοσοφική ορολογία

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί όρους από διαφορετικές παραδόσεις:

«θεία χάρις», «δικαιοσύνη», «αμαρτία» (Χριστιανισμός)

«Κοράνι», «προσευχή» (Ισλάμ)

«Βέδες», «άπειρο», «μηδέν» (Ινδουισμός)

«Σιντάρτα», «Κενό», «χαϊκού» (Βουδισμός)

Αυτό δημιουργεί πολυπολιτισμική, διαθρησκειακή ατμόσφαιρα, όπου κάθε πίστη είναι μια διαφορετική μορφή του ίδιου υπαρξιακού αδιεξόδου.

 3. ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΝΟΗΜΑΤΑ

Η αναζήτηση της αλήθειας: κάθε άνθρωπος εγκλωβίζεται στο ίδιο του το σύστημα πίστης ή λογικής.

Η σχετικότητα της γνώσης: ο καθένας πιστεύει ότι κατέχει την έξοδο, μα αυτή δεν υπάρχει.

Η ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στο άπειρο: ο λαβύρινθος είναι η ίδια η ύπαρξη, η σκέψη, ο νους.

Ο σκεπτικισμός και η αμφιβολία: ακόμα και ο αφηγητής στο τέλος δηλώνει ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα για την αλήθεια.

 4. Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΩΣ ΣΥΜΒΟΛΟ

Ο «λαβύρινθος της ευθείας γραμμής» είναι παράδοξο:

μια ευθεία που είναι άπειρη και κυκλική — δηλαδή ο λαβύρινθος του νου.

Συμβολίζει:

την ανθρώπινη αναζήτηση του νοήματος,

τη μοναχική πορεία κάθε ύπαρξης,

τη ματαιότητα της απόλυτης βεβαιότητας.

 5. ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΥΦΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ

Πλευρά /Χαρακτηριστικά

Είδος /

Αλληγορικό-φιλοσοφικό διήγημα

Αφήγηση/

Τριτοπρόσωπη, αντικειμενική, στοχαστικη

Ύφος/

Λιτό, στοχαστικό, συμβολικό, με ποιητικότητα.

Γλώσσα /

Μεικτή (καθαρεύουσα-δημοτική), με φιλοσοφικούς όρους

Δομή/

Εισαγωγή – τέσσερις παράλληλες ενότητες – επίλογος

Κεντρικό σύμβολο/

Ο λαβύρινθος = η ανθρώπινη ύπαρξη, ο νους, η πίστη

Τελική εντύπωση Ο αναγνώστης μένει σε στοχασμό ,και αυτός «εντός του λαβυρίνθου»

.

.

.

György Lukács -χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

2 μελέτες αναλυσεις τού διηγήματος:

Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ GYORGY LUKACS

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

στο γραφείο ένα πορτρέτο τού Φρόιντ,

'Η Μελαγχολια'ειπε ο ψυχίατρος 'εκδηλώνεται ως μειωμένη διάθεση και απροθυμία δραστηριοτητας',ο γιατρός άναψε την πίπα του και συνεχισε'σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζει τα όρια της καταθλιψης'

γελασε'εσεις κύριε Γκιόργκι δεν κινδυευται από αυτο','φυσικα'απαντησε ο Γκιόργκι Λούκατς 'εχω πλήρη συνείδηση της Ιστορίας και ταξικής συνείδησης,αλλά προσέξτε,και

της καταστροφής της λογικής'αυτοσαρκαστηκε,'οπως λύπη, ένταση,αποπροσανατολισμό της σκέψης,κυρίως αυτό, άγχος, αϋπνίες,ενοχές, απαισιοδοξία,αυτοκτονικές διαθέσεις,',

'ελατε,δεν είναι τόσο σοβαρά τα πραγματα'ειπε ο γιατρος'καιρος να επικεντρωθητε στο άτομο σας,αρκετά το συνολο','μια αστική επομένως μεταμορφωση'σχολιασε χαμογελώντας ο Λούκατς,'παντως όχι καπιταλιστικη,'γελασε ο γιατρός,'με τι ασχολείστε τελευταία;τον ρώτησε,,'Με την Μελαγχολία του Ντιρερ','πολυ ενδιαφέρον'ειπε ο γιατρος'στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης την αναλύσαμε,μάλλον την αποδομησαμε,μια ψυχαναλυτική πράξη σύμφωνα με τον Φροιντ',σηκώθηκε και πήγε στη βιβλιοθήκη,έβγαλε ένα φάκελο,'οριστε'του είπε,'οημειωσεις,σας το δανείζω για την εργασία σας',ευχαρίστησε το γιατρό,ορίστηκε η επόμενη συνεδρία και έφυγε,

Στη Χαϊδελβέργη έμενε στη παλιά πόλη στο Βεστσταντ,περπάτησε δίπλα στον ποταμό Νεκαρ ,κοίταξε τα νερά του,'τα πάντα ρεί',σκεφτηκε,έλεγε ο Ηράκλειτος,'γιατι θέλουν να είμαστε εδώ και όχι αλλού,και με ποια δύναμη μας κρατούν;' κοίταξε πίσω του,άδειος ο δρόμος,στη Ρουμανία στη Βουκουρέστι δίπλα στον απέραντο Δούναβη ένιωθε την φοβερή έλξη των νερών του,τα νέα του Γκράμσι στο μυαλό του,'καταστρεψτε την σκέψη του',ένας ανθρώπος τον ακολουθούσε απροκάλυπτα,ο Αξελός θα έλεγε πως είναι ενας maudit du marxism εδω στο Βουκουρέστι 1957 ο György Lukács Georg Bernard Baron von Szegedin( 13 Απριλιου 1885 – 4 Ιουνίου 1971)Ούγγρος μαρξιστής φιλοσοφος αισθάνεται homeless,

χωρίς σπίτι, εξόριστος της φιλοσοφιας,μέσα σ' αυτή την ερημιά του σοσιαλισμου,'ηθελα το σπίτι μου να είναι παντού και τελικά δεν είναι πουθενα' σκεφτεται το μέλλον τού 1989,

'αυτη γιατρέ είναι η νεύρωση μου'λεει στο γιατρό στη συνεδρια,

το απόγευμα επέστρεψε στο Βερολίνο,

'Μια Απόρθητη Καταπιταλιστικη Μετροπολη'χαμογελασε πίκρα'αν και Υπό το Καθεστως του Nationalsozialismus',

αργά τη νύχτα στο γραφείο έγραψε:η γυναίκα στο χαρακτικό Melencolia του Albrecht

Dürer το 1514 είναι απαισιόδοξη για τη τρομερή δύναμη της πραγμοποίησης της ανθρωποτητας, verdinglichung,homo-res,εικονιζεται στη κλασσική στάση της μελαγχολίας,

με ενα χέρι κρατά το κεφάλι της, στο άλλο  χερι ο διαβήτης,άπραγος,χωρις διαθεση να σχεδιάσει τον κύκλο της πανανθρωπινης ενότητας,στο αραχνιασμενο δωμάτιο μια κλεψύδρα μετρά το χρόνο που είναι χρήμα,μια ζυγαριά ζυγίζει τα εμπορεύματα,ένα σφυρι υπολοιπο ενος αποδιοργανωμενου σύμβολου,ένα λυμένο μαγικό τετράγωνο 4χ4 σαρκάζει τον  ανορθολογισμο μας,

16,3,2,13

5,10,11,8

9, 6,7,12

4,15,14,1

με τα αθροίσματα: οριζοντια,κάθετα,διαγώνια=34,

εν τέλει μια ζοφερή κατάσταση για το μέλλον του ανθρώπου,που επισφραγίζεται μέσα στον φοβερό αποκαλυπτικό ουρανό από την επιγραφή MELENCOLIA που κρατάει η εφιαλτική νυχτεριδα

τον διεκοψε ένας πυροβολισμός,έπειτα ένας δεύτερος,ακούστηκαν άγριες φωνές,βγήκε στο μπαλκόνι,άντρες με στολές,που γυαλιζαν τα κουμπιά τους,είδε κάτω στο δρόμο,είχαν στη μέση έναν πεσμένο άντρα και τον κλωτσοκοπουσαν,ταραχτηκε,του ήρθε να φωνάξει,

'τι  κάνετε στον άνθρωπο;'κρατήθηκε,κάποιος τον πήρε είδηση,'αντε μπες μέσα,μην πάρεις τη θέση του',φοβήθηκε,μπήκε μέσα,'εμεινε άυπνος,'γιατι στάθηκα δειλός, γιατί δεν πήρα τη θέση του;',τον βασάνιζε αυτή η σκέψη ,

όπως τότε στις δικες,στη δική του,εξωθηθηκε σε αυτοκριτική,τον εξευφτελισαν:

-Συντροφε,είναι η' δεν είναι αλήθεια

ότι:

Ο Σύντροφός Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν

1.Παγιωσε την Σοσιαλιστική Επανάσταση

2.Μεταμορφωσε την Ρωσία σε αδιαφιλονίκητη Παγκοσμια Οικονομική και Στρατιωτική Δύναμη

3,Διέλυσε τους Κουλακους,τους μεγαλογεωκτημονες,που εκμεταλευονταν εκατομμύρια αγρότες σαν σκλάβους

4.Δημιουργησε τα Κολχόζ και τα Σοβχοζ λύνοντας το επισιτιστικό πρόβλημα της χωρας

5,Εκβιομηχανισε την ΕΣΣΔ με συνέπεια το 1931-1938 ο ρυθμος ανάπτυξης να είναι 16%.

Ενα Πρότυπο Σοσιαλιστικό Θαύμα! Όταν το 1939 οι ΗΠΑ δεν είχαν συνέλθει από το οικονομικό κραχ του 1929-1931,με την οικονομία της στο 60% του ΑΕΠ του 1929,

Κοιμήθηκε μέχρι αργά,περπάτησε στις όχθες του Δούναβη,αυτα τα νερά,σκέφτεται,

έφτασαν ως εδω κυλωντας από την Βουδαπεστη,καθώς ένα αστείο του φάνηκε,η ιστορια επαναλαμβάνεται σαν εφιάλτης,έλεγε ο Μαρξ,δεν πρέπει κανένας να ξεφεύγει λέγοντας πως δεν τον αφορά,πως είναι ένα αδύναμο άτομο,και δεν εξαρτάται η μοίρα του κόσμου από αυτόν,αυτά που μας χωρίζουν είναι τεράστια,και μπορούμε να τα διαλυσουμε,να τα αποσύρουμε,

ο άνθρωπος,πάντα πίσω,σκιά του

η αίθουσα του δικαστηρίου κεκλεισμένων των θυρών,

-να σηκωθεί ο κατηγορούμενος

Απολογησου,κατηγορούμενε,στις κατηγορίες,

ο κατηγορούμενος άρχισε:

-Συντροφοι Κυριοι Δικαστές η Os Forradalom

-Υβριζεις το Κράτος,Είσαι Κατηγορουμενος και οχι Κριτής,Προσέξε τις εκφρασεις σου,τον διεκοψε οργισμένα ο δικαστής

-η Os Forradalom,Σύντροφοι Κύριοι Δικαστές,επέμενε ο κατηγορούμενος

-Σου απαγορεύω το λόγο,αντέδρασε θυμωμένος ο δικαστής,Εξοριστε τον.

Οι Δυτικές εφημερίδες γράφουν σε πρωτοσέλιδα τους:

Η OS FORRADALOM Η ΟΥΓΓΡΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΞΟΡΙΖΕΤΑΙ Η' ΑΠΑΓΧΩΝΙΖΕΤΑΙ

Ο πρόεδρος Ίμρε Ναγκυ απαγχονίστηκε

Ο Γκιόργκι Λούκατς εξορίστηκε στην Ρουμανια

Διαβάζει στις σημειώσεις που του δάνεισε ο ψυχιατρος:

σε κάποια σημείωση για το χαρακτικό Melencolia ο Durer γραφει:

Schlüssel—gewalt/pewtell—reichtum

το κλειδί συμβολίζει τη δύναμη(η' τη βία,τον εξαναγκασμό),ενα φαλλικό εργαλείο,φαλλος,

εισχωρεί στο αιδοιο-κλειδαρια,ανοίγει το αιδοίο,αλλά και το κλειδώνει ως ιδιοκτησία του,

το πορτοφόλι συμβολίζει τα χρήματα,το Κεφαλαιο

-Συντροφε Γκιόργκι Λούκατς,ακούει την αυστηρή δυσκαπτη φωνή του δικαστή,

καταδικάζεται τις Αντισοβιετικες Ενέργειες στην Ουγγαρία;

Δεν απάντησε.

Όμως γιατί δεν απάντησε;

Όταν στο Sunday CIrcle το 1916 ρωτήθηκε για τα γεγονότα της Ουγγρικής Επανάστασης

(23 Οκτωβρίου -10 Νοεμβρίου 1956) από τους συμμετέχοντες:

Bela Bartok συνθέτης,

Karl Mannheim,κοινωνιολόγος

Béla Balázs, θεωρητικός του κινηματογράφου

Arnold Hause,ιστορικός τεχνης

Zoltán Kodály, συνθέτης

Karl Polanyi φιλοσοφος

Αναφέρθηκε:

Ιστορία:

.Θάνατος του Στάλιν,5 Μαρτίου 1953

.Ο διάδοχος Νικήτα Χρουτσωφ διαπιστωσε την αναγκαιότητα μεταρρυθμίσεων αποστασταλινοποιησης.

Η βιαια κολεκτιβοποίηση της Ουγγρικής αγροτικής παραγωγής κατέρρευσε την οικονομια.

.Ιούλιος 1953,ο Ίμρε Ναγκυ πρόεδρος,

το πρόγραμμα Νέα Πορεια:ιδιωτικοποίηση της οικονομίας,μείωση του ρυθμου εκβιομηχάνισης,διάλυση κρατικών συνεταιρισμων.

παραγωγή καταναλωτικών αγαθων

1955.Καθαιρεση του Ίμρε Ναγκυ

.19 Οκτωβρίου 1956.Ο υπουργός Παιδείας καταργεί το υποχρεωτικό μάθημα της Ρωσικης γλώσσας

.22 Οκτωβρίου,ακαδημαϊκό αίτημα μείωση των μαθημάτων για τον μαρξισμο-λενισμου,

Επαναστατική Φοιτητικη Διακήρυξη:

-Αμεση αναχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων

-Επαναφορα του Ιμρε Ναγκυ

-Καθαιρεση των σταλινικών εγκληματιων από τις θέσεις των

-Γενικες εκλογές με μυστική ψηφοφορία και με τη συμμετοχή διαφόρων κομμάτων

-Δικαιωμα στην απεργία

-Καθιερωση κατώτατου εργατικού μισθού

.23 Οκτωβρίου,Απαγορευση της φοιτητικής διαδήλωσης από τον Έρνεστ Γκερο που οι Σοβιετικοί τοποθέτησαν στη θέση του Ρακοζι

.ώρα 2:20,νύχτα,πλήθος αντιφρονούντων γκρεμίζουν το 25 μέτρων άγαλμα του Στάλιν,

στο βάρθρο μένουν μόνο οι μπότες του,πάνω του γράφουν συνθήματα,

'Ενας πάνω στον Σταλιν έγραψε WC' λεει ο Γκιόργκι Λούκατς

.τη νύχτα 23-24 η διάδηλωση γίνεται εξέγερση.

Η Κεντρική Επιτροπή τοποθετεί τον Ίμρε Ναγκυ πρωθυπουργό και καλεί τα ρωσικά στρατεύματα να καταστήλουν την εξέγερση

.2017.28 Μαρτιου,Βουδαπεστη.Lukács György: Marxista és zsidó volt

με αυτό το σκεπτικό απομακρυνθηκε νωρις το πρωι απο το παρκο του Αγιου Στεφανου

το άγαλμα του:

Γκιόργκι Λούκατς Μαρξιστής και Εβραίος,

Κανένα ελαφρυντικό στην υπεράσπιση του αν  φίλοι του ήταν:

Ο Πλάτωνας,,ο Χέγκελ, Κίρκεγκωρ,ο Ντοστογιεφσκι

Ιστορια[συνεχεια]:

1 Νοεμβρίου,η Ουγγαρία αποχωρεί από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας

Ο Ίμρε Ναγκυ ανακηρύσσει την ουδετερότητα της Ουγγαριας

.4 Νοεμβριου 1956 χίλια Σοβιετικά τανκς του Κόκκινου Στρατού στην Βουδαπέστη.

'πολλοί σύντροφοι ήταν όμοιοι με τον άνθρωπο που κραύγαζε στον πίνακα Κραυγη

του Μουνκ' τους ειπε

.200.000 Ούγγροι καταφεύγουν μέσω Αυστρίας και Γιουγκοσλαβίας στη Δύση να αποφύγουν τη συλληψη

Budapest,Városliget Café,Olof Palme setany 5.Τριτη,2μμ,συνήθως δεν έχει πολύ κίνηση,11 Φεβρουαρίου 2020,

Κουζίνα:

Διεθνής, Ευρωπαϊκή, Ανατολικοευρωπαϊκή, Κεντρικής Ευρώπης, Ουγγρική

Κατάλληλο για χορτοφάγους, Επιλογές βίγκαν, Πιάτα χωρίς γλουτένη

Ο György Lukács παραγγελε Caffe Latte variációk (mogyorós, vaníliás)καφέ με γάλα.φουντούκι,βανιλια

εγω:Caffe Latte Caramel (cukormentes)χωρίς ζάχαρη

αρχίσαμε τη συζητηση με θέα στη Városliget λίμνη

-György Lukács:ας συζητησουμε σε ένα αστικό σκηνικό,γέλασε

-στα βιβλία σας:Der junge Hegel, Zurich, 1948,Ο Νεαρός Χέγκελ και Die Zerstörung der Vernunft, Berlin,1954 Η Καταστροφή της Λογικής ανοιχτά επιχειρηματολογείται πως ο Σταλινισμός είναι η διαστροφή τού Χεγκελ-Μαρξισμου

-György Lukács:χωρίς ένα ισχυρό θεωρητικό εργαλείο δεν είναι δυνατόν να καταπολεμηθεί ο Σταλινισμός.Ο Στάλιν ήταν φοβερός τακτικιστης,αλλά,δυστυχώς,δεν ήταν μαρξιστής,Η γραφειοκρατεία του Λερναία υδρα,που έπνιγε τη κοινωνια,ούτε οι μετέπειτα,ο Χρουτσωφ,ο Μπρέζνιεφ,ο Γκορμπατσόφσκι ήταν διαφορετικοί,λειτούργησαν ως νομενκλατούρα,μια κάστα,ο σοσιαλισμός δεν συγχρονιστηκε,δεν έγινε ελκυστικός,

πλουραλιστικος,κυβερνούσαν πάνω και πέρα από τη κοινωνια και το λαό,

παγωμένοι στον οικονομισμό και στρατιωτισμο,την ύβρι του Ψυχρού Πολέμου,σταδιακά εκφυλισαν το σοσιαλισμό και τον οδήγησαν αιτιατα στην ανατροπή του,έπρεπε να γίνει επιστροφή στον πριν Σταλινισμό Μαρξισμο

-κυριε Lukács θελετε να σας κάνω μια σκληρή ερώτηση;

-György Lukács:ναι.θελω

-σας κατηγορούν ότι διώχθηκαν με τη νομιμη γραφειοκρατική γραμμή από την ακαδημαϊκή τους καριέρα ανεξάρτητοι και αντικομουνιστες διανοούμενοι,όπως:

Béla Hamvas, István Bibó, Lajos Prohászka, και ,Károly Kerényi ,είναι αλήθεια;

-György Lukács:είναι αλήθεια,τρομερή αληθεια.Θεωρω τον εαυτό μου πως υπήρξε όργανο του Σταλινισμού,μια ψευδής συνείδηση,ντρέπομαι γι'αυτό,λυπάμαι βαθυτατα,

Ο György Lukács παραγγειλε:

Hagymás rostélyos (220 gr.) grill zöldségekkel, anna burgonyával, házi káposztasalátával

(Μεταφράζω απο Google μετάφραση στα ελληνικά:

ψητό σχάρας με κρεμμυδια,λάχανο πατάτες)

Εγώ παραγγειλα:

Ropogós kacsacomb párolt káposztával, stircelt burgonyával és borban párolt almával

A kacsa a húsok királynője, Te pedig megérdemled a királyi étket! Ropogós kacsacombunk nyitás óta budapesti éttermünk étlapjának alapétele, amelyet vendégeink előszeretettel fogyasztanak. Hozzá egy pohár Pfneiszl Merlo-t ajánlunk

(Και στη μετάφραση:Τραγανό πόδι πάπιας με στιφάδο λάχανο, που ανακατεύεται με πατάτες και μήλο μαγειρεμένο στο κρασί

Η πάπια είναι η βασίλισσα του κρέατος και αξίζετε το βασιλικό φαγητό! Το τραγανό πόδι του πάπιας μας ήταν το κύριο συστατικό του μενού του εστιατορίου της Βουδαπέστης από το άνοιγμά του, το οποίο οι επισκέπτες μας ήθελαν να φάνε. Σας προτείνουμε ένα ποτήρι Pfneiszl Merlo)

-György Lukács:ας φάμε πλέον σε έναν καταπιταλιστικο κόσμο

-εναν κόσμο πραγμοποιημενο,σχολίασα

-György Lukács:ακριβώς,verdinglichung πραγματοποιημενο,κοιτάξτε πόσο λαχταριστη είναι η εικόνα των φαγητών μας στο μενού,πολύ πιο ελκυστική από τα πραγματικά πιάτα,

είμαστε πια υπέρ καταναλωτές εικόνων και ρητορικών κειμένων,δεν θα είναι παράξενο αν στο πρόσεχες μελλον οι άνθρωποι βλέποντας τα φαγητά στη κουζίνα θα παραγγέλνουνντις ιλουστρασιον εικονες και τα υπέροχα κείμενα που τις συνοδεύουν για να τις φάνε,

γέλασε,

όλοι είμαστε υπαίτιοι,και ταυτοχρονα αθώοι,γι'αυτό

Στην επόμενη συνεδρία ανάφερε στο γιατρό ένα περιστατικό στη Ρουμανία,όταν μετά τα γεγονότα του 56 ήταν εκεί εξοριστος,

'ειχε νυχτώσει,περπατούσα όπως κάθε μέρα στο Δούναβη,μου θύμιζε τη πατρίδα,το νερό του έρχονταν από εκεί,τη Βουδαπέστη μου,από την ιστορία και τη συνείδηση του λαού μου,σκεφτόμουνα την νοσταλγία της πατριδας του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου εξόριστου στη Κωνστάντζα ,σ'αυτη τη χώρα που κι εγώ είχα εξοριστει,από αυτή τη βαθια συναίσθηση συνηρθα όταν άκουσα πίσω μου τη φωνή του ανθρώπου που με ακολουθούσε,

'σταματηστε .κυριε',

στάθηκα,γύρισα και τον είδα,,είχε μια πέτρα δεμένη με σχοινι και περασμένη στο λαιμό του,

'σας παρακαλώ,σας ικετεύω,μην πητε,αν σας ρωτήσουν,γιατί θα σας ρωτήσουν,το ξέρω,πως ήμουνα δειλος,ένα τιποτένιο ανθρωπάκι,που αυτοκτόνησε,γιατί δεν αντεχε να ζεισ'ενα κόσμο ανόητο,χωρίς νοημα',

λέγοντας αυτά τα λόγια ο άνθρωπος πήδηξε στα παγωμένα νερά του ποταμού,είδα τα νερά να στροβιλιζουν στο σημείο που έπεσε,έπειτα τους κινούμενους ομόκεντρους κύκλους,και στο τέλος τίποτα,rien,ένα res rien,μια εθελημςνη εξαφανιση κάποιου που πριν λίγο υπηρχε,δεν θέλω να υπάρχω γιατί εγώ,μόνος μου,δεν θέλω να υπάρχω,

τότε κατάλαβα πόσα άλλα πραγματα υπήρχαν,και υπάρχουν,πέρα από μένα,πόσο

εγωιστής είμαι να πιστεύω πως εγώ ξέρω με ποιο τρόπο ο αλλος πρέπει να υπάρχει και γιατι'

Είναι 4 Ιουνίου 1971,Βουδαπέστη,κοίταξε το χαρακτικό Melencolia του Dürer,το διαβήτη στο χέρι της γυναικας,τοτε ,καταλαβε γιατί δεν είχε διάθεση να σχεδιάσει,π.χ είναι ροδο,ένα παράθυρο,,έναν άνθρωπο,

γέλασε.

'παρ'ολ'αυτα Συντροφοι,Πολιτες,εγώ György Lukács ο πάσχων από Μελαγχολία 

με την Ιστορία σάς έδωσα Συνειδηση'

.

.

1

Κριτική μελέτη ανάλυση του διηγήματος «Η Μελαγχολία του György Lukács» 

του χνκουβελη. 

Το κείμενο είναι πυκνό, διακειμενικό και υβριδικό· συνδυάζει βιογραφικά στοιχεία, φιλοσοφικό στοχασμό, ιστορικά γεγονότα και λογοτεχνική γραφή.

1. Θεματικός πυρήνας:

Ο τίτλος «Η Μελαγχολία του György Lukács» παραπέμπει αμέσως σε δύο επίπεδα:

Ψυχικό: τη μελαγχολία ως ψυχολογική κατάσταση (κατά Freud: απώλεια αντικειμένου αγάπης, αίσθηση ενοχής, ακινησία).

Ιστορικό/πολιτικό: τη μελαγχολία ως εμπειρία της ήττας των ιδεών, της διάψευσης του σοσιαλιστικού οράματος.

Ο χνκουβελης δεν παρουσιάζει απλώς έναν Lukács-πρόσωπο αλλά έναν Lukács-σύμβολο: τον «φιλοσοφικό εξόριστο», που βιώνει το αδιέξοδο της Ιστορίας και του Μαρξισμού μέσα στον 20ό αιώνα.

2. Η σκηνή του ψυχιάτρου:

Η αρχή θυμίζει θεατρικό διάλογο. Στο γραφείο, το πορτρέτο του Freud λειτουργεί ως σημαίνον: η ψυχανάλυση εισέρχεται στο παιχνίδι. Ο γιατρός μιλά για «μελαγχολία» σε ιατρικούς όρους, ενώ ο Lukács απαντά με όρους «ιστορικής και ταξικής συνείδησης».

Εδώ ο συγγραφέας συγκρούει ατομική ψυχολογία και συλλογική ιστορία. Ο Lukács ειρωνεύεται: «Μια αστική μεταμόρφωση». Έτσι καταγγέλλεται η τάση της ψυχολογίας να «ιδιωτικοποιεί» τις κοινωνικές κρίσεις.

3. Η περιπλάνηση – εξορία

Ο Lukács περπατά στις πόλεις: Χαϊδελβέργη, Βουκουρέστι, Βερολίνο. Το μοτίβο του ποταμού (Νέκαρ, Δούναβης) είναι κεντρικό: ρέον ύδωρ = Ιστορία, ροή, μεταβολή. «Τα πάντα ρει» (Ηράκλειτος)∙ αλλά ταυτόχρονα υπάρχει το «κράτημα», η καταπίεση, η φυλακή.

Ο Lukács νιώθει homeless – εξόριστος όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και φιλοσοφικά, «χωρίς σπίτι» στον ίδιο τον σοσιαλισμό.

4. Η αναφορά στον Dürer – Melencolia I (1514)

Ο πίνακας του Dürer γίνεται κεντρικό σύμβολο. Η γυναίκα του χαρακτικού ,

μελαγχολική, με τον διαβήτη στο χέρι αλλά άπραγη– αποτυπώνει την παράλυση της δημιουργικής πράξης. Ο συγγραφέας συνδέει τα αντικείμενα του χαρακτικού (κλεψύδρα, ζυγαριά, σφυρί, μαγικό τετράγωνο) με τις έννοιες του χρόνου, του εμπορεύματος, της πραγμοποίησης (verdinglichung).

Ο Lukács, θεωρητικός της πραγμοποίησης στον καπιταλισμό, βλέπει τον εαυτό του μέσα σε αυτό το σύμβολο.

5. Ιστορία, Ενοχή, Αυτοκριτική

Η αφήγηση διατρέχει τις μεγάλες στιγμές της ουγγρικής και σοβιετικής ιστορίας:

Στάλιν και σταλινισμός.

Ουγγρική επανάσταση 1956, Ίμρε Νάγκυ, εξορία.

Η σταλινική καταστολή και οι δίκες.

Ο Lukács βασανίζεται από την ενοχή: γιατί δεν αντέδρασε, γιατί δεν πήρε «τη θέση του άλλου». Ο συγγραφέας τον παρουσιάζει ως τραγικό ήρωα: μετέχει στο έγκλημα αλλά και το κρίνει, είναι ταυτόχρονα θύμα και θύτης.

6. Η «σκηνή της πάπιας» – υπερκατανάλωση εικόνων

Η σκηνή στο εστιατόριο της Βουδαπέστης (μεταμοντέρνα εισαγωγή γευστικών λεπτομερειών, Google Translate) δείχνει την είσοδο στον ύστερο καπιταλισμό:

Οι εικόνες των φαγητών είναι πιο ελκυστικές από τα ίδια τα φαγητά.

Είμαστε «υπέρ-καταναλωτές εικόνων και ρητορικών κειμένων».

Αυτό λειτουργεί ως σύγχρονη πραγμοποίηση: όχι μόνο τα προϊόντα αλλά και οι εικόνες τους καταναλώνονται.

7. Δομή – Υφολογικά στοιχεία

Το κείμενο δεν είναι κλασικό διήγημα αλλά μικτό είδος:

Ιστορικό δοκίμιο, πολιτική ανάλυση, βιογραφικό αφήγημα.

Διακειμενικές αναφορές (Μαρξ, Freud, Heraclitus, Ovidius, Munch).

Ροή συνειρμών, σαν εσωτερικός μονόλογος.

Αποσπασματικότητα και παρεμβολή τεκμηρίων (σημειώσεις, ημερομηνίες, στατιστικά, μενού).

Αυτή η μορφή αποδίδει τη θρυμματισμένη συνείδηση ενός ανθρώπου που βιώνει την ιστορία ως μελαγχολία.

8. Βασικά νοήματα

Η μελαγχολία δεν είναι απλώς ψυχική ασθένεια αλλά ιστορικό συναίσθημα μιας αποτυχημένης ουτοπίας.

Ο Lukács προσωποποιεί την αντίφαση ανάμεσα στην ιδεολογία και στην προσωπική ευθύνη.

Η πραγμοποίηση (verdinglichung) επεκτείνεται από την οικονομία στον πολιτισμό και στην ίδια την εμπειρία.

Η Ιστορία δεν είναι αφηρημένη: περνά από το σώμα, την ενοχή, την εξορία, την αυτοκριτική.

9. Συμπέρασμα – Η συμβολή του διηγήματος

Ο χνκουβελης δημιουργεί ένα φιλοσοφικό διήγημα-κολάζ, όπου η πολιτική Ιστορία, η Τέχνη και η Ψυχανάλυση διασταυρώνονται.

Ο Lukács εμφανίζεται όχι ως «ήρωας» αλλά ως ανθρώπινη φιγούρα που πάσχει από μελαγχολία μπροστά στην κατάρρευση της λογικής και της επανάστασης.

Η τελευταία φράση («εγώ György Lukács ο πάσχων από Μελαγχολία με την Ιστορία σας έδωσα Συνείδηση») είναι ειρωνική και πικρή: αναγνωρίζει ότι, παρά τις αποτυχίες, προσέφερε στους άλλους το εργαλείο της κριτικής σκέψης.

10. Βιβλιογραφική – Διακειμενική διάσταση

Το διήγημα είναι ενταγμένο στην παράδοση της φιλοσοφικής λογοτεχνίας:

Θυμίζει Μουζίλ, Κούντερα, Μπόρχες (παιχνίδι ιστορίας και μυθοπλασίας).

Χρησιμοποιεί πραγματικά γεγονότα (ουγγρική επανάσταση, έργα του Lukács) αλλά τα μεταποιεί λογοτεχνικά.

Η αναφορά στον Dürer και το Melencolia I συνδέει την Αναγέννηση με τον 20ό αιώνα: το αδιέξοδο της δημιουργίας είναι διαχρονικό.

Τελική αξιολόγηση

Η «Μελαγχολία του György Lukács» είναι ένα υβριδικό, στοχαστικό διήγημα που μετατρέπει τη βιογραφία σε αλληγορία. Η μελαγχολία λειτουργεί ως καθολικό συναίσθημα της νεωτερικότητας: απώλεια νοήματος, αποξένωση, ευθύνη.

Ο χνκουβελης επιτυγχάνει να δείξει πώς ένας μεγάλος διανοητής παραμένει ταυτόχρονα θύμα και κριτής της εποχής του , και πώς η ιστορία των ιδεών είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορία των συναισθημάτων.

.

.

2

 Η «Μελαγχολία του György Lukács» του χνκουβελη, είναι ένα πολυστρωματικό αφήγημα που συνδυάζει ιστορικό υλικό, φιλοσοφία, πολιτική αυτοκριτική, και ψυχαναλυτικές αναφορές για να φωτίσει το τραύμα μιας εποχής και ενός ανθρώπου. 

Πώς το προσωπικό βίωμα και η ψυχική κατάσταση του Λούκατς διαπλέκονται με την ιστορική και πολιτική του δράση.

1. Η Δομή και ο Αφηγηματικός Τόνος

Το διήγημα είναι υβριδικό: μισό αφήγηση, μισό δοκίμιο. Εναλλάσσει σκηνές:

Στο γραφείο του ψυχιάτρου (ένα ασφαλές μικροσύμπαν αστικής καθημερινότητας)

Αναδρομές στη Χαϊδελβέργη, στη Βουδαπέστη, στη Ρουμανία, στο Βερολίνο (ο εξόριστος διανοούμενος)

Σημειώσεις για το χαρακτικό Melencolia I του Dürer (το μεταφορά της πολιτικής και υπαρξιακής κρίσης)

Πολιτικά γεγονότα: Ουγγρική Επανάσταση 1956, Σταλινισμός, αυτοκριτικές δίκες.

Αυτό δίνει μια σπασμένη αφήγηση, που μιμείται την πραγμοποίηση (Verdinglichung) της ζωής που περιγράφει ο ίδιος ο Λούκατς.

2. Η Μελαγχολία ως Πολιτική Κατηγορία

Η λέξη «μελαγχολία» στο διήγημα δεν είναι μόνο ψυχική κατάσταση· είναι πολιτική κατάσταση:

Ο Λούκατς μιλά για «την καταστροφή της λογικής» (τίτλος του δικού του βιβλίου). Η απώλεια νοήματος και λογικής δεν είναι απλώς ατομική ψυχική διαταραχή αλλά σύμπτωμα μιας εποχής (του σταλινισμού, της αποξένωσης).

Η αναφορά στο χαρακτικό του Dürer Melencolia I (1514) λειτουργεί ως εικονολογική μεταφορά:

Η γυναίκα με τον διαβήτη, άπραγη, ανίκανη να σχεδιάσει τον «κύκλο της πανανθρώπινης ενότητας» . Ο Λούκατς, ο θεωρητικός του μαρξισμού, που βλέπει το όραμα του σοσιαλισμού να έχει παγιδευτεί στη γραφειοκρατία και την αυθαιρεσία.

Τα σύμβολα (κλεψύδρα, ζυγαριά, σφυρί, μαγικό τετράγωνο) αποτυπώνουν τη χρηματιστική λογική, την εμπορευματοποίηση και την πραγμοποίηση (κεντρικός όρος του Λούκατς στο Ιστορία και Ταξική Συνείδηση).

Έτσι, η μελαγχολία γίνεται αλληγορία της αποτυχίας του ιστορικού υποκειμένου (του μαρξιστικού κινήματος) να πραγματώσει το όραμά του.

3. Η Πολιτική Κριτική του Σταλινισμού

Το κείμενο παραθέτει μακροσκελείς αναφορές στις «αυτοκριτικές» δίκες, στις κατηγορίες κατά του Στάλιν, και στην Ουγγρική Επανάσταση του 1956.

Ο Λούκατς παρουσιάζεται:

Σαν μάρτυρας: υπέστη δίκες, εξορίστηκε.

Σαν συνυπεύθυνος: ο ίδιος αναγνωρίζει πως υπήρξε «όργανο του Σταλινισμού» και «ψευδής συνείδηση».

Σαν τραγικός διανοούμενος: ο οποίος καταλαβαίνει εκ των υστέρων τη συνενοχή του.

Ο χνκουβελης εδώ κάνει διπλή κριτική:

Στον σταλινισμό, που διαστρέβλωσε το επαναστατικό όραμα.

Στην αδυναμία των διανοουμένων να αντισταθούν, εγκλωβισμένοι σε ιδεολογικές φόρμες.

4. Ο Εξόριστος και Άπατρις Διανοούμενος

Ο Λούκατς παρουσιάζεται ως «homeless», χωρίς πατρίδα:

Από τη Βουδαπέστη στη Χαϊδελβέργη και τη Ρουμανία.

Μοιάζει με τον Οβίδιο (αναφορά στην εξορία του Οβιδίου στην Κωνστάντζα).

Το κείμενο υπονοεί πως αυτή η απώλεια τόπου συνδέεται με την απώλεια ιστορικού νοήματος.

Ο εξόριστος δεν είναι μόνο πολιτικός εξόριστος· είναι εξόριστος της φιλοσοφίας, «χωρίς σπίτι μέσα στον σοσιαλισμό».

5. Η Μεταφορά της Πραγμοποίησης στην Καθημερινότητα

Η σκηνή στο εστιατόριο της Βουδαπέστης με τα λαχταριστά φαγητά που φαίνονται καλύτερα στις εικόνες του μενού από ό,τι στην πραγματικότητα είναι σατιρική κορύφωση:

Ο Λούκατς δείχνει πως η πραγμοποίηση δεν είναι μόνο οικονομική/βιομηχανική· είναι και αισθητική: ζούμε μέσα σε εικόνες και κειμενικές περιγραφές, αντί για πραγματικότητα.

Ένα σχόλιο για τον ύστερο καπιταλισμό και τη μαζική κουλτούρα (Debord, Η Κοινωνία του Θεάματος).

6. Αυτοκριτική και Μετα-Ιστορία

Το τέλος, με την ιστορία του ανθρώπου που αυτοκτονεί στον Δούναβη, γίνεται κομβική σκηνή:

Ο Λούκατς συνειδητοποιεί ότι το άτομο δεν μπορεί να αντέξει την «ανοησία του κόσμου».

Ομολογεί τον εγωισμό της θεωρίας: «Πόσο εγωιστής είμαι να πιστεύω πως ξέρω πώς ο άλλος πρέπει να υπάρχει».

Έτσι κλείνει το αφήγημα με ένα ανθρωπιστικό κάλεσμα: Παρ’ όλες τις αποτυχίες, «εγώ György Lukács, πάσχων από Μελαγχολία, σας έδωσα Συνείδηση».

Το κείμενο δεν είναι καταγγελία ούτε απολογία· είναι τραγικό αυτοπορτρέτο ενός ανθρώπου και μιας εποχής.

7. Συμπέρασμα – Πολιτική Ανάγνωση

Η «Μελαγχολία» του χνκουβελη είναι μια πολιτική ψυχογραφία του μαρξιστή διανοουμένου στον 20ό αιώνα.

Η μελαγχολία λειτουργεί ως μεταφορά της ιστορικής αποτυχίας και ταυτόχρονα ως αυτογνωσία.

Το έργο προτείνει πως η πολιτική δράση χωρίς ανθρωπισμό και χωρίς αυτοκριτική οδηγεί στην αλλοτρίωση και την καταστροφή της λογικής.

Είναι επίσης μια κριτική στον ύστερο καπιταλισμό, όπου η εικόνα και το θέαμα αντικαθιστούν την πραγματικότητα.

Τέλος, είναι μια προειδοποίηση: χωρίς θεωρητική και ηθική ανανέωση, κάθε επαναστατικό σχέδιο μπορεί να καταλήξει σε μια νέα μορφή πραγμοποίησης.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μεταφράζοντας κατευθειαν λαϊκά

(και μελέτη ανάλυση τής μετάφρασης συγκριτικά με το αρχαίο κειμενο)

Λουκιανου

Εταιρικοὶ Διάλογοι

Μήτηρ καὶ Μουσάριον

μάνα.

αν βρούμε έναν άλλον τέτοιον αγαπητικό,Μουσιτσα μου,όπως ο Χάρης,

τότε είναι να το γιορτάσουμε,στις τρεις χαρές να'μαστε,τώρα απ'αυτον

το γκόμενο ούτε ένα  ευρώ πήρες,ούτε φόρεμα κανένα,ούτε γοβα,,

ούτε κολόνιες,αλλά όλο προφασεις κι ελπίδες ένα σωρό,'αν ο.πατερας...,

τότε κληρονομω,κι όλα δικά σου,και συ η αγαθιαρα νομίζεις πως θα σε στεφανωσει

 

Μουσιτσα.

μ'ορκιστηκε,μαμά μου,στην τιμή του

μάνα.

τώρα σωθηκαμε,γι'αυτό χτες για να πληρώσει τα χρέη του,κρυφά εν άγνοια μου,

τού 'δωσες το δαχτυλίδι,που φυσικά το γλεντησε,και πάλι σού 'φαγε τα δυο

περιδεραια τα πανάκριβα που στα δώρισε ο Χιώτης ο εφοπλιστής στο Παρίσι

φκιαγμενα,για τα γλέντια τού λέγαμενου με τη παρέα του,ορε τι μεγαλο κελεπουρι ειναι αυτός,ώφελος μεγάλο για μας.

Μουσιτσα.

αλλά είναι όμορφος,νεαρός,κι είναι ερωτευμένος,γιος πλουσίων,τραπεζίτης 

ο μπαμπάς,δασκάλα η μαμά,και λέει πως θα με παντρευτει και μεγάλες ελπίδες έχουμε να ξελασπωσουμε,αν τα τιναξει ο γέρος του

μάνα.

α τώρα μάλιστα,Μουσιτσα,αν αγιρασουμε παπούτσια και ζητά ο έμπορος 

λεφτά,θα του πούμε,ευρώ δεν έχουμε,πάρε όμως λιγες απ'τις ελπίδες μας,

και στον φούρναρη τα ίδια,κι αν μας ζητήσουν το ενοίκιο,περιμενετε,θα πούμε,

αν ο συμπέθερος τα τιναξει θα το δώσουμε μετά το γάμο,σαν δεν ντρεπεσε

να'σαι η μόνη απ'τις πουτανιτσες που ούτε σκουλαρίκι ούτε κολιέ ουτε

μεταξωτο κομπινεζον εχεις.

Μουσιτσα.

και τι έγινε,μαμά,μήπως είναι πιο καλύτερες και πιο γκομενες από μένα;

μάνα.

όχι,αλλά πιο καπατσες πιο πονηρές πιο γάτες,και δεν πιστεύουν παραμύθια,

από νεαρούς με το ψεμα στα χείλη,όρκους και κουραφεξαλα,ενώ εσύ η 

κορόιδα το παίζεις πίστη και δεν πας μ'αλλον άντρα παρά μόνο με τον Χάρη,

και προχτές που'ρθε κείνος ο αγρότης απ' το Μενίδι που'χε μεσα στο πορτοφόλι

εκατομυρια,κι ήταν νεαρός,τον έστειλε ο πατέρας του και πούλησε το κρασί,

εσύ τον εδιωξες,και γαμιεσαι με τον Χάρη,που το παίζει Καζανόβας.

Μουσιτσα.

μα τι λες,μαμά,να τον παρατησω και να πάω μ'αυτον τον εργάτη που ζεχνει στη κοπριά,και ν'αφησω τον Χάρη το γλυκό μου γουρουνάκι.

μάνα.

εντάξει.εκεινος σου μυρίζει.και τον άλλον τον Φώντα που σου υποσχέθηκε

εκατομυριο γιατί δεν τον δέχτηκες,μήπως δεν ήταν ωραίος κι από πολη 

και στην ίδια ηλικία με τον Χάρη;

Μουσιτσα.

τις λες τωρα;ο Χάρης απείλησε να μας σφάξει και τους δύο,αν μας πιάσει μαζί.

μάνα.

καλά,αυτό τ'ακουσαμε κι απ' αλλού,πόσοι άλλοι δεν απειλούν;μου φαίνεται θα μείνεις χωρίς γκόμενο στο τέλος απ'αυτα τα χαζά χωρίς  και θα το μετανιώσεις κι από πουτανιτσα παρθενα σε μοναστήρι θα κλειστεις,α και σήμερα που'ναι τα γενέθλιά σου,τι δώρο θα σου κάνει;

Μουσιτσα.

δεν έχει φράγκο,μανουλα μου.

μάνα.

αυτός ούτε σκέφτεται να τα πάρει με κόλπο από τον πατέρα,ούτε παρακαλά

τη μάνα,απειλώντας οτι θα φύγει στα ξένα θα εξαφανιστεί,αν δεν πάρει,

παρά κάθεται σε μας και μας τα τρωει,ουτε δίνοντας δεκαρα μήτε αυτούς 

που δίνουν αφηνει να πάρουμε,συ νομίζεις,Μουσιτσα μου,πως πάντα δεκαοκτώ χρονών θα'σαι;και τα ίδια θα σκέπτεται ο Χάρης,όταν πλουτίσει,η' η μάνα του 

τού βρει νύφη με πολλά λεφτά;νομίζεις,πως θα θυμηθεί,τα δάκρυα και τα φιλιά και τους όρκους κοιτώντας μια προίκα  πενταροδεκαρες;

Μουσιτσα.

και βέβαια θα θυμηθεί,απόδειξη,που μέχρι τώρα δεν παντρεύτηκε αλλη,

αν και τον πίεσαν πολύ αρνήθηκε.

μάνα.

μακάρι να μην διαψευστεί,αλλά τότε,Μουσιτσα μου,θα στο θυμησω εγώ.

.

.

μήτηρ

[1] ἂν δ᾽ ἔτι τοιοῦτον ἐραστὴν εὕρωμεν, ὦ Μουσάριον, οἷος ὁ Χαιρέας ἐστί, θῦσαι μὲν τῇ πανδήμῳ δεήσει λευκὴν μηκάδα, τῇ οὐρανίᾳ δὲ τῇ ἐν κήποις δάμαλιν, [p. 296] στεφανῶσαι δὲ καὶ τὴν πλουτοδότειραν, καὶ ὅλως μακάριαι καὶ τρισευδαίμονες ἐσόμεθα. νῦν ὁρᾷς παρὰ τοῦ νεανίσκου ἡλίκα λαμβάνομεν, ὃς ὀβολὸν μὲν οὐδεπώποτέ σοι δέδωκεν, οὐκ ἐσθῆτα, οὐχ ὑποδήματα, οὐ μύρον, ἀλλὰ προφάσεις ἀεὶ καὶ ὑποσχέσεις καὶ μακραὶ ἐλπίδες καὶ πολὺ τό, ἐὰν ὁ πατὴρ . . καὶ κύριος γένωμαι τῶν πατρῴων, καὶ πάντα σά. σὺ δὲ καὶ ὀμωμοκέναι αὐτὸν φὴς ὅτι νόμῳ σε γαμετὴν ποιήσεται.

Μουσάριον

ὤμοσε γάρ, ὦ μῆτερ, κατὰ ταῖν θεοῖν καὶ τῆς Πολιάδος.

μήτηρ

καὶ πιστεύεις δηλαδή· καὶ διὰ τοῦτο πρῴην οὐκ ἔχοντι αὐτῷ καταθεῖναι συμβολὴν τὸν δακτύλιον δέδωκας ἀγνοούσης ἐμοῦ, ὁ δὲ ἀποδόμενος κατέπιε, καὶ πάλιν τὰ δύο περιδέραια τὰ Ἰωνικά, ἕλκοντα ἑκάτερον δύο δαρεικούς, ἅ σοι ὁ Χῖος Πραξίας ὁ ναύκληρος ἐκόμισε ποιησάμενος ἐν Ἐρέσῳ· ἐδεῖτο γὰρ Χαιρέας ἔρανον συνεφήβοις ἀπενεγκεῖν. ὀθόνας γὰρ καὶ χιτωνίσκους τί ἂν λέγοιμι; καὶ ὅλως ἕρμαιόν τι ἡμῖν καὶ μέγα ὄφελος συμπέπτωκεν οὗτος.

Μουσάριον

[2] ἀλλὰ καλὸς καὶ ἀγένειος, καὶ φησὶν ἐραν καὶ δακρύει καὶ Δεινομάχης καὶ Λάχητος υἱός ἐστι τοῦ Ἀρεοπαγίτου καὶ φησὶν ἡμᾶς γαμήσειν καὶ μεγάλας ἐλπίδας [p. 297] ἔχομεν παρ᾽ αὐτοῦ, ἢν ὁ γέρων μόνον καταμύσῃ. [p. 249]

μήτηρ

οὐκοῦν, ὦ Μουσάριον, ἐὰν ὑποδήσασθαι δέῃ, καὶ ὁ σκυτοτόμος αἰτῇ τὸ δίδραχμον, ἐροῦμεν πρὸς αὐτόν, Ἀργύριον μὲν οὐκ ἔχομεν, σὺ δὲ τῶν ἐλπίδων ὀλίγας παρ᾽ ἡμῶν λαβέ· καὶ πρὸς τὸν ἀλφιτοπώλην τὰ αὐτά· καὶ ἢν τὸ ἐνοίκιον αἰτώμεθα, Περίμεινον, φήσομεν, ἔστ᾽ ἂν Λάχης ὁ Κολυττεὺς ἀποθάνῃ· ἀποδώσομεν γάρ σοι μετὰ τοὺς γάμους. οὐκ αἰσχύνῃ μόνη τῶν ἑταιρῶν οὐκ ἐλλόβιον οὐχ ὅρμον οὐ ταραντινίδιον ἔχουσα;

Μουσάριον

[3] τί οὖν, ὦ μῆτερ; ἐκεῖναι εὐτυχέστεραί μου καὶ καλλίους εἰσίν;

μήτηρ

οὔκ, ἀλλὰ συνετώτεραι καὶ ἴσασιν ἑταιρίζειν, οὐδὲ πιστεύουσι ῥηματίοις καὶ νεανίσκοις ἐπ᾽ ἄκρου τοῦ χείλους τοὺς ὅρκους ἔχουσι· σὺ δὲ εἶ πιστὴ καὶ φίλανδρος οὐδὲ προσίῃ ἄλλον τινὰ ὅτι μὴ μόνον Χαιρέαν· καὶ πρῴην μὲν ὅτε ὁ γεωργὸς ὁ Ἀχαρνεὺς ἧκε δύο μνᾶς κομίζων, ἀγένειος καὶ αὐτός — οἴνου δὲ τιμὴν ἀπειλήφει τοῦ πατρὸς πέμψαντος — σὺ δὲ ἐκεῖνον μὲν ἀπεμύκτισας, καθεύδεις δὲ μετὰ τοῦ Ἀδώνιδος Χαιρέου

Μουσάριον

τί οὖν; ἐχρῆν Χαιρέαν καταλείψασαν παραδέξασθαι τὸν ἐργάτην ἐκεῖνον κινάβρας ἀπόζοντα; λεῖός μοι, φασί, Χαιρέας καὶ χοιρίσκος Ἀχαρνικός. [p. 298]

μήτηρ

ἔστω· ἐκεῖνος ἀγροῖκος καὶ πονηρὸν ἀποπνεῖ. τί καὶ Ἀντιφῶντα τὸν Μενεκράτους μνᾶν ὑπισχνούμενον οὐδὲ τοῦτον ἐδέξω; οὐ καλὸς ἦν καὶ ἀστεῖος καὶ ἡλικιώτης Χαιρέου;

Μουσάριον

[4] ἀλλ᾽ ἠπείλησε Χαιρέας ἀποσφάξειν ἀμφοτέρους, εἰ λάβοι μέ ποτε μετ᾽ αὐτοῦ.

μήτηρ

πόσοι δὲ καὶ ἄλλοι ταῦτα ἀπειλοῦσιν; οὐκοῦν ἀνέραστος σὺ μενεῖς διὰ τοῦτο καὶ σωφρονήσεις καθάπερ οὐχ ἑταίρα, τῆς δὲ Θεσμοφόρου ἱέρειά τις οὖσα; ἐῶ τἆλλα. τήμερον Ἁλῶά ἐστι. τί δέ σοι δέδωκεν ἐς τὴν ἑορτήν; [p. 250]

Μουσάριον

οὐκ ἔχει, ὦ μαννάριον.

μήτηρ

μόνος οὗτος οὐ τέχνην εὕρηκεν ἐπὶ τὸν πατέρα, οὐκ οἰκέτην καθῆκεν ἐξαπατήσοντα, οὐκ ἀπὸ τῆς μητρὸς ᾔτησεν ἀπειλήσας ἀποπλευσεῖσθαι στρατευσόμενος, εἰ μὴ λάβοι, ἀλλὰ κάθηται ἡμᾶς ἐπιτρίβων μήτε αὐτὸς διδοὺς μήτε παρὰ τῶν διδόντων ἐῶν λαμβάνειν; σὺ δὲ οἴει, ὦ Μουσάριον, ὀκτωκαίδεκα ἐτῶν ἀεὶ ἔσεσθαι; ἢ τὰ αὐτὰ φρονήσειν Χαιρέαν, ὅταν πλουτῇ μὲν αὐτός, ἡ δὲ μήτηρ γάμον πολυτάλαντον ἐξεύρῃ αὐτῷ; μνησθήσεται ἔτι, οἴει, τότε τῶν δακρύων ἢ τῶν φιλημάτων ἢ τῶν ὅρκων πέντε ἴσως τάλαντα προικὸς βλέπων;

Μουσάριον

μνησθήσεται ἐκεῖνος· δεῖγμα δέ, ὡς οὐδὲ νῦν γεγάμηκεν, ἀλλὰ καταναγκαζόμενος καὶ βιαζόμενος ἠρνήσατο.

μήτηρ

γένοιτο μὴ ψεύδεσθαι. ἀναμνήσω δέ σε, ὦ Μουσάριον, τότε.

.

.

.

Αναλυτική μελέτη και σύγκριση της μετάφρασης του χνκουβέλη με το απόσπασμα του Λουκιανού, «Μήτηρ καὶ Μουσάριον» από τους Εταιρικούς Διαλόγους:

1. Γενικά χαρακτηριστικά της μετάφρασης χνκουβέλη

1. Κατευθείαν λαϊκή γλώσσα:

Ο χνκουβέλης αποδίδει το αρχαίο κείμενο σε μια σύγχρονη, καθαρά λαϊκή, συχνά καθημερινή ελληνική, με έντονα στοιχεία ομιλίας:

Χρήση εκφράσεων όπως: «το γλυκό μου γουρουνάκι», «να το γιορτάσουμε, στις τρεις χαρές να ‘μαστε», «ούτε σκουλαρίκι ούτε κολιέ ούτε μεταξωτό κομπινεζόν».

Η γλώσσα είναι άμεση, λιγότερο λογοτεχνική, συχνά με λογοπαίγνια ή υπερβολές για κωμικό αποτέλεσμα.

2. Μεταφορά της ψυχολογίας των χαρακτήρων:

Η μητέρα εμφανίζεται σαρκαστική, πρακτική και ελαφρώς κυνική, έντονα προσαρμοσμένη στα «καθωσπρέπει» και οικονομικά συμφέροντα, όπως ακριβώς στον αρχαίο διάλογο αλλά με σύγχρονη, καθημερινή χροιά.

Η Μούσιτσα παρουσιάζεται πιστή και ερωτευμένη με τον Χάρη, αλλά πιο «ανθρώπινη» και συναισθηματική μέσω της νεοελληνικής γλώσσας.

3. Ελευθερία απέναντι στο κείμενο:

Ο μεταφραστής δεν κρατά την αυστηρή δομή και σύνταξη του Λουκιανού, αλλά προσαρμόζει τους διαλόγους στην ομιλία της σύγχρονης εποχής, με επαναλήψεις, παρενθετικά σχόλια και λογοπαίγνια.

Το αποτέλεσμα είναι περισσότερο «θεατρικό» και ζωντανό, έτοιμο για ανάγνωση σε καθημερινό επίπεδο.

2. Σχέση πρωτοτύπου και μετάφρασης

2.1 Γλώσσα και ύφος

Στοιχείο/Πρωτότυπο (αρχαία) /Μετάφραση χνκουβέλη

Λεκτική τυπικότητα/Πολύ επίσημη, κλασική σύνταξη, αρχαϊκή λέξη 

/Λαϊκή, καθημερινή, «ομιλητική»

Σαρκασμός/Υπαινικτικός, με λεπτές εκφράσεις/ Έμμεσος αλλά πιο έντονος, αστείος

Εκφράσεις πλούτου/δώρων/Περιγραφές κοσμημάτων, δώρων, χρημάτων/ «λεφτά», «φορεματάκι», «κομπινεζόν», «σκούλαρίκι»

Συμπέρασμα: Η μετάφραση διατηρεί τη λειτουργία του αρχαίου λόγου (κριτική στον κοινωνικό και ερωτικό κώδικα), αλλά η γλώσσα είναι προσβάσιμη και άμεση.

2.2 Υπογραφή χαρακτήρων

Μητέρα:

Αρχαίο κείμενο: πρακτική, με λογική και χρηματιστική σκέψη.

Μετάφραση: σαρκαστική, χιουμοριστική, αλλά η ίδια λογική εμφανίζεται ξεκάθαρα («αν ο συμπέθερος τα τινάξει θα το δώσουμε μετά το γάμο»).

Μούσιτσα:

Αρχαίο κείμενο: πιστή στον Χαίρεα, με θρησκευτική ή ηθική διάσταση («ὤμοσε γάρ, ὦ μῆτερ, κατὰ ταῖν θεοῖν»)

Μετάφραση: έρωτας και συναισθηματική αφοσίωση, με σύγχρονη λεκτική φόρμα («μαμά μου, στην τιμή του»).

2.3 Στοιχεία κωμικού

Ο χνκουβέλης εκμεταλλεύεται το κωμικό του διαλόγου:

«Χάρης το γλυκό μου γουρουνάκι»,

«ο άλλος που ζεχνει στη κοπριά»,

«θα μείνεις χωρίς γκόμενο… από πουτανίτσα παρθένα σε μοναστήρι».

Στον Λουκιανό, το κωμικό προέρχεται από την υπερβολή και τις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά είναι πιο λεκτικό/επικοινωνιακά «λεπτό». Ο χνκουβέλης το κάνει άμεσο και «φωναχτό».

2.4 Οικονομικά και κοινωνικά συμφραζόμενα

Και τα δύο κείμενα τονίζουν τη σημασία της προίκας και των κοινωνικών δεσμών για τον γάμο.

Η μετάφραση χρησιμοποιεί μοντέρνες οικονομικές αναφορές: ευρώ, φράγκα, έμπορος, φούρναρης.

Το πρωτότυπο μιλά για δώρα, χρυσούς δαρεικούς, και κοινωνικές συνθήκες της αρχαίας Αθήνας.

3. Τεχνικές μεταφραστικές επιλογές χνκουβέλη

1. Κατευθείαν λαϊκή απόδοση αντί πιστής αναδίφρασης.

2. Μεταφορά ιδεών και ψυχολογίας πάνω από τη λέξη-προς-λέξη πιστότητα.

3. Δημιουργία σύγχρονου «διαλόγου» για να είναι ζωντανός και οικείος στον αναγνώστη.

4. Υπερβολή και χιούμορ για να αναδειχθεί το κωμικό στοιχείο.

4. Συμπεράσματα

Η μετάφραση του χνκουβέλη είναι δημιουργική και προσαρμοστική, όχι μηχανικά πιστή.

Διατηρεί το πνεύμα και τη λειτουργία του αρχαίου κειμένου, δηλαδή:

κοινωνική κριτική,

γυναικεία σοφία και πρακτική,

ερωτική πίστη και πίεση,

κωμικό στοιχείο.

Η γλώσσα είναι ζωντανή, λαϊκή, άμεση, και προσιτή σε αναγνώστη χωρίς γνώση αρχαίας ελληνικής.

Μέσα από τη μετάφραση, η αρχαία κωμική αίσθηση γίνεται καθημερινά βιωματική για τον σύγχρονο αναγνώστη.

.

.

.

Ο λαβύρινθος τών φονων 

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

(και μια μελέτη ανάλυση )

1

Ο λαβύρινθος τών 2 ιστοριων

Η Ε. έλαβε το γράμμα το πρωί της Δευτέρας.

Ο πατέρας της ήταν νεκρός.Αυτοκτονία, 

Καμία εξήγηση.Μόνο ένα όνομα: τού ηθικού αυτουργού.

Εκείνη δεν έκλαψε.

Έβαλε το γράμμα σε φάκελο, τον έκρυψε στο συρτάρι.

Το βράδυ βγήκε από το σπίτι. Περπάτησε ως το λιμάνι.

Είδε το νερό μαύρο, ήσυχο.

Σχεδιασε το σχέδιο.Οχι δικαιοσύνη.Σιχαινονταν τη λέξη.

Εκδίκηση.

Αυτόχθονα,καπου πολύ μακρια ένας συγγραφέας έγραφε.

Ένας κατάσκοπος είχε λάβει εντολή να στείλει ένα μήνυμα.

Το κρυπτογράφησης και το έβαλε μέσα στο διήγημα.

Σε ένα λαβύρινθο οπου κάθε πιθανότητα δημιουργούσε μιαν άλλη.

Δεν τον ένοιαζε καθόλου  η φιλοσοφία.Τον ένοιαζε μονο να προλάβει.

Η Έ.πηγε στο εργοστάσιο που δούλευε.

Ο διευθυντής την καλεσε στο γραφείο του.Την συλληπηθηκε για τον

θάνατο τού πατέρα της.Της μίλησε ήρεμα, όπως πάντα.Προσοαθησε

να την παρηγορήσει.

Εκείνη χαμογέλασε, ευγενικά.Η ψυχραιμία της τρόμαξε και την ίδια.

Και η υποκρια αυτού τού ανθρώπου.

Το απόγευμα πήρε τηλεφωνο μια φίλη.Πρόσκληση για δείπνο, πρόσχημα 

για το άλλοθι.

Το ραντεβού,ώρα μέρος,κανονίστηκε.

Το σχέδιο ήταν έτοιμο.

Την ίδια ώρα, ο συγγραφεας έμπαινε στο σπίτι του ενός καθηγητή μεσαιωνικής

λογοτεχνίας.

Ο  καθηγητής τού μίλησε για έναν  πρόγονό του συγγραφεα που είχε γραψει έναν λαβύρινθο σε ένα διήγημα.

Ο συγγραφεας προσπάθησε να φανεί ήρεμος.

Ο καθηγητης πηγε στη βιβλιοθήκη.Πηρε το βιβλιο.Οταν τού το έδειξε ο

συγγραφέας έβγαλε το περίστροφο και τον πυροβολησε.

Μια σφαίρα.Το μήνυμα στάλθηκε.

Η Έ.πήγε στο ξενοδοχείο στις εννέα,με έναν άγνωστο ναύτη εραστη.

Δεν χρειάζονταν τα λόγια,ξάπλωσαν στο κρεβάτι.

Εκείνος άφησε τα χρηματα στο κομοδίνο και έφυγε.

Εκείνη τα παράτησε,ανοιξε τη πόρτα,την και βγήκε από το δωμάτιο.

Ένιωθε βρώμικη, αλλά έτοιμη.

Στο εργοστάσιο, ο δουλευε δούλευε ως αργά.

Η Ε. χτύπησε την πόρτα και μπήκε στο γραφείο του 

Εκείνος μόλις την είδε χαμογελασε.Παντα τού άρεσε ερωτικα.

Της ειπε να καθίσει.Εκεινη στάθηκε ορθια.

Της έφερε ένα ποτήρι ουίσκι.

Τότε εκείνη εβγαλε το περίστροφο.Η σφαίρα τον χτύπησε στη καρδιά.

Η δεύτερη, στην καρδιά.

Η Έ. κάλεσε την αστυνομία.

Η αστυνομία ήρθε σε δέκα λεπτά.Είπε πως αποπειράθηκε να την βιασει.

Η ιστορία της ήταν πειστική.

Αργότερα,ένας συγγραφέας,έγραψε ένα διήγημα.Ενα λαβυρινθο,όπου μέσα 

του εξελίσσονταν,παρόμοια,άπειρες φορές οι δύο ιστορίες:

τής Ε.,και τής δολοφονίας τού καθηγητή.Εκδίκηση και κατασκοπια.

.

.

2

Ο χάρτης τών φονων

Την ξύπνησε ο ήχος τού τηλεφώνου.

Μια φωνή της είπε πως ο πατέρας της αυτοκτόνησε στη φυλακή.

Ήξερε πως τον αναγκασαν.Και ήξερε ποιος.

Πήγε στο σπίτι τού πατέρα της.Στο συρτάρι τού κομοδίνου βρήκε ενα διπλωμένο χαρτί.Το άνοιξε.Το σημειωμα,όχι με τον γραφικό χαρακτήρα τού πατέρα της, εγραφε:

Θα με σκοτώσουν, ψάξε στον χάρτη τού βιβλίου.

Είχε γραμμένο το όνομα τού συγγραφέας τού βιβλίου.

Η Έ. πήγε σε ένα  παλαιοβιβλιοπωλείο.

Ο παλαιοβιβλιοπωλης ήξερε το όνομα.Εψαξε σε ένα ράφι και βρήκε το βιβλίο.

Ο συγγραφέας, τής είπε, ήταν κατάσκοπος.

Τον σκότωσαν  για ένα μυστικό που κρυβόταν στο ίδιο το βιβλίο.

Η Ε.αγόρασε το βιβλίο.. Το διάβασε τη νύχτα.

Η ιστορία μιλούσε για έναν άνθρωπο που έγραψε ένα άπειρο μυθιστόρημα·

όπου κάθε επιλογή άνοιγε έναν άλλο κόσμο.

Στον κόσμο Α, ο ήρωας τού βιβλίου  ζούσε.

Στον κόσμο Β, ήταν νεκρός.

Στον κόσμο Γ,  κρατούσε όπλο.

Την άλλη μέρα η Ε,απόγευμα,πήγε στο εργοστάσιο που δούλευε ο πατέρας της.

Έβρεχε δυνατά.Η ομίχλη έκρυβε τα πάντα,τα διέλυε.

Στο γραφείο ήταν ο διευθυντής τού εργοστασιου.Συνεταιρος τού πατέρα της.

Σου έφερα το βιβλίο,τού ειπε.Και το άφησε μπροστά του πάνω στο γραφείο.

Εκείνος χαμογέλασε,προσπαθησε να κρυφτεί,ότι δεν καταλαβαίνει.

Η Έ. τον κοίταξε.

-Ποιος σου το έδωσε;τη  ρώτησε.

Το αγόρασα σε ένα βιβλιοπωλειο.Καποιος το πούλησε χθες.Για να κρύψει

τον χαρτη.

Άνοιξε το βιβλίο,πήρε τον χάρτη και τον ανοιξε

Και τι δείχνει; ρώτησε ο διευθυντής.

Εσένα, τού είπε η Ε.Και έβγαλε το όπλο.Πυροβόλησε.Μία φορά.

Ύστερα άλλη μία.

Βγήκε έξω στο δρόμο.Ειχε νυχτώσει.Η βροχή είχε σταματήσει.Η ομίχλη

σκέπαζε τα πάντα.

Περιπλανηθηκε στη πολυκοσμία τής πόλης.

Στο μυαλό της η τελευταία φράση τού βιβλίου:

Κάθε φόνος είναι μια εκδοχή τού ίδιου φόνου.

.

.

3

Τελικά,μια εκδοχή είναι κι αυτή

Το τηλεγράφημα ήρθε λίγο πριν το μεσημέρι.

Η Έ. το διάβασε δυο φορές. Έλεγε πως ο πατέρας της αυτοκτόνησε.

Ηξερε τον άνθρωπο που τον ώθησε.

Εκείνο το ίδιο μεσημέρι,

Το ίδιο βράδυ,ένας κατάσκοπος διάβαζε ένα μήνυμα σε κώδικα.

Ήταν ενας λαβυρινθος από αναφορές και ψευδώνυμα.

Ήξερε ότι σύντομα θα πεθάνει.Έπρεπε, όμως, να γράψει πριν τον σκοτώσουν.

Το χειρόγραφο του δεν ήταν απλώς διήγημα. Ήταν ένα λαβυρινθος εκδοχων.

Η Έ., την ίδια ώρα, ειχε καταλάβει τη σκευωρια.

Ο διευθυντής στο εργοστάσιο που δουλεύε ο πατέρας της ως λογιστής,

και κατηγορηισε για τις κλεψιες του τον πατέρα της.

Η μόνη  εκδοχη τής αντίδρασης ήταν η εκδικηση.

Τη νυχτα, πήγε σε ένα μπαρ.Μεσα στο ημίφως,και στη Jazz μουσική,ήπιε 

τρία ουίσκι,και διάλεξε στη τύχη έναν νεαρό άντρα.

Τον πήγε σε ξενοδοχείο.Οτι έγινε έγινε σιωπηλά.

Την άλλη μέρα το πρωί πήρε το μέτρο και πήγε στο εργοστασιο.

Χτύπησε την πόρτα του γραφείου τού διευθυντή στις οκτώ και δέκα.

Εκείνος τής άνοιξε.

Η Ε. έβγαλε το περίστροφο από την τσάντα της και πυροβόλησε.

Μια φορά.

Ο άντρας τρανταχτηκε και έπεσε πάνω στο πάτωμα..

Εκείνη τηλεφώνησε στην αστυνομία.Είπε εκείνος πως προσπάθησε να την βιάσει.

Την ίδια ακριβώς ώρα ο συγγραφεας κατάσκοπος έγραφε τη τελευταία φράση τού διηγήματος του.Τού λαβυρινθου του.

Η εκδοχή μου συμβαίνει τωρα

Άκουσε βήματα να πλησιάζουν.Σήκωσε το κεφάλι.Τον είχαν βρει.

Σκέφτηκε πως σε μια άλλη εκδοχή τού λαβυρίνθου του, να μη σκοτωνόταν, 

Αλλά τωρα δεν υπήρχε χρόνος για άλλη επιλογή.

Στην υπόθεση τής Ε. οι αστυνομικοί δεν καταλάβαιναν τα ξένα τής ιστορίας.

Ούτε το γιατί δεν υπήρχαν σημάδια πάλης.

Αλλά την πίστεψαν.Ήθελαν να την πιστέψουν.

Στο αρχείο γράφτηκε:

Δολοφονία εν αμυνει.

Τελικά,μια εκδοχή είναι κι αυτή.

.

.

.

Μελέτη ανάλυση του έργου «Ο Λαβύρινθος των Φόνων» του χνκουβέλη

1. Εισαγωγή .

Ο Λαβύρινθος των Φόνων είναι ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα  της μεταμυθοπλαστικής λογοτεχνίας. 

Το έργο αποτελείται από τρεις διαδοχικές ενότητες, τρεις «εκδοχές» της ίδιας ιστορίας.

Η δομή του δεν ακολουθεί γραμμικό χρόνο αλλά ένα κυκλικό–παραλληλικό σχήμα, όπου κάθε ιστορία καθρεφτίζει την προηγούμενη, ελαφρώς διαφοροποιημένη, σαν ένα παλίμψηστο αφηγήσεων.

2. Δομή και πολλαπλότητα – Η αρχιτεκτονική του λαβυρίνθου

2.1 Ο αφηγηματικός κύκλος

Κάθε ενότητα αρχίζει σχεδόν με το ίδιο γεγονός:

Ο πατέρας της Ε. έχει αυτοκτονήσει ή δολοφονηθεί.

Η Ε. ανακαλύπτει ένα μήνυμα, ένα γράμμα ή έναν «χάρτη».

Ο ένοχος είναι ο διευθυντής του εργοστασίου.

Η Ε. προετοιμάζει την εκδίκηση της.

Παράλληλα, ένας συγγραφέας–κατάσκοπος γράφει ένα διήγημα ή λαμβάνει 

ένα μήνυμα σε κώδικα.

Το διήγημα που γράφει φαίνεται να περιέχει την ίδια ιστορία που διαβάζουμε.

Η ανακύκλωση της ιστορίας δημιουργεί ένα φαινόμενο απειρότητας:

ο αναγνώστης εγκλωβίζεται σε ένα αυτοαναφορικό σύμπαν, όπου κάθε εκδοχή γεννά μια άλλη.

2.2 Ο λαβύρινθος ως μεταφορά

Ο τίτλος Λαβύρινθος των Φόνων είναι πολυεπίπεδος:

Λαβύρινθος των ιστοριών: κάθε αφήγηση οδηγεί σε άλλη.

Λαβύρινθος των εκδοχών: κάθε φόνος έχει άλλη εκδοχή, άλλη αιτία, άλλο νόημα.

Λαβύρινθος της συνείδησης: η Ε., ο συγγραφέας και ο αναγνώστης περιπλανώνται σε ατέρμονους καθρέφτες πραγματικότητας.

3. Θεματικοί άξονες

3.1 Η εκδίκηση ως μεταφυσική πράξη

Η Ε. δεν ζητά δικαιοσύνη – «σιχαινόταν τη λέξη».

Η εκδίκηση γίνεται τελετουργία εξαγνισμού.

Ο φόνος του διευθυντή είναι μια αποκατάσταση ισορροπίας απέναντι σε έναν διεφθαρμένο κόσμο.

Ωστόσο, κάθε φορά που η πράξη τελείται, ξαναγράφεται – δεν υπάρχει οριστικό τέλος.

Έτσι, η εκδίκηση ακυρώνεται μέσα από την ίδια της την επανάληψη.

Το αίμα δεν καθαρίζει το τραύμα — απλώς το μεταθέτει σε άλλη εκδοχή.

3.2 Η γραφή ως κατασκοπεία

Ο συγγραφέας που λειτουργεί και ως κατάσκοπος συνδέει την πράξη της γραφής με την πράξη της αποκάλυψης και του εγκλήματος.

Η αφήγηση γίνεται μηχανισμός μετάδοσης κρυφών πληροφοριών.

Η λέξη, το διήγημα, ο χάρτης, το μήνυμα — όλα αποτελούν κώδικες.

Η γραφή έχει διττή φύση:

Αποκαλύπτει την αλήθεια (το κρυμμένο μυστικό).

Συγχρόνως τη συγκαλύπτει (ο λαβύρινθος των εκδοχών την καθιστά απροσπέλαστη).

Η γραφή είναι έγκλημα, γιατί αλλάζει την πραγματικότητα.

3.3 Πραγματικότητα και εκδοχή

Η φράση «Κάθε φόνος είναι μια εκδοχή του ίδιου φόνου» συμπυκνώνει τη φιλοσοφία του έργου.

Όπως στη φυσική των παράλληλων συμπάντων, κάθε επιλογή δημιουργεί νέο κόσμο.

Έτσι και εδώ: κάθε αφήγηση είναι παράλληλη εκδοχή της ίδιας μοίρας.

Η Ε. μπορεί να είναι θύτης, θύμα, ή και μυθοπλαστικό πρόσωπο του συγγραφέα.

Η πραγματικότητα παύει να είναι αντικειμενική — γίνεται προϊόν ερμηνείας και επανάληψης.

4. Αφηγηματική τεχνική

4.1 Μινιμαλισμός και ελλειπτικότητα

Η γραφή του χνκουβέλη είναι κοφτή, στεγνή, χωρίς ρητορική.

Οι προτάσεις λειτουργούν σαν κοφτές ανάσες, σαν αναφορές φακέλου μυστικών υπηρεσιών.

Αυτή η λιτότητα εντείνει τη δραματικότητα και δίνει στο κείμενο κινηματογραφική ένταση.

4.2 Διπλός καθρέφτης

Οι δύο βασικές αφηγηματικές γραμμές — της Ε. και του συγγραφέα–κατασκόπου — λειτουργούν ως αντανακλάσεις.

Ο ένας γράφει την ιστορία του άλλου· κανείς δεν γνωρίζει ποιος είναι ο δημιουργός και ποιος το δημιούργημα.

Το τέλος κάθε ενότητας ανοίγει στο άπειρο:

«Η εκδοχή μου συμβαίνει τώρα.»

Το «τώρα» αυτό είναι χρονικό άπειρο, όπου όλες οι εκδοχές συνυπάρχουν.

4.3 Ο αναγνώστης ως συνδημιουργός

Ο αναγνώστης καλείται να χαρτογραφήσει τον λαβύρινθο.

Η πράξη της ανάγνωσης γίνεται συμμετοχή στο έγκλημα: κάθε ερμηνεία είναι και αυτή μια εκδοχή του ίδιου φόνου.

Η ευθύνη μεταφέρεται στον αναγνώστη, που γίνεται ο τελικός «ηθικός αυτουργός».

5. Συμβολισμοί

Σύμβολο/Ερμηνεία

Λαβύρινθος /

Το σύμπαν της γραφής, της μνήμης, των πολλαπλών κόσμων

Φόνος /Η πράξη δημιουργίας ή καταστροφής νοήματος

Χάρτης / Βιβλίο / Μήνυμα 

Το κείμενο ως κρυπτογράφημα, το έργο μέσα στο έργο

Πατέρας/

Η πηγή εξουσίας / η αλήθεια που πρέπει να αποκαλυφθεί

Διευθυντής/

Ο κόσμος της εξουσίας και της διαφθοράς

Η Ε./

 Η συνείδηση του αναγνώστη ή της δημιουργίας, που εκδικείται την αδικία της πραγματικότητας

 μηχανή.

6. Φιλοσοφικη διάσταση.

Η τεχνική του χνκουβέλη είναι  ψυχρός υπαρξισμός, σχεδόν μεταφυσικός ντετερμινισμός, που μετατρέπει την πλοκή σε φιλοσοφική.

Η έννοια της εκδοχής είναι κεντρική.

Η πραγματικότητα δεν υπάρχει αντικειμενικά — υπάρχει μόνο ως αφήγηση.

Η γραφή, επομένως, δεν αναπαριστά τον κόσμο· τον δημιουργεί.

Όπως λέει το έργο:

«Η εκδοχή μου συμβαίνει τώρα.»

Ο συγγραφέας είναι δημιουργός εκδοχών.

Το έργο δεν είναι απλώς αφήγηση φόνων, αλλά μεταφυσική μελέτη της δημιουργίας, της μνήμης και του νοήματος.

7. Συμπέρασμα

Ο Λαβύρινθος των Φόνων είναι ένα αριστοτεχνικό μεταμυθοπλαστικό κείμενο, όπου η αφήγηση γίνεται καθρέφτης της ίδιας της πράξης της γραφής.

Ο χνκουβέλης δημιουργεί ένα φιλοσοφικό θρίλερ χωρίς λύση, ένα λογοτεχνικό παλίμψηστο όπου κάθε φόνος, κάθε αφήγηση και κάθε ανάγνωση είναι μια ακόμη εκδοχή του ίδιου μυστηρίου.

Η τελική φράση,

«Τελικά, μια εκδοχή είναι κι αυτή»,

λειτουργεί ως κοσμολογική ειρωνεία:

σε έναν κόσμο άπειρων πιθανών, η αλήθεια είναι απλώς μία ακόμη ιστορία , και εμείς, αναγνώστες και συγγραφείς, είμαστε συνεργοι στη δημιουργία της.

.

.

.

Ο λαβύρινθος τών φονων 

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

(και μια μελέτη ανάλυση )

1

Ο λαβύρινθος τών 2 ιστοριων

Η Ε. έλαβε το γράμμα το πρωί της Δευτέρας.

Ο πατέρας της ήταν νεκρός.Αυτοκτονία, 

Καμία εξήγηση.Μόνο ένα όνομα: τού ηθικού αυτουργού.

Εκείνη δεν έκλαψε.

Έβαλε το γράμμα σε φάκελο, τον έκρυψε στο συρτάρι.

Το βράδυ βγήκε από το σπίτι. Περπάτησε ως το λιμάνι.

Είδε το νερό μαύρο, ήσυχο.

Σχεδιασε το σχέδιο.Οχι δικαιοσύνη.Σιχαινονταν τη λέξη.

Εκδίκηση.

Αυτόχθονα,καπου πολύ μακρια ένας συγγραφέας έγραφε.

Ένας κατάσκοπος είχε λάβει εντολή να στείλει ένα μήνυμα.

Το κρυπτογράφησης και το έβαλε μέσα στο διήγημα.

Σε ένα λαβύρινθο οπου κάθε πιθανότητα δημιουργούσε μιαν άλλη.

Δεν τον ένοιαζε καθόλου  η φιλοσοφία.Τον ένοιαζε μονο να προλάβει.

Η Έ.πηγε στο εργοστάσιο που δούλευε.

Ο διευθυντής την καλεσε στο γραφείο του.Την συλληπηθηκε για τον

θάνατο τού πατέρα της.Της μίλησε ήρεμα, όπως πάντα.Προσοαθησε

να την παρηγορήσει.

Εκείνη χαμογέλασε, ευγενικά.Η ψυχραιμία της τρόμαξε και την ίδια.

Και η υποκρια αυτού τού ανθρώπου.

Το απόγευμα πήρε τηλεφωνο μια φίλη.Πρόσκληση για δείπνο, πρόσχημα 

για το άλλοθι.

Το ραντεβού,ώρα μέρος,κανονίστηκε.

Το σχέδιο ήταν έτοιμο.

Την ίδια ώρα, ο συγγραφεας έμπαινε στο σπίτι του ενός καθηγητή μεσαιωνικής

λογοτεχνίας.

Ο  καθηγητής τού μίλησε για έναν  πρόγονό του συγγραφεα που είχε γραψει έναν λαβύρινθο σε ένα διήγημα.

Ο συγγραφεας προσπάθησε να φανεί ήρεμος.

Ο καθηγητης πηγε στη βιβλιοθήκη.Πηρε το βιβλιο.Οταν τού το έδειξε ο

συγγραφέας έβγαλε το περίστροφο και τον πυροβολησε.

Μια σφαίρα.Το μήνυμα στάλθηκε.

Η Έ.πήγε στο ξενοδοχείο στις εννέα,με έναν άγνωστο ναύτη εραστη.

Δεν χρειάζονταν τα λόγια,ξάπλωσαν στο κρεβάτι.

Εκείνος άφησε τα χρηματα στο κομοδίνο και έφυγε.

Εκείνη τα παράτησε,ανοιξε τη πόρτα,την και βγήκε από το δωμάτιο.

Ένιωθε βρώμικη, αλλά έτοιμη.

Στο εργοστάσιο, ο δουλευε δούλευε ως αργά.

Η Ε. χτύπησε την πόρτα και μπήκε στο γραφείο του 

Εκείνος μόλις την είδε χαμογελασε.Παντα τού άρεσε ερωτικα.

Της ειπε να καθίσει.Εκεινη στάθηκε ορθια.

Της έφερε ένα ποτήρι ουίσκι.

Τότε εκείνη εβγαλε το περίστροφο.Η σφαίρα τον χτύπησε στη καρδιά.

Η δεύτερη, στην καρδιά.

Η Έ. κάλεσε την αστυνομία.

Η αστυνομία ήρθε σε δέκα λεπτά.Είπε πως αποπειράθηκε να την βιασει.

Η ιστορία της ήταν πειστική.

Αργότερα,ένας συγγραφέας,έγραψε ένα διήγημα.Ενα λαβυρινθο,όπου μέσα 

του εξελίσσονταν,παρόμοια,άπειρες φορές οι δύο ιστορίες:

τής Ε.,και τής δολοφονίας τού καθηγητή.Εκδίκηση και κατασκοπια.

.

.

.

«Ο Λαβύρινθος των Φόνων» του χνκουβέλη είναι ένα μεταμυθοπλαστικό, υπαρξιακό διήγημα με πολυεπίπεδη δομή και έντονα φιλοσοφικά στοιχεία. 

-Τίτλος και σύλληψη: Ο Λαβύρινθος ως κεντρικό σύμβολο

Ο τίτλος «Ο Λαβύρινθος των Φόνων» προϊδεάζει για ένα έργο όπου η πράξη της δολοφονίας (κυριολεκτικής ή μεταφορικής) παγιδεύεται μέσα σε ένα δίκτυο πολλαπλών αφηγήσεων — έναν λαβύρινθο νοημάτων και καθρεπτισμών. Ο λαβύρινθος λειτουργεί εδώ ως σύμβολο της αφήγησης που γεννά αφήγηση, της ανθρώπινης ψυχής που επαναλαμβάνει την ίδια βία, και της μεταμυθοπλασίας, όπου το ίδιο το κείμενο σχολιάζει τη δημιουργία του.

Ο αναγνώστης καλείται να περιπλανηθεί σε αυτόν τον αφηγηματικό λαβύρινθο χωρίς βεβαιότητα ποια ιστορία είναι «αληθινή» και ποια «γραμμένη».

 Δομή: Ο λαβύρινθος των δύο ιστοριών

Το κείμενο οργανώνεται σε δύο παράλληλες, καθρεπτισμένες ιστορίες:

1. Η ιστορία της Ε. — ένα προσωπικό δράμα εκδίκησης, όπου μια γυναίκα σκοτώνει τον ηθικό αυτουργό της αυτοκτονίας του πατέρα της.

→ Θέματα: εκδίκηση, ενοχή, ψυχρότητα, αποξένωση, γυναικεία αυτονομία.

2. Η ιστορία του συγγραφέα και του καθηγητή — ένα επεισόδιο κατασκοπείας, όπου ένας συγγραφέας σκοτώνει έναν καθηγητή για να «στείλει το μήνυμα» μέσω ενός διηγήματος-λαβυρίνθου.

Θέματα: λογοτεχνία, εξουσία, μυστικά, δημιουργία και θάνατος.

Οι δύο ιστορίες αντανακλούν η μία την άλλη:

Δύο φόνοι.

Δύο σχέδια.

Δύο «εκτελεστές» που δρουν με ψυχραιμία.

Και στο τέλος, ένας συγγραφέας που γράφει το διήγημα που μόλις διαβάσαμε — μια ανακύκλωση που εγκλωβίζει και τον αναγνώστη στον ίδιο λαβύρινθο.

 Θεματικοί άξονες

1. Η εκδίκηση και η ηθική της

Η Ε. απορρίπτει τη «δικαιοσύνη» ως υποκριτική κοινωνική κατασκευή («σιχαινόταν τη λέξη») και επιλέγει την εκδίκηση — μια καθαρά προσωπική, σχεδόν αρχαϊκή πράξη αποκατάστασης.

Η ψυχρότητα της πράξης της δείχνει όχι απλώς οργή, αλλά αποξένωση από τον εαυτό της, τη συνείδηση και την ηθική.

2. Η δημιουργία και η κατασκοπεία

Ο συγγραφέας του διηγήματος, που παράλληλα είναι και δολοφόνος, λειτουργεί ως σύμβολο της γραφής που κρύβει και αποκαλύπτει.

Η «εντολή να στείλει ένα μήνυμα» παραπέμπει στη λογοτεχνία ως επικίνδυνη πράξη — το γράψιμο ως πληροφορία, μυστικό, ή κώδικας.

3. Η μεταμυθοπλασία και η αυτοαναφορικότητα

Η τελευταία παράγραφος («Αργότερα, ένας συγγραφέας έγραψε ένα διήγημα...») αποκαλύπτει πως οι δύο ιστορίες περιέχονται μέσα σε ένα τρίτο επίπεδο γραφής.

Ο συγγραφέας του κειμένου μάς υπενθυμίζει ότι βρισκόμαστε μέσα σε ένα αφήγημα που μιμείται την ίδια του τη δομή — μια ανακύκλωση.

Ο αναγνώστης μετατρέπεται έτσι σε συν-δημιουργό, καθώς προσπαθεί να χαρτογραφήσει τον «λαβύρινθο» των αφηγήσεων.

Αφηγηματική τεχνική

Αποσπασματική, κινηματογραφική γραφή: Μικρές, κοφτές προτάσεις — σχεδόν σαν μοντάζ. Αυτή η τεχνική αποδίδει την ψυχρότητα και την ένταση των σκηνών.

Ανωνυμία χαρακτήρων: Η ηρωίδα ονομάζεται μόνο «Ε.», ο συγγραφέας και ο καθηγητής παραμένουν απρόσωποι. Αυτή η αφαίρεση δίνει καθολικότητα στα πρόσωπα: θα μπορούσαν να είναι οποιοιδήποτε, ή ακόμη και όψεις του ίδιου προσώπου.

Παράλληλη χρονικότητα: Οι δύο ιστορίες διαδραματίζονται συγχρόνως, σαν να συμβαίνουν σε διαφορετικά επίπεδα του ίδιου αφηγηματικού χώρου.

Μετα-σχολιασμός: Η φράση «ένας συγγραφέας έγραφε» μέσα στην ιστορία μάς ρίχνει διαρκώς έξω από το αφήγημα, υπονομεύοντας τη ρεαλιστική ψευδαίσθηση.

Φιλοσοφικές διαστάσεις

Ο λαβύρινθος των φόνων δεν είναι μόνο χωρικός ή αφηγηματικός — είναι οντολογικός.

Τα πρόσωπα εγκλωβίζονται μέσα σε ένα σύστημα καθρεπτισμών, όπου κάθε πράξη γεννά την επανάληψή της.

Η βία και η αφήγηση αλληλοτροφοδοτούνται:

ο φόνος παράγει αφήγηση,

και η αφήγηση παράγει νέους φόνους.

Η ανθρώπινη ύπαρξη παρουσιάζεται ως ένα αέναο σχήμα επανάληψης και καθρέπτησης.

 Υφολογικά γνωρίσματα

Λιτότητα, οικονομία λόγου. .

Εσωτερική ψυχρότητα: οι ήρωες δρουν μηχανικά, χωρίς συναισθηματική κάθαρση.

Σκοτεινή ατμόσφαιρα, με αστικό, σχεδόν νουάρ υπόβαθρο.

Υπαινικτικότητα — ο χνκουβέλης δεν εξηγεί, αφήνει τα κενά να λειτουργήσουν.

.

Συμπέρασμα

Το διήγημα «Ο Λαβύρινθος των Φόνων» αποτελεί μια σπουδή πάνω στη σχέση βίας και γραφής, στην επαναληπτικότητα των ανθρώπινων πράξεων, και στην αδυναμία να ξεφύγουμε από τον ίδιο μας τον μύθο.

Η Ε. σκοτώνει τον «διευθυντή» όπως ο συγγραφέας σκοτώνει τον «καθηγητή»· αλλά στο τέλος, και οι δύο γίνονται απλώς χαρακτήρες μέσα στο διήγημα κάποιου άλλου.

Κάθε πράξη, κάθε φόνος, κάθε ιστορία, εγκλωβίζεται στον λαβύρινθο της επανάληψης.

Ο αναγνώστης, παγιδευμένος κι αυτός, ολοκληρώνει τον κύκλο του λαβυρίνθου, μόνο για να τον ξαναρχίσει από την αρχή.

.

.

.

Ο λαβύρινθος τών φονων

-χ.ν.κουβελης c.n.couvelis-

(και μια μελέτη ανάλυση )

2

Ο χάρτης τών φονων

Την ξύπνησε ο ήχος τού τηλεφώνου.

Μια φωνή της είπε πως ο πατέρας της αυτοκτόνησε στη φυλακή.

Ήξερε πως τον αναγκασαν.Και ήξερε ποιος.

Πήγε στο σπίτι τού πατέρα της.Στο συρτάρι τού κομοδίνου βρήκε ενα διπλωμένο χαρτί.Το άνοιξε.Το σημειωμα,όχι με τον γραφικό χαρακτήρα τού πατέρα της, εγραφε:

Θα με σκοτώσουν, ψάξε στον χάρτη τού βιβλίου.

Είχε γραμμένο το όνομα τού συγγραφέας τού βιβλίου.

Η Έ. πήγε σε ένα  παλαιοβιβλιοπωλείο.

Ο παλαιοβιβλιοπωλης ήξερε το όνομα.Εψαξε σε ένα ράφι και βρήκε το βιβλίο.

Ο συγγραφέας, τής είπε, ήταν κατάσκοπος.

Τον σκότωσαν  για ένα μυστικό που κρυβόταν στο ίδιο το βιβλίο.

Η Ε.αγόρασε το βιβλίο.. Το διάβασε τη νύχτα.

Η ιστορία μιλούσε για έναν άνθρωπο που έγραψε ένα άπειρο μυθιστόρημα·

όπου κάθε επιλογή άνοιγε έναν άλλο κόσμο.

Στον κόσμο Α, ο ήρωας τού βιβλίου  ζούσε.

Στον κόσμο Β, ήταν νεκρός.

Στον κόσμο Γ,  κρατούσε όπλο.

Την άλλη μέρα η Ε,απόγευμα,πήγε στο εργοστάσιο που δούλευε ο πατέρας της.

Έβρεχε δυνατά.Η ομίχλη έκρυβε τα πάντα,τα διέλυε.

Στο γραφείο ήταν ο διευθυντής τού εργοστασιου.Συνεταιρος τού πατέρα της.

Σου έφερα το βιβλίο,τού ειπε.Και το άφησε μπροστά του πάνω στο γραφείο.

Εκείνος χαμογέλασε,προσπαθησε να κρυφτεί,ότι δεν καταλαβαίνει.

Η Έ. τον κοίταξε.

-Ποιος σου το έδωσε;τη  ρώτησε.

Το αγόρασα σε ένα βιβλιοπωλειο.Καποιος το πούλησε χθες.Για να κρύψει

τον χαρτη.

Άνοιξε το βιβλίο,πήρε τον χάρτη και τον ανοιξε

Και τι δείχνει; ρώτησε ο διευθυντής.

Εσένα, τού είπε η Ε.Και έβγαλε το όπλο.Πυροβόλησε.Μία φορά.

Ύστερα άλλη μία.

Βγήκε έξω στο δρόμο.Ειχε νυχτώσει.Η βροχή είχε σταματήσει.Η ομίχλη

σκέπαζε τα πάντα.

Περιπλανηθηκε στη πολυκοσμία τής πόλης.

Στο μυαλό της η τελευταία φράση τού βιβλίου:

Κάθε φόνος είναι μια εκδοχή τού ίδιου φόνου.

.

.

Το  διήγημα “Ο Λαβύρινθος των Φόνων , Ο χάρτης των φόνων” του χνκουβελη αποτελεί ένα πυκνό, σχεδόν κινηματογραφικό αφήγημα, όπου ο συγγραφέας συμπυκνώνει με ελάχιστα μέσα ένα πλήρες φιλοσοφικό και υπαρξιακό σχόλιο πάνω στη μοίρα, τη βία, την ενοχή και τη σχέση πραγματικότητας–μυθοπλασίας.

1. Δομή και ύφος

Το κείμενο είναι λιτό, κοφτό, με αποσπασματικές προτάσεις και ελάχιστη περιγραφή· η οικονομία λόγου θυμίζει κινηματογραφικό μοντάζ ή νουάρ αφήγηση.

Η γραφή του χνκουβελη αποδίδει ένταση και υπαινιγμό: κάθε πρόταση μοιάζει με πλάνο που κρύβει κάτι πίσω του. Ο χρόνος και ο χώρος είναι ασαφείς, σχεδόν ονειρικοί — η πραγματικότητα μοιάζει να διαλύεται μέσα στην ομίχλη που σκεπάζει το τέλος.

Το ύφος συνδυάζει:

Μυστηριώδη ατμόσφαιρα (τηλεφώνημα, αυτοκτονία, βιβλίο–μυστικό, κατάσκοπος),

Μεταφυσική υπόνοια,

Νουάρ και ψυχολογικό θρίλερ,

Και μια μεταλογοτεχνική διάσταση (το βιβλίο μέσα στο βιβλίο).

 2. Περίληψη της πλοκής

Η Έ., μαθαίνει ότι ο πατέρας της “αυτοκτόνησε” στη φυλακή· όμως εκείνη γνωρίζει πως εξαναγκάστηκε.

Βρίσκει ένα σημείωμα – πλαστό, όχι με τον γραφικό του χαρακτήρα – που την οδηγεί σε ένα “βιβλίο–κλειδί”.

Το βιβλίο, γραμμένο από έναν κατάσκοπο συγγραφέα που δολοφονήθηκε, περιέχει έναν “χάρτη των φόνων”, δηλαδή ένα μυστικό, έναν οδηγό προς την αλήθεια.

Η ηρωίδα, διαβάζοντας το βιβλίο, εισέρχεται σε έναν λαβύρινθο εναλλακτικών κόσμων:

στον έναν ο ήρωας ζει,

στον άλλον πεθαίνει,

στον τρίτο κρατάει όπλο.

Το επόμενο απόγευμα, η Ε. συναντά τον διευθυντή–συνέταιρο του πατέρα της και τον σκοτώνει.

Η τελική φράση του βιβλίου — «Κάθε φόνος είναι μια εκδοχή του ίδιου φόνου» — συνοψίζει και την πράξη της.

-3. Θεματικοί άξονες

α) Ο Λαβύρινθος και η Πολλαπλότητα της Πραγματικότητας

Στο “άπειρο μυθιστόρημα” που έχουμε την ιδέα της πολλαπλής πραγματικότητας, ότι κάθε επιλογή γεννά έναν νέο κόσμο.

Η Ε. λειτουργεί μέσα σε αυτόν τον λαβύρινθο, αναζητώντας μία αλήθεια που όμως πολλαπλασιάζεται: ο φόνος που διαπράττει είναι ίσως μία από τις εκδοχές ενός κύκλου που είχε ήδη αρχίσει με τη δολοφονία του πατέρα της.

β) Η Μοίρα και η Αναγκαιότητα της Εκδίκησης

Η ηρωίδα δεν επιλέγει ελεύθερα· καθοδηγείται από τον “χάρτη”, δηλαδή από ένα προκαθορισμένο σενάριο.

Η πράξη της, αν και εκδίκηση, είναι προδιαγεγραμμένη: ο λαβύρινθος των φόνων δεν έχει έξοδο — μόνο επαναλήψεις.

Το στοιχείο αυτό θυμίζει την τραγική ειρωνεία της αρχαίας τραγωδίας: ο ήρωας ενεργεί ελεύθερα, αλλά υπακούει στη μοίρα του.

γ) Το Βιβλίο ως Πραγματικότητα

Το βιβλίο λειτουργεί μετα-λογοτεχνικά: το μυστικό, ο “χάρτης”, η ίδια η πλοκή που η Ε. ζει, ίσως ανήκουν μέσα στο βιβλίο.

Η τελευταία φράση “Κάθε φόνος είναι μια εκδοχή του ίδιου φόνου” υπονοεί ότι η ιστορία της Ε. είναι άλλη μια εκδοχή της ιστορίας του βιβλίου — ίσως κι εκείνη να είναι χαρακτήρας του μυθιστορήματος του κατασκόπου.

δ) Η Ατμόσφαιρα της Ομίχλης – Μεταφορά της Αλήθειας

Η ομίχλη και η βροχή επαναλαμβάνονται: η φύση σκεπάζει τα πάντα, “τα διαλύει”.

Συμβολίζουν την ασάφεια ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, τη σύγχυση της συνείδησης, την αδυναμία διάκρισης του αληθινού από το κατασκευασμένο.

-4. Συμβολισμοί

Σύμβολο Ερμηνεία

Τηλέφωνο Η εισβολή της μοίρας / της αλήθειας από τον “άλλο κόσμο”.

Σημείωμα Πλαστό τεκμήριο – ψευδής καθοδήγηση, δείχνει τη διαστρέβλωση της αλήθειας.

Βιβλίο / Χάρτης Η ίδια η πραγματικότητα ως κείμενο που πρέπει να αποκωδικοποιηθεί.

Όπλο Ενεργοποίηση του ρόλου – το “σενάριο” που ολοκληρώνεται.

Ομίχλη Μεταφορά της αβεβαιότητας, της ηθικής σύγχυσης και του πολλαπλού.

-5. Υφολογική και Αισθητική Προσέγγιση

Η αφήγηση έχει ρυθμό εσωτερικού μονόλογου και κινηματογραφική κοφτότητα.

Οι φράσεις είναι μικρές, χωρίς συνδέσμους, με έντονη παύση και ασπρόμαυρη αισθητική — θυμίζει νουάρ φιλμ ή ποίηση σε πρόζα.

Η λιτότητα του λόγου εντείνει το μυστήριο και δημιουργεί συμπύκνωση νοήματος.

6. Φιλοσοφική Ανάγνωση

Το διήγημα μπορεί να διαβαστεί ως μεταφορά της ανθρώπινης εμπλοκής στη βία:

ο άνθρωπος πιστεύει πως ενεργεί ηθικά, αλλά είναι πάντα μέρος του ίδιου κύκλου βίας.

Η φράση «Κάθε φόνος είναι μια εκδοχή του ίδιου φόνου» δηλώνει ότι ο φόνος δεν είναι πράξη, αλλά κατάσταση, ένας μηχανισμός επανάληψης — κοινωνικής, ιστορικής, ψυχικής.

7. Συμπέρασμα

Ο “Λαβύρινθος των Φόνων – Ο χάρτης των φόνων” είναι ένα υπαρξιακό και μετα-λογοτεχνικό θρίλερ·

ένα αλγοριθμικό παραμύθι για τη βία, τη μνήμη και τη γραφή.

Η Ε. γίνεται φορέας της μοίρας, εγκλωβισμένη σε έναν κυκλικό, αυτοαναφορικό κόσμο, όπου το πραγματικό και το μυθοπλαστικό αλληλοκαθρεφτίζονται.

Η ιστορία τελειώνει όπως άρχισε — μέσα στην ομίχλη — αφήνοντας τον αναγνώστη να αναρωτηθεί:

Ποιος διαπράττει τον φόνο; Ο άνθρωπος ή η αφήγηση που τον γεννά;

.

.

.

Ο λαβύρινθος τών φονων 

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

(και μια μελέτη ανάλυση )

3

Τελικά,μια εκδοχή είναι κι αυτή

Το τηλεγράφημα ήρθε λίγο πριν το μεσημέρι.

Η Έ. το διάβασε δυο φορές. Έλεγε πως ο πατέρας της αυτοκτόνησε.

Ηξερε τον άνθρωπο που τον ώθησε.

Εκείνο το ίδιο μεσημέρι,

Το ίδιο βράδυ,ένας κατάσκοπος διάβαζε ένα μήνυμα σε κώδικα.

Ήταν ενας λαβυρινθος από αναφορές και ψευδώνυμα.

Ήξερε ότι σύντομα θα πεθάνει.Έπρεπε, όμως, να γράψει πριν τον σκοτώσουν.

Το χειρόγραφο του δεν ήταν απλώς διήγημα. Ήταν ένα λαβυρινθος εκδοχων.

Η Έ., την ίδια ώρα, ειχε καταλάβει τη σκευωρια.

Ο διευθυντής στο εργοστάσιο που δουλεύε ο πατέρας της ως λογιστής,

και κατηγορηισε για τις κλεψιες του τον πατέρα της.

Η μόνη  εκδοχη τής αντίδρασης ήταν η εκδικηση.

Τη νυχτα, πήγε σε ένα μπαρ.Μεσα στο ημίφως,και στη Jazz μουσική,ήπιε 

τρία ουίσκι,και διάλεξε στη τύχη έναν νεαρό άντρα.

Τον πήγε σε ξενοδοχείο.Οτι έγινε έγινε σιωπηλά.

Την άλλη μέρα το πρωί πήρε το μέτρο και πήγε στο εργοστασιο.

Χτύπησε την πόρτα του γραφείου τού διευθυντή στις οκτώ και δέκα.

Εκείνος τής άνοιξε.

Η Ε. έβγαλε το περίστροφο από την τσάντα της και πυροβόλησε.

Μια φορά.

Ο άντρας τρανταχτηκε και έπεσε πάνω στο πάτωμα..

Εκείνη τηλεφώνησε στην αστυνομία.Είπε εκείνος πως προσπάθησε να την βιάσει.

Την ίδια ακριβώς ώρα ο συγγραφεας κατάσκοπος έγραφε τη τελευταία φράση τού διηγήματος του.Τού λαβυρινθου του.

Η εκδοχή μου συμβαίνει τωρα

Άκουσε βήματα να πλησιάζουν.Σήκωσε το κεφάλι.Τον είχαν βρει.

Σκέφτηκε πως σε μια άλλη εκδοχή τού λαβυρίνθου του, να μη σκοτωνόταν, 

Αλλά τωρα δεν υπήρχε χρόνος για άλλη επιλογή.

Στην υπόθεση τής Ε. οι αστυνομικοί δεν καταλάβαιναν τα ξένα τής ιστορίας.

Ούτε το γιατί δεν υπήρχαν σημάδια πάλης.

Αλλά την πίστεψαν.Ήθελαν να την πιστέψουν.

Στο αρχείο γράφτηκε:

Δολοφονία εν αμυνει.

Τελικά,μια εκδοχή είναι κι αυτή.

.

.

.

Μελέτη ανάλυση του διηγήματος «Ο λαβύρινθος των φόνων» του χνκουβέλη.

1. Γενική εισαγωγή και περίληψη

Το διήγημα «Ο λαβύρινθος των φόνων» ξεκινά με ένα τηλεγράφημα που αναγγέλλει την αυτοκτονία του πατέρα της ηρωίδας Έ. Η ιστορία εξελίσσεται σε δύο κύριες γραμμές: από τη μία, η προσπάθεια της Έ. να εκδικηθεί τον υπεύθυνο για την καταστροφή της οικογένειάς της· από την άλλη, η παράλληλη δραστηριότητα ενός συγγραφέα-κατάσκοπου που προσπαθεί να ολοκληρώσει το χειρόγραφό του, το οποίο συνδέεται συμβολικά με το λαβύρινθο των γεγονότων και των επιλογών.

Η αφήγηση κορυφώνεται με τη δράση της Έ.: τη δολοφονία του διευθυντή του εργοστασίου, την τηλεφωνική καταγγελία της, και την επίσημη κατάληξη της υπόθεσης ως «δολοφονία εν αμυνεί». Το κείμενο κλείνει με τη φράση: «Τελικά, μια εκδοχή είναι κι αυτή», υπογραμμίζοντας την πολλαπλότητα των εκδοχών και των επιλογών.

2. Δομή και τεχνική αφήγησης

1. Διπλή πλοκή:

Το κείμενο ακολουθεί δύο κύριες αφηγήσεις:

Τη δράση της Έ., που κινείται σε πραγματικό χρόνο και εκφράζει την εκδίκηση και την ένταση.

Την παράλληλη αφήγηση του συγγραφέα-κατάσκοπου, που δημιουργεί ένα μετα-διηγηματικό επίπεδο και προσθέτει ένα παιχνίδι με την έννοια του «λαβύρινθου».

2. Δομή «λαβύρινθου»:

Ο τίτλος δεν είναι τυχαίος· η αφήγηση χρησιμοποιεί έναν μη γραμμικό, σχεδόν χαοτικό ρυθμό. Η επανάληψη της φράσης «μια εκδοχή είναι κι αυτή» λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι η ιστορία δεν είναι μονοδιάστατη, αλλά αποτελείται από πολλαπλές δυνατότητες, επιλογές και εκδοχές.

3. Συνοχή και ρυθμός:

Η αφήγηση είναι σύντομη, αποσπασματική, με ελλειπτικά σημεία, που ενισχύουν την αίσθηση επείγοντος, αβεβαιότητας και έντασης. Οι σύντομες προτάσεις και η εναλλαγή των γραμμών αφήγησης δίνουν κινηματογραφικό χαρακτήρα στο κείμενο.

3. Χαρακτήρες

1. Η Έ.

Αποτελεί κεντρικό πρόσωπο της δράσης.

Χαρακτηρίζεται από ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και εκδικητικότητα.

Η πράξη της (δολοφονία του διευθυντή) δεν είναι τυχαία· προκύπτει από την αίσθηση αδικίας και την ηθική της ανάγκη να επαναφέρει τη δίκαιη τάξη, έστω με βίαιο τρόπο.

Το γεγονός ότι επιλέγει τυχαία τον άντρα στο μπαρ υποδηλώνει την αποστασιοποίηση από συναισθήματα.

2. Ο συγγραφέας-κατάσκοπος:

Συμβολίζει τη δύναμη της αφήγησης και της γραφής ως μέσο να «προβλέψεις» 

ή να καταγράψεις την πραγματικότητα.

Το χειρόγραφό του, ο «λαβύρινθος των εκδοχων», λειτουργεί ως μεταφορά για τον τρόπο που η ζωή είναι γεμάτη επιλογές και αλληλουχίες γεγονότων.

3. Ο πατέρας και ο διευθυντής:

Ο πατέρας εμφανίζεται μόνο μέσω του τηλεγραφήματος, ως καταλύτης των γεγονότων.

Ο διευθυντής λειτουργεί ως σύμβολο της διαφθοράς και της αδικίας.

-4. Θέματα και μοτίβα

1. Εκδίκηση και ηθική αμφισημία:

Η πράξη της Έ. συνδέεται με την έννοια της δικαιοσύνης, αλλά η αφήγηση δεν την επικροτεί ούτε την καταδικάζει. Η φράση «Τελικά, μια εκδοχή είναι κι αυτή» δείχνει ότι η ζωή και η ηθική δεν έχουν μοναδικές εκδοχές.

2. Η πολλαπλότητα της πραγματικότητας:

Το διήγημα εξετάζει την έννοια των εκδοχών και της πιθανότητας. Ο «λαβύρινθος» δεν είναι μόνο φυσικός χώρος, αλλά μεταφορική έννοια για την πολυπλοκότητα των επιλογών και των συνεπειών.

3. Γραφή και ζωή:

Ο συγγραφέας-κατάσκοπος δείχνει ότι η γραφή μπορεί να αντικατοπτρίζει και να ερμηνεύει τη ζωή, αλλά ταυτόχρονα η ζωή υπερβαίνει την τέχνη. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τη δράση της Έ., αλλά δεν μπορεί να την εμποδίσει.

4. Τύχη, επιλογή και πεπρωμένο:

Η τυχαιότητα με την οποία η Έ. επιλέγει τον άντρα στο μπαρ υπογραμμίζει την την απόστασιοποιηση από συναισθήματα. .

-5. Γλωσσικά και αφηγηματικά χαρακτηριστικά

Σύντομες, αποσπασματικές προτάσεις που δημιουργούν αίσθηση έντασης και άμεσης δράσης.

Απουσία εκτεταμένων περιγραφών: Η αφήγηση επικεντρώνεται στις πράξεις και τις αποφάσεις, δίνοντας γρήγορο ρυθμό.

Χρήση χρόνου: Παρουσιάζεται ο ενεστώτας κυρίως, δίνοντας αίσθηση ταυτόχρονης δράσης.

Συμβολισμοί: Ο «λαβύρινθος» ως κεντρικό σύμβολο της πλοκής και της ζωής. Η μουσική jazz και το ουίσκι υπογραμμίζουν την νουάρ  ατμόσφαιρα .

6. Κριτική αξιολόγηση

Το διήγημα είναι μια πυκνή σύνθεση που συνδυάζει αστυνομικό στοιχείο, ψυχολογική ένταση και μετα-διηγηματικό σχολιασμό. Ο χνκουβέλης αναδεικνύει με επιτυχία:

Την πολυπλοκότητα των σχέσεων και των αιτιών.

Την αμφισημία της ηθικής και της δικαιοσύνης.

Τη σχέση ζωής και λογοτεχνίας μέσα από το παράλληλο επίπεδο του συγγραφέα.

Η χρήση του λαβύρινθου ως σύμβολο και η πολλαπλότητα των εκδοχών δίνει στο διήγημα φιλοσοφικό βάθος, πέρα από την απλή περιγραφή των γεγονότων.

7. Συμπέρασμα

Το έργο του χνκουβέλη παρουσιάζει την ανθρώπινη εμπειρία ως έναν «λαβύρινθο» από επιλογές, συνέπειες και πιθανότητες. Η αφήγηση ισορροπεί ανάμεσα στην ένταση της δράσης και την υπαρξιακή προβληματική, δημιουργώντας ένα κείμενο πολυεπίπεδο και προβληματιστικό. 

Το διήγημα «Ο λαβύρινθος των φόνων» είναι ένα ισχυρό έργο που συνδυάζει θρίλερ, ψυχολογικό δράμα και μετα-αφήγηση, ενώ διερευνά έννοιες όπως η εκδίκηση, η ηθική κρίση και η πολλαπλότητα της πραγματικότητας. Ο αναγνώστης παρασύρεται σε έναν αφηγηματικό λαβύρινθο, όπου κάθε επιλογή και κάθε εκδοχή της ιστορίας έχει το βάρος της και αμφισβητεί την απόλυτη αλήθεια.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

2 μελετες αναλύσεις τού διηγηματος:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Οι Αντανακλάσεις

Βρέχει.Ο ντετέκτιβ Κ. στέκεται μπροστά σε ένα νεοκλασικό τριώροφο.  .

Ο Κ. περνά την είσοδο. Οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με καθρέφτες.  Οι αντανακλάσεις τον πολλαπλασιάζουν..

Σε έναν καθρέφτη βλέπει τη μορφή μιας γυναίκας. Γυρνά ,δεν υπάρχει κανείς.

Φωτισμός χαμηλός. Βρίσκει τη  φωτογραφία μιας γυναίκας. Στο πίσω μέρος, γραμμένο με πένα:

«Τη σκότωσα. Ή φαντάστηκα πως τη σκοτωσα. Ψάξε μες στους καθρέφτες.»

Βλέπει τη γυναίκα της φωτογραφίας να περπατά στο διάδρομο.Μεσα στον

καθρέφτη οι κινήσεις της επαναλαμβάνονται με μικρές διαφοροποιήσεις. 

Στο φως στις σκιές. 

Στην αίθουσα τών καθρεφτών η γυναίκα κάθεται σε πολυθρόνα. Ύστερα

σηκώνεται και  περπατά.Ενας άντρας την παρακολουθεί

Στο δωμάτιο προβολής στο σπίτι του ο Κ. προβάλει τη ταινία.Σκηνες τής 

γυναίκας.Πινει καφέ κοιτάζοντας τη κάμερα.Ενα χέρι εμφανίζεται μπροστά

από το πλάνο και την κρύβει.Μαυρο πλάνο.Υστερα βλέπει τη γυναίκα.Κοιταζει

κατευθείαν την κάμερα και λέει:

Μη με κοιτάς άλλο.

Τού τηλεφωνούν για τη δολοφονία.Νεκρος είναι ο άντρας.Ξαπλωμενος στο

πατωμα.Διπλα τού ένα σημείωμα.

Ο Κ.διαβαζει:

Έφτιαξα το κτίριο για να τη βλέπω. Ομως κάποια στιγμή έπαψε να υπάρχει για μένα. Ήταν πιο αληθινή όταν την έβλεπα, απ’ όταν την είχα.

Τώρα εγώ έγινα η αντανάκλασή της.

Το κτίριο υψώνεται γυάλινο, συμμετρικό.Ενας λαβύρινθος από καθρέφτες.

Η γυναίκα τον περιμένει.Δεν ξέρει αν τον αγαπά. Δεν θυμάται πια πότε άρχισε αυτή η ιστορία.

Ο άντρας παρατηρεί.Μπροστα σ'έναν καθρέφτη.Πίσω,το είδωλό του.

Η γυναίκα κάθεται σε μια μεταλλική καρέκλα από μέταλλο

«Ήσουν εδώ πριν, έτσι δεν είναι;»την ρωτα

«Ήμουν. Ή ίσως όχι.» απαντά εκεινη

.Ο άντρας μετράει τις κινήσεις της γυναίκας με ακρίβεια εμμονική: η γωνία με την οποία γύρισε το χέρι της, η λεπτή κάμψη της γάμπας της όταν βημάτισε ως την άλλη πλευρά τού χώρου, η ταλάντωση του μανικιού της στο φως.

Και η γυναίκα.Τον κοιτά. Ή δεν τον κοιτά. Ίσως τον κοιτά μέσα από έναν καθρέφτη. Κάνει έρωτα μαζί του, ή με το είδωλό του, ή με την ανάμνησή του, 

ή με κάποιον άλλον που μοιάζει μ’ εκείνον και δεν είναι αυτός.

Η γυναίκα στέκεται γυμνή μπροστά από έναν καθρέφτη.

Ο άντρας την παρατηρεί.

Η σκηνή επαναλαμβάνεται.

Υπάρχει μια στιγμή που εκείνη φαίνεται να τον σκοτώνει.

Υπάρχει μια άλλη που εκείνος φεύγει.

Ή ίσως τίποτα από αυτά δεν συνέβη.

Η γυναίκα στέκεται μπροστά στον καθρέφτη.Το φως στο λευκού φορεμα. 

Η πλάτη της γυμνη ως το τέλος της σπονδυλικής στήλης.

Ο άντρας την παρατηρεί  από πίσω.

Κάποτε, την είχε φιλήσει στο λαιμο.Δεν είναι πια βέβαιος.

.Εκατοντάδες είδωλα τής ίδιας σκηνής: η γυναίκα με πλάτη γυμνή, ο άντρας 

που κοιτά. 

Η γυναίκα έχει σταυρώσει τα πόδια της στο δερμάτινο κάθισμα. .

«Θυμάσαι τότε που με παρατηρούσες γυμνή πίσω από τις περσίδες;»

τού λέει.

Ο άντρας δεν απαντά. .

«Ήμουν εκεί. Ή νόμιζα ότι ήμουν. Ίσως ήθελα να με δεις.»

εκείνη συνεχίζει.

Ένα κόκκινο σημάδι εμφανίζεται στον λαιμό του άντρα. Είναι μια γρατζουνιά, 

ή ένα ίχνος από δάγκωμα.Η γυναίκα πλησιάζει αργά.Το παρατηρεί.

 «Δεν ήμουν εγώ που το προκάλεσα αυτό.» λεει

«Θα μπορούσε να ήσουν.»λεει εκεινος

Η γυναίκα ξαπλωμένη, τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη της με μια μαύρη κορδέλα.Ο άντρας την αγγίζει μηχανικά· η αφή του μοιάζει με εξέταση αντικειμένου.Σχολιαζει την αντίδραση της.

Το στήθος της ανασηκώνεται. Η θηλή συσπάται. Το αριστερό της πόδι κάμπτεται 47 μοίρες. Το στόμα της μισανοίγει.

Ο άντρας την φιλά. Την δαγκώνει.Εκείνη καθοδηγεί τα πάντα.

Αυτό συνέβη πριν.

Όχι. Συμβαίνει τώρα.

Αν συμβεί πάλι, θα είναι διαφορετικό;

Η γυναίκα φορούσε λευκό φορεμα. Ή ίσως όχι. Το ύφασμα ήταν λευκό στον καθρέφτη απέναντί της, όμως στον καθρέφτη δίπλα της είχε μια πράσινη απόχρωση.

Ο άντρας στο βάθος καθισμένος σε μια καρέκλα στο βάθος γράφει,μπορεί και 

να τη σχεδιαζει.

Η γυναίκα κάποτε βρίσκει ένα σημειωματάριο. Δεν είναι σίγουρη αν το έχει γράψει εκείνη ή εκεινο. Οι σελίδες του είναι γεμάτες σχέδια: κάτοψεις τού κτιρίου, βελάκια, αριθμοί, χρονικά διαστήματα, σχήματα σώματος σε διάφορες στάσεις. Πλάι σε ένα από τα σκίτσα υπάρχει γραμμένο:

"Το έγκλημα συνέβη. Ή πρόκειται να συμβεί. Ή δεν θα συμβεί ποτέ."

Τότε τον βλέπει.Μεσα σ'έναν καθρέφτη.Εκείνος στέκεται και την κοιτάζει. Εκείνη πλησιάζει. Τα χέρια της ακουμπούν τη λεία επιφάνεια.

«Με έκλεισες εδώ, στο βλέμμα σου.» τού λέει.

Η γυναίκα μπήκε στο κτίριο πρώτη.

Δεν θυμόταν γιατί είχε έρθει εκεί.Η αιθουσα ήταν ψυχρη, Στους τοίχους 

καθρέφτες από το δάπεδο  ως την.οροφη.Οι αντανακλάσεις πολλαπλασιάζονταν, θρυμματίζοντας το κορμί της.

Στην άλλη άκρη τής αιθουσας, είδε τον άντρα. Ήταν ήδη εκεί. Στεκόταν ακίνητος. 

Τον ήξερε. Από πριν. Από κάπου.

Τον είχε αγαπήσει. Τον είχε πληγώσει. Εκείνος είχε φύγει.Κάτι είχε συμβεί. 

Θυμούνταν μια σκηνη: να κάθεται σε ένα τραπέζι, ο άντρας απέναντι της, πότε 

την κοιτάζει, ποτε εγραφε κάτι.

.«Ήσουν εδώ ή δεν ήσουν ποτέ;»λεει. .

Εκείνος δεν της απαντησε.Την κοιτούσε. Ήξερε ότι την παρακολουθούσε.

Ένιωθε το βλέμμα του,στο σώμα της.

Ένα πρωί, βρίσκει ένα σημείωμα:

“Αυτό που ψάχνεις δεν είναι τι συνέβη, αλλά πότε συνέβη.

Υπάρχεις, αλλά μόνο αν σε δει κάποιος."

Αρχίζει να βλέπει ξανά και ξανά σκηνές της σχέσης τους.Βλέπει τον ερωτα

τους. Τον χωρισμό.. Μια σκηνή βίας.Που δεν θυμόταν να συνέβη. 

Σ’ έναν καθρέφτη τον βλέπει να την πνίγει. Σε άλλον, να της φτιάχνει καφέ. 

Σε έναν τρίτο, τον βλέπει να σκουπίζει τα δάκρυά της.

Ένα πρωι η γυναίκα ξυπνά και τον βλέπει όρθιο μπροστά της.

«Δεν σε παρακολουθώ πια,» της λέει. «Είσαι ελεύθερη.»

«Ποιος ήσουν;» τον ρωτά. «Ο εραστής μου, ο δολοφόνος μου;"

Εκείνος χαμογελά. «Ό,τι χρειάστηκες για να βρεις τον εαυτό σου.»

Ο άντρας απομακρύνεται.. Ένας καθρέφτης τον καλύπτει

Ο ντετέκτιβ Κ.έφτασε στο κτίριο..

Το τηλεφώνημα  ήταν παράξενο.

«Ένα έγκλημα πρόκειται να συμβεί στο Κτίριο με τους Καθρέφτες. 

Ή ήδη συνέβη. Ή δεν θα συμβεί ποτέ. Ελάτε.»

Δεν ήταν η πρώτη φορά που άκουγε παράλογα πραγματα.Αλλά υπήρχε κάτι στον τόνο της φωνής,μια ψυχρή, σχεδόν απρόσωπη βεβαιότητα,που τον ώθησε να πάει.

Το κτίριο ήταν παλιό, εγκαταλειμμένο. Από έξω, δεν έδειχνε τίποτα το παράξενο: ένα τριώροφο, με νεοκλασικά στοιχεία και βαριά ξύλινη είσοδο. Όμως μέσα, όλα άλλαζαν.

Καθρέφτες παντού. Όχι μόνο στους τοίχους, αλλά και στην.οροφη,στις πόρτες, στους διαδρόμους

Ο Κ. δεν πίστευε στις μεταφυσικές ανοησίες. Έψαχνε μόνο την αλήθεια. Κάτι είχε συμβεί εδώ,ή θα συνέβαινε.

Βρήκε τη φωτογραφία τής γυναίκας πάνω σε ένα τραπέζι

Μια γυναίκα, με μαύρα μάτια, μαλλιά πιασμένα σφιχτά, να στέκεται μπροστά σε έναν καθρέφτη, το πρόσωπό της στραμμένο στο πλάι.

Στο πίσω μέρος τής φωτογραφίας, κάποιος είχε γράψει:

 «Τη σκότωσα. Ή το φαντάστηκα. Ψάξε μες στους καθρέφτες.»

Η γυναίκα ήταν τριανταοκτώ ετών. Ο τελευταίος άνθρωπος που την είδε ήταν 

ο σύντροφός της, μαθηματικός, εσωστρεφής, με εμμονή στη γεωμετρία και τις συμμετρίες. Είχαν ενοικιάσει το κτίριο ως καλλιτεχνικό στούντιο.

Ο Κ. βρήκε ίχνη και των δύο: ρούχα, αποτσίγαρα, σημειώσεις. Μα δεν υπήρχε νεκρό σώμα. Ούτε σημάδια πάλης. Ούτε αίμα.

Μόνο καθρέφτες.

Ο αντρας είχε εξαφανιστεί.Κανείς δεν τον είχε δει. Κανένα αποτύπωμα του. Μόνο τα σχέδιά του: εκατοντάδες σκίτσα καθρεφτών, γραμμών όρασης, σημείων παρατήρησης. Σαν να είχε μελετήσει το κτίριο όχι σαν αρχιτέκτονας, αλλά σαν θεατής που ήθελε να δει κάτι και να παραμείνει αόρατος.

Σε ένα δωμάτιο τού κτιριου, ο Κ. βρίσκει μια βιντεοταινία.

Στο δωμάτιο προβολής στο σπίτι του ο Κ. προβάλει τη ταινία.Σκηνες τής 

γυναίκας.Σε μία κάθονταν στο πάτωμα. Σε άλλη, περπατούσε. Σε τρίτη, στεκόταν γυμνή, κοιτάζοντας κάποιον που δεν φαινόταν. Κάποιες φορές γύριζε και κοίταζε κατευθειαν την κάμερα.Και ύστερα, ένας άντρας να μπαινει μπροστα.Και το

πλανο.μαυριζει.Μετα βλέπει τη γυναίκα να γελά.

Όταν ξαναγύρισε ο Κ στο κτίριο με τούς καθρέφτες ήταν βέβαιος γι'αυτό που 

θα αντικρύσει.

Στο κέντρο τής αίθουσας ενα νεκρό σώμα. Ήταν ο μαθηματικός.Δίπλα του, 

ένα χαρτί.

Ο Κ. διαβασε:

«Νοικιασα το κτίριο για να τη βλέπω. Να την παρατηρώ σε κάθε της στιγμή.

Ομως εκείνη δεν ήθελε πια να υπάρχει για τα μάτια μου. Την κοιτούσα μέσα από

τούς καθρεφτες.Έγινε αντανάκλαση. Και τότε κατάλαβα: ήταν πιο αληθινή όταν την έβλεπα, εκεί  απ’ όταν την είχα ζωντανή μπροστά μου.

Δεν τη σκότωσα.Εφυγε.Κι εγώ έμεινα με τα ειδωλα της.»

Η γνωματεύση τού ιατροδικαστή ήταν ότι ο άντρας είχε αυτοκτονήσει. 

Με υπνωτικά χάπια.. Είχε μείνει εκεί μέρες, ίσως εβδομάδες. Μόνος, μέσα σε έναν λαβύρινθο από τις αντανακλάσεις τής γυναίκας.

Δεν υπάρχει πια υπόθεση. Δεν υπήρξε φόνος. Ή ίσως υπήρξε, αλλά όχι με αίμα.

Πριν φύγει ο Κ.από την αίθουσα κοιτάζει τους καθρέφτες. Και τότε, τη βλέπει.

Η γυναίκα. Περπατά. Σταματά. Κοιτάζει κατευθείαν προς τον καθρέφτη. 

Προς αυτόν.Του χαμογελά.Και εξαφανίζεται.

.

.

1

Μελέτη ανάλυση του διηγήματος «Οι Αντανακλάσεις» του χνκουβελη. 

1. Περίληψη – Δομή

Το διήγημα εκτυλίσσεται σε ένα νεοκλασικό τριώροφο κτίριο γεμάτο καθρέφτες, έναν τόπο που λειτουργεί ταυτόχρονα ως χώρος εγκλήματος, σκηνή θεάτρου, και ψυχικό τοπίο.

Ο ντετέκτιβ Κ. καλείται να ερευνήσει μια υπόθεση δολοφονίας — ή ίσως όχι. Μια γυναίκα έχει «εξαφανιστεί», ο σύντροφός της, μαθηματικός, βρίσκεται νεκρός, και όλα μοιάζουν με παράσταση χωρίς αρχή και τέλος.

Η αφήγηση κινείται κυκλικά και αντανακλαστικά: η σκηνή επαναλαμβάνεται με παραλλαγές, η πραγματικότητα και η φαντασία συγχέονται, ενώ ο χρόνος γίνεται ρευστός — «το έγκλημα συνέβη, πρόκειται να συμβεί ή δεν θα συμβεί ποτέ».

Η δομή του κειμένου θυμίζει κινηματογραφικό μοντάζ:

Εναλλαγές οπτικών (του ντετέκτιβ, του άντρα, της γυναίκας, της κάμερας).

Κοφτές, ασπρόμαυρες σκηνές με φωτογραφική ακρίβεια.

Επαναλήψεις και διακοπές, όπως σε μια ταινία που προβάλλεται και ξαναπροβάλλεται με μικρές μετατοπίσεις.

2. Θεματικοί Πυρήνες

α. Η ταυτότητα και η αντανάκλαση

Οι καθρέφτες είναι το βασικό μοτίβο του διηγήματος. Δεν λειτουργούν ως απλά αντικείμενα, αλλά ως σύνορα ανάμεσα στην ύπαρξη και το είδωλο.

Οι ήρωες παύουν να είναι βέβαιοι για το ποιοι είναι:

Ο άντρας βλέπει τη γυναίκα μέσα στους καθρέφτες και γίνεται «η αντανάκλασή της».

Η γυναίκα αναζητά τον εαυτό της μέσα από το βλέμμα του άλλου: «Με έκλεισες εδώ, στο βλέμμα σου».

Η ταυτότητα είναι αντανάκλαση του βλέμματος. Υπάρχει μόνο όταν κάποιος σε βλέπει.

β. Η σχέση βλέμματος – εξουσίας – επιθυμίας

Η αφήγηση διερευνά τη σχέση του παρατηρητή και του παρατηρούμενου.

Ο άντρας είναι εμμονικός θεατής — θέλει να «κατέχει» τη γυναίκα μέσω της εικόνας της.

Η γυναίκα, από την άλλη, ανακτά εξουσία μέσω της αυτοπαρατήρησης και της συνειδητοποίησης ότι μπορεί να ελέγχει το βλέμμα του.

Το παιχνίδι ανάμεσα στο «βλέπω» και «με βλέπουν» οδηγεί σε μεταφυσική διάλυση: όποιος κοιτά, παγιδεύεται στην εικόνα του άλλου.

γ. Ο έρωτας ως εγκλεισμός

Η ερωτική σχέση παρουσιάζεται ως πειραματικό σύστημα επιτήρησης.

Ο έρωτας γίνεται παρακολούθηση, ανατομία, καταγραφή, πείραμα συμμετρίας.

Το πάθος μετατρέπεται σε νεκροφιλική εμμονή με το είδωλο — ο άντρας αγαπά την εικόνα της γυναίκας περισσότερο από την ίδια.

Η φράση του σημειώματος «Ήταν πιο αληθινή όταν την έβλεπα, απ’ όταν την είχα» συμπυκνώνει την παθολογία της θέασης: η εμπειρία αντικαθίσταται από την αναπαράσταση.

δ. Ο χρόνος και η αμφισημία του γεγονότος

Το διήγημα καταλύει τη γραμμική χρονικότητα: το έγκλημα συντελείται ταυτόχρονα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον.

Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση αιώνιας επανάληψης, όπως στον κινηματογράφο ή σε όνειρο.

Η αλήθεια χάνεται μέσα σε πολλαπλές εκδοχές του ίδιου γεγονότος, και ο αναγνώστης, όπως ο ντετέκτιβ Κ., μένει αιχμάλωτος των αντανακλάσεων.

3. Αφηγηματικές Τεχνικές

Αφηγηματική πολυφωνία: Ο λόγος περνά από τον ντετέκτιβ στον άντρα, στη γυναίκα, και σε μια απρόσωπη φωνή-παρατηρητή.

Κινηματογραφικό ύφος: σκηνοθετική γλώσσα, λεπτομερής περιγραφή κινήσεων, εναλλαγή πλάνων, «μαύρα» και «λευκά» πλάνα, close-ups.

Ποιητικός ρυθμός: η πρόζα του χνκουβελη έχει μουσικότητα, λιτότητα, σχεδόν υπνωτική επανάληψη.

Ασάφεια (ambiguity): τίποτα δεν δηλώνεται οριστικά· κάθε σκηνή μπορεί να είναι φαντασίωση, ανάμνηση ή όνειρο.

Μινιμαλιστικός λόγος: προτάσεις κοφτές, με τελεία, που δημιουργούν αίσθηση αποξένωσης και ψυχρότητας — η γλώσσα μιμείται τη μηχανική όραση της κάμερας ή του καθρέφτη.

4. Συμβολισμοί και Φιλοσοφικές Αναφορές

α. Ο καθρέφτης

Συμβολίζει τη διπλότητα της ύπαρξης (είναι/φαίνομαι), τη ματαιότητα της αναπαράστασης και την αυτοπαγίδευση της συνείδησης.

Ανακαλεί τη θεωρία του καθρέφτη του Λακάν (το Εγώ συγκροτείται μέσω της αντανάκλασης) και την αισθητική του Μπόρχες («ο καθρέφτης πολλαπλασιάζει την ύπαρξη ως εφιάλτη»).

β. Το κτίριο

Το «Κτίριο με τους Καθρέφτες» λειτουργεί ως εγκεφαλος-λαβύρινθος, ένας χώρος ψυχικού εγκλεισμού.

Ο άντρας το «έφτιαξε για να τη βλέπει», δηλαδή ως αρχιτεκτονική της επιθυμίας — αλλά γίνεται φυλακή.

Η συμμετρία των καθρεφτών παραπέμπει στη μαθηματική εμμονή του ήρωα και στην ψυχαναγκαστική τάξη που αντιμάχεται το χάος του πάθους.

γ. Η κάμερα και η ταινία

Η κάμερα αντικαθιστά το βλέμμα. Η εικόνα καταγράφει, αλλά και αλλοιώνει.

Ο άντρας και ο ντετέκτιβ γίνονται σκηνοθέτες ενός εγκλήματος χωρίς πτώμα, όπου το φιλμ είναι η μόνη απόδειξη ύπαρξης.

Η γυναίκα, κοιτάζοντας την κάμερα και λέγοντας «Μη με κοιτάς άλλο», σπάει τη σκηνοθεσία — μια χειρονομία απελευθέρωσης από το βλέμμα του άλλου.

5. Ερμηνευτική Σύνθεση

Το διήγημα «Οι Αντανακλάσεις» είναι μια μεταφυσική αλληγορία για τη σχέση πραγματικότητας και εικόνας, έρωτα και εξουσίας, βλέμματος και ύπαρξης.

Η αλήθεια δεν βρίσκεται σε κάποιο εξωτερικό γεγονός (αν υπήρξε φόνος ή όχι), αλλά στην αναζήτηση της ταυτότητας μέσα από την αντανάκλαση του άλλου.

Ο χνκουβελης γράφει ένα υπαρξιακό νουάρ, όπου το μυστήριο δεν αφορά ποιος σκότωσε ποιον, αλλά ποιος είδε ποιον πρώτος και με ποιο βλέμμα.

Το τέλος, με τον ντετέκτιβ να βλέπει τη γυναίκα στον καθρέφτη να χαμογελά, κλείνει τον κύκλο: η εικόνα επιβιώνει, το είδωλο αντικαθιστά το πραγματικό, και ο αναγνώστης μένει αντιμέτωπος με το ερώτημα:

Αν ό,τι βλέπουμε είναι αντανάκλαση, τότε ποια είναι η αλήθεια;

Αν υπάρχουμε μόνο όταν μας βλέπουν, τότε ποιος μας βλέπει όταν είμαστε μόνοι;

 Συνολική εκτίμηση

Το έργο αποτελεί υπόδειγμα μοντέρνας μεταφυσικής αφήγησης, συνδυάζοντας:

την αισθητική του κινηματογράφου (όπως στον Antonioni ,τον Resnais),

τη λογοτεχνική αφαίρεση του Μπόρχες,

και την ψυχαναλυτική πυκνότητα του Λακάν.

Μέσα από τη μινιμαλιστική του γλώσσα, ο χνκουβελης δημιουργεί ένα ψυχολογικό θρίλερ ταυτότητας, όπου ο καθρέφτης δεν δείχνει απλώς το πρόσωπο, αλλά την άβυσσο του βλέμματος.

.

.

2

 

Μελέτη ανάλυση του διηγήματος «Οι Αντανακλάσεις» του χνκουβελη. 

1. Αισθητική και Αφηγηματική Δομή

Το διήγημα του χνκουβελη αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα υπαρξιακού και μεταφυσικού αφηγηματικού μινιμαλισμού στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.

Η αφήγηση θυμίζει κινηματογραφικό σενάριο ή οπτική εγκατάσταση: το βλέμμα κινείται ανάμεσα σε εικόνες, σκηνές, καθρέφτες, φωτογραφίες, φιλμ. Δεν υπάρχει κλασική πλοκή· υπάρχει μια διαδοχή στιγμών, αντανακλάσεων, εσωτερικών μονολόγων.

Η ιστορία ξεκινά με τον ντετέκτιβ Κ. – μια φιγούρα ψυχρή, σχεδόν απογυμνωμένη από συναίσθημα – που ερευνά ένα υποτιθέμενο έγκλημα.

Το σκηνικό του νεοκλασικού με τους καθρέφτες είναι το επίκεντρο όλης της δράσης. Εκεί συναντιούνται τα πρόσωπα, αλλά και οι πολλαπλές τους εικόνες.

Το κτίριο λειτουργεί ως συμβολικό μικρόκοσμο της ανθρώπινης συνείδησης – ένας χώρος όπου οι σκέψεις, οι μνήμες και οι ψευδαισθήσεις επαναλαμβάνονται και αλληλοσυγκρούονται.

Ο χνκουβελης επιλέγει κοφτές φράσεις, λιτό ύφος.. 

Η γλώσσα του είναι ποιητική αλλά ψυχρή, σχεδόν χειρουργική. Αυτή η αποστασιοποίηση κάνει το κείμενο να λειτουργεί σαν οπτικό ποίημα: ο αναγνώστης δεν «διαβάζει» απλώς γεγονότα, αλλά βλέπει εικόνες.

2. Θεματική και Φιλοσοφική Ανάλυση

α. Ο καθρέφτης ως σύμβολο

Ο καθρέφτης δεν είναι απλό αντικείμενο – είναι σύστημα ύπαρξης.

Μέσα στους καθρέφτες οι ήρωες χάνουν και ανακαλύπτουν τον εαυτό τους.

Η αντανάκλαση γίνεται δεύτερη πραγματικότητα, άλλοτε πιστή, άλλοτε παραμορφωμένη, πάντοτε απειλητική.

Το είδωλο δεν είναι απλώς εικόνα· είναι μια άλλη εκδοχή του Εγώ.

Αυτό παραπέμπει στη θεωρία του “σταδίου του καθρέφτη” του Λακάν, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος συγκροτεί την ταυτότητά του μέσα από την αντανάκλαση. Ο χνκουβελης φαίνεται να προχωρά πιο πέρα:

στο διήγημά του, η αντανάκλαση καταπίνει την πραγματικότητα, αντικαθιστά το ον.

β. Ο έρωτας ως επιτήρηση και ως θάνατος

Η σχέση του άντρα και της γυναίκας στο κείμενο είναι ένα ψυχολογικό πείραμα.

Ο άντρας είναι ο παρατηρητής — την παρακολουθεί, τη μετρά, τη σκιαγραφεί, την καταγράφει.

Η γυναίκα γίνεται αντικείμενο επιθυμίας και πειραματισμού, αλλά ταυτόχρονα αντιστέκεται: κοιτάζει πίσω, ελέγχει το βλέμμα.

Η φράση «Μη με κοιτάς άλλο» είναι η στιγμή της εξέγερσής της απέναντι στην αντικειμενοποίησή της.

Ο έρωτας εδώ είναι σχέση εξουσίας, σώμα και βλέμμα σε σύγκρουση.

Όταν το βλέμμα δεν ικανοποιείται, μετατρέπεται σε καταστροφή: το πάθος οδηγεί στον αφανισμό.

Το έγκλημα, λοιπόν, δεν είναι φυσικό, αλλά οντολογικό – η εξάλειψη του Άλλου μέσα από την επιθυμία να τον κατέχεις.

γ. Η εμμονή με την εικόνα

Η γυναίκα υπάρχει ως θέαμα. Ο άντρας, μαθηματικός, οργανώνει το χώρο σαν γεωμετρική εξίσωση της επιθυμίας. Θέλει να ελέγξει κάθε γωνία, κάθε αντανακλαστική γραμμή.

Το βλέμμα του είναι επιστημονικό, μηχανικό, σχεδόν απάνθρωπο.

Η αλήθεια, όμως, γλιστρά μέσα από τις εικόνες — γιατί η εικόνα, όπως και ο καθρέφτης, ποτέ δεν δείχνει το όλον.

Ο θάνατός του, τελικά, είναι η τιμωρία της εμμονής: μένει παγιδευμένος μέσα στο ίδιο του το σύστημα, στο άπειρο των αντανακλάσεων.

δ. Το βλέμμα του ντετέκτιβ

Ο ντετέκτιβ Κ. λειτουργεί ως μετα-παρατηρητής, ένας θεατής του θεατή.

Προσπαθεί να ανασυνθέσει την ιστορία, αλλά ό,τι βλέπει είναι σκηνές αναπαράστασης, όχι γεγονότα.

Στο τέλος, όταν βλέπει τη γυναίκα να χαμογελά μέσα στον καθρέφτη, χάνει και ο ίδιος τη διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό και το είδωλο.

Το βλέμμα του μετατρέπεται σε ένα ακόμα είδωλο μέσα στο σύστημα των καθρεφτών.

3. Ερμηνευτική και Υπαρξιακή Ανάγνωση

Το έργο του χνκουβελη είναι βαθύτατα οντολογικό. Το ερώτημα που διαπερνά όλο το κείμενο δεν είναι «ποιος σκότωσε ποιον», αλλά τι σημαίνει να υπάρχεις.

Η γυναίκα και ο άντρας δεν είναι δύο πρόσωπα, αλλά δύο όψεις του ίδιου Είναι – το Υποκείμενο και το Είδωλο.

Το κτίριο των καθρεφτών είναι το εσωτερικό του νου, ένας ψυχικός λαβύρινθος όπου ο άνθρωπος κυνηγά τον εαυτό του, βλέπει τις πράξεις του να επαναλαμβάνονται, προσπαθεί να βρει ποιο είδωλο είναι το «αληθινό».

Ο θάνατος του άντρα δεν είναι μόνο φυσικός· είναι η μεταμόρφωσή του σε καθαρή αντανάκλαση — «έγινα η αντανάκλασή της».

Η γυναίκα, στο τέλος, επιβιώνει ως φάντασμα της εικόνας. Η ζωή και η αντανάκλαση έχουν πια εξισωθεί.

Ο ντετέκτιβ, με τη σειρά του, είναι ο αναγνώστης. Μπαίνει στο κείμενο για να βρει την αλήθεια, αλλά ανακαλύπτει μόνο αντανακλάσεις των ματιών του.

Η έρευνά του είναι μεταφορά της ανάγνωσης: μια διαρκής απόπειρα να συλλάβουμε την αλήθεια πίσω από τις λέξεις – που όμως δεν υπάρχει, γιατί η λογοτεχνία είναι και αυτή καθρέφτης της πραγματικότητας.

-4. Συνολική Κριτική Αποτίμηση

Ο χνκουβελης, μέσα από τη λιτότητα, τη γεωμετρία και την ατμόσφαιρα σιωπής, δημιουργεί ένα έργο έντονα αισθητικό και φιλοσοφικό, όπου η αφήγηση γίνεται χώρος σκέψης.

Η γραφή του συγγενεύει με τον Μπόρχες, τον Κάφκα, τον Αντονιόνι, και τον Ρομπ-Γκριγιέ ,συγγραφείς που αναζητούν το «πραγματικό» μέσα από την αντικειμενικότητα της ψευδαίσθησης.

Το διήγημα είναι ένα λαβύρινθος ταυτοτήτων και ταυτόχρονα μια ποιητική στοχαστική κατασκευή για το βλέμμα, τον έρωτα και τον χρόνο.

Η μορφική του αυστηρότητα και η υπαρξιακή του ένταση το καθιστούν έργο καλλιτεχνικά ώριμο και φιλοσοφικά σύνθετο.

Στο τέλος, μένει ένα ερώτημα που συνοψίζει όλη τη φιλοσοφία του έργου:

Αν ο καθρέφτης δείχνει πάντα κάτι υπαρκτό, τότε ποιος κοιτάζει όταν κανείς δεν υπάρχει πια;

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

2 μελέτες αναλυσεις τής παράστασης τού Καραγκιόζη:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Θέατρο Σκιών ο Καραγκιόζης 

Ο Καραγκιόζης καθηγητής Γλωσσολογίας και Γεωμετρίας

Χατζηαβάτης:(προς τούς θεατές)

Γεια σας αξιότιμοι θεατές, κυρίες κύριοι και παιδιά .

Εδώ, μπροστά στο Πανεπιστήμιον της Παράγκας ,ο Καραγκιόζης θα αποδειξει θεώρηματα.

Θα το δουν κι αυτό τα μάτια μας και θα τ'ακουσουν τ'αυτια μας.

(φωνάζει)Καραγκιόζη ε Καραγκιόζη.

(Πετάγεται έξω από τη παραγκα ο Καραγκιόζης με ένα τεράστιο διαβητη 

και ένα τρίγωνο στο κεφάλι.)

Καραγκιόζης:

Τι φωνάζεις,μωρέ γρουσουζη.Και μ'έκοψες πάνω στην αποδειξη! 

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά)

Και τι αποδεικνυες;Το αρες μαρες κουκουναρες;

Καραγκιόζης:

φταίω τώρα εγώ να σε πιάσω τις 'παρε  μωρέ φαπες '

Χατζηαβάτης:

Έλα,Καραγκιόζη,εγώ σε παραδέχομαι.Τι έχει σήμερα η παράσταση;

Καραγκιόζης:

Σήμερα,θα έχει μάθημα ανώτερης μαθηματικο-γλωσσολοδεσιας.

Θα αποδείξω το πέμπτο θεώρημα του Ευκλείδη.

Χατζηαβάτης:(με προποιητο θαυμασμό)

Ευγε,Καραγκιόζη.Και τι λέει αυτό το θεώρημα;

Καραγκιόζης:

Λέει,Χατζηαβάτη, ότι αν δύο ευθείαι τρακαρουν στα ίσα μια σε τρίτη και οι γωνίες  τους τα κάνουν εντός και επί ταυτα,τότε οι ευθείαι δεν θα συναντηθούν πουθενά,

η' θα συναντηθούν στο μαντρι τού Μπαρμπα-Γιώργου η' στο Γαμο τού Καραγκιόζη.

Χατζηαβάτης:

Ενδιαφέρον θεώρημα.και τώρα ποια η αποδειξη.

Καραγκιόζης:

Βεβαίως.Να τη ζεστή ζεστή.Γλωσσολοδετικως.

Η λέξη “ευθεία” προέρχεται από το “ευ” και το “θέτω”. Δηλαδή κάτι που το θέτεις ευθέως,όπως όταν η Αγλαΐα μού ζητάει να φέρω ψωμί κι εγώ τής απαντώ “ευθέως ναι” και πάνω ευθέως στον φούρναρη και χραπ τη φρατζολα

ευθέως.

Χατζηαβάτης:

Ωραία απόδειξη.Ευθεια κλεψια.

Καραγκιόζης:

Και τώρα επειδή η παράσταση είναι 1+1 θα περιλαβω επί πλεων και τα Μπακακακια τού Αριστοφάνη.

Χατζηαβάτης:

Τους Βατράχους.Εξοχα.

Καραγκιόζης:

Ξέρεις γιατί τα Μπακακακια φώναζαν: “βρεκεκεκέξ κοάξ κοάξ”;

Χατζηαβάτης:

Που να ξέρω;μήπως ξέρω τη γλώσσα τους;

Καραγκιόζης:

είχαν κρίση ταυτότητας.

Χατζηαβάτης:

Σοβαρά;,τι λες;

Καραγκιόζης:

βεβαίως.Κανονικα έπρεπε να φωνάζουν:

μπακακακ μπακακακ μπακ μπακ

(από τη παραγκα τού Καραγκιόζη πετάγεται έξω  η Αγλαΐα φωνάζοντας) 

Καραγκιόζηηη. Άσε τις σοφιες. Τραβάς να φέρεις ψωμί.

Καραγκιόζης:(προς το κοινό)

Βλέπετε; Ευθέως πηγαινω και  βουτάω,

γλωσολοδετικως απ' το βουτ,μπαμ.και βουτ.

Η πείνα,ευθέως, είναι το θεμελιώδες Θεώρημα τού Καραγκιόζη.

.

.

1

Η παράσταση “Ο Καραγκιόζης καθηγητής Γλωσσολογίας και Γεωμετρίας” του χνκουβελη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα μεταμοντέρνου θεάτρου σκιών, όπου ο παραδοσιακός Καραγκιόζης λειτουργεί ταυτόχρονα ως λαϊκός φιλόσοφος, γλωσσολόγος, μαθηματικός και σατιρικός σχολιαστής της ελληνικής παιδείας και καθημερινότητας.

1. Εισαγωγή: Ο Καραγκιόζης ως όχημα λαϊκής φιλοσοφίας

Το έργο του χνκουβελη ανήκει σε μια σύγχρονη αναβίωση του Θεάτρου Σκιών, όπου ο παραδοσιακός λαϊκός ήρωας συνομιλεί με την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τη γλωσσολογία.

Εδώ ο Καραγκιόζης δεν είναι απλώς ο γνωστός πεινασμένος, πονηρός, αλλά ένας απροσδόκητος “καθηγητής”, που ανατρέπει τα όρια ανάμεσα στη λόγια και τη λαϊκή γνώση.

Η σκηνική ειρωνεία του χνκουβελη βασίζεται στην παράλληλη λειτουργία δύο ειδών λόγου:

Του επιστημονικού (όπως το “πέμπτο θεώρημα του Ευκλείδη”),

Και του καραγκιοζίστικου, του σατιρικού, του αυθόρμητου και προφορικού.

Έτσι δημιουργείται μια παρωδία της ακαδημαϊκής γλώσσας, αλλά και μια προβολή της λαϊκής σοφίας ως αυθεντικής μορφής γνώσης.

 2. Δομή και θεατρική σύλληψη

Η παράσταση είναι διαλογική και επεισοδιακή, όπως όλες οι παραδοσιακές.

Ξεκινά με τον Χατζηαβάτη να προλογίζει — ρόλος του μεσολαβητή ανάμεσα στο κοινό και στον Καραγκιόζη —, και συνεχίζεται με τον ήρωα να εμφανίζεται φορτωμένος με γελοία “επιστημονικά” σύνεργα (διαβήτης, τρίγωνο στο κεφάλι).

Αυτό το σκηνικό εύρημα σατιρίζει την τυφλή μίμηση του επιστημονικού ύφους από κάποιον που δεν το κατέχει, αλλά το ερμηνεύει με τη δική του λογική.

Η είσοδος της Αγλαΐας στο τέλος επαναφέρει την πραγματικότητα – το αίτημα της επιβίωσης, της πείνας – κλείνοντας τον κύκλο:

Η θεωρία υποχωρεί μπροστά στην ανάγκη.

Αυτό είναι το “θεμελιώδες θεώρημα του Καραγκιόζη”.

3. Σατιρικά και γλωσσολογικά στοιχεία

Ο χνκουβελης χρησιμοποιεί τη γλώσσα ως αντικείμενο γέλιου αλλά και στοχασμού.

α. Η “ευθεία”

Ο Καραγκιόζης ετυμολογεί τη λέξη “ευθεία” από το “ευ” και “θέτω” — μια φαινομενικά σωστή ανάλυση, που όμως καταλήγει σε λαϊκή, προφορική λογική:

“όπως όταν η Αγλαΐα μού ζητάει να φέρω ψωμί κι εγώ της απαντώ ευθέως ναι…”

Η σοβαρότητα της μαθηματικής έννοιας μετατρέπεται σε γελοιογραφία της καθημερινής ευθύτητας, αποκαλύπτοντας τη δυναμική της λαϊκής γλώσσας να αποδομεί τον ακαδημαϊκό λόγο.

β. Οι “Μπακακάκηδες” του Αριστοφάνη

Η αναφορά στους “Βατράχους” είναι μεταθεατρική — συνδέει τον Καραγκιόζη με την αρχαία κωμωδία.

Η εξήγηση “είχαν κρίση ταυτότητας” είναι σύγχρονο ψυχολογικό σχόλιο, που αποδίδει στους ήρωες του Αριστοφάνη ανθρώπινες, κοινωνικές διαστάσεις.

Ο χνκουβελης, μέσω του Καραγκιόζη, ανανεώνει την αριστοφανική ειρωνεία μέσα στη λαϊκή παράδοση.

4. Θεματικές αναγνώσεις

α. Ο Καραγκιόζης ως “λαϊκός επιστήμονας”

Ο ήρωας λειτουργεί ως ειρωνικό αντίγραφο του πανεπιστημιακού δασκάλου.

Η “Παράγκα” γίνεται “Πανεπιστήμιον της Παράγκας” – μια αντιστροφή κοινωνικών ρόλων: ο φτωχός, αγράμματος ήρωας διεκδικεί δικαίωμα στη γνώση.

Πίσω από το χιούμορ υπάρχει κριτική στην ταξική πρόσβαση στη μόρφωση.

β. Η πείνα ως θεμελιώδες θεώρημα

Το τελικό συμπέρασμα (“Η πείνα, ευθέως, είναι το θεμελιώδες Θεώρημα του Καραγκιόζη”) συνοψίζει τη φιλοσοφία του έργου:

Η θεωρία, η επιστήμη και οι “λόγιες” έννοιες δεν έχουν αξία αν δεν λυθεί πρώτα το πρόβλημα της επιβίωσης.

Ο χνκουβελης, μέσα από το χιούμορ, εκφράζει μια βαθιά κοινωνική αλήθεια: η σοφία του φτωχού είναι πρακτική, όχι θεωρητική.

 5. Γλώσσα και ύφος

Το κείμενο χαρακτηρίζεται από:

Διαλογική ζωντάνια (παραδοσιακή προφορικότητα),

Εναλλαγή λαϊκού και επιστημονικού ύφους,

Λογοπαίγνια, ειρωνεία, και “παρετυμολογίες”,

Μεταθεατρικότητα (ο Καραγκιόζης μιλά συχνά στο κοινό, αυτοσχολιάζεται).

Ο λόγος του χνκουβελη αποτυπώνει την πολυφωνία της νεοελληνικής γλώσσας: από την καθαρεύουσα του Χατζηαβάτη, στην αθυρόστομη καθομιλουμένη του Καραγκιόζη.

 6. Συμβολισμός και ιδεολογικό υπόβαθρο

Η παράσταση σχολιάζει την αντίθεση ανάμεσα στη γνώση και την ανάγκη, την παρωδία της ακαδημαϊκής αυθεντίας, και τη συνύπαρξη λαϊκής σοφίας και λόγιας παράδοσης.

Ο Καραγκιόζης, ως σύμβολο του νεοέλληνα, παραμένει πάντα ανάμεσα:

Στο όνειρο της γνώσης και

Στην πραγματικότητα της φτώχειας.

Η “Παράγκα” του είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας: εκεί όπου οι υψηλές θεωρίες καταλήγουν σε καθημερινό αγώνα για ψωμί.

7. Συμπέρασμα

Η παράσταση του χνκουβελη ανανεώνει δημιουργικά το Θέατρο Σκιών, μεταφέροντάς το στο πεδίο της διανοητικής και γλωσσολογικής σάτιρας.

Με χιούμορ, ειρωνεία και φιλοσοφική διάθεση, ο συγγραφέας αναδεικνύει τη διαχρονικότητα του Καραγκιόζη ως φωνής του λαού, που σαρκάζει, γελά, αλλά ταυτόχρονα στοχάζεται πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση.

Ο “Καραγκιόζης καθηγητής Γλωσσολογίας και Γεωμετρίας” είναι, τελικά, μια αλληγορία της γνώσης και της επιβίωσης, ένα μικρό φιλοσοφικό θέατρο σκιών, όπου το φως πίσω από τον μπερντέ φωτίζει και τις σκιές του σύγχρονου ανθρώπου.

.

.

Η παράσταση  «Ο Καραγκιόζης καθηγητής Γλωσσολογίας και Γεωμετρίας» του χνκουβελη είναι μια σύγχρονη παραλλαγή του θεάτρου σκιών, που αξιοποιεί τη γλώσσα και τη φιλοσοφία του Καραγκιόζη για να σχολιάσει τη γνώση, τη γλώσσα και τη λογική με χιούμορ και σατιρική διάθεση.

.

1. Εισαγωγή στη γλωσσική φυσιογνωμία

Η γλώσσα του Καραγκιόζη εδώ είναι υβριδική, πολυεπίπεδη και σατιρική. Συνδυάζει:

τη λαϊκή προφορικότητα του παραδοσιακού θεάτρου σκιών,

τη λόγια μίμηση (επιστημονική ορολογία, αρχαΐζουσες φράσεις),

και τη μεταγλωσσική επίγνωση — δηλαδή, ο ήρωας «σχολιάζει» τη γλώσσα, παίζοντας με τη σημασία των λέξεων.

Αυτό δημιουργεί μια παρωδία της επιστήμης μέσα από την παρωδία της γλώσσας.

2. Μορφοσυντακτικά και λεξιλογικά χαρακτηριστικά

α) Λαϊκός, προφορικός λόγος

Ο Καραγκιόζης μιλάει όπως ο λαός:

«Τι φωνάζεις, μωρέ γρουσούζη; Και μ’ έκοψες πάνω στην απόδειξη!»

Η χρήση του «μωρέ», η αποκοπή («μ’ έκοψες»), και η απλή δομή της πρότασης προσδίδουν αυθεντικότητα και ρυθμό.

Η προφορικότητα ενισχύεται με επιφωνήματα, επαναλήψεις, και επιτονισμούς (π.χ. «ζεστή ζεστή», «ευθέως ναι»).

β) Ειρωνεία και λεκτικά παιχνίδια

Η ειρωνεία εμφανίζεται στη μεταστροφή των σημασιών:

«Η λέξη ευθεία προέρχεται από το ‘ευ’ και το ‘θέτω’. Δηλαδή κάτι που το θέτεις ευθέως, όπως όταν η Αγλαΐα μού ζητάει να φέρω ψωμί…»

Η «ετυμολογία» εδώ είναι παρωδία της επιστήμης. Ο λόγος του Καραγκιόζη μιμείται τη σχολαστικότητα του φιλολόγου ή του γλωσσολόγου, αλλά την υπονομεύει με την αφελή λογική του.

γ) Μορφολογική επινόηση

Λέξεις όπως:

«μαθηματικο-γλωσσολοδεσίας» (υβριδικό νεολογικό σύνθετο),

«γλωσσολοδετικώς» (ψευδο-επιστημονικός επιρρηματικός τύπος),

δείχνουν τη δημιουργικότητα του λαϊκού λόγου όταν έρχεται σε επαφή με τη λόγια γλώσσα. Πρόκειται για καρικατούρα επιστημονικής ορολογίας, που σατιρίζει τη σοβαροφάνεια.

 3. Διαλογικότητα και λειτουργία της γλώσσας

Η γλώσσα εδώ δεν είναι απλώς μέσο επικοινωνίας — είναι πεδίο σύγκρουσης:

Ο Χατζηαβάτης εκπροσωπεί τον τυπικό, «λογικό» λόγο, αλλά υποτάσσεται στη λογική του Καραγκιόζη.

Ο Καραγκιόζης αντιστρέφει κάθε λογική ιεραρχία: κάνει τη γλώσσα εργαλείο παιχνιδιού και ανατροπής.

Η αντιπαράθεση τους θυμίζει τη σωκρατική ειρωνεία: ο «αμαθής» Καραγκιόζης αποδεικνύεται τελικά πιο «σοφός», επειδή αμφισβητεί τα δεδομένα.

4. Μεταγλωσσικότητα και φιλοσοφία της γλώσσας

Ο χνκουβελης, μέσα από τον Καραγκιόζη, σχολιάζει την ίδια τη φύση της γλώσσας και της επιστήμης:

Η «γλωσσολογία» γίνεται γλωσσοπαίγνιο.

Η «γεωμετρία» χάνει την ακαμψία της και αποκτά ποιητική λογική ("οι ευθείες θα συναντηθούν στο μαντρί του Μπαρμπα-Γιώργου η' στο Γαμο τού Καραγκιόζη").

Η «απόδειξη» μετατρέπεται σε παραμύθι — μια αφήγηση με ρυθμό, λογοπαίγνιο και ειρωνεία.

Η γλώσσα δεν υπηρετεί τη γνώση, αλλά παράγει γέλιο και κριτική σκέψη.

5. Διακειμενικότητα (Αριστοφάνης και παράδοση)

Η αναφορά στους «Βατράχους» του Αριστοφάνη λειτουργεί διπλά:

ως φόρος τιμής στην αρχαία κωμωδία (κοινός στόχος: η σάτιρα της γνώσης και της εξουσίας),

και ως παρωδία (τα «μπακακάκια» με «κρίση ταυτότητας»).

Η γλωσσική ευρηματικότητα του Αριστοφάνη (π.χ. η ονοματοποιία «βρεκεκεκέξ κοάξ κοάξ») μεταγράφεται στη σύγχρονη γλωσσική παρωδια του Καραγκιόζη.

 6. Κλείσιμο – Η “πείνα” ως γλωσσικό και υπαρξιακό θεώρημα

Η τελευταία φράση:

«Η πείνα, ευθέως, είναι το θεμελιώδες Θεώρημα του Καραγκιόζη.»

είναι κορυφαίο γλωσσο-φιλοσοφικό αστείο:

Η «ευθύτητα» (λογική, μαθηματική, γλωσσική) καταλήγει στην ύλη — στην πείνα.

Η γλώσσα επιστρέφει στο σώμα, στην ανάγκη, στη ζωή.

Ο λόγος αποδομείται, και το χιούμορ γίνεται αντίσταση στη σοβαροφάνεια.

 7. Συμπέρασμα

Η γλώσσα του έργου είναι:

Πολυφωνική: συνδυάζει επιστήμη, λαϊκότητα, ποίηση και ειρωνεία.

Μεταγλωσσική: σχολιάζει τον εαυτό της, τη σημασία και την αδυναμία της.

Ανατρεπτική: υπονομεύει κάθε αυθεντία (επιστήμη, λογική, εξουσία) με το εργαλείο του γέλιου.

Φιλοσοφική: δείχνει ότι η σοφία μπορεί να κρύβεται μέσα στην απλότητα και την πείνα του Καραγκιόζη.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μελέτη ανάλυση τής παράστασης:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Θέατρο Σκιών ο Καραγκιόζης 

Η 2η παρασταση- “διάλεξη” τού Καραγκιόζη, πιο επιστημονικοποιημένη και πιο πεινασμένη.

(πανω στην παράγκα τού Καραγκιόζη μια επιγραφή: Ακαδημία Πεινασμένων Επιστημών. 

Παράρτημα Παραγκας)

Χατζηαβάτης:

 Καραγκιόζη,πάλι διάλεξη; Δεν χόρτασες ;

Καραγκιόζης:

Χορτενω  εγώ,Χατζηχαβιαρη;

Ποτες τών φαών.

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά)

Και τι χορταστικό έχει το μενού σήμερα;

Καραγκιοζης:(σηκώνει το χέρι)

Εσύ θα φας φαπες μαπες.

(σοβαρευει)

Λοιπον το μενού σήμερα αρχίζει με το Θεώρημα τού Ευκλείδη:περί ισότητος τών γωνιών.

Χατζηαβάτης:

Θα μορφωθουμε με ισότητα.

Καραγκιόζης:

Να'ρθουμε στα ίσα μας.

Λέει, ότι τα τρίγωνα που έχουν ίσες πλευρές έχουν και ίσες γωνίες.

Κι επειδή η λέξη  γωνία γλωσσολοδετικα  προέρχεται από το “γονατίζω” θα γονατίσω να το αποδείξω.

Χατζηαβάτης:

Μα, αυτό δεν το λέει ο Ευκλείδης.

Καραγκιόζης:

Δεν ήξερε την Καραγκιόζικη αποδειξη.

Κι επειδή αν γονατίσω θα το αποδείξω ,τότε δεν χρειάζεται να γονατίσω,

όπερ εδειξε αποδείχτηκε.

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά)

Τι ευφυία.Και τώρα τι άλλο υψηλό μαθημα έχουμε;

Καραγκιόζης:

Αριστοφανης.Πεφτω απ'τα σύννεφα. Τις Νεφέλες.

Ο Σωκράτης κρέμεται στον αερα σ'ένα καλάθι,και σκέφτεται κοπανιστο αερα .

Αν όμως εγώ κρεμαστώ έτσι τότε βομβαρδισμός αερίων.

(Σηκώνει τα χέρια ψηλα)

Ὦ Νεφέλαι, χαρίεσσαι, ἀναφανδόν μοι φανεῖσαι.

και Καραγκιόζικα:

(προς τους θεατές)

συννεφάκια μου βρεξτε καμια φασολαδα να φάμε

αναφανδον

Χατζηαβάτης:

Τελειώσαμε;Χορτασαμε;

Καραγκιόζης:

Ποτέ.Τωρα έχουμε το κύριο μενού:Πτωχοπροδρομο φρικασέ.

Χατζηαβάτης:

Τι είναι αυτό είναι νόστιμο;

Καραγκιοζης:

Αυτός είναι ο πρώτος που έγραψε τη βιογραφία μου.

Της ίδιας συνομοταξίας με μένα,τής πειναστικής και λιγουρευτικης.

Ακουτε τι λέει

(προς τους θεατές)

Ουκ έχω ψωμί, ουδ’ οψάριον,

και πεινώ, και νηστεύω τοις πράγμασιν.

και καραγκιόζικα:

ούτε ψωμί έχω ούτε ψάρι 

θα τα τιναξω απ' τη πείνα

και νηστεια.

Αδελφός μου καρδιακός σας λέω.

Χατζηαβάτης: Άρα, το συμπέρασμα,προφεσορα;

Καραγκιόζης:

Το συμπέρασμα είναι αυταποδεικτο:

Ο Ευκλειδης μετράει  γωνίες.

ο Αριστοφάνης  ειρωνευεται,

ο Πτωχοπρόδρομος

ψωμολυσσά.

Κι ο Καραγκιόζης πείνα.

(μέσα από τη παραγκα ακούγονται τα τρία παιδιά:

ο Κολητηρης,ο Κοπριτης,ο Μυριγκοκος,να φωνάζουν)

Μπαμπάκο, πεινάμεεεε,

τι θα φάμε;

Καραγκιόζης:(φωνάζει)

τη μάνα σας την Αγλαια

να φατε

σαν τρίγωνο τυρόπιτα.

.

.

.

Η παράσταση τού Καραγκιόζη του χνκουβελη, ανανεώνει το Θέατρο Σκιών μέσα από μια μεταθεατρική, σατιρική και φιλοσοφική προσέγγιση του Καραγκιόζη. .

Εισαγωγή: Ο Καραγκιόζης ως "Δάσκαλος" της Πείνας και της Σοφίας

Η παράσταση του χνκουβελη δεν είναι μια απλή αναπαράσταση του παραδοσιακού Καραγκιόζη, αλλά μια αναστοχαστική “διάλεξη” που παρωδεί ταυτόχρονα την επιστημονική σκέψη, τη φιλοσοφία, και τη διαχρονική κοινωνική φτώχεια του λαϊκού ανθρώπου.

Ο τίτλος “Ακαδημία Πεινασμένων Επιστημών — Παράρτημα Παράγκας” συμπυκνώνει ειρωνικά τον πυρήνα του έργου: η πείνα γίνεται αντικείμενο “επιστημονικής” ανάλυσης, και η παράγκα μετατρέπεται σε πανεπιστήμιο της ανάγκης.

 1. Η "επιστημονικοποιημένη" πείνα

Ο χνκουβελης θέτει εξαρχής το πλαίσιο:

 “Η 2η παράσταση — διάλεξη του Καραγκιόζη, πιο επιστημονικοποιημένη και πιο πεινασμένη.”

Η λέξη “διάλεξη” ειρωνεύεται τη λόγια, ακαδημαϊκή κουλτούρα που συχνά αποξενώνεται από την πραγματικότητα.

Ο Καραγκιόζης, πάντα λαϊκός και πεινασμένος, αναλαμβάνει ρόλο “καθηγητή” χωρίς γνώσεις, αλλά με άφθονη λαϊκή σοφία και χιούμορ.

Η πείνα μετατρέπεται σε πνευματική μέθοδο: η έλλειψη δεν εμποδίζει, αλλά τροφοδοτεί τη φαντασία.

 2. Το “Θεώρημα του Ευκλείδη”: η λαϊκή λογική ενάντια στην αυθεντία

“Λέει ότι τα τρίγωνα που έχουν ίσες πλευρές έχουν και ίσες γωνίες.

Κι επειδή η λέξη γωνία προέρχεται από το ‘γονατίζω’, θα γονατίσω να το αποδείξω.”

Εδώ ο χνκουβελης σατιρίζει την επιστημονική σοβαροφάνεια και την ερμηνευτική αυθαιρεσία της “λόγιας” παιδείας.

Η “ετυμολογία” του Καραγκιόζη — ότι η “γωνία” βγαίνει από το “γονατίζω” — είναι παράλογη, μα συγχρόνως ποιητική και αληθινή μέσα στο δικό της σύμπαν.

Η λογική του είναι παραλογική, αλλά ζωντανή: προέρχεται από τη λαϊκή γλώσσα και εμπειρία, όχι από το βιβλίο.

“Κι επειδή αν γονατίσω θα το αποδείξω, τότε δεν χρειάζεται να γονατίσω — όπερ έδειξε αποδείχτηκε.”

Εδώ γίνεται καθαρή παρωδία της λογικής απόδειξης — ο Καραγκιόζης φτάνει στο συμπέρασμα χωρίς να κάνει τίποτα.

Είναι ένα φιλοσοφικό σχόλιο πάνω στη ματαιότητα της θεωρίας χωρίς πράξη.

 3. Ο Αριστοφάνης και η “κοπανιστή” σκέψη

“Ο Σωκράτης κρέμεται στον αέρα σ’ ένα καλάθι και σκέφτεται κοπανιστό αέρα.”

Ο Καραγκιόζης συναντά τον Αριστοφάνη και τις Νεφέλες μέσα από τον δικό του κόσμο.

Αν ο Σωκράτης σκέφτεται “αέρα”, ο Καραγκιόζης ζει από τον αέρα — κυριολεκτικά.

Η φιλοσοφία των “Νεφελών” γίνεται εδώ σατιρικό σχόλιο για τη διαχρονική απόσταση του διανοούμενου από τον πεινασμένο λαό.

“Συννεφάκια μου, βρέξτε καμιά φασολάδα να φάμε!”

Ο ποιητικός ύμνος του Σωκράτη προς τις Νεφέλες μετατρέπεται σε επίκληση για φαγητό.

Ο χνκουβελης εδώ ενώνει ποιητικότητα και λιγούρα, ουρανό και κατσαρόλα, φτιάχνοντας έναν μετα-Καραγκιόζη που σκέφτεται και πεινάει ταυτόχρονα.

4. Ο Πτωχοπρόδρομος — “αδελφός καρδιακός”

“Αυτός είναι ο πρώτος που έγραψε τη βιογραφία μου.”

Η αναφορά στον Πτωχοπρόδρομο, τον βυζαντινό σατιρικό ποιητή της φτώχειας, είναι ιδιαίτερα εύστοχη.

Ο Καραγκιόζης αναγνωρίζει τον εαυτό του σε αυτόν — ο λαϊκός φτωχός που γράφει, σαρκάζει και επιβιώνει μέσα στην ένδεια.

“Ουκ έχω ψωμί, ουδ’ οψάριον...

Ούτε ψωμί έχω ούτε ψάρι — θα τα τινάξω απ’ την πείνα.”

Η παρωδία του βυζαντινού στίχου συνδέει αιώνες πείνας και σαρκασμού — από το Βυζάντιο ως σήμερα.

Ο Πτωχοπρόδρομος, ο Καραγκιόζης και κάθε “πεινασμένος ποιητής” σχηματίζουν μια αλυσίδα λαϊκής ειρωνείας απέναντι στην εξουσία και την ανέχεια.

 5. Συμπέρασμα “αυταπόδεικτο”

“Ο Ευκλείδης μετράει γωνίες,

ο Αριστοφάνης ειρωνεύεται,

ο Πτωχοπρόδρομος ψωμολυσσά,

κι ο Καραγκιόζης πείνα.”

Η φράση αυτή αποτελεί ποιητική σύνθεση και φιλοσοφικό συμπέρασμα:

Η ιστορία της ελληνικής διανόησης, από τα Μαθηματικά και τη Φιλοσοφία ως τη Σάτιρα, φιλτράρεται μέσα από το στομάχι του Καραγκιόζη.

Η πείνα γίνεται το μοναδικό σταθερό θεώρημα του ελληνικού λαού.

6. Το φινάλε — το θέατρο της καθημερινής ανάγκης

“Μπαμπάκο, πεινάμεεεε!”

“Τη μάνα σας την Αγλαΐα να φάτε — σαν τρίγωνο τυρόπιτα!”

Το κλείσιμο με τα παιδιά του Καραγκιόζη είναι τραγικωμικό.

Η πείνα επιστρέφει, όχι ως αστείο, αλλά ως αναπόδραστη πραγματικότητα.

Η “τριγωνική τυρόπιτα” παραπέμπει ειρωνικά στο θεώρημα του Ευκλείδη και συνδέει την πείνα με τη γεωμετρία — το ακαδημαϊκό με το βιοτικό.

 Συνολική Ερμηνεία

Η παράσταση του χνκουβελη είναι:

Μεταθεατρική: ο Καραγκιόζης δεν “παίζει”, αλλά “διδάσκει” τον εαυτό του και το κοινό.

Σατιρική: γελοιοποιεί τη λογιοσύνη, τη σοβαροφάνεια, και την υποκρισία της γνώσης χωρίς ουσία.

Φιλοσοφική: σχολιάζει την ανθρώπινη κατάσταση της στέρησης και την ανάγκη να “βγάζουμε νόημα” από το τίποτα.

Λαϊκή και ποιητική: χρησιμοποιεί γλωσσικά παιχνίδια, λαϊκές φράσεις, και ευρηματικό λόγο για να υψώσει την “παράγκα” σε βήμα φιλοσοφίας.

 Επίλογος

Ο Καραγκιόζης του χνκουβελη είναι ο φιλόσοφος της πείνας και της γελοιότητας — ένας “λαϊκός Σωκράτης” που γελά για να επιβιώσει.

Η “Ακαδημία Πεινασμένων Επιστημών” είναι τελικά η ίδια η κοινωνία, όπου οι φτωχοί κάνουν “διάλεξη” κάθε μέρα για το πώς θα ζήσουν.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

2 μελέτες αναλυσεις τής παράστασης:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Θέατρο Σκιών ο Καραγκιόζης 

Παράσταση 3η:

Ο Καραγκιόζης και η Θεία Γεωμετρία τής Πείνας

(Ο Καραγκιόζης κάθεται σε μια καρέκλα  μπροστα απ' τη παραγκα.

Μια επιγραφή γράφει: 

Οικος τής Φιλοσοφίας.

Κρατάει ένα τρίγωνο.Ερχεται ο Χατζηαβατης)

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά)

Χαιρε, σοφολογιοτατε Καραγκιόζη! Τι το επιστημονικον σήμερον:

Καραγκιόζης:(σηκώνεται από τη καρέκλα}

Φαπικον για σένα, μαλαγανα.

Και για σας(προς τους θεατές)Αξιότιμον Κοινόν,Κύριες Κύριοι και παιδιά,συμπεριλαμβανομένων τών τζαμπατζιδων,

θα διδάξω το Δωδέκατο Θεώρημα τού Ευκλείδη, γνωστό και ως “το θεώρημα του ψωμιού και τής συμμετρίας”!

Χατζηαβάτης:

Τι υπάρχει τέτοιο θεώρημα;

Καραγκιόζης:

Ασφαλώς,όσο υπάρχει συμμετρία στη πεινα.

Λοπον ο Ευκλείδης είπε:

Ίσαι επιφάνειαι έχουν ίσα εμβαδά.

Κι εγώ το μεταφράζω:

Ισες πεινες έχουν ίσες λιγουρες

Χατζηαβάτης:

 Δηλαδή, εφαρμόζεις τη γεωμετρία στη διατροφή;

Καραγκιόζης:

Ακριβώς,και μαλιστα στην πειναστική διατροφη.

Πολύ χορταστική και υγιεινή η αφαγια.

Βλέπεις τι φουσκωμένη κοιλιά εχω,ούτε η Αγλαΐα γκαστρωμενη.

Χατζηαβάτης:

Και σίγουρα έχεις Αριστοφάνη.

Καραγκιόζης:

Μετά από τόσους πολέμους.Ειρήνη.

 Ο Τρυγαίος πετάει στον ουρανό πάνω σε ένα τεράστιο σκαθάρι.

Και κακακιζει τη γη μας. 

Να σου πω το προτιμώ απ' τις βόμβες στο κεφάλι μας.

Αν όμως ήταν σουτζουκάκια,θα'ταν όνειρο.

 Ὦ Ζεῦ μέγιστε, τί ποτ’ ἐστίν ὃ βούλεται ὁ Τρυγαῖος;

και σε καραγκιόζικα:

κάνε τον Τρυγαίο,θεέ μου,από κει ψηλά χήνες ψητές να μου πετα.

Χατζηαβάτης:

Φανταστικό θα'ταν.

Ψητοπωλείο στον ουρανό.

Καραγκιόζης:

Και τώρα έχει Πτωχοπροδρομο τον

μέγα ποιητή τής πείνας.

Αυτός και μένα ξεπερνάει.

Άκουτε(προς τους θεατές)τι έγραψε ,μέσα απ'το  στομάχι του:

Ἄρτον οὐχ εὗρον, οὐδὲν εἰς στόμα μοι,

μόνον ὀσμήν ἀναπνέω τηγανίτου.

και καραγκιόζικα:

ψωμί δεν έφαγα,τίποτα στο στόμα μου,

μόνο λιγουριασα με τηγανιτας μυρωδια

Χατζηαβάτης:

Όμως,Καραγκιόζη, η πεινα σε κάνει ποιητή.

Καραγκιόζης:

Και τα φαγια χορτασμένο.

(Ακούγεται η φωνή τής Αγλαΐας  μέσα απ' τη παραγκα)

Καραγκιόζηηη.Τι θα φάμε σήμερα;

Καραγκιόζης:(φωνάζει)

Τα φάγατε τα τρία κρεμμύδια που σας έφερα περσι;

Τι τραβάω.Τι σπάταλοι είστε.

.

.

.

1

Η παράσταση  «Ο Καραγκιόζης και η Θεία Γεωμετρία της Πείνας» του χνκουβελη αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα σύγχρονης, φιλοσοφικής σάτιρας μέσα από το παραδοσιακό Θέατρο Σκιών.

.

1. Εισαγωγή – Πλαίσιο

Το κείμενο εντάσσεται σε μια σειρά παραστάσεων του χνκουβελη με ήρωα τον Καραγκιόζη, όπου η παραδοσιακή φιγούρα του λαϊκού φτωχού Έλληνα μετατρέπεται σε όργανο φιλοσοφικού στοχασμού και κοινωνικής ειρωνείας.

Η «Θεία Γεωμετρία της Πείνας» αντλεί από την Ελληνική γραμματεία (Ευκλείδης, Αριστοφάνης, Πτωχοπρόδρομος), τη λαϊκή γλώσσα και τη μεταμοντέρνα ειρωνεία.

 2. Θέμα και Ιδέες

Το βασικό θέμα είναι η πείνα ως μέτρο της ανθρώπινης ύπαρξης, και μάλιστα με όρους γεωμετρικούς – δηλαδή ως έννοια που μπορεί να «μετρηθεί», να «αποδειχθεί» και να «συμμετρηθεί».

Η πείνα, σωματική και πνευματική, γίνεται εδώ φιλοσοφική κατηγορία. Ο Καραγκιόζης επιχειρεί να δώσει θεώρημα της πείνας:

«Ίσες πείνες έχουν ίσες λιγούρες.»

Η ειρωνική αντιστροφή του Ευκλείδειου αξιώματος αποκαλύπτει:

τη ματαιότητα της λογικής απέναντι στη βιολογική ανάγκη,

και τη σχέση της επιστήμης με την κοινωνική πραγματικότητα.

Η «Θεία Γεωμετρία» δηλαδή είναι θεολογία της φτώχειας και φιλοσοφία της επιβίωσης.

3. Δομή και Δραματουργία

Η σκηνή είναι απλή και λιτή – ο οίκος της φιλοσοφίας δεν είναι παρά η παράγκα του Καραγκιόζη, σύμβολο της λαϊκής σοφίας.

Η είσοδος του Χατζηαβάτη λειτουργεί ως σοφιστικός αντίλογος, το «καθώς πρέπει» στοιχείο που δίνει αφορμή στον Καραγκιόζη να αναπτύξει την ειρωνεία του.

Η δράση είναι περισσότερο διαλογική και λεκτική παρά σωματική. Εδώ ο Καραγκιόζης παίζει ρόλο λαϊκού φιλόσοφου, όχι απλώς γελωτοποιού.

4. Γλώσσα και Ύφος

Η γλώσσα κινείται σε τρία επίπεδα:

1. Λαϊκό – καραγκιοζίστικο ιδίωμα («μαλαγάνα», «λιγούρες», «τζαμπατζήδες»),

2. Αρχαιοπρεπές – φιλοσοφικό (αναφορές σε Ευκλείδη, Αριστοφάνη, Πτωχοπρόδρομο),

3. Μεταφραστική ειρωνεία, όπου τα αρχαία χωρία αποδίδονται «καραγκιοζικά» (π.χ. «ψωμί δεν έφαγα, τίποτα στο στόμα μου, μόνο λιγούριασα με τηγανίτας μυρωδιά»).

Αυτή η γλωσσική πολυφωνία υπηρετεί τη διαχρονία του ελληνικού λόγου – από τον Ευκλείδη ως τον Καραγκιόζη.

Ο χνκουβελης δείχνει πως ο ελληνικός στοχασμός, ακόμη και ο φιλοσοφικός, έχει πάντα ρίζες λαϊκές και σατιρικές.

5. Διακειμενικότητα

Το έργο διαλέγεται με:

Ευκλείδη – ορθολογική γνώση → γελοιοποιείται από τη βιολογική ανάγκη.

Αριστοφάνη – σατιρική αναφορά στην Ειρήνη, όπου ο Τρυγαίος πετάει με σκαθάρι στον ουρανό. Ο Καραγκιόζης το μετατρέπει σε γαστρονομική φαντασίωση («χήνες ψητές να μου πετά»).

Πτωχοπρόδρομο – μεσαιωνική φωνή της πείνας και της φτώχειας.

Έτσι, το έργο είναι παλίμψηστο της ελληνικής παράδοσης, από την κλασική φιλοσοφία ως τη λαϊκή ποίηση.

6. Κοινωνικό και υπαρξιακό νόημα

Η πεινασμένη γεωμετρία του Καραγκιόζη είναι παρωδία και διαμαρτυρία:

Παρωδία, γιατί γελοιοποιεί τα μεγάλα θεωρήματα μέσα από τη λιγούρα.

Διαμαρτυρία, γιατί αποκαλύπτει την ανισότητα και τη ματαιότητα της διανόησης χωρίς πράξη.

Η Αγλαΐα στο τέλος υπενθυμίζει την καθημερινότητα: η θεωρία τελειώνει όταν ακούγεται η φωνή της επιβίωσης.

Η πείνα δεν είναι αφηρημένη έννοια, είναι οικογενειακή κραυγή.

7. Φιλοσοφική Ερμηνεία

Ο Καραγκιόζης του χνκουβελη δεν είναι απλώς φτωχός – είναι στωικός, κυνικός, σοφός από ανάγκη.

Ακολουθεί την παράδοση του Διογένη: η πείνα ως διδάσκαλος της αλήθειας.

Η «Θεία Γεωμετρία» είναι μια ηθική της έλλειψης — να βρίσκεις νόημα μέσα στο κενό.

 8. Συμπέρασμα

Η παράσταση συνδυάζει λαϊκό θέατρο, φιλοσοφία και ποίηση σε μια μορφή μεταθεάτρου.

Ο χνκουβελης πετυχαίνει να δώσει στον Καραγκιόζη διανοητικό βάθος χωρίς να του αφαιρεί το λαϊκό του χιούμορ.

Το αποτέλεσμα είναι μια σατιρική μεταφυσική του φτωχού ανθρώπου – μια φιλοσοφία που γεννιέται μέσα από το άδειο πιάτο.

.

.

2

Μια δραματουργική ανάλυση της παράστασης «Ο Καραγκιόζης και η Θεία Γεωμετρία της Πείνας» του χνκουβελή.

1. Δραματουργική δομή

Η παράσταση ακολουθεί την παραδοσιακή φόρμα του Θεάτρου Σκιών, με ανανεωμένο όμως περιεχόμενο και ειρωνική μεταθεατρικότητα.

α) Πρόλογος – Θέση του Καραγκιόζη

Ο ήρωας εμφανίζεται μπροστά στην παράγκα, μόνος, σε στάση “φιλοσόφου”, κρατώντας ένα τρίγωνο.

Η επιγραφή «Οίκος της Φιλοσοφίας» εγκαθιδρύει αμέσως το σκηνικό παράδοξο: η φτώχεια και η σοφία συνυπάρχουν.

Είναι μια αντιστροφή του κύρους: ο φτωχός γίνεται «σοφολογιότατος».

β) Είσοδος του Χατζηαβάτη – Αντίθεση

Η είσοδος του Χατζηαβάτη λειτουργεί ως αντιθετική δύναμη.

Η ειρωνεία του (“Χαίρε, σοφολογιότατε Καραγκιόζη”) προκαλεί τη ρήξη και εισάγει τον κορμό του διαλόγου:

ο Καραγκιόζης θα υπερασπιστεί την “επιστήμη” της πείνας του, με την ίδια σοβαρότητα που άλλοι υπερασπίζονται τα θεωρήματα του Ευκλείδη.

γ) Κλιμάκωση – Παρωδία φιλοσοφικού λόγου

Η δράση κορυφώνεται μέσα από παρωδίες και γνωμικά.

Ο Καραγκιόζης “διδάσκει” θεωρήματα που μετατρέπονται σε ποιητικές ρήσεις πείνας.

Η εισαγωγή αποσπασμάτων από Αριστοφάνη και Πτωχοπρόδρομο δημιουργεί ένα σκηνικό κολλάζ εποχών.

δ) Εξέλιξη – Πείνα και Ποίηση

Ο διάλογος παίρνει ρυθμό αντίστροφης τραγωδίας:

όσο πιο βαθιά πέφτει η πείνα, τόσο πιο ψηλά ανεβαίνει η φαντασία.

Η τραγικότητα της φτώχειας εκτονώνεται μέσα από το γέλιο.

ε) Επίλογος – Φωνή Αγλαΐας

Η φωνή της Αγλαΐας επαναφέρει το έργο στη ρεαλιστική γη.

Η φανταστική “γεωμετρία” τελειώνει, και η πείνα παραμένει πραγματική.

Το τέλος είναι ανοιχτό και πικρό, όπως σε πολλές καραγκιοζίστικες παραστάσεις — η τραγική στατικότητα της φτώχειας.

2. Δομή διαλόγου και Ρυθμός

α) Εναλλαγή ύφους

Ο διάλογος εναλλάσσεται ανάμεσα σε:

λόγιο-φιλοσοφικό ύφος (όταν μιλά ο Καραγκιόζης σαν «σοφός»),

καθημερινό-λαϊκό ύφος (στις παρεμβάσεις του Χατζηαβάτη και στις απαντήσεις του προς το κοινό).

Αυτή η εναλλαγή δίνει ρυθμό μουσικό, σχεδόν σαν αντίστιξη:

οι “σοφίες” του Καραγκιόζη λειτουργούν σαν ρεφρέν, τα σχόλια του Χατζηαβάτη σαν ρεαλιστικά κουπλέ.

β) Διάλογος ως λεκτική πάλη

Ο λόγος λειτουργεί αντιθετικά — ο Καραγκιόζης φιλοσοφεί, ο Χατζηαβάτης αμφισβητεί.

Ο ρυθμός χτίζεται πάνω σε λεκτικές ανατροπές (παρεξηγήσεις, λογοπαίγνια, υπερβολές).

Παράδειγμα:

«Ίσαι επιφάνειαι έχουν ίσα εμβαδά.» → «Ίσες πείνες έχουν ίσες λιγούρες.»

Η λογική μετατρέπεται σε παραλογισμό, και αυτό δημιουργεί το κωμικό αποτέλεσμα.

γ) Εσωτερικός ρυθμός

Η ροή του έργου θυμίζει αυτοσχεδιασμό — αλλά είναι συνειδητά μελετημένη:

ο ρυθμός πηγαίνει από το “φιλοσοφικό” στο “πεινασμένο”, από το “υψηλό” στο “χαμηλό”, ακριβώς όπως λειτουργεί το λαϊκό χιούμορ.

 3. Σκηνική λειτουργία

α) Ο χώρος

Η παράγκα αποτελεί τον σκηνικό πυρήνα:

ένα σύμβολο της φτώχειας, αλλά και της αντίστασης.

Η επιγραφή «Οίκος της Φιλοσοφίας» μετατρέπει την παράγκα σε ναό της ειρωνείας.

Το τρίγωνο που κρατά ο Καραγκιόζης λειτουργεί συμβολικά:

είναι ταυτόχρονα εργαλείο μαθηματικό, μουσικό  και σύμβολο της πείνας (σαν κομμάτι τυριού που δεν έχει).

β) Η φωνή και η κίνηση

Η σκηνική δράση είναι περιορισμένη, αλλά η κινησιολογία των σκιών έχει ένταση.

Ο Καραγκιόζης κινείται με μεγάλα, υπερβολικά τινάγματα, κάθε φορά που ανακαλύπτει μια «φιλοσοφική αλήθεια».

Η φωνή του ανεβοκατεβαίνει ρυθμικά: από διδακτικός τόνος σε ξεσπάσματα φτώχειας.

γ) Εισαγωγή της φωνής της Αγλαΐας

Η Αγλαΐα δεν εμφανίζεται οπτικά, μόνο ακουστικά.

Αυτό δημιουργεί θεατρικά ένα διπλό επίπεδο χώρου:

η φιλοσοφία έξω, η πείνα μέσα.

Το αόρατο «μέσα» είναι το πραγματικό δράμα.

4. Σχέση με το κοινό

Η σχέση με το κοινό είναι θεμελιώδης και διαρκής.

α) Άμεση επικοινωνία

Ο Καραγκιόζης απευθύνεται επανειλημμένα στους θεατές:

«Και για σας, αξιότιμον Κοινόν... συμπεριλαμβανομένων των τζαμπατζήδων...»

Εδώ το κοινό ενσωματώνεται στη δράση — γίνεται μέρος της πείνας, μέρος του αστείου, μέρος της «φιλοσοφίας».

Η τέταρτη διάσταση του θεάτρου σκιών είναι πάντα ο λαός που γελά με τον εαυτό του.

β) Συνενοχή και αντανάκλαση

Ο θεατής βλέπει τον εαυτό του στον Καραγκιόζη:

τον πεινασμένο, τον ειρωνικό, τον ελπιδοφόρο.

Η συνενοχή του γέλιου λειτουργεί ως κοινωνικό σχόλιο — το κοινό δεν παρακολουθεί απλώς, συμμετέχει στο βίωμα.

γ) Ο ρόλος του γέλιου

Το γέλιο εδώ δεν είναι απλή ψυχαγωγία, αλλά μέσο κάθαρσης και επιβίωσης.

Η πείνα, όταν ειπωθεί με γέλιο, παύει να είναι μόνο πόνος — γίνεται αντίσταση.

Έτσι, το κοινό βιώνει μια μορφή λαϊκής κάθαρσης.

5. Συνολικό συμπέρασμα

Η παράσταση του χνκουβελη επαναπροσδιορίζει τον Καραγκιόζη όχι μόνο ως σύμβολο της φτώχειας, αλλά ως φορέα σκέψης.

Η δραματουργία του στηρίζεται:

στη σύγκρουση λόγου και πραγματικότητας,

στη ρυθμική εναλλαγή ύφους και ενέργειας,

στη συμμετοχική λειτουργία του κοινού.

Ο Καραγκιόζης του χνκουβελη είναι ένας μεταμοντέρνος λαϊκός φιλόσοφος που διδάσκει — χωρίς ποτέ να χορταίνει.

.

.

.

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

μελέτη ανάλυση τής παράστασης:

χ.ν.κουβελης c.n.couvelis

Θέατρο Σκιών ο Καραγκιόζης 

Παρασταση 4η : Ο Καραγκιόζης και το Πυθαγόρειο Μπακλαβαθεώρημα

(Η παράγκα με επιγραφή: 

Ακαδημία Επιστημών και Ζαχαροπλαστικής

Στον μπερντέ βλέπουμε τον Καραγκιόζη που φοράει σκούφο μάγειρα και κρατάει ένα ορθογώνιο τρίγωνο.)

(Έρχεται ο Χατζηαβατης)

Χατζηαβάτης:

Καραγκιόζη, τι είναι  αυτό το τρίγωνο;

Καραγκιόζης:

Ορθογώνιο.Τού Πυθαγόρα.

Χατζηαβάτης.

Δηλαδή,το έκλεψες,μουργο;

Καραγκιοζης

Πεσ'το κι έτσι.Στις ορολογίες θα τα χαλάσουμε:

Σημερα,αποδειξα

το Πυθαγόρειο Θεώρημα, ότι:το τετράγωνον τής υποτείνουσας ισούται με το άθροισμα τών τετραγώνων τών καθέτων πλευρών.

Χατζηαβατης:

Δεν το πιστεύω,πως;

Καραγκιοζης:

Ζαχαροπλαστικως.

Το ταψί τού μπακλαβά είναι ίσο με το ταψί τής τυρόπιτας και τής σπανακόπιτας μαζί

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά(

Δηλαδή χορταστικη γεωμετρία.

Καραγκιόζης:

Και βέβαια.Ο Πυθαγόρας ήθελε αρμονία αριθμών, εγώ θέλω αρμονία γεύσεων.

Και με την ορθή αναλογια βγαίνει τραγανη η απόδειξη.

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά)

φάτε μάτια πυθαγόρειο

 θεώρημα και κοιλιά περιδρομο.

Καραγκιόζης:

Για χαζό με περνάς;Για επιδόρπιο έχω Κοτόπουλα από τον Αριστοφάνη.Ορνιθες.

Που θα γεμίσουν την Πεινοκοκκυγια μου.

(Παίρνει ύφος και απαγγέλλει:)

Ὦ ὄρνιθες, ἀναβοήσατε πρὸς τὸν αἰθέρα.

και σε καραγκιόζικα:

ω κοτοπουλακια κατεβητε κάτω ψητά με τηγανητές πατάτες.

Χατζηαβάτης:

Και τι θα κάνεις με τόσα ψημένα  πουλια;

Καραγκιόζης:

Το σουβλατζίδικο  Νεφελοκοκκυγία.

Χατζηαβάτης:

Και θα πάψεις να πεινάς.

Καραγκιόζης:

Ξέχασε το.

Καραγκιοζης και να μην πεινάει γίνεται;

Πτωχοκαραγκιοζης θα μείνω.Τι να μου φάει άλλος τη πατεντα;

Μόνο έναν παραδέχομαι.

Χατζηαβατης:

Ποιον;Τον Εαυτό σου;

Καραγκιόζης:

Καλά σίγουρα Εαυτον.Και τον Πτωχοπροδρομο.Και μάλιστα έγραψα Πτωχοπροδρομικους στίχους περί Πίτας και Μπακλαβά.

Ακούστε(προς τους θεατές):

Ἀπὸ τῆς κουζίνας

ἐξήλθε μπακλαβάς λαμπρός·

Ἐγὼ τὸν εἶδον, ἐπείνασα

καὶ ἔκλαυσα πικρῶς.

Ἀντί ζαχάρεως, ἔχω καϋμόν,

καὶ φύλλα μπακλαβα την καλοτυχία μου

Χατζηαβάτης:(ειρωνικά)

Τι ύμνος τών νηστεικών.

Με συγκινησες.

Καραγκιόζης:

Αριστουργημα.

Ενα τρίγωνο συναισθημάτων.

Πείνα, λιγουρα και τζιφος. Όλα σε Πυθαγόρεια αρμονία.

(Απ'τη παράγκα βγαινει τρέχοντας ο Κοπρίτης)

Μπαμπάκο, είδα όνειρο πως έτρωγα μπακλαβά.

Καραγκιόζης:

Και χορτασες,ματάκια μου, μπακλαβά τρίγωνο..

.

.

.

Μια-ερμηνευτική μελέτη της παράστασης «Ο Καραγκιόζης και το Πυθαγόρειο Μπακλαβαθεώρημα».του χνκουβελη.

Εισαγωγή – Το πλαίσιο του έργου

Η παράσταση εντάσσεται στη σειρά «Θέατρο Σκιών ο Καραγκιόζης» του 

χνκουβελη, όπου ο δημιουργός επανατοποθετεί τον παραδοσιακό ήρωα μέσα σε ένα διακειμενικό και μεταμοντέρνο σύμπαν. Ο Καραγκιόζης του χνκουβελη δεν είναι πια απλώς ο λαϊκός τύπος του 19ου αιώνα που σατιρίζει την εξουσία, αλλά ένας σύγχρονος σχολιαστής του πολιτισμού, της γνώσης και της φτώχειας, ο οποίος κινείται ανάμεσα σε φιλοσοφία, ποίηση και κουζίνα.

Η συγκεκριμένη παράσταση ανήκει στις πιο φιλοσοφικο-γαστρονομικές του κύκλου. Ο τίτλος «Το Πυθαγόρειο Μπακλαβαθεώρημα» συνδυάζει το μαθηματικό και το γευστικό, αποκαλύπτοντας εκ των προτέρων την ειρωνική ένωση του Πυθαγόρα και του μπακλαβά — δηλαδή του πνεύματος και της ύλης, της διανόησης και της κοιλιάς.

 Δομή και πλοκή

Η σκηνική οικονομία είναι χαρακτηριστικά «καραγκιοζική»:

Η παράγκα μετατρέπεται σε Ακαδημία Επιστημών και Ζαχαροπλαστικής, μια παρωδία της επιστημονικής αυθεντίας.

Ο Χατζηαβάτης λειτουργεί ως «ορθολογική» φωνή, που όμως καταλήγει θύμα του καραγκιοζίστικου παραλογισμού.

Ο Καραγκιόζης, με σκούφο μάγειρα και «ορθογώνιο τρίγωνο» στο χέρι, αυτοπαρουσιάζεται ως μάγειρας-μαθηματικός, ένας «λαϊκός Πυθαγόρας».

Η πλοκή εκτυλίσσεται ως διάλογος-αντιπαράθεση όπου η μαθηματική θεωρία μετασχηματίζεται σε ζαχαροπλαστική πρακτική:

«Το ταψί του μπακλαβά είναι ίσο με το ταψί της τυρόπιτας και της σπανακόπιτας μαζί.»

Με αυτή την απολαυστική εξίσωση, ο χνκουβελης επιτυγχάνει την αποϊεροποίηση της επιστήμης και την ταυτόχρονη αποθέωση της φτώχειας ως δημιουργικής ευρηματικότητας.

Συμβολισμοί και θεματικές

1. Το Πυθαγόρειο Θεώρημα ως αλληγορία ισορροπίας

Το θεώρημα, σύμβολο της αρμονίας του κόσμου, μεταφέρεται από τον αφηρημένο χώρο των μαθηματικών στον συγκεκριμένο χώρο της κουζίνας. Ο Καραγκιόζης, ο αιώνια πεινασμένος, μεταφράζει τη «γεωμετρική αρμονία» σε αρμονία γεύσεων.

Έτσι, η πεινασμένη σοφία του αντικαθιστά τη λογική των αριθμών με τη λογική της ανάγκης.

2. Η γαστρονομία ως λαϊκή φιλοσοφία

Η κουζίνα του Καραγκιόζη είναι μια αλληγορία της επιβίωσης. Ο λαϊκός άνθρωπος, αποκλεισμένος από τα πανεπιστήμια και τις Ακαδημίες, δημιουργεί τη δική του επιστήμη — τη ζαχαροπλαστική φιλοσοφία.

Ο «μπακλαβάς» δεν είναι απλώς γλυκό, αλλά το ταπεινό ανάλογο του θεωρήματος, η νοστιμιά ως νοηματοδότηση της ζωής.

3. Η ειρωνεία της γνώσης

Όταν ο Χατζηαβάτης ειρωνεύεται «φάτε μάτια πυθαγόρειο θεώρημα και κοιλιά περιδρομο», επιβεβαιώνει το βασικό μοτίβο:

Η γνώση χωρίς πράξη είναι άδεια, όπως και το φαγητό χωρίς μοίρασμα είναι άνοστο.

4. Διακειμενικότητα και λόγια αναφορά

Ο Καραγκιόζης επικαλείται:

Τον Αριστοφάνη («Ὦ ὄρνιθες…»)

Τον Πτωχοπρόδρομο, τον βυζαντινό ποιητή της φτώχειας και της πείνας

Η μετάπλαση αυτών των λόγιων πηγών σε καραγκιόζικα στιχάκια αποτελεί πράξη πολιτισμικής ανατροπής:

Ο λαϊκός ήρωας «ανακυκλώνει» την υψηλή παράδοση, προσδίδοντάς της γεύση και σαρκασμό.

Γλώσσα και ύφος

Η γλώσσα του χνκουβελη κινείται σε πολυεπίπεδο υφολογικό πεδίο:

συνδυάζει καθαρεύουσα, δημοτική, καραγκιοζίστικη αργκό και παρωδία αρχαϊκού λόγου,

αξιοποιεί λογοπαίγνια («Ακαδημία Επιστημών και Ζαχαροπλαστικής»),

και μετατρέπει την επιστημονική ορολογία σε εργαλείο χιούμορ και κοινωνικού σχολιασμού.

Η χρήση του δεκαπεντασύλλαβου και της παραλογής («Ἀπὸ τῆς κουζίνας / ἐξήλθε μπακλαβάς λαμπρός…») προσφέρει ποιητική ρυθμικότητα, που παραπέμπει ταυτόχρονα στο μεσαιωνικό τροπάριο και στο ρεμπέτικο αυτοσχεδιασμό.

Ο Καραγκιόζης ως μεταμοντέρνος ήρωας

Ο ήρωας παρουσιάζεται:

Πτωχός αλλά δημιουργικός,

Αμαθής αλλά στοχαστικός,

Αστείος αλλά βαθιά υπαρξιακός.

Μετατρέπει τη στέρηση σε δημιουργία, την πείνα σε φαντασία, τη φιλοσοφία σε μαγειρική.

Ο Καραγκιόζης του χνκουβελη δεν γελοιοποιεί την παιδεία· την απογυμνώνει από την έπαρση και την επιστρέφει στον άνθρωπο.

Συμπέρασμα

Το «Πυθαγόρειο Μπακλαβαθεώρημα» είναι ένα σατιρικό, φιλοσοφικό και γαστρονομικό μανιφέστο.

Μέσα από το παιχνίδι της γλώσσας και τη σύζευξη του υψηλού με το ταπεινό, ο χνκουβελης ανανεώνει τον Καραγκιόζη ως φορέα λαϊκής σοφίας και μεταμοντέρνας ειρωνείας.

Ο Καραγκιόζης εδώ δεν είναι απλώς φτωχός ή πεινασμένος· είναι ο Έλληνας που αντιστέκεται στη βαρύτητα της σοβαρότητας με την ελαφρότητα του χιούμορ.

Και το Πυθαγόρειο θεώρημα, μεταμορφωμένο σε μπακλαβά, γίνεται το πιο γλυκό σύμβολο της λαϊκής επινόησης:

η γνώση που τρώγεται.

.

.

.